Mijn moeder heeft haar hele leven op fossiele brandstof gekookt. Aanvankelijk alles op een kolenfornuis, dat je overigens wel met een oude krant en dunne houtjes moest aansteken. Aanmaken, zeiden wij, vandaar de naam aanmaakhoutjes. In dat fornuis brandden briketten en eierkolen. De antraciet, de steenkool van betere kwaliteit, werd bewaard voor het fijnere haardwerk in de woonkamer.

Later kookte Ma op gas. Geen aardgas, want dat zat nog onbekend en onaangebroken ergens in Groningen onder de grond, maar op butagas. In van die grote grijsblauwe, metalen flessen. Af en toe, meestal op onpassende tijden, was de gasfles leeg. Dan moest ik gewapend met speciaal gereedschap een volle fles aansluiten.

Een eveneens fossiele nevenwarmtebron mag hier niet onvermeld blijven. Ik bedoel het petroleumstel. Om te beginnen ging je naar Westerveld aan de Veldweg, later Wilhelminastraat, de oliehandelaar met het bord BP op zijn huis. (Pas veel later heb ik begrepen dat het hierbij om de Bataafse Petroleummaatschappij ging.) Daar liet je voor een paar centen je petroleumblik vullen uit het grote voorraadvat.

Hoe werkt nu zo’n stel? De petroleum bevindt zich op de bodem. Zij verplaatst zich opwaarts via brede lonten die aan hun ene kant in de petroleum bengelen en aan de andere kant een piepklein eindje uit de brandopening steken. Vier raderen (want er zijn vier branders, althans bij het stel van ons) zorgen ervoor dat je de uitstekende lonten verder kunt laten uitsteken of juist andersom kunt terugdraaien. En dat correspondeert met de manier van branden: vol, rokend en opgetogen of juist getemperd, rustig en bezadigd. Het is de kunst de lonten zo vlak en recht te krijgen dat je tenslotte een bijna bewegingloos, reukloos vuurspoor ziet. Dat afbranden deden wij vroeger met een gloeiende pook.

Het brandgebeuren speelt zich af in het opstaande deel van het petroleumstel. Door een rond glaasje aan de voorkant kun je zien wat er gaande is. Daar weer bovenop ligt een ijzeren rooster waar je een theeketel, een potje, een pannetje of een fluitketel kunt zetten.

Petroleumstellen gebruik je om iets te laten trekken. Bouillon bijvoorbeeld. Stukken vlees pruttelen in water dat net niet aan de kook is, zachtjes voor zich uit. Het duurt uren en uren, maar dat is niet erg. Integendeel, want hoe langer je iets laat trekken, hoe lekkerder het wordt. Je moet er de tijd voor nemen.