Zoals u ongetwijfeld weet, is het zelfportret een  belangrijk genre in de beeldende kunst. Iedereen kent de serie zelfportretten van Rembrandt van Rijn die uitmuntend zijn levensloop weergeeft. Van flamboyante jongeling die de hele wereld aandurft tot en met de ziekelijke ogende oude man met de vragende oogopslag. Of wij zien in gedachten hoe Charlie Toorop - om maar iemand te noemen wier zelfportret tamelijk bekend is - zichzelf in de spiegel aankijkt en tegelijk die vragende blik in een portret vastlegt waarmee zij de beschouwer aan het denken zet. Met name schilders hebben zichzelf met genoegen geportretteerd: alleen of als deelgenoot in een massascène.

Als fotograaf is het een koud kunstje jezelf te portretteren. Je stelt de zelfontspanner van je camera in werking, zodanig dat tien seconden nadat je hem op een statief of een ander vast standpunt hebt verankerd en in zijn blikveld bent gaan staan, de sluiter open en weer dicht gaat. Al of niet begeleid door een flits van heb ik jou daar.

Je kunt natuurlijk ook iemand anders vragen een foto van jou te maken en dan net te doen of jijzelf die foto hebt gemaakt, maar dat is natuurlijk geen stijl en geen echt zelfportret.

De beste manier is de volgende. Je neemt de camera achterstevoren vast, strekt je armen, richt de lens en zoeker op jezelf, geeft de camera gelegenheid om automatisch scherp te stellen op je neus, en drukt voorzichtig maar vastberaden op de ontspanknop. Het resultaat is een zelfportret dat niet is om over naar huis te schrijven.

Zelf houd ik er niet van om gefotografeerd te worden. En zeker niet door mezelf. Dat een fractie van mijn zelfportret aan het begin van mijn allereerste blog hier op deze site te zien is, is een welwillende gunst mijnerzijds aan het lezende publiek dat dan tenminste een béétje weet met wie het te doen heeft.

Wat ik wel leuk vind, is het fotograferen van mijzelf in tamelijk raadselachtige situaties. Ik maak graag een zelfportret dat buitengewoon veel te wensen en te raden overlaat. Als voorbeeld kunnen de twee onderstaande foto's dienen. Kijkt u svp even naar de bovenste van de twee en zeg mij (virtueel) wat u hier ziet.

De menselijke figuur, in een decent zwart, ben ik. Aan de rechterkant is het silhouet van een boom te herkennen. Is dit een zelfportret? Hoezo is dit een zelfportret?

De zaak zit zo. Ik loop met mijn camera te wandelen langs een sloot. Aan deze kant van de sloot is een bosrand met daarachter akkers. In deze bosrand staat een boom, déze boom, met een hoogzit. Vlak bij het hoofd van de menselijke figuur zit u een soort stoeltje. Daarop kan een jager plaatsnemen om het wild te bespieden. Hij komt bij die hoogzit via een ijzeren ladder die tegen de boom geleund staat.

Nu komt de oplossing van het raadsel. Ik klim langs het laddertje naar boven en ben bijna boven gekomen. Met mijn rechtervoet sta ik op een trede van het laddertje. Mijn linkerbeen zwaait enigszins door de lucht. De zon schijnt in mijn rug en werpt een schaduw op de grond voor mij. Ik fotografeer niet mijzelf, ik fotografeer mijn schaduw! Met enige fantasie ziet u dat ik het fototoestel met twee handen vast en voor mijn gezicht houd. Ik kijk door de zoeker en zie mijn schaduw. Ik zie mijzelf en maak een zelfportret.

Zo simpel kan een zelfportret zijn. Het is de kunst overal ergens iets in te zien.

20-11-2011, 13:58 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Fietsers genoeg, hier bij ons op de grindweg die zich slingerend door het mooie Achterhoekse landschap van A naar B spoedt. Scholieren, toeristen, dagjesmensen, toerrenners (zoals de leden van de club De Nijvere Peddelaars) werknemers van en naar hun arbeid, kortom een gemêleerd gezelschap. Soms voegt Terra (dat ben ik dus) zich bij hen op zijn hybride rijwiel met vierentwintig versnellingen, maar zonder kettingkast, vandaar de ordinaire broekklemmen. Met u verbaast hij zich over het groeiend aantal fietsers dat gebruik maakt van een elektrische hulpmotor. Zo’n fiets met accu bedoel ik die alleen helpt wanneer je zelf ook meetrapt, want voor niets gaat de zon op. Hoe meer je meewerkt, hoe meer de elektrische aandrijving iets terugdoet. Geloof maar dat het een genot is, zegt mijn buurman, tegenwindkracht tien kan mij niet meer deren. Ik geloof het graag.

Vroeger – ik heb het nu over het midden van de vorige eeuw - had je bromfietsen, echte bromfietsen, die je hielpen de tegenwind te overwinnen. Bij ons thuis deed op een goede dag de Berini zijn intrede. Ik zie het nog voor me. Ma had besloten dat de tijd voor een bromfiets gekomen was en gunde de opdracht aan een van de twee fietsenmakers die dichtbij ons huis woonden. Zij gaf de opdracht aan de fietsenmaker met de minste klandizie. Want, zei ze, die moet ook eens iets verdienen. Dat de weinige klandizie ook iets met het vakmanschap te maken had, werd later pas duidelijk.

Wij kregen een Berini, een echte Berini. Een hulpmotor boven je voorwiel aan het frame gemonteerd, die je met een vernuftige hendel op je voorband kon laten zakken. Met een beetje geluk ging het motortje lopen en dreef daardoor op zijn beurt het voorwiel en dus de gehele fiets aan. Op een van de foto's ziet u hoe onze Berini er ongeveer uitzag. Het meest opvallend was de eivormige benzinetank en de uitlaat die parallel aan de spaken langs het voorwiel naar beneden wees. Gas geven deed je met een onnozele schuifhendel bij je rechterhand. Liep het ding, dan kon bij een beetje wind mee de respectabele snelheid van 25 km/uur worden bereikt. Liep het kreng eens een keer niet, dan kon je de motor optillen van de voorband en vervolgens op eigen menskracht verder fietsen. De tijd van de Berini was ook de tijd dat ik per fiets naar de kweekschool reed om mij aldaar te vervelen. Een enkele keer tijdens de laatste jaren mocht ik van ma de brommer meenemen. Dat heeft mij bijna voor het gehele leven getekend en dat kwam zo.

Om een of andere reden zat de uitlaat van onze Berini niet al te stevig vast. Wij hadden het trouwens nooit over de ’uitlaat’, maar altijd over de ‘knalpijp’. Het kon geen kwestie zijn van slijtage, want zo lang hadden wij de brommer nog niet en zoveel werd hij niet gebruikt.

Ik kan u vandaag de dag de plaats nog aanwijzen waar het gebeurde. Op het fietspad tussen Terborg en Gaanderen, ongeveer daar waar je rechtsaf over het spoor naar Oud-Gaanderen gaat en rechtdoor via de Hoofdstraat naar Doetinchem. Plotseling werd ik door een onzichtbare hand met brommer en al hoog opgetild aan het achterwiel, terwijl het voorwiel met geen mogelijkheid verder wilde. Met andere woorden: ik sloeg finaal over de kop omdat de uitlaat losraakte en tussen de spaken van het voorwiel kwam. Golven van medeleven en hulpvaardigheid trokken vervolgens over het fietspad. Half Gaanderen kwam uitgelopen om te zien hoe het met me ging. Ik constateerde dat ik weliswaar enkele lappen huid verloren, maar verder waarschijnlijk niets gebroken had. Waarop ik mij omdraaide, op de brommer ging zitten en terug naar huis reed. Wonder boven wonder deed de brommer het nog. Vergezeld van een geweldig kabaal, want het geluid van onze Berini werd niet langer geblokkeerd door een demper. ‘Jongen,’ zei mijn moeder toen ik thuis was, ‘je had wel kunnen verongelukken. Zet de brommer maar in de schuur.’

Daar heeft hij gestaan totdat de rijwielhandelaar hem ophaalde. Hij had er een koper voor gevonden, zei hij. En de Berini, op de uitlaat na, was immers weinig gebruikt en nog zo goed als nieuw. Zowel Pa als Ma slaakten zuchten van verlichting toen hij weg was.

Hieronder ziet u niet minder dan vier Berini’s van het type dat wij thuis hadden. Ze worden op een foto van Ben van Meerendonk (AHF) uit de serie Het Geheugen van Nederland getest door Amerikaanse militairen. Typisch Koude Oorlog (1953).

16-11-2011, 21:36 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Over verslavingen kunnen we kort zijn. Het is geen onderwerp om grapjes, of wat daarvoor door moet gaan, over te maken. Je hebt trouwens ook mildere vormen. Ik noem u als voorbeeld de schrijfverslaving. Ik weet er het fijne niet van, ik lijd er niet aan, ik heb het ook maar van horen zeggen, maar naar verluid zijn er mensen voor wie de dag niet geslaagd is wanneer zij niet op enig ogenblik op dit of ander weblog hebben rondgedwaald en ergens een schriftelijke bijdrage hebben achtergelaten. Voor hen is alleen al het idee van een computer- en dus weblogloze dag een verschrikking.

Over verslavingen gesproken, zelf ben ik jaren lang verslaafd geweest. Aan drop. Voor mij was een dag zonder greep uit de droppot een verloren dag. Het begon al op jeugdige leeftijd. Van het wekelijkse zakgeld (fl. 1.00) werd 40 cent gereserveerd voor een gang naar de drogist aan de overkant. Deze verkocht namelijk het lekkerste drop dat er bestond en ooit bestaan heeft. Dat is kruisdrop: zwart, plat vierkantig van vorm, met de beeltenis van het Zwitserse Rode Kruis erin geboetseerd, maar dan in zwart. Voor het gereserveerde bedrag van vier dubbeltjes kreeg je een ons, oftewel op de kop af 100 gram. Kenners en liefhebbers zullen ongetwijfeld met instemming en genoegen aan het beeld herinneren willen worden van iemand die, buiten gekomen, meteen een greep in het lichtbruine puntzakje doet en een handjevol drop in zijn mond propt.  Het dropwater loopt je om je tanden!

De dropverslaving is met het verstrijken van de jaren verminderd, maar niet geheel en al uitgestorven. Misschien is het mijn maagwand, die langzamerhand met een dikke droplaag moet zijn bedekt, die parten speelt. Maar u kunt zich niet voorstellen hoe graag ik nog steeds een ruitvormig stuk drop in mijn handen draai tot het scheurt – waarbij een fantastisch aroma vrijkomt - en dan vervolgens de verscheurde resten in mijn mond steek totdat ik er bijna ziek van word.

Het behoort niet tot mijn favorieten, maar, bij gebrek aan beter, koop ik wel eens een zakje gemengde Engelse drop. Dat bestaat onder vele andere uit lichtbruine dobbelsteentjes bestrooid met kleine suikertjes, witte stukjes krijt die niet geschikt zijn om een sommetje op het schoolbord te schrijven maar wel om achter de kiezen te worden gestoken, ronde toverballetjes die van kleur kunnen verschieten, of dropsteentjes die uit verschillend gekleurde laagjes zijn opgebouwd. Het is, met andere woorden, ook een beetje drop om naar te kijken, zo mooi! Om slaaf van te worden!

05-11-2011, 21:52 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Meteen maar met de deur in huis: ik heb jaren gerookt en niet zo zuinig ook. Ik ben er niet trots op, ik schaam me diep, ik begrijp niet dat ik geen weerstand heb kunnen bieden aan de nicotine. En met terugwerkende kracht bied ik mijn vroegere collega’s mijn excuses aan omdat zij, bij het binnengaan van mijn werkkamer, zich eerst met behulp van de vlinderslag een weg moesten banen door vieze rook-, reuk- en smaakflarden die je ook nog het uitzicht ontnamen. Mijn (auto)biograaf zal schrijven dat ik de eerste … jaren van mijn leven niet heb gerookt en de laatste … ook niet. (Op de plaats van de puntjes komen straks getallen, maar daar is het nu nog te vroeg voor.) Wat daartussen zit, is in elk geval blauw van de rook en zwart van de nicotine. 

Wat de zonde tot een doodzonde maakt is de pijp. Jawel, ik heb een tijdje gehoorzaamd aan een innerlijke stem die zei dat het de hoogste tijd was de pijp ter hand te nemen. Nadat ik een keuze gemaakt voor een bepaald type pijp en tabak, waarover later meer, voltrok zich het grandioze ritueel. Hoe ik de pijp liefkozend uit het rekje haalde, een plukje tabak uit de doos nam en dat voorzichtig en toch kordaat in de pijpenkop vlijde als ware het hooi, er met een lucifer (áltijd met een lucifer, nooit met een aansteker!) de brand in stak, en de eerste teugen tot mij nam. Wat een genot, die geur en smaak! De rook enigszins laten golven in je mond en die dan met een gerichte straal naar het plafond linksboven blazen. Natuurlijk niet inhaleren, want dat is helemaal zonde. Op een van de foto’s laat ik u mijn pijpenverzameling zien. Van alles wat: oud en jong, groot en klein.

De tabakskeuze was een verhaal apart. Eerst wilde ik – het was in mijn storm-en-drang periode - aan de karameltabak (van het merk Clan) met die weeïge geur die u waarschijnlijk wel kent. Maar die tabak was alleen goed om te ruiken, niet om te roken. Via de Friese Herenbaai ben ik tenslotte beland bij de Voortrekker. Van Theodorus Niemeyer uit Groningen. Op het pakje ziet u een Boer met een hoofdletter en een ossewa die naar Transvaal trekt, onderweg almaar zingend van Bobbejaan en Sarie Marais.

Op een goede dag was het afgelopen met de pijp. Ook met de sigaret trouwens. Na een waarschuwend hartinfarct zei mijn cardiologe dat het toch beter was om de pijp aan Maarten te geven, rigoureus met roken te stoppen. Dat hebben we gedaan, van de ene dag op de andere, nu al weer jaren geleden. Mijn vrouw was solidair en is ook gestopt. We zijn tegenwoordig niet-rokers. Maar u zult mij nooit rokers horen beschimpen of op een andere manier in de verdomhoek zetten. Want ik ben ook zwart van binnen, onder andere van de Voortrekker. Bovendien heb ik boter op mijn hoofd.

29-10-2011, 21:48 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Thuis heb ik een kleine verzameling van meest technologische dingetjes met twee eigenschappen: (1) ze kosten niets of bijna niets en (2) je kunt er eigenlijk niets mee. U begrijpt dat mijn hart sneller ging slaan toen ik in de Blokker-folder een aanbieding zag van een digitale camera voor de prijs van € 9.95. Dat kan niet anders dan voor mijn verzameling bedoeld zijn, dacht ik.  Hoewel de prijsverloop van digitale camera’s omgekeerd evenredig is aan dat van het aantal pixels, een beetje 12-megapixel-camera met stabilisator koop je al voor  125 euro of daaromtrent, is het onbestaanbaar dat een apparaatje van nog geen tien euro beelden op je netvlies tovert. Daar kunnen ze hem zelfs in China niet voor maken.

Ik naar de Blokker. Ja hoor, daar staat hij. Fraai en uitgebreid verpakt en verzegeld, made in Taiwan, achter slot en grendel in de hebbedingenkast.  ‘Meneer,’ zegt de aardige verkoopster waarschuwend, ‘dit is natuurlijk geen échte digitale camera hoor!’ Terwijl toch zowel in de folder als op de verpakking niet te ontkennen ‘digitale camera’ staat. Maar de verkoopster is veel te vriendelijk om ergens stampij over te maken en ik weet ook wel wat er voor tien euro te koop is. Geen digitale camera dus.

Spannend altijd, zo’n verpakking open maken! Wat tref ik aan? Een op een camera lijkend gevalletje met een kijkglaasje (9 bij 5 centimeter en 12 millimeter plat) met een tweetal knopjes en iets wat op een lensje lijkt. Voorts een usb-kabeltje, een elegant draagkoordje, een cd-tje met software en een gebruiksaanwijzing in vier talen, waaronder een Nederlandse en bij nader inzien nog niet eens zo’n slechte. Voor de liefhebbers: het is een 300K pixel camera.

Wat kan dit apparaatje? Volgens de gebruiksaanwijzing heel veel. Het kan foto’s maken die je op je pc kunt bekijken, je kunt er videoclips van wel 15 seconden mee opnemen, en het apparaatje is bruikbaar als webcam. De camera kan nog veel meer, maar dat moet u zelf maar eens nalezen. Vrolijk staat er nog bij: de camera is geschikt voor binnen en buiten, zorg wel voor voldoende licht. Scherp stellen hoeft niet. Tussen een halve meter en oneindig is alles scherp als u tenminste niet staat te wiebelen bij het fotograferen.

Weet u het nog, we hebben het over een dingetje van nog geen tien euro. Zou je er, vraag ik mij af, echt een foto mee kunnen maken? Wat let ons de proef op de som te nemen. Maakt deze camera de grootse verwachtingen waar?

De installatie is een fluitje van een cent. Ik lees: doe twee van die kleine alkaline batterijtjes ergens in hun huisje en installeer de software op je harde schijf. De gebruiksaanwijzing laat niets te wensen over, want als ik het kan, kan iedereen het.

Ik loop naar buiten, het is ’s morgens om een uur of negen. De zon staat nog heel laag op deze mooie novembermorgen. De eerste foto is van een houtstapel waar de zon tegenaan schijnt. Niet moeilijk lijkt mij. En voor de tweede foto kiezen wij een sentimenteel landschapje. Even controleren of het wat geworden is, is er niet bij, maar wat wil je ook voor dit geld. Aan de teller te zien heb ik twee foto’s gemaakt. We gaan nu naar binnen om te controleren of het waar is.

Een kabeltje verbindt mijn 300K-camera met mijn pc en de software zorgt ervoor dat er twee afbeeldingen moeiteloos worden gedownload. Ik geloof mijn ogen niet. Het apparaat werkt inderdaad. Het is wel een digitale camera!

De verdere bewijzen volgen op de voet. Ik zie op de computermonitor mijn eerste foto: die van de houtstammetjes. Ze zijn te tellen, dus levert de camera voldoende scherpte. En kijkt u eens naar het schone landschapje. Is het geen plaatje! Met de hand op het hart verzeker ik u dat ik niets aan het resultaat heb veranderd. Behalve door met photoshop-elements even een horizon rechtzetten. Ik had misschien ook de kleuren kunnen corrigeren, maar dan is de aardigheid er af.

Ik neem mij voor om de twee plaatjes te laten afdrukken en die aan de Blokker-verkoopster te laten zien. Met de woorden: geen geld voor zo’n mooie camera! Je begrijpt niet waar ze het van doen, die Taiwanezen.

23-10-2011, 21:21 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Een paar weken geleden hebben we de knoop doorgehakt. We hebben een nieuwe, platte tv gekocht. Om twee redenen: iedereen heeft er tegenwoordig eentje en je loopt voor spot en schande wanneer je nog naar het journaal kijkt op zo'n ouderwets dikbuikig toestel. De tweede reden is de scherpte. Onze nieuwe tv laat zogenoemde HD-beelden zien. (Wat dat betekent weten we niet, maar de leverancier beweert dat het beeld stukken scherper is dan vroeger. Dat kunnen wij niet kunnen beoordelen, maar wij hadden altijd al een superieur beeld, ook op onze oude dikzak.)

In elk geval zien we nu 's avonds prachtige bewegende plaatjes aan onze ogen voorbijgaan. Áls we tenminste kijken, want er gaan genoeg dagen voorbij dat de tv niet of nauwelijks aan staat. Wanneer we kijken, zeggen we soms tegen elkaar: weet je nog van die eerste tv-uitzendingen in de jaren vijftig van de vorige eeuw? Herinner je je nog dat het toen vaak zo sneeuwde?

Reden genoeg om even terug te gaan naar het jaar 1956. Op een novembermiddag speelt het Nederlands voetbalelftal tegen Duitsland, de wereldkampioen. De wedstrijd wordt life uitgezonden op de Nederlandse tv.

We mogen kijken bij groenteboer B. te B, woonachtig in hetzelfde dorp, vlakbij, aan de andere kant van de kerk. Te B. is zelf verzot op voetbal en zijn zoon Jan hoedt het doel van de plaatselijke voetbalclub SVD. De opslagruimte achter de groentewinkel wordt ingericht als bioscoop. Kratjes en planken worden gezamenlijk getransformeerd tot kleine tribunes. Het raam wordt zoveel mogelijk met oude jutezakken geblindeerd zodat het geheel is gehuld in een onaardse schemer die prachtig past bij de knisperende spanning die ongetwijfeld zal heersen wanneer de twee elftallen het speelveld betreden. Omdat het verschijnsel ‘lichtwedstrijd’ ons  nog volslagen vreemd is, wordt de wedstrijd niet ’s avonds maar in de namiddag gespeeld.

Op een stellage staat het wonderapparaat: een televisietoestel (43 cm beelddiagonaal) dat ons straks in zwart/wit de beelden zal laten zien waarop wij ons nu al, ruim voor het begin van de wedstrijd, verheugen. Enkele familieleden, vrienden en kennissen komen kijken. Ik heb mijzelf gebombardeerd tot vriendje van keeper Jan zodat ik ook mag komen. Op de afgesproken tijd bij het begin van Duitsland-Nederland is de opslagruimte afgeladen vol. Het lijkt wel of het hele dorp zich tot de familie- of vriendenschaar van de familie te B. rekent. Ik kom achter buurman K. te zitten die mij met zijn brede rug bijkans alle uitzicht ontneemt. Tot overmaat van ramp beginnen de zenuwen een rol te spelen, zodat iedereen plotseling een shagje moet opsteken waarvan de rook het nog overblijvende zicht halveert. Maar de spanning vergoedt veel.

Op het piepkleine tv-schermpje in de verte sneeuwt het. Onafgebroken, en begeleid door gesuis en gekreun. Er is verder geen beeld en geluid totdat een van de aanwezige buren zich ermee bemoeit. Hij controleert de verbindingen en vraagt aan gastheer te B. of er ook een antenne op het dak staat. Want zonder een antenne, zegt hij, wordt het niks. Dan kunnen we allen beter naar huis gaan (en daar zeker naar de radio luisteren…) Te B. is woedend over de insinuaties in de gemaakte opmerkingen en slaat even kort maar krachtig met de vlakke hand op het tv-toestel. En zie daar:  tussen de sneeuwvlokken door zien wij enkele spelers en een speelveld. Een bal is niet te bekennen, maar dat zal wel aan ons liggen. Aan ons gezichtsvermogen, bedoel ik dan. Ook horen wij iemand commentaar geven. Van Emmenes heet hij en hij schijnt van beroep ingenieur te zijn.

Nadat iemand luid om STILTE! heeft verzocht, proberen wij het spelverloop te volgen. Groot is het kabaal wanneer het Nederlands elftal scoort en even groot is de daverende stilte bij de Duitse treffer. – U zult het niet willen geloven, maar nergens gedijt het voetbalnationalisme zo goed als bij ons aan de landsgrens. - En wanneer het laatste fluitsignaal klinkt, de voetbalcommentator Ad van Emmenes zijn laatste voetbalcliché uit de kast heeft gehaald, en wanneer blijkt dat Nederland met 2-1 heeft gewonnen, is het hek van de dam. Het lijkt wel of de oorlog na elf jaar weer opnieuw is gewonnen. De vrienden en kennissen van gastheer B. te B. slaan hem en elkaar eens goed op de schouder en prijzen het wonderbaarlijke spel van die Hollanders die het hem toch maar weer mooi hebben geflikt.

Ik doe daar niet aan mee. Ik verheug mij natuurlijk ook, maar met mate. Want ik heb behalve wat bewegende figuren op een schimmig speelveld en een brede rug van buurman K. alleen maar sneeuw gezien.

Toegift: een actiefoto van de nog jonge Johan Cruijff. Plus een plaatje van een ouderwetse sneeuwantenne.

17-10-2011, 20:49 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Het was maar een klein eindje, van hier naar daar. Híer was de stoep voor mijn ouderlijk huis, in een rustige Kerkstraat in het grensdorp. Dáár was Hotel ’t Wapen van Oldenburg, het enige fatsoenlijke hotel-café-restaurant in het centrum van hetzelfde grensdorp. Ik liep altijd binnendoor van hier naar daar. Oversteken, dan door het gangetje bij ons tegenover naast de Albino (een soort Spar in de jaren zestig van de vorige eeuw), een klimpartij over een het hek met gaas, een klein stukje halfverhard zandpad en je was er. Je stond voor de zij-ingang van het hotel, tevens de ingang van de enige echte plaatselijke bioscoop. Hemelsbreed tweehonderd meter;  ik deed er nog geen twee minuten over.

Op zaterdag en zondag kon je naar de film. ‘Aanvang der voorstelling 20.00 uur’ stond op het aanplakbord-achter-glas bij de ingang naast een paar aantrekkelijke foto’s van de komende film. Ik ging bijna altijd op zaterdagavond. Dat wil zeggen: áls ik ging en dat was misschien zo’n tien keer per seizoen. De kosten bedroegen twee kwartjes, waarbij ik het geluk had dat de jongen achter de kassa (tevens de filmvertoner) mij matste en mij toeliet tegen het kindertarief. De kwartjes kreeg ik vaak van mijn vader, want die ging zelf ook. Pa was lid van de commissie die er op toezag dat er bij een film van boven de achttien (of veertien) geen personen die deze leeftijd nog niet hadden bereikt werden binnengelaten. Als beloning voor dit veelomvattende werk had hij te allen tijde vrije toegang.

Daar zaten we dan met zijn tachtigen. Er waren geen rangen en standen. Sommige groepjes jongens zaten altijd helemaal vooraan op de eerste rij. Daarachter kwam een leeg tussenstuk en achteraan, op wat men zei de beste plaatsen, zat de rest van het publiek. Voor aanvang, in het schemerdonker, heerste er altijd een opgewonden sfeertje waarbij iedereen zich even luidkeels liet gelden. Nadat de kassier zijn schamele contanten in het sigarenkistje had weggeborgen, klom hij het laddertje op naar boven waar de projector stond. Gelijktijdig met de muziek van het Polygoonjournaal (‘k Heb u lief mijn Né-hé-der-land) stierf het zaallicht uit, schoof het gordijn naar beide zijden opzij en vertoonden zich de eerste flikkerende beelden. De volgorde was bijna altijd dezelfde: Nederlands nieuws, wereldnieuws, een trailer (hoewel het woord trailer nog niet bestond) van de film voor de komende week en dan een pauze. Soms werd om onnaspeurlijke redenen een extra filmpje ingelast. Meestal een slechte oude zwartwitkopie van Chaplin op de kunstijsbaan of het verhaal van Stan en Ollie die pogingen deden een piano een trap op te zeulen. Ik moest er altijd vreselijk om lachen, ook al was het de dertiende keer.

In de pauze moest iedereen naar het toilet. De rest liet zich een Vami-ijsje tussen twee wafels of een zakje pinda’s aansmeren door het hulpje van de bioscoopexploitant. Vijf minuten later begon de hoofdfilm en gingen we er allemaal eens goed voor zitten.

Van de films die ik heb gezien, zijn er me enkele tot op de dag van vandaag bijgebleven. De eerste film die ik mij herinner gezien te hebben, was er een met de Engelse komiek Georg Formby, die opviel omdat hij zo virtuoos op zijn banjo kon spelen. Dan natuurlijk de Stan & Ollie-films, maar daar hebben we het al over gehad. Van Chaplins City Lights blijft de scène met het konijnenpootje (dat boksers untouchable maakte) onvergetelijk.Verder vanzelfsprekend de klassieken: Casablanca, The third man, Citizan Cane en Gone with the wind. En natuurlijk niet te vergeten de onvergetelijke avonturen van het stel Don Camillo & Peppone en de individualist Monsieur Hulot die tijdens zijn vakantie en op Jours de fêtes alles in zijn eentje probeert op te lossen. Nu ik films zit op te noemen die me te binnen schieten, valt het op dat er weinig Duits bij is. Terwijl wij een steenworp van de grens woonden.

Om kwart over tien kwam je thuis. Dezelfde weg terug: over het hek met gaas, door het Albinosteegje en dan de Kerkstraat overstekend naar huis. Ik liet meestal de voordeur openstaan voor Pa die via de normale weg en in een bezadigd tempo huiswaarts keerde. Soms glimlachte hij zachtjes voor zich uit. Nagenietend van een briljante Tati-scène of nog steeds onder de indruk van de verblindende schoonheid van Sophia Loren. Want – onder ons gezegd – Pa mocht graag een mooie vrouw zien, ook al was het op een filmdoek. Trouwens, zijn zoon was geen haar beter.

07-10-2011, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Het wemelt tegenwoordig van eet- en kookprogramma's op de tv en om die reden kunnen wij natuurlijk niet achterblijven. Bovendien mogen wij ons dit najaar gelukkig weten met een rijke appelenoogst en daarom stellen wij vandaag het gerecht hete bliksem in het middelpunt van de belangstelling. Omdat wij op dit gebied behoorlijke experts zijn en tamelijk van wanten weten, voelen wij ons gerechtigd tot het geven van een kritisch commentaar en een heldere toelichting op zowel de ingrediënten als de bereidingswijze.

Men neme, zegt mijn vrouw want díe kookt vandaag, een aantal aardappels, zoete appels, (de rassen met de Oost-Nederlandse namen honningzuten en breezuten zijn heel geschikt,) een enkele zure appel, (dikke) slabonen, dik vet spek (géén rookspek) en spekvet, komkommer in ’t zuur met een snippertje bieslook. Naar keuze eten wij er een gehaktbal, een lekker stukje gebraden worst of een gepaneerd speklapje bij. Natuurlijk is dit geen recept van meden en perzen; ieder doet het op zijn eigen wijs. Sommige afvalligen gaan zelfs zover dat zij in plaats van zoete appels zoete peren nemen, maar dat moeten zij natuurlijk zelf weten.

Tot hiertoe is dit een behoorlijk flauw stukje, maar dat past bij de smaak. Niet dat er helemaal geen kraak of smaak aan zit, maar hete bliksem is van nature niet bijzonder smaakvol. Eigenlijk moeten de bijgerechten voor de smaak zorgen. Heet is het echter wel, zodat we zonder overdrijven van een passende naam kunnen spreken. Je moet het ook heet eten. Dus tussen de verschillende happen door over je volgeladen vork blazen om tenminste je tong niet te branden.

Hete bliksem is, anders dan biefstuk, zalm en kaviaar, een arme-lui’s voedsel. Dus passend bij onze status. Zelfs de arme keuterboeren van het platteland konden het zich veroorloven, omdat alle ingrediënten praktisch voor het grijpen lagen. Ook onze Duitse buren van over de grens kennen hete bliksem. Zij noemen het Himmel und Erde. Genoemd naar de hoofdbestanddelen: de appels uit de hemel (vallend uit de bomen) en de aardappels (opgroeiend in de aarde).

Hete bliksem is taalkundig dubbel-op, een pleonasme of hoe heet zoiets ook weer? Heet is overbodig, want hebt u ooit een koude bliksem gezien? Een opgewarmde bliksem bestaat wel. Dat is een opgewarmd prakje hete bliksem van gisteren. Net als veel andere prakjes lekkerder dan het origineel.

03-10-2011, 20:53 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Onlangs vierde onze oudste zoon zijn zoveelste verjaardag. De hoeveelste zal ik u niet aan uw neus hangen, want een béétje privacy moet er zijn. Op het fotootje beneden ziet u hem naar de ene kaars op de eerste-verjaardagstaart wijzen die door zijn moeder is gebakken. Hij is nu al jaren het huis uit, woont op zichzelf, en bevindt zich op een tamelijk grote afstand van zijn jeugdjaren thuis.

Af en toe vinden wij een levensteken uit die tijd. Bijvoorbeeld een stukje tekst dat door hem op een gammele typemachine is geschreven. Ik vermoed in de tijd dat de computer in opkomst was, maar dat brieven en teksten veelal nog met de klassieke pen-en-inkt of met de typemachine werden geschreven. De machine waarop onze oudste zoon - geschatte leeftijd toentertijd: dertien jaar - zit te rammelen, stamt van zijn vader en die heeft hem weer van zíjn vader, de grootvader van de oudste zoon. Beiden hebben elkaar niet gekend. De kleinzoon is geboren een jaar nadat de grootvader plotseling was overleden.

Het is - niet alleen voor zijn ouders of andere familieleden - interessant te zien waarmee de oudste zoon zich al typend bezig houdt. Leest u het epistel aan het eind van dit verhaaltje maar eens na. De oudste zoon schrijft quasi een brief aan zijn één jaar jongere jongere broer. ("Ik geef een rondje weg op deze typewriter en ik zal jou eens laten zien hoe goed ik al kan typen" … en dan volgt de rest.)

Van de hak op de tak. Na een STER-reclamespotje volgt een gedicht van Christian Morgenstern over twee parallelle lijnen die lichtjaren evenwijdig aan elkaar doorbrengen en uiteindelijk (maar dat staat niet in dit stukje) toch in elkaar versmelten tot één eeuwigdurend samenzijn. Misschien kun je uit het onderwerp van dit gedichtje al een beetje opmaken waar zijn schoolse belangstelling vooral naar zal uitgaan: naar de wiskunde.

Volgt een ander interessegebied dat net als de wiskunde bij de meeste van zijn jaargenoten uit de tweede klas van het atheneum weinig aanhangers zal hebben gevonden: het Latijn. Hij heeft het vak maar enkele jaren gevolgd, maar heeft het daarna laten vallen. Volgens ons heeft hij daar nu nog steeds spijt van.

Daarna een mopje en een berichtje over de plaatsing van kruisraketten. Dat was destijds (1984) waarschijnlijk het beheersende thema.

Tot besluit een verhaaltje over een stierenvechter die klaarblijkelijk te veel risico's heeft genomen. Opvallend hierin is het gebruik van het woord 'pisang' en de kort-maar-krachtige manier van rapporteren.

Het stukje tekst is vlot en goed getypt. Hier en daar wat moeilijk te lezen, maar dat ligt niet aan de kwaliteit van de schrijver, maar aan die van de typemachine. Dat was een Olympia koffermachine die zijn grootvader bij diens pensionering als cadeautje van zijn werkgever mee naar huis kreeg.

Wat niet zichtbaar is, zijn de tekeningetjes waarmee onze oudste zoon zijn verhaaltjes vaak illustreerde. Priegelkleine strips met meestal een erg geestige inhoud. Hij heeft er veel tekenschriften en schoolagenda's mee gevuld.

25-09-2011, 22:17 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De schoppenboer is een belangrijke kaart bij het hartenjagen, maar dat interesseert mij nu even niet. Ik heb ook niet de verzameling schoppen en spaden op het oog die tegen de schaftkeet staan geparkeerd omdat de spitters de tijd nemen om hun meegebrachte boterham te eten. En ik bedoel ook niet de verzameling spelers die de kost verdienen door met hun voeten een leren bal te beroeren. Hun schoppen tegen die bal gaat soms zover dat zij daarvoor een vrije schop tégen krijgen. Namelijk wanneer zij niet de bal, maar de benen van de tegenstander raken. 

Achterhoekers op tamelijk gevorderde leeftijd kunnen het u uitleggen. Vooral wanneer zij iets te maken hebben met het boerenbedrijf. Zij laten de n weg zodat het woord schoppe overblijft. Een schoppe, zeggen zij, is een schuur. Een soort bergplaats bij een oude boerderij. Een schoppe is aan één zijde kant open zodat er de wind vrij spel heeft. Wel zorgt een dak ervoor dat je in elk geval droog blijft. Goed gezien: het is inderdaad een soort carport. Een stalling voor machines en andere gebruiksvoorwerpen.

Wat een schoppe is, weten we nu. Een wat ouwelijk aandoende garage/bergplaats/schuur die je goed kunt gebruiken voor het stallen en het klussen. Je stalt er je tien jaar oude dieseltje of je vlecht er van lange, soepele wilgentenen een mand waarin je straks de gerooide aardappels verzamelt. Dat werken-in-de-schoppe doe je op dagen dat er geen dringende andere werkzaamheden wachten. Dagen waarop het koud, nat en guur is. Dagen waarop het maar één keer motregent, maar dan wel de hele dag.

Het wordt langzamerhand herfst en vandaag merken we dat. Het regent al vanaf de vroege ochtend fijne pijpenstelen. De druppels zorgen voor kringetjes en blaasjes op het water van de oude drinkbak die bij ons buiten in de tuin onder de pomp staat. We zeggen tegen elkaar: dit wordt een echte schoppendag. Eigenlijk hadden we in de moestuin willen werken om die klaar te maken voor de winter. Maar met zo'n weer is het geen doen: wij wijken uit naar de schoppe om daar een paar simpele karweitjes te gaan opknappen.

Een schoppendag gebruiken wij meestal om klusjes te gaan doen die eigenlijk best kunnen wachten. Zoals het poetsen van de fiets van mevrouw (al in tien jaar niet gebeurd) of het afschuren van een roestige melkbus die straks zal veranderen in een tuinornament waar de hele buurt jaloers op is. Natuurlijk kun je op een schoppendag neerzijgen op je klapstoeltje en nadenken over de zin van het leven, maar dat hou je ook niet lang vol.

Een schoppendag in de nazomer is mooi, maar niet langer dan een halve dag. Dan kijk je naar de lucht. En kijk! je ziet hier en daar een klein blauw stukje hemel. En is het niet of de kringetjes en blaasjes op de waterbak minder en kleiner worden? Je ziet dat de zon moeite doet om door het wolkendek heen te breken. Je hoort hoe de merel de komst van mooi weer aankondigt.

Dan zet je de half gepoetste fiets van je vrouw terug in het fietsenhok. En je laat de roest op de melkbus zitten waar die zit. Gelukkig, de schoppendag is voorbij. Maar daarom niet getreurd: binnenkort komt er wel wéér één.

19-09-2011, 18:48 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Een poosje geleden heb ik u het spannende verhaal verteld van ons krielhennetje dat door een speling van het lot plotsklaps werd opgezadeld met een kruisbek. (Zie eventueel het verhaaltje: 'Kris, kras, kruis' van 4 juni 2011.) Van de een op de andere dag pasten de onder- en bovensnavel niet meer precies op elkaar, maar gingen aan elkaar voorbij. Wij hebben daarvan notitie genomen, maar verder niets ondernomen. Want wij zijn van het type dat de natuur in al haar onvoorspelbare grootheid het liefst haar eigen gang laat gaan. Kome wat komt, dachten wij, en zo dacht ons krielhennetje er ook over. Tot vorige week donderdag.

's Morgens, toen wij buiten verbleven, genietend van zowel onze ochtendkoffie als van het fantastische weer, kwamen zij zoals gebruikelijk aanschuiven. Ik bedoel onze haan in gezelschap van het kruissnavelhennetje. Als er wat te halen valt, zijn zij present. De haan - met de gemakkelijk te onthouden naam HZN (Haan-Zonder-Naam) - is wat terughoudend van aard, maar het hennetje eet rustig uit je hand. Deze donderdagmorgen krijg zij van ons een brokje extra (koek). Wij wisten immers niet dat dit de laatste keer zou zijn.

's Middags, zo tegen half vijf, krijgen onze krielkippen een klein handjevol zaad. Zij kennen de procedure: zij staan op dat afgesproken tijdstip mij al op te wachten bij het fietsenhok waar ik het kippenvoer bewaar. "Waar is je partner?" vroeg ik HZN die wat verloren naar mij omkeek. Hij gaf geen antwoord, niet verbaal en niet nonverbaal. 's Avonds miste ik het hennetje in het nachthok.

Gisteren, vrijdag, heb ik ons kruissnavelhennetje gevonden. Een hoopje zwarte veren onder de dennen. Ze was dood. Bezweken aan de last van het snavelongemak? Wij zullen het nooit weten. Voorzichtig heb ik haar opgenomen en ergens ondergronds - een gegraven kuil - opgeborgen. Over drie weken groeit er weer gras op die plek en verliezen wij het hennetje in haar ondergrondse verblijfplaats uit het oog. Maar niet uit onze herinnering. Want wij hebben de foto's nog.

Dus nog één keer een plaatje van ons hennetje. Samen met HZN, in haar glorieperiode. En eentje van onze overgebleven haan HZN die zich voor deze gelegenheid met uitzondering van zijn kop in het grijs heeft gestoken.

10-09-2011, 14:49 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De meesten onder de velen van hierboven hoeven wij niet te vertellen dat dit een volstrekt verkeerd idee is van wat men denkt te zien. Dit is natuurlijk helemaal geen eikenschorsleeftijdsmeter, noch een voortijdige mp3-speler of een slome vooroorlogse Aldi-kassa. Dit is evenmin een ontsleutelmachine uit de eerste wereldoorlog waarmee men de gecodeerde berichten van de vijand in begrijpbare taal kon veranderen. De foto heeft iets te maken met zowel beeldende als muzikale kwaliteiten, laat ik u daarmee een eindje op weg helpen. Maar wat is het nou precies?

Ik help u uit de brand. Wat u ziet is een detailopname van een klein, oud muziekinstrument, een trekharmonica. Beter gezegd, een bandonika oftewel een konzertina. Familie van de beroemde bandoneon waarop tango’s het allermooiste klinken. Deze is gemaakt door een firma uit Chemnitz,  omstreeks 1920.

De cijfers die u boven de knoppen ziet, zijn aanwijzingen voor de bespeler zodat deze kan weten welke knop zij of hij, op een bepaalde plek in het muziekstukje aangekomen, moet indrukken. Voor dit type muziekinstrumenten bestaat een speciaal notenschrift, een cijferschrift. U kunt er geen moeilijke sommen mee uitrekenen, maar u kunt er wel prachtige melodieën mee toveren. U trekt aan de blaasbalg (of duwt er tegenaan, net wat u wilt) en drukt op knopje 14 en u gelooft uw oren niet.

Het echt verrassende komt tot slot. Als u goed kijkt ziet u op de diverse paarlemoeren knoppen een piepklein fotostatiefje en de handen van de fotograaf. Sterker, u ziet zelfs het gezicht van de schrijver van deze tekst, tevens bespeler van het instrument. Hij zou, als u daar prijs op stelt, met losse handen een schubertiaanse Ländler kunnen spelen. Maar dat is ook het enige liedje dat hij kent.

04-09-2011, 19:32 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Mijn vader was een enthousiast amateurfotograaf. Op een van de eerste foto's die hij van mij maakte, zit ik in een kinderstoel. Die staat hier in zijn lage stand. Ik herinner mij dat je die stoel - door scharnieren in het midden - kon opklappen zodat je een hoge variant kreeg. Handig om bij te schuiven aan tafel wanneer we gingen eten. Goed weet ik ook nog dat er een telraampje met veelkleurige balletjes op zat. Op de foto staat ook een speelgoedhond, maar daarvan weet ik mij niets te herinneren.

Ook het jongetje in de poes ben ik. Ja, dit mollige tweejarig schepseltje met zijn vroeg-wijze ogen in een rond gezichtje, nu gezeten in een hobbelpaard met een kattenkop. De begeleidende kinderschare wordt gevormd door mijn oudere broer en zussen. De gezichten staan wat strak, maar dat zou ook kunnen komen omdat het oorlog is. Niet bij ons in de achtertuin, maar in de tijd gezien: het is 1942.

Herinneringen, zo denk ik althans, bestaan niet alleen uit beelden. Je weet uit je jongste tijd niet alleen hoe dingen er uitzagen. Je weet ook hoe ze voelden en hoe ze roken. In gedachten hoor je de stem van je moeder als ze je toespreekt. Ik voel hoe de twee stokjes aan de kattenkop voelden waarmee je het hobbelpaard vasthield. En mijn evenwichtsorganen herinneren zich de schommelbeweging nog goed: omhoog-omlaag, voorover-achterover.

Ik kijk nu naar de foto's en zie mijn eigen gezicht en die van mijn broer en zusjes. Maar als ik geen afbeelding bij de hand zou hebben, zou ik mij dan ook zo gemakkelijk hun gezichten voor de geest kunnen halen? Ik weet het niet zeker, maar ik denk het niet. De foto is nodig om het beeld te reconstrueren. In ieder geval helpt hij het wazige verleden enigszins op te lichten.

Dat wij allen, u en ik, ons ook de geuren van vroeger kunnen herinneren, kan ik ook niet bewijzen. Maar ik weet het bijna zeker. Zo ruik ik nú nog hoe het bij ons thuis op maandag in de bijkeuken rook wanneer mijn moeder bezig was met de was. Dat vochtig-warme geurmengsel van water, zeepsop en klam zweet.

Wij woonden vlak aan de grens met Duitsland. De grens liep dwars door het dorp. ’s Nachts hoorde je in de dagen van de foto hoe Britse RAF-bommenwerpers naar het Ruhrgebied vlogen om daar hun bommen af te werpen. Nu nog, tientallen jaren later, kan ik mij dat typische geluid herinneren. En ik weet nog steeds wat er gebeurde toen in januari 1945 de Duitse stad Emmerich, vijftien kilometer bij ons vandaan, werd gebombardeerd. De zwartgeblakerde papiersnippers kwamen uit de lucht vallen en bleven samen met de onuitwisbare brandlucht van verbrande kleren in de bomen haken op hun weg naar de grond. Zo ver strekt mijn herinnering. Ik zie en ruik het nu nog steeds. Ik weet het zeker.

29-08-2011, 18:58 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De vakantie zit er weer op. Je merkt het aan alles. Bijvoorbeeld aan de kleuren van het beukenblad bij ons langs de weg: een tikkeltje herfstbruin wordt al zichtbaar. Je merkt het ook aan het korter worden van de dagen en aan het lengen van de schaduwen.

Je ziet het niet alleen, je hoort het ook. Luister maar naar de opgetogen verwachtingsvolle stemmen van de naar-school-fietsende meisjes die aan een nieuw schooljaar zijn begonnen. Met z'n drieën naast elkaar zonder oog te hebben voor andere weggebruikers. Bezig met het mobieltje, met elkaar of met zichzelf.

En kijk eens naar de brugklassers! Nog maar zes weken geleden fietsten ze naar hun vertrouwde basisschool waar ze acht jaar samen lief en leed hadden gedeeld. Nu fietsen ze met volle tassen en pukkels naar de brugklas van het vwo of het vmbo. Hun wegen gaan uit elkaar. Sommige basischoolvriendjes verlies je uit het oog omdat díe naar een andere school gaan.

Je hoort aan hun stemmen hoe spannend zulke eerste schooldagen in een nieuwe omgeving zijn. Van de een op andere dag ben je aan een nieuwe fase in je leven begonnen. Alles is anders: de school, de lessen, de vakken, de leraren, de manieren-van-doen.

Hoe zal het onze brugklassers vergaan op hun nieuwe school? Welke voorstellingen hebben zij er zich van gemaakt? Waar willen ze tenslotte uitkomen? Of laten ze alles maar gebeuren? Hun ouders leven met hen mee, want ook voor hen zijn het spannende maanden, daar op die nieuwe, andere school. Zullen hun kinderen die hoge verwachtingen waar kunnen maken?

Op de foto's hieronder ziet u twee jongens die vol trots poseren op de tractor van hun opa. De oudste stuurt; de jongste vertrouwt het niet helemaal en schuilt even achter de rug van zijn broertje. Je ziet en voelt het: hier presenteert zich een nieuwe generatie landbouwers.

Nou, vergeet u het maar. De twee (onze zoons) zijn al jaren het huis uit en verdienen beiden hun brood met iets erg ingewikkelds in de informatie-technologie. Iets met computers dus. Dat hadden ze ook niet gedacht toen hun vader de foto maakte! Vader zelf trouwens ook niet.

23-08-2011, 13:27 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Vroeger, op de Mulo, hadden we allemaal een gedichtenschrift. Daarin schreef je een aantal (vier bijvoorbeeld) gedichten die je op het eindexamen bij het vak Nederlands aan de orde kon laten komen. De examinator koos er één uit en vroeg je vriendelijk dat gedicht zo goed mogelijk op te zeggen. Daarna werden vragen gesteld: wat weet je allemaal van de dichter? wat betekent het woord 'wilvaardig' in regel acht? wat is het rijmschema?

Eén van mijn gedichten was "Het Kameleon", een moeilijk gedicht van de dichter Staring. (Na enig oefenen ken ik het nu nog uit mijn hoofd!) Het ging over een tweestrijd tussen landgenoten die elkaar ergens in Noord-Afrika ontmoeten en ruzie krijgen over de vraag of de kameleon die ze beiden hebben gezien nu blauw of groen was. Een derde wandelaar, die meent zich met de zaak te moeten bemoeien, denkt een zwarte kameleon in een witte zakdoek te hebben meegenomen, maar ziet tot zijn schrik hoe het zwart zich in wit heeft veranderd.

Ja, dat heb je met kameleons: ze kunnen van kleur verschieten. Persoonlijk heb ik het nooit gezien, maar ik geloof iedereen die het zeker weet. Wat ik wel weet is dat tomaten tegenwoordig ook van kleur kunnen veranderen. Hoe zit het precies?

In mijn jongere jaren had je een paar tomatenplanten in je moestuin. Als alles meezat, zag je een flinke plant opgroeien met gele, onooglijke bloempjes die later uitgroeiden tot prachtige vruchten. Groen waren ze aanvankelijk. Maar door de verkwikkend verwarmende zonnestralen veranderde hun kleur via groenachtig geel en oranje in een rijp rood. Dan was het tijd om te plukken en te oogsten. Waarna ze in de tomatensoep verdwenen of in plakjes gesneden - al of niet met suiker of zout - je boterham versierden.

Dit jaar groeien de tomaten in onze moestuin tegen de klippen op. Ze dragen prachtige groene trossen tomaten. Maar met het van kleur verschieten wil het niet erg vlotten. Ze blijven groen. Hoogstens zien we een geelachtig schijn op hun huid.

Iemand zei: je moet ze plukken, ook al zijn ze nog groen. En dan leg je ze op een schoteltje onder dak in de zon en geef je ze tijd om van kleur te veranderen. Kijk maar: deze twee zijn van een groen in een prachtig rood veranderd; de andere is nog niet zover, maar wacht maar even af. Het komt goed. Straks hebben we heerlijke, sappige, roodwangige trostomaten te kust en te keur. Van kleur verschoten.

12-08-2011, 11:58 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Het kan zijn dat u, op bezoek in onze contreien en rondfietsend in ons prachtig Achterhoeks platteland, plotseling geconfronteerd wordt met een niet alledaags beeld. Het is dan raadzaam af te stappen, uw fiets tegen een boom te zetten, en uw ogen uit te wrijven, want u gelooft diezelfde ogen niet. U ziet van links naar rechts in een flauwe bocht van de weg een oude eik, (waarachter zich een vriendelijk ogende boerderij bevindt) een houten bank om uw vermoeide ledematen tot rust te laten komen, een grote, merkwaardig aandoende, rondachtige steen, en een aanplakbord waarop iets geschreven staat. De titel is met het blote oog zicht- en leesbaar: De Binnenheurnse Weersteen.

Het gaat om de steen. De weersteen. Op het aanplakbord lezen we dat de buurtvereniging Binnenheurne de steen hier heeft geplaatst ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan van deze club. En of de steen al niet genoeg was: de vereniging heeft omstreeks dezelfde tijd ook de bank geplaatst zodat de argeloze bezoeker kan bijkomen nadat zij of hij gelezen heeft hoe de weersteen bijdraagt aan de weersvoorspelling voor de komende dagen. Leg uw hand op de steen. Voel de gladheid, de ribbeltjes en de overige oneffenheden. Die gewaarwording alleen al is in staat inzicht te geven in het weer van heden en morgen. Op het aanplakbord wordt u op de volgende manier wijzer gemaakt:

droog           >                 goed weer

nat                >                 regen

warm            >                 zonnig

onzichtbaar   >                mist

beweegt        >                wind

koud             >                 vorst

wit                >                  sneeuw

blauw            >                 slim kold (steenkoud)

Kijk, dat noem ik nou nog eens service! En wie zou hier niet in dit gebied willen wonen? Dit is inderdaad een streek waar de mensen zich om elkaar bekommeren, elkaar bijstaan in het voorspellen van het toekomstige weer, en de dag verder doorbrengen met het bedenken van nóg meer streken.

07-08-2011, 12:06 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Uit mijn studententijd, die al ver achter mij ligt, achterhaalt mij de laatste tijd af en toe een voorval dat sommigen van u misschien bekend zal voorkomen. Het is een droom over een typische studentenactiviteit. Het is geen prettige droom. Hij begint zelfs kenmerken van een nachtmerrie te vertonen, maar nu overdrijf ik een beetje.

Het gaat over het doen van tentamens. In de zes jaar dat mijn studie duurde, toentertijd achtereenvolgens één jaar propedeuse, twee jaar kandidaats en drie jaar doctoraal, heb ik talloze tentamens moeten afleggen. (Zie de foto met het stapeltje tentamenbriefjes en mijn collegekaarten beneden.) De docenten wilden weten of ik mij de verplichte studiestof eigen had gemaakt. Aanvankelijk maakte je je zenuwachtig over wéér een tentamen. Later draaide je er je hand niet voor om. Tentamens die een onvoldoende hadden opgeleverd, moesten worden overgedaan, dat sprak in mijn studierichting vanzelf. Want onvoldoendes werden niet geaccepteerd.

Hoeveel tentamens ik heb gedaan zou ik niet precies meer weten. De meeste tentamenbriefjes uit de zes jaar studie heb ik weten te bewaren. En toen ik onlangs het stapeltje telde, waren het er in de tachtig. Tachtig (!) tentamens met een (tamelijk) gunstige uitslag! Sommige tentamenbriefjes zaten nog vol bloed, zweet en tranen. Andere lagen er volslagen ongebruikt bij. Fluitjes van een cent.

Je had vakken waarvan je het tentamen - vanwege de moeilijkheidsgraad - zoveel mogelijk uitstelde. Niet op de lange baan geschoven, maar met het idee dat het handiger was eerst alle gemákkelijke tentamens te gaan doen. De moeilijke kwamen later wel. Bij mij was dat het geval met tentamens waarvoor je gruwelijk veel en ingewikkelde wiskundige kennis nodig had.

Met soms tamelijk veel moeite heb ik tenslotte alle tentamens gehaald. Daarna volgde alleen nog het afstudeerproject.

Nu, na zoveel jaar, droom ik nog wel eens dat ik alle tentamens heb gehaald, behalve één tentamen voor een buitengewoon moeilijk vak waarvan ik zeker weet dat ik het nooit en te nimmer onder de knie zal krijgen. Dat tentamen stel ik dus uit tot Sint Juttemis. Het is een geheim dat ik met me meedraag. Niemand weet ervan. Totdat men op de dag van mijn afstuderen merkt dat ik praktisch aan alle eisen heb voldaan, ruim tachtig tentamens met goed gevolg heb afgelegd en een briljante afstudeerscriptie heb geschreven. Eén tentamenbriefje ontbreekt echter. Van het vak dat ik niet beheers en nooit zal beheersen. Daardoor zal ik nooit kunnen afstuderen. Mijn geheim wordt ontdekt en iedereen spreekt erover.

Badend in het angstzweet word ik wakker. Ik ga rechtop zitten en zie met grote opluchting dat mijn doctoraalbul die dertig jaar geleden door de rector-magnificus aan mij is uitgereikt, nog steeds aan de muur hangt. Boven mijn werktafel.

Merkwaardig, zo'n terugkerende droom. En nog merkwaardiger is het te horen dat er meer mensen zijn die in hun dromen precies dezelfde nachtmerrie ontmoeten. Ik ben blijkbaar niet de enige.

31-07-2011, 12:26 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Met veel geld een border aanleggen op een halve hectare tuingrond achter het vrijstaande landhuis is geen kunst. Wat wél kunst is: een smalle stenen ruimte tussen de voorgevel en de straat zó in te richten dat én mooi én groen is.

Het volgende stukje tekst stamt voor het grootste deel uit het Bossche Nieuwsblad, een veel en graag gelezen huis-aan-huis-blad in 's-Hertogenbosch. In deze stad woont de broer van Terra. Hij heeft zeer onlangs de eerste prijs gewonnen met een geveltuinwedstrijd. “Wie heeft in Den Bosch zijn voorgevel aan de straatkant zo fraai versierd met heesters, bloemen en planten dat het lof en eer verdient?” Dat is ongeveer de vraag. Het antwoord staat hieronder.

Terwille van de privacy wordt de broer van Terra niet met naam en toenaam genoemd. De stukjes cursieve tekst die u leest, zijn door Terra toegevoegd.

De truc van een mooie tuin

 De broer van Terra won deze week de eerste prijs met de geveltuinwedstrijd van de gemeente Den Bosch. Hij kreeg een groene waardebon ter waarde van honderd euro. “Ik had me niet eens aangemeld voor de wedstrijd en toch heb ik gewonnen”, vertelt de broer van Terra verrast.

Van origine is Terra's broer geen stadsmens. Hij komt uit het Gelderse dorpje Dinxperlo. “Mijn grootmoeder heeft daar ook gewoond. Zij hield ook van tuinieren. Ze had het eerste bloementuintje in de weide omgeving. Voor die tijd was dat heel bijzonder.”

- De oma van de broer van Terra en dus ook Terra's oma woonde niet in een dorp, maar op een boerderij midden in het Achterhoekse platteland. Het was niet ongewoon dat Oma een tuin had. Ieder boerderij had wel ergens een (kleine) moestuin waar groente werd verbouwd. Heel bijzonder was dat Oma er een bloementuintje op nahield.

- Met de 'weide omgeving' bedoelt de redactrice waarschijnlijk een 'wijde omgeving'. Weide-omgeving had wel gekund.

De broer van Terra denkt een van de weinige tuinierders te zijn die geen hekel heeft aan onkruid. “Onschuldige onkruidjes laat ik gewoon staan. Ik houd namelijk niet zo van een tuin met perkjes.” De planten mogen in de geveltuin aan de Coppensstraat vrij groeien. Er groeit een rode kool, bloeit een kamperfoelie met roze bloemen, rode ooievaarsbekjes en een gele helianthus. Volgens de broer van Terra worden de geveltuintjes door de gemeente beoordeeld op de variatie van planten, onderhoud en hoe goed het tuintje is gevuld. “Het is gewoon een kwestie van goed onderhouden”, zegt hij nuchter. Als de planten de geveltuin te buiten gaan, knipt de Bosschenaar ze weg. Ook uitgebloeide bloemen knipt hij eruit. “Op die manier heb je niet één, maar twee of zelfs drie keer nieuwe knoppen.”

De broer van Terra heeft het niet zo op mensen die hun tuin niet goed onderhouden. “Dat soort  mensen onderschat de natuur. Alsof de tuin zichzelf bijhoudt.” In de droogteperiode ging Terra's broer elke ochtend met een emmertje water de dorst lessen van de planten in zijn geveltuin. “Een straat ziet er heel wat gezelliger uit met hier en daar wat groen en kleur.” Van de waardebon wil hij een sinaasappel- en olijvenboompje kopen.

- De liefde voor een olijvenboompje is niet van vandaag. Naast het ouderlijk huis waar de broer van Terra en Terra zelf opgroeiden stond een echte originele olijvenstruik waar in augustus kleine, rode, zure olijfjes aan kwamen.

- In het artikel wordt uitsluitend gesproken over de geveltuin aan de straatkant (plusminus één meter diep ter breedte van het huis. Er is nóg een tuin, namelijk áchter het huis. Daar kijk je helemaal je ogen uit.

22-07-2011, 14:26 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

U moet weten: wij wonen in het buitengebied. Dat wil zeggen: op het diepste platteland, met hier en daar een boerderij, ingebed in een landschap met weilanden, mais- en andere akkers, en bosranden. Prachtig wonen, daar niet van, maar zodanig afgelegen dat de multimediale aanbieders van informatie ons territorium als 'verliesgevend' en 'onrendabel' beschouwen. Het loont niet om er een glasvezel- of andere kabel neer te leggen of de bewoners te voorzien van snel en goed werkende internetvoorzieningen. Daarvoor, zo zeggen de kabelboeren, wonen er gewoon te weinig mensen.

Nadat wij zo lange jaren verstoken zijn gebleven van mediale ontwikkelingen, zowel software- als hardwarematig, dus geen kabel om tv-beelden te ontvangen en internet via een sullig telefoondraadje, waarvoor wij zélf duur betaalde aanpassingen hebben moeten aanbrengen zoals draadloos internet en tv-ontvangsten via een foeilelijke schotelantenne, worden wij thans zowel wat betreft de harde waren als de 'content' bekogeld met talrijke aanbiedingen, opties en verdere multimediale mogelijkheden als daar zijn: digitenne en adsl-internet, benevens zenders zoals het vlaamse Eén en het even grandioze Canvas, alsmede sedert de eerste juni van dit jaar (niet te geloven) BBC-One en BBC-Two, met het gevolg dat wij niet meer achter onze fernseher vandaan te slaan zijn. (ARD en ZDF hadden wij al langer.)

Op vrijdag 15 juli a.s. (het is slechts een voorbeeld) kunnen wij ons 's ochtends om 10.00 uur voor het beeldscherm zetten om op de BBC naar het Open Engelse golfen te kijken (iets slomers kan ik mij niet voorstellen), om om (twee keer 'om') 2.00 uur in de namiddag over te schakelen naar de Tour-de-France-reportage van Sforza-op-Canvas, waarna wij in de vroege avond eindigen bij de BBC die dan het Eerste Proms Concert van dit seizoen uitzendt en wel life.

Onze dagen kunnen niet meer stuk.

14-07-2011, 12:48 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Men neme .. drie eieren, een snufje zout, vier sneetjes bruin brood, een vleugje peper en één deciliter net-niet-volle melk. Zo ongeveer staat het in de zoveelste druk van het Amsterdamse huishoudschoolkookboek. Die eieren en die halfvolle melk interesseren mij verder niet, het gaat nu even om het rare woord neme. Het hoofd der school heeft het onderwerp behandeld toen ik in de zesde klas zat. Ja, toen leerde je op de lagere school al verschillende wijzen: de aantonende wijs (hij loopt naar de maan), de gebiedende wijs (Loop naar de maan!!!) en de aanvoegende wijs (Dat hij maar spoedig naar de maan moge lopen!) Van díe wijzen.

De aanvoegende wijs heeft altijd iets geheimzinnigs. Zij zit, als ik het tenminste goed heb onthouden, zo’n beetje tussen de aantonende en de gebiedende wijs in. Neem nou de zin: Jaap pakt een ei uit het treefje. Dat zie je vóór je, het is als het ware een voorstelling, een performance, het is een zin in de aantonende wijs. En als Jaap het vertikt, zegt zijn wederhelft: Jaap, pak als de wiedeweerga een ei uit het treefje! Ze vraagt het niet vriendelijk, ze beveelt het op luide toon, ze gebiedt. Dus is het een zin in de gebiedende wijs.

Bij een aanvoegende wijs, zei de meester, moet je denken aan een goede raad, aan een voorstel, aan een welgemeend advies. Als je in het kookboek men neme een ei leest, dan bedoelt de schrijfster te zeggen dat men er verstandig aan doet een ei uit het treefje te pakken.

Het ongemak waarmee wij een aanvoegende wijs tegemoet treden, heeft ook te maken met het toegevoegde onderwerp ‘men’. Men neme (drie eieren), men schrijve (zijn eigen naam, foutloos indien mogelijk), men spreke (het liefst zonder consumptie), men leze (dit verhaaltje er nog maar eens goed op na). De meester zei: stam plus e. En bij navraag bleek dat te kloppen. Nemen is het werkwoord, neem is de stam, neme is de aanvoegende wijs. Horen is een werkwoord, hoor is de stam en wie oren heeft om te horen, hore wat er gezegd wordt. Gebeure wat gebeurt en kome wat komt.

Een tijdje geleden, bij het koffiedrinken op het achterterrasje, in mijn werkplunje gezeten in het zonnetje, stopte ik een stukje Deventer ontbijtkoek tussen mijn klompen. Zomaar, in een losbandige bui, van de weeromstuit. Tegen het kleine, jonge  krieltje dat poolshoogte kwam nemen, even later gevolgd door haar broertje, zei ik het volgende. “Men kijke eerst goed om te zien of het wel koek is en niet iets anders. Daarna bukke men zich voorover en pikke behoedzaam het stukje koek tussen de klompen vandaan. Daarna slikke men het stukje koek smakelijk weg. Tenslotte ga men over tot de orde van de dag.

Gaan is het werkwoord, ga is de stam, maar deze aanvoegende wijs krijgt geen e. Jammer, maar helaas.

09-07-2011, 22:53 Geschreven door terra38  
Reageren (0)