Voordat dit verhaal echt begint, moeten mij twee dingen van het hart. Het zijn contextgegevens, niet bijzonder belangrijk, maar nodig om het volgende verhaal te begrijpen: zure appels waar u even doorheen moet.

1)    Ik speel een klein beetje piano, met de nadruk op klein. Dat is geen onterechte over- of onderschatting van eigen talenten, maar de waarheid. Met mijn rechterhand kan ik een eenvoudig melodietje spelen, terwijl de linker de daarbij behorende begeleiding vindt. Ik heb geen pianoles gehad – wat mij spijt tot op de dag van vandaag – maar wanneer een vrolijk groepje Tulpen uit Amsterdam ten gehore brengt, kan ik dat op de piano begeleiden zonder dat het veel afbreuk doet aan het geheel. Het summum is de beroemde C-groot Preludium uit het Wohltemperierte Klavier van Bach die ik na lang oefenen uit het hoofd en zonder fouten speel.

2)    Een tiental jaren geleden had ik het genoegen beroepshalve twee keer per jaar Zuid-Afrika te bezoeken. Samen met drie Nederlandse collega’s gaf ik daar workshops aan mensen die op de provinciale Ministeries van Onderwijs werkten. De volgende historische gebeurtenis heeft zich afgespeeld in 1998, toen wij in Pietersburg (nu Polokwane geheten), de hoofdstad van de Noord-provincie (nu Limpopo), zo’n workshop gaven. De Amos uit het verhaal is de assistent-concierge van de school waar de workshop plaats vond. (Hij was de eerste zwarte leerling met een einddiploma en daarnaast een groot Ajax-supporter.) Tot zijn taak behoorde onder meer ons van hot naar her te vervoeren in het VW-schoolbusje.

Op dinsdagmiddag na afloop van de workshop kwam Amos langs met de mededeling dat ‘de chief’ ons de volgende middag verwachtte. Hij keek daarbij heel gewichtig en liet doorschemeren dat wij dat – een audiëntie bij de chief himself - als een buitengewoon grote eer dienden op te vatten. Waar hij, naar achteraf bleek, ook gelijk in had. Immers, niet iedereen wordt door het stamhoofd ontvangen. En de chief bleek in het Zuid-Afrikaanse locale maatschappelijke verkeer een zeer grote rol te spelen. Voor mij had Amos nog een speciaal verzoek, of liever gezegd een dringende, niet te ontlopen eis in petto. Of ik maar zo vriendelijk wilde zijn de chief te vergasten op mijn pianospel. (Het was maar goed dat ik dat verzoek per ongeluk opvatte als een grapje, anders had ik er ’s nachts niet van geslapen.)

Hoe het ook zij, de volgende middag reed Amos ons in zijn busje naar De Matoks, een streek zo’n 60 kilometer van Polokwane verwijderd, het gebied waar de chief de scepter zwaaide. Terwijl de weg aanmerkelijk in kwaliteit inboette, vertelde Amos iets meer over zijn stamhoofd. “Hij is oud en ziekelijk, maar wordt nog steeds bijna letterlijk op handen gedragen.” Dit gezegd hebbend parkeerde hij het busje achter een grote veekraal: ‘de rest gaan we te voet’. We liepen door de avondzon tussen de lemen huizen van het dorp door totdat we een wat afgelegen huis op een verhoging zagen: het huis van de chief. Amos en nog enkele andere vrouwen en mannen uit het dorp die zich zwijgend bij de stoet aansloten, gingen ons voor, de trap op naar boven. Daar verzocht een dienstdoende bewaker ons te wachten.

Het was een groot, kraakhelder huis en een grote ruimte waarin we uitgenodigd werden. De chief bleek inderdaad een oude, zieke man te zijn. Hij zat in wit ondergoed gehuld in een leunstoel en veegde af en toe met een witte doek langs zijn kin. Ik, die precies tegenover hem kwam te zitten, zag dat er kleine bloedspoortjes in zijn speeksel zaten. Zijn verzorgers hadden een oliegevulde radiator als bijverwarming bij zijn stoel gezet. Desondanks hing er om deze gebrekkige oude man een aureool van wijsheid en  soevereiniteit. De gasten namen plaats en werden getrakteerd op thee met koekjes. In een naburig vertrek waren enkele vrouwen bezig. Er werd zacht gesproken. De stemming was ietwat geheimzinnig, maar niet onaangenaam. De chief onderhield zich met ons in de taal van zijn stam; zijn woorden werden door behulpzame stamleden in het Engels vertaald. In een gesprekspauze keek ik de kamer door en zag hem staan.

Zwart gepolitoerd was hij, de piano, en van een onverwacht goede kwaliteit. Geen afgepeigerde tingel-tangel, maar een klasse-instrument. Alle toetsen en pedalen waren aanwezig en zaten op de goede plek. En nog belangrijker: de piano bleek gestemd en op toon. Niets stond een grandioze performance in de weg. Toen kwam de vraag van de chief of ik zo goed wilde zijn iets voor hem te spelen.

Door de opwinding en consternatie – het was dus geen grapje! – weet ik nauwelijks meer wat en hoe ik gespeeld heb. Ongetwijfeld heeft Bachs Preludium geklonken en dat moet in die kamer in het Zuid-Afrikaanse bushveld iets bijzonders zijn geweest. Ik weet ook niet goed of de chief het pianospel heeft gewaardeerd. Wel weet ik dat hij, aan het eind van het recital,  zich rechtstreeks tot mij wendend, mij in vlekkeloos Engels overviel met de vraag: ‘Kunt u ook een stukje jazz spelen?’ Dat genoegen kon ik hem niet doen. Ik kan immers maar een klein beetje piano spelen, met de nadruk op klein.

Op de foto’s hieronder ziet u om te beginnen een gezelschap te voet door het dorp lopen op weg naar het huis-op-de-heuvel. Daaronder een plaatje van Amos met zijn moeder. Zij is de directrice van de plaatselijke lagere school. Zij is ook degene die naast de chief zit en zijn woorden voor ons vertaalt.

15-03-2014, 15:29 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wanneer voetbaltrainer Dick Advocaat – en hij is niet de enige – ziet dat een van zijn spelers zijn waarschuwingen in de wind slaat en dingen doet die hij beter kan laten, staat hij (Dick) op en blaast even op zijn vingers. Zelfs in overbevolkte stadions dringt dat snerpende fluitje tot ieders oor door. De betreffende speler hoort het, bedenkt zich op tijd en keert op zijn schreden terug.

Velen kunnen dat: op hun vingers fluiten. Je hebt er zelfs die hele opera-aria’s op hun vingers na kunnen fluiten. Kunstfluiters noemen ze zich en mijn ontzag voor hen is grenzenloos. Dat komt omdat ikzelf niet goed een deuntje, zelfs geen bekende meezinger, tussen mijn tanden, laat staan op mijn vingers, kan meefluiten.   

Wat ik wél kan, is blokfluiten. En dat komt zó. Op mijn veertiende kwam ik op aandringen van mijn vater in de dorpsfanfare terecht, waar ik bugel en saxofoon leerde spelen en een beetje leerde hoe dat rare notenschrift met al die kruisen en mollen in elkaar zat. Op mijn zestiende kreeg ik op de kweekschool – pedagogische academie zeggen ze tegenwoordig ten onrechte – een blokfluit in mijn handen geduwd. Want een beetje schoolmeester of schooljuffrouw werd in die tijd geacht een liedje te kunnen blokfluiten waarna de hele klas het zou kunnen nazingen. Zo’n simpele blokfluit zorgde ervoor dat er in de klas een absolute tweedeling ontstond.

Daar had je aan de ene kant een paar studenten voor wie het blokfluiten een fluitje van een cent was. Tot die groep behoorde ikzelf. Aan de andere kant bevond zich de grote groep jonge dames en heren voor wie het wekelijkse blokfluitlesuurtje op de zaterdagmorgen een kwelling, voor enkelen zelfs een drama was. Zij slaagden er -  ook na veelvuldig oefenen - niet in hun sierlijke vingers op de desbetreffende blokfluitgaatjes te zetten zodanig dat er bij het blazen een door de leraar gewenste toon te horen viel. Voor veel aankomende schooljuffrouwen en heren leraren, die later over uitmuntende pedagogische kwaliteiten bleken te bezitten, was de fluit een struikelblok. Zo niet voor mij. Op het examen speelde ik de sonatine in G-groot van als ik mij niet vergis een zekere Frantiszek Unglaublich (met de delen allegro, andante en allegro ma non troppo), daarbij op de piano begeleid door mijn muziekleraar. Met als beloning een cijfer 9. Een tien kon er niet af. Want, zei men, daar gaat ie van naast zijn schoenen lopen.

Hoewel ik tijdens en na mijn schoolmeestertijd de blokfluit nauwelijks meer heb aangeraakt, houdt het instrument tot op de dag van vandaag een bijzonder plekje in mijn fysieke en mentale, muzikale omgeving. Zo heb ik een blokfluitenplankje gemaakt waarop al mijn fluitjes (plus nog wat andere exotische muziekinstrumenten) kunnen worden tentoongesteld. Mijn eigen blokfluiten kunt u daar zien, een gewone sopraanblokfluit, maar ook een hogere, kleinere sopranino, en een groenmetalen Ierse folk-fluit. Er zijn ook wat buitensporige exemplaren bij die ik op een of andere buitenlandse reis als souvenir heb gekocht.

Met het ouder worden worden de vingers strammer en de adem korter. Ik weet niet of ik het allegro uit de sonatine van Unglaublich nog enigszins hoorbaar en genietbaar kan spelen. Maar geef mij een week, en ik geef u op een briefje dat welluidende blokfluittonen mijn huiskamer zullen vullen. Jammer natuurlijk dat verder niemand het hoort.

01-03-2014, 15:14 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wat handenarbeid en handvaardigheid betreft ben ik, al zeg ik het zelf, een redelijke prutser. Van sommige, écht handige mensen wordt wel eens gezegd dat zij, wat ze met hun ogen zien, met hun handen kunnen maken. Van mij zou je kunnen zeggen: wat hij met zijn ogen ziet, maakt hij met zijn handen kapot. Lichtelijk overdreven, maar een kern van waarheid steekt er wel in.

Geen enkel probleem heb ik met het uit elkaar halen van interessante voorwerpen. Maar het weer-in-elkaar-zetten levert de nodige hoofdbrekens op. Niet dat ik enkele moertjes en schroefjes over hou, dat natuurlijk ook, maar het simpel terugveranderen in de originele (werkende) staat, lukt vaak niet. Mijn nieuwsgierigheid wint het van de verstandige opvatting dat je met je vlerken moet afblijven van voorwerpen die precies doen waarvoor ze gemaakt zijn. Ik wil het naadje van de kous weten. En als ik die weet, past de kous niet meer.

Neem nou zoiets fascinerends als onze vaatwasser. Bestaande uit twee schuifladen, inclusief een bestekverzamelplaats, alles van geplastificeerd draad. Beneden twee opbergplaatsen voor respectievelijk glans- en spoelmiddel en een zoutvaatje. Daarboven een draaiende slurf die, naar gelang, heet of koud spoelwater over de vaat giet om zodoende enig vuil te verwijderen. Interessant! Op de schuifladen voor de bekers, glazen en andere kop-en-schotels zie je opklapbare plastic rekjes. Een soort beker-standaardje. Je klapt ze overeind om er koppen en bekers rechtop en op-kop tegen aan te zetten. Dan kan het water van beneden ook de moeilijkste plaatsen bereiken. Handig!

Zo'n flexibel rekje kun je verwijderen. Dat is geen kunst. Ergens zit een haakje dat achter een palletje valt dat precies past op een horizontaal lopende as. Aan de andere kant zit een klemmetje met een gat dat je ergens aan een vertikaal onderdeeltje kunt vastklikken. Simpel als wat: een kind kan de was doen.

Onlangs heb ik het flexibele rekje weggehaald. Ik wilde weten hoe dat nou precies bevestigd was in het oerwoud van plastic draden. Want je kunt het rekje door het vast te klikken rechtop zetten, maar je kunt het ook plat op zijn rug leggen. Maar hoe breng je zo'n rekje terug in de oorspronkelijke positie? Minstens een half uur heb ik nodig gehad om erachter te komen hoe alles werkte. Bijna had ik de moed opgegeven.

Daarom één goede raad. Nee, twee. (1) Werkt alles naar behoren, blijf er dan met je handen – tengels had ik bijna gezegd - van af. (2) Of maak even een foto-van-dichtbij van iets in de goed werkende situatie, dan kun je dáár later op terugvallen. Maar pas op dat je de foto's niet kwijtraakt! Want dan heb je een extra probleem.

25-02-2014, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Het moet in de zeventiger jaren van de vorige eeuw geweest zijn dat mijn vrouw zich op een koude winteravond in een hoekje van de huiskamer terugtrok met breiwol in de twee kleuren oranje en bruin benevens enkele breipennen. Zij was, zei ze, van plan voor onze zoon, die toentertijd ongeveer drie was, een echte ouderwetse, Hollands-warme ijsmuts te breien. Plus in dezelfde kleuren een even warme sjaal. (Een woord dat je in die dagen nog zó schreef: shawl.) Het patroontje voor muts en sjaal vond zij in het gerenommeerde damesvrijetijdsblad Ariadne.

Na enkele dagen waren zowel muts (compleet met een fraai wolbolletje boven-op) als sjaal klaar. Op een foto beneden ziet u hoe onze zoon, gewapend met zijn nieuwe kledingstukken, doende is het pad naar de straat sneeuwvrij te maken.

Anno 2014 bestaan ijsmuts en sjaal beide nog: de tand des tijds heeft hen nauwelijks of niet toegetakeld. Ze worden ook nog gedragen. Niet meer door mijn zoon, maar door mij hoogstpersoonlijk. De muts is nog even warm als vroeger. En dat is op koude dagen en rekening houdend met het feit dat het aantal haren op mijn hoofd drastisch is afgenomen, een niet te onderschatten genot. Vooral omdat je de muts ook nog half over je oren kunt trekken. De sjaal zorgt er nog steeds voor dat de koude bovenstromen niet via de ruggegraat naar beneden kunnen trekken.

Even iets totaal anders. Dezer dagen worden in het Russische Sochi de Olympische Winterspelen gehouden. De Nederlanders, vooral de langebaanschaatsers onder hen, stapelen succes op succes. Zo op 8 februari toen zegge en schrijve drie Nederlanders op de 5000 meter voor mannen de eremetalen goud, zilver en brons onder zich verdeelden. Maar het meest verbaasd was ik toen ik hen op het erepodium zag in hun outfit. Allen getooid met een traditionele Hollandse oranje ijsmuts en dito shawl! Sprekend gelijkend op die van ons!

Ik veronderstel dat het zó gekomen is. Tijdens de voorbereiding zat een vooraanstaand vrouwelijk lid van het Nederlandse Olympische Comité te bladeren in oude Ariadnes. Waar zij een breipatroontje zag voor een echte Hollandse ijsmuts. Toen was de keuze gauw gemaakt. Daarom lopen de Nederlandse sporters en officials daar in Sochi allemaal met ónze oranje/bruine ijsmuts rond. Hij brengt blijkbaar geluk en succes. Het is een muts met verborgen, magische krachten. President Poetin schijnt ook al om het patroontje gevraagd te hebben.

Naschrift: ik heb niets teveel gezegd. Na Kramer c.s en Wüst hebben we vandaag (10 februari) op de 500 meter sprint weer drie medailles gewonnen. Het kan niet op. En er komen er nog meer, wat ik je zeg. Het komt allemaal door die magische muts.

10-02-2014, 21:01 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Als u wilt zien hoe de kleur ‘groen’ er in het echt uitziet, nodig ik u uit met mij mee te gaan naar Staphorst. Dat de inwoners van dat dorp verstand hebben van kleuren blijkt ook uit het feit dat, toen de Schepper nadacht over een kleur die Hij van plan was ‘blauw’ te noemen, hij te rade ging bij de inwoners van Staphorst.

Staphorst, een dorp in de Nederlandse provincie Overijssel, in het veenachtige grensgebied met Friesland en Drente, is vooral bekend door het feit dat de inwoners tot voor enkele jaren in een prachtige, maar lichtelijk onhandige klederdracht gekleed gingen. Insiders wisten ook al wel langer dat je om te weten wat weidegroen is, naar de beschilderde boerderijdeuren in Staphorst moest kijken. De deskundigen op het gebied van het met kleurige bloempatronen bedrukken van stoffen kennen allen het Staphorster stipwerk. Anno 2014 mag dan de klederdracht in Staphorst zijn verdwenen, de kleuren zijn gebleven.

Het was nog in de zwart/wit periode van de fotografie, in de jaren zestig van de vorige eeuw, dat ik als een piepjonge schoolmeester met mijn klas een bezoek bracht aan Staphorst. We waren eigenlijk op weg naar Giethoorn om daar met een punter te gaan varen en zodoende de buurt onveilig te maken. Onderweg stapten we even uit omdat ik de kinderen de Staphorster kleuren en de dito klederdracht wilde laten zien.

Ergens, tussen boerderij en schuur, zag ik hen: moeder en dochter. Beiden in klederdracht. Ik pakte mijn camera om het prachtige beeld voor de eeuwigheid vast te leggen. Omdat ik wist dat veel Staphorsters het niet op prijs stellen ongevraagd gefotografeerd te worden vroeg ik de mevrouw: “Mag ik van u en uw dochtertje een foto maken?” Waarop de mevrouw het ongelooflijke antwoord gaf: “Dat moet ik binnen even vragen.” Waarschijnlijk moest haar vader toestemming geven, want een man, ik denk haar echtgenoot, stond opzij instemmend naar mij te knikken.

Toen is deze foto gemaakt. Ik kijk er nog vaak met plezier naar. Toentertijd was de kleurenfoto voor ons, simpele amateur-fotografen met een provisorische donkere kamer om foto’s te ontwikkelen, te duur en dus onbereikbaar. Daarom deze foto in zwart/wit. De kleuren moet u er zich maar bij denken.

02-02-2014, 13:42 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Je hebt volk en je hebt paardenvolk. Dat zijn lieden die zowel paarden houden als ván paarden houden. Vroeger gebruikte je een paard vooral om zijn trekkracht. Het paard voor de wagen spannen, of voor de mestkar, voor de ploeg, voor een voer hooi of een vracht rogge. Mijn grootvader van vaders kant was een paardenman in hart en nieren. ’s Morgens spande hij zijn zwarte paard voor de lijkwagen, want hij had als een van zijn vele bijbaantjes de taak van lijkwagenkoetsier op zich genomen. In de namiddag kon je het span dan op de akker bezig zien het haverland te slichten. Dat is Achterhoeks voor eggen.

Om iets te kunnen trekken heeft een paard een haam nodig. Dat is een aan de bovenkant beweegbaar, ovaalvormig stuk hout, met een opening aan de onderkant. Aan de binnenkant met zacht leer bekleed. De bedoeling is dat een paard zijn hoofd en zijn hals erdoor steekt, zodat het ovaal tegen zijn borst en schouderpartij aan ligt. Daarom is het haam van leer voorzien, zodat het paard geen pijn lijdt. Aan het haam maak je vervolgens allerlei kettingen vast die aan de andere kant aan een ploeg, aan een kar of aan een lijkwagen vastzitten. Zo trekt dus een paard. Vaak is een haam kunstig versierd met houtsnijwerk, pluimen en belletjes. Want het oog wil ook wat. Ook een paardenoog.

Op een foto hieronder ziet u zo’n haam. Door mij gefotografeerd in een van de bijgebouwtjes rond onze boerderij. Het is wel in een deplorabele staat, maar dat komt doordat het tientallen jaren niet is gebruikt en ergens in de schuur in een hoekje heeft gestaan. De muizen hebben er hun nesten in gebouwd, net als de houtwormen en spinnen. Maar de oorspronkelijke vorm en functie is met een beetje goede wil nog goed zichtbaar. Wat opvalt is de geringe grootte. Om te kunnen vergelijken heb ik er een 5kilo-gewicht naast gezet. Moet hier een paard zijn hoofd en hals door steken? Of is dit misschien een haam voor een pony?

De oplossing komt als geroepen. Het is, houd u even vast, geen haam voor een paard, het is een haam voor een koe. Inderdaad, het is een koehaam.

Je zult maar koe zijn op zo’n keuterboerderijtje ergens in de Achterhoek. Daar waar de zandgrond schraal en het leven hard is. Je geeft de familie melk, waarna de vrouw des huizes er boter, kaas en zelfs karnemelkse pap van maakt. Na je afsterven wordt van je hele lichaam geprofiteerd. De huid, het vlees, zelfs je gebeente, alles wordt gebruikt. En dan zou je bij leven en welzijn ook nog dienst moeten doen als last- en trekdier? Van ossen, van slag geraakte stieren, kunnen wij het ons voorstellen, want die zijn van nature oersterk. Maar onze melkkoe, die wij de mooie naam Emma 13 geven, die wij liefkozen, verwennen met een lekkere voederbiet of een bodempje lijnmeel, haar spannen wij toch niet voor ons karretje?

Déze koe, die u op een andere foto hieronder ziet, trekt een kar vol bietenloof naar huis. Om haar hals draagt zij een koehaam. Wat u op haar rug ziet (en waarachter de boer zich tevergeefs probeert te verbergen zodat alleen zijn hoofd te zien is) is het zadel. Met hulp van een brede riem die over dat zadel loopt, worden de twee bomen van de kar gedragen.

Nu weet u wat 1 KK betekent: 1 koekracht, vergelijkbaar met 1 P(aarden)Kracht. Maar het kan nog erger: behalve 1 PK en 1 KK bestaat er ook 1 MK, één menskracht. Dat is bijvoorbeeld het geval bij mevrouw Olde Salemink (geboren Jentink) die zich door haar man laat vervoeren

Ze gaat zo te zien naar een feestelijke gelegenheid, een bruiloft misschien, want ze heeft haar prachtige wit-gesteven knipmuts op, compleet met het zwarte ondermutsje om het wit te vrijwaren van het vette hoofdhaar. Verder heeft zij haar zwarte, zelfgehaakte omslagdoek om en haar gepoetste zondagse schoenen aan. En waarom niet per fiets met zo’n handig transportbakje voorop? Zo, dwars gezeten als een Achterhoekse amazone, geniet ze van het voorbijflitsende landschap en kan ze commentaar geven op alles wat ze ziet. “Zie’j dat Hendrik, bi-j de Akkermaote steet de rogge d’r mooi bi-j.”

Hendrik, haar echtgenoot, moppert dat ze niet zo veel moet praten en stil moet zitten. Want van al dat gepraat gaat de fiets slakkern. Dat is Achterhoeks voor slingeren.

24-01-2014, 13:13 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

In de streek waar ik woon zijn de grootschalige bruiloften (van koper, zilver, goud en andere edele en onedele metalen) uit de mode geraakt. Bruiloften met enkele honderd genode gasten en dito bruiloften met een polonaise.

Ik haat de polonaise. Tot in het diepst van mijn hart. Op het gevaar af dat u mij een spelbederver of een zeurpiet noemt, ik blijf er bij. Zelfs als u mij ervan beschuldigt een blaaskaak en een snob te zijn, u brengt mij niet van mijn a propos af.  De polonaise was met afstand het meest onplezierige onderdeel van wat ooit zo prettig begon: een feestelijke gebeurtenis. Op een teken van iemand die zich ceremoniemeester noemde, verzamelde oud en jong zich op de dansvloer, vormde met de handen op elkaars schouders, in paren of eenpersoons, een langwerpige rij en marcheerde onder de meest afschuwelijke marsmuziek die u zich maar kunt bedenken stampvoetend van genoegen door de zaal, waarbij af en toe kunstzinnig gedachte figuren werden gevormd. Zoals een poortje waar ik met mijn partner geacht werd vrolijk onder door te lopen. Het hoogtepunt kwam aan het einde van de rit wanneer het bruidspaar op een paar stoelen werd gezet en - omringd door een kring bruisende feestgangers – zich hoog liet leven. Lang zullen ze leven, zij wel, maar mij niet gezien, niet op déze manier.

Stel je niet aan! zegt u. Maar om aan te tonen dat het nog veel erger is dan u op het eerste gezicht denkt, laat ik hier nu een potpourri (een typisch polonaise-woord waar mijn maag van opspeelt, ook dat nog!) volgen van teksten die onder het marcheren meegebruld werden. Wij beginnen, zei het vijfmans-orkestje voor bruiloften en politieke partijen, dat zijn kunnen vooral baseerde op meegebrachte ingeblikte polonaisemuziek-op-cd-rom, met een mars. Alte Kameraden, het zal toch niet waar zijn! Gevolgd door:

en dat-te-we toffe jongens zijn, dat willen we weten

ouwe taaie, jippie, jippie, jé, hé, hé,

laat nu de klok maar luiden, laat nu de klok maar slaan,

en hoeperdepoep zat op de stoep en laten we vrolijk wezen

op een slof en een ouwe voetbalschoen

geef mijn maar Amsterdam (voor de enkele Rotterdammer gevolgd door)

hand in hand, kameraden,

mijn sariemareis die zakte door het ijs

waar in ’t bronsgroen eikenhout ’t nachtegaaltje zingt,

nachten in Brabant zijn lang

olé, olé, olé, olé, wie aar ze sjempions, wie aar ze sjempions

en de bruigom durreft zijn bruidje niet te kussen, falderalderiere!

Lang zullen ze leven! In de gloria!

Hieperdepiep HOERA!

En zoiets maakt deel uit van de een-of-andere canon van de Nederlandse volkscultuur! Als ik ingeburgerd moest worden, zou ik absoluut weigeren het zelfs maar mee te neuriën. Tot aan de Hoge Raad zou ik gaan om mijn gelijk te halen.

Het ligt niet aan de polonaise an-sich of aan het woord. Een polonaise is van oorsprong een statige Poolse dans die een modieuze Franstalige naam heeft aangenomen. Ziet u het voor u? In prachtige volksdracht getooid loopt het gezelschap in den ronde, de mannen aan de binnenkant, de inner circle, de vrouwen lopen de buitenbocht. Af en toe staat men stil. Dan maakt de man een buiginkje en  de vrouw een knicksje. Voor de vele musici onder de lezers laat ik hieronder even de grondritmes zien  waarop rondgeschreden wordt. Een beetje hortend en stotend, dat wel, maar dat zou ook aan de Polen kunnen liggen.

Toegift: Het bovenste van Wikipedia geleende fotootje laat enigszins zien wat ik bedoel. Een rij vrolijk hossende heren die om wat voor reden dan ook (carnaval? opheffen van de taalgrens? voetbalkampioen?) een polonaise proberen.

18-01-2014, 20:23 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Een verhaal om te lezen en om vóór te lezen.

Een verhaal voor jonge lezers en voor hen die dat hun hele leven willen blijven.

Vier geniale broers uit één gezin, heb je ooit zoiets gehoord?

Op de eerste foto hieronder weten ze nog niet dat ze geniaal zijn. Ze zijn boos en verdrietig. Ze zitten maar een beetje te mokken en te kniezen.

Vader zegt: Trek de wijde wereld in en leer eerst maar eens een ordentelijk beroep.

Ordentelijk is een moeilijk woord. Ik weet ook niet wat het betekent.

Op een goeie dag gaan ze weg. Je kunt vier kanten op: noord oost, zuid en west. Meer kanten zijn er niet. Vader gaat mee tot het kruispunt. Dag jongens! Tot over een jaar, dan komen jullie immers terug!

Het jaar vliegt voorbij. Voor je het weet staan de vier broers weer bij vader op de stoep. Vader vraagt: nou, vertel maar, heb je een ordentelijk beroep geleerd waarmee je de kost kunt verdienen? Vertel het mij om de beurt; de oudste begint.

Oudste zoon: Lach niet, maar ik ben dief geworden. Zakkenroller eerste klas. Ik zal jullie laten zien dat ik bij een broedende ekster ginds in die boom vier eieren kan weghalen zonder dat die het merkt. Kijk maar. Hier zijn de vier groengestipte eieren. Ik leg ze op tafel.

Zoon twee legt op alle vier hoeken van de tafel een ei. Hij zegt dat hij jager is geworden. Dan pakt hij zijn jachtgeweer, mikt even goed en schiet met één schot in één keer alle vier eieren stuk! Je ziet het voor je ogen gebeuren, maar je gelooft het niet!

Vlug! vlug! zegt de derde zoon. Die is nu kleermaker, eigenlijk couturier. Je zegt koe-tuu-rie-jee, ongeveer net zo als hol-la-die-jee. Hij pakt uit een naaigarnituurtje een flinterdunne naald en een bijna onzichtbare draad en naait alle kapotte eierschalen weer netjes aan elkaar. De zakkenroller brengt de gerepareerde eitjes terug naar de ekster in zijn nest. Die zegt later dat hij niets heeft gemerkt.

Ga mee naar buiten, naar de wei, zegt de jongste zoon die nu aan de beurt is. Ik ben kapper. Geen gewone, maar een vliegende. Ik kan fietsende mensen op weg naar hun werk knippen, scheren en lekker laten ruiken. Hij laat zien hoe hij een toevallig langslopende haas inzeept en scheert. Zo glad als een biljartbal en zonder een sneetje of een druppeltje bloed! Doe hem dat maar eens na!

Nou, zegt vader, ik ben erg onder de indruk. Jullie hebben allemaal een ordentelijk beroep geleerd, ik kan niet anders zeggen.

Dat vinden de vier geniale broers ook. Alleen zie je hieronder op de tweede foto dat ze nog steeds zitten te kniezen en mokken. Ze weten nog steeds niet wat ordentelijk betekent.

Terra heeft dit verhaal vroeger in een dik boek gelezen. Hij weet niet meer precies in welk. Hij gelooft het sprookjesboek van de geniale broers Grimm.

08-01-2014, 14:33 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De mate waarin een traditie stand houdt, is recht evenredig met het profijt dat men ervan trekt. Veel minder ingewikkeld geformuleerd: een traditie blijft bestaan wanneer er iets te halen valt. Dat geldt zeker voor het zogenaamde nieuwjaar winnen*). Een gebruik dat – vroeger en nu - op de eerste dagen van het nieuwe jaar plaats vindt. Hóe precies wij dat deden, lang geleden, leest u in het vervolg van deze bijdrage die ons al bij voorbaat het water in de mond doet lopen.

Het ritueel voltrok zich als volgt. Met tassen gewapende kinderen liepen – alleen of in groepen – naar de huizen van familie en buren en spraken daar aangekomen een nieuwjaarswens uit. Kinderen uit protestantse nesten riepen: ‘Veel heil en zegen’, terwijl katholieke kinderen het hielden bij het traditionele ‘Zalig Nieuwjaar!’ Kinderen van ouders die het allemaal niet meer zoveel kon schelen, wensten iedereen een niet minder welgemeend ‘Gelukkig Nieuwjaar!’ Als beloning kregen de kinderen een bruine, papieren zak, gevuld met wat ik voor het gemak maar even zal noemen: ‘lekkernijen’.  De centrale vraag uit deze herinnering is: wat zat er eigenlijk allemaal in die zak? Bij het antwoord ga ik dus uit van de situatie ruim een halve eeuw geleden.

Sprekend over de inhoud van de nieuwjaarszak (in ons dialect een ni-jjaorstoete met een lange oe) is het nuttig te onderscheiden tussen kwantiteit en kwaliteit, en rekening te houden met zaken als volume, gewicht en omvang. Ook speelde de smaak van de ontvanger een niet onbelangrijke rol.

Statistieken liegen, maar door de bank genomen zat er in een nieuwjaarszak

-         een appel (meestal goudrenet) niet zelden voorzien van enkele beurse plekjes; later meestal vervangen door een sinaasappel

-         een krentebroodje (zonder tussen-n maar met krenten en rozijnen)

-         een oliebol of pufferken (poffertje)

-         een handvol pinda’s

-         pepernoten

-         walnoten of hazelnoten (alleen als men beschikte over desbetreffende bomen)

-         flikjes, schuimpjes en andere snoepgoed

-         een nogablok, in ruitvorm, verpakt in groenachtig zilverpapier

-         gekleurde drolletjes suikerglazuur op een bedje van biscuit (zogenaamde daisy’s)

-         een reepje chocolade of kwatta; geen normale reep maar een dunne versie

-         koekjes, biskwietjes en dan vooral opzettertjes. Dat waren koekjes met een voorstelling als een huisje of een haan met een uitstulping aan de onderkant die paste in een ronde staander met een gat in het midden, ook van biscuit.

-         een pakje kauwgom (met voetbal- of filmsterplaatjes) of een rolletje drop. De laatste twee zaken kwamen voor in zakken van meer bevoorrechte lieden.

Wanneer u het rijtje afloopt – dat niet volledig is, maar dat zal u niet verwonderen: dat zijn op statistieken gebouwde lijstjes nooit – kunt u nagaan welk van de genoemde kwaliteitsaspecten van toepassing is. Bij de appel en krentenbol gaat het natuurlijk om het volume en het gewicht; bij de chocolade om de kwaliteit en de smaak. Zo heeft iedere gave wel wat.

Thuisgekomen werden de ontvangen nieuwjaarsgaven gesorteerd. Wij gebruikten daar moeders inmaakglazen voor (bedoeld zijn natuurlijk de u welbekende Weckglazen). Eén glas met pinda’s, één met chocoladerepen, één met pepernoten en biscuitjes, enzovoort; zo kreeg alles netjes een plaats. Tenminste, als het niet van tevoren opgegeten was. Zelf was ik iemand die na enkele dagen in het nieuwe jaar alleen nog maar lege glazen had. Mijn zusje daarentegen pronkte eind januari nog met haar glas chocoladerepen. De waarheid gebiedt te zeggen dat ik haar bij het ledigen van haar glazen wel eens geholpen heb.

      *)  Nieuwjaar winnen is een wedstrijd. Je hebt gewonnen wanneer je de nieuwjaarswens éérder uitspreekt dan degene die je plotseling ontmoet.  Je zegt dan: ‘ik heb jou het nieuwe jaar afgewonnen.’

Alles wat u hieronder ziet, zat in de nieuwjaarstoete van 2014. Kant en klaar te koop bij de buurtsuper. De appelflappen daar weer onder (nog lekkerder dan pufferkes) zijn zelfgebakken.

31-12-2013, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Een patchwork is eigenlijk het vóórstadium van een quilt. (Spreek uit als ‘kwilt’, anders heb je in de quiltgemeente de poppen aan het dansen, want een kilt is een Schots mannenrokje.) Een echte quilt bestaat uit een aantal lagen, meestal drie: a) de bovenlaag waarvan het artistieke niveau en het vakvrouwschap duidelijk af te zien is, b) een tussenlaag van vliseline of iets dergelijks voor de vulling, en c) een stevige onderlaag. De kunst bestaat hierin om deze drie lagen met veel creativiteit en handvaardigheid met elkaar te verbinden. Dat gebeurt (met de naaimachine, maar echte quilters doen het met de hand) met behulp van kleine, fijne rijgsteekjes. En niet alleen volgens vaste rechte lijnen, maar ook golvend en buigend. Die vloeiende lijnen van rijgsteekjes geven aan de quilt een bijzondere uitstraling.

Mijn in 2012 overleden vrouw was een fanatiek quilster. Fanatiek in de goede betekenis van het woord, maar practisch elke vrije minuut werd aan het quilten besteed. Zij verzamelde van heinde en ver afkomstige stofjes en lapjes van elk denkbaar materiaal, sorteerde die naar kleur en vorm in dozen, en wanneer de tijd daar was, werd er een nieuwe quilt op stapel gezet.

Zij was mede-oprichter van een regionale quiltclub bestaande uit een tiental volgens dezelfde principes handwerkende dames. Eenmaal per maand kwam deze groep quilters bij ons thuis bijeen om met elkaar te beraadslagen over nieuwe projecten en om elkaars werk te bewonderen.

Deze quiltclub heeft zich ontfermd over de talloze dozen met stofjes en lapjes die mijn vrouw heeft nagelaten. Het eerste werkstuk dat met dit materiaal is gemaakt bestond uit een herinneringsquilt. Elk lid van de club heeft haar steentje bijgedragen: ieder heeft voor een eigen blok gezorgd.  In september 2013 hebben de dames van de quiltclub deze herinneringsquilt aan mij aangeboden. Sindsdien hangt hij bij mij thuis te pronken in de gang.

Te pronken, ja, want de quilt is erg mooi en het verhaal erachter eveneens.

Met twee plaatjes van mijn herinneringsquilt, de complete quilt en een detail, wens ik al mijn lezeressen en lezers prettige kerstdagen en een gelukkig en gezond nieuwjaar.

22-12-2013, 17:59 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Je hebt mensen die verschrikkelijk veel weten. Feitjes, bedoel ik dan, en wel uit hun hoofd. Zaken die wij vergeten omdat ze van nul en gener waarde zijn, zoals: op welke breedtegraad ligt Coevorden? schudden zij zo maar even uit hun mouw. Handig voor twee minuten over twaalf of hoe die quiz ook weer heet, of voor de Vlaamse blokkers onder ons.

Volgens de boekjes waar al die weetjes in staan, was de laatste persoon die werkelijk alles wist wat er toentertijd te weten viel de filosoof en mathematicus Gottfried W. Leibnitz (1646-1716). Nu is het op drie jaar na driehonderd jaar geleden dat hij gestorven is. Misschien bestond er toen nog niet zo veel weetbaars, maar dan nog. Iemand die alles weet! Stel je dat eens voor! Leibnitz was dus een man van weetjes. Hij was echter nog veel meer: hij was ook wiskundige die voor ons het differentiaalrekenen heeft uitgevonden. Van bewondering en ontzag val ik met terugwerkende kracht bijna van mijn stoel.

Sorry voor deze wat lang uitgevallen inleiding, maar ik moest hieraan denken toen ik weer eens geconfronteerd werd met de uitdrukking op het wat stoppelige gezicht van mijn imaginaire Russische vriend Wassili Ibramovich. Voor zijn vrienden en mijzelf  dus gewoon Wassi.  Want Wassi was indertijd ook zo iemand die alles wist. Hij had wel zijn specialisaties. Omdat hij van huis uit geoloog was, kon je hem alles vragen over aardrijkskunde, biologie, fysica, natuurlijke historie en wat dies op het gebied van de zaakvakken nog meer in huis had.

Wassi heeft op een goed moment zijn baantje als geoloog vaarwel gezegd om zich te kunnen toeleggen op het exploiteren van zijn ongekende talenten. Hij reisde in de toenmalige Sovjet Unie stad en land af en gaf in elke schouwburg die hij kon vinden een avondvullende voorstelling van zaken. Wassi, het antwoord op al uw vragen! stond er niet bijster origineel op het affiche.

Laten we in gedachten de schouwburg in Swerdlovsk binnengaan waar Wassi vorig jaar om deze tijd optrad. De entree bedroeg vijf roebel, maar je kon de portier ook voor hetzelfde geld omkopen, dan kwam je er ook in. Veel bezoekers dienden van te voren vragen in, schriftelijk, op een in vieren gevouwen papiertje zodat Wassi zich niet even kon voorbereiden. Je kon natuurlijk ook de zaalmicrofoon gebruiken en stante pede een vraag stellen.

De spanning knisperde door de zaal. Die zat bomvol en de verkoper van pindaatjes en chips deed goede zaken, temeer omdat hij ook papieren zakdoekjes verkocht die gebruikt konden worden door geëmotioneerde toeschouwers. Klokslag half acht begon de voorstelling. De balalaikagroep Niet mooi, maar wel hard, die Wassi op al zijn tournees begeleidde, zorgde voor een aangename stemming. Daarna kwam de maestro zelf. Wassi dus, gekleed in een donker, onopvallend driedelig grijs. Hij bleek een melodieuze zachte microfoonstem te hebben die moeiteloos tot in alle hoeken doordrong. Wie gedacht had, dat de avond zou beginnen met een aantal relatief gemakkelijke vragen om ‘er in te komen’ zag zich bedrogen. Neen, het ging meteen met volle kracht vooruit en Wassi diende hem vanaf het begin van katoen te geven, om niet nóg meer irritante cliché’s te gebruiken.

Wat moeten wij ons voorstellen bij de inhoud van de gestelde vragen? Ik geef enkele sprekende voorbeelden.

            Wassili Ibramovich, hoe breed is de Wolga op zijn smalst? Het antwoord graag in kilometers en meters respectievelijk mijlen en inches. Bij voorbaat hartelijk dank.

            Hoeveel omwentelingen om de aarde maakte onze gevierde astronout kameraad Yoeri Gagarin tijdens zijn eerste ruimtevlucht? (Buitengewoon gemakkelijk, want dit leert ieder Russisch kind al in de tweede klas.)

            Zoals u weet hebben alle spinnen acht poten. Er is echter een gemuteerde en gemankeerde Mongoolse variant met slechts zeven ledematen. Wat is zijn gewicht (met twee cijfers achter de komma) als hij de leeftijd van 6 maanden heeft bereikt?

            Op 13 oktober 1877 gaf Pjotr I. Tsjaikowski in deze zaal een concert. Welke snaar brak toen hij verwoestend uithaalde in het derde deel van de Mondscheinsonate?       

Dit type vragen kreeg Wassi te beantwoorden. Ogenschijnlijk vol zelfvertrouwen en steeds vriendelijk ogend deed hij dat. Na ieder goed antwoord braken golven van applaus los. Gezegd moet worden dat de vragen na de pauze iets moeilijker waren en meer tijd vergden qua antwoord. Enkele vragen moesten worden afgewezen omdat zij de privacy van bepaalde mensen aantastten. Zoals: ..met welke zuipschuit had mijn nicht Tanja eergisteravond in Riga een blind-date? Nee, op zulke vragen ging Wassi niet in.

Na aanvankelijk enig succes in de provincie bereikten Wassi’s ongekende talenten een grote nationale populariteit. Zijn shows werden live op tv uitgezonden. Er werd zelfs op hem gewed. Met grote bedragen aan roebels, want voor minder deed men het niet. En het was niet alleen de Moskouse penose die meedeed. De vraag was natuurlijk: wie stelt een vraag aan Wassi die deze NIET kan beantwoorden. Wedden dat het mij lukt? Wedden dat het jou niet lukt? 

Iedereen dacht natuurlijk dat als er zoiets als kennis bestaat, er ook grenzen aan kennis zijn. Er zijn grenzen aan macht, er zijn ook grenzen aan de macht-van-het-alles-weten. Niemand kan alles weten. Echt alles. Leibnitz is al eeuwen dood. Er moet toch een onderwerp zijn waarop we Wassi kunnen pakken?

Drie maand geleden gebeurde het. Tijdens een voorstelling in Спасйбо in de zuidflank van de Oeral. Nadat Wassi zoals altijd met superieur gemak moeilijke weetjes ten beste had gegeven, kwam een oudere bedachtzame man met deze volgende vraag.

              - Wassili Ibramovich, wat is de meisjesnaam van uw schoonmoeder?

Later op de avond, tijdens een inderhaast ingelaste persconferentie, sprak een lijkbleke Wassi die zijn einde al voelde naderen. ‘Echt waar, ik heb jaren nodig gehad om erin te slagen alle kennis omtrent mijn schoonmoeder te verdringen. En nu wordt dát mij noodlottig.’

Die avond hebben miljoenen roebels hun eigenaar gewisseld. Sommige Moskovieten en Sintpetersburgers gingen van het ene op het andere moment bankroet. U kunt hen tegenwoordig zien bij het schoonvegen van het pleintje voor de metro-ingang.

Met Wassi ging het in razend tempo bergaf. Zijn gezondheid vertoonde diepe deuken en zijn geheugen begon hem in de steek te laten. Het einde kwam niet geheel onverwacht. Na zijn overlijden opende men zijn testament. Daarin stond dat hij zijn brein vermaakte aan het Psychologisch Laboratorium in Спасйбо. Daar kunt u het nu zien, samen met zijn schedel, het omhulsel. Als je goed kijkt, zie je tussen de hersenplooien de weetjes nog zitten.

14-12-2013, 20:55 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Er leefden eens, in een land hier ver vandaan, twee mannen, twee buren: Jan-Willem en Willem-Jan. Ze konden goed met elkaar overweg, hielpen elkaar waar nodig en hetzelfde gold voor hun beider gezinnen.

Eenmaal per jaar, op de tweede dag van het nieuwe jaar (op de eerste hadden ze andere zaken aan hun hoofd) kwamen de twee mannen bij elkaar om hun goede voornemens uit te wisselen. Op de voorlaatste dag van het jaar (op oudejaarsdag hadden ze wel betere dingen te doen) troffen ze elkaar weer om na te gaan wat er van hun goed bedoelde plannen was terechtgekomen.

Voor dit jaar luidden de afspraken als volgt.

Willem-Jan beloofde: Iedere keer wanneer iemand of iets mij erg gelukkig maakt doe ik als herinnering een bruine boon in een leeg bloempotje.

Jan-Willem: Ik hou erg veel van mijn lieve echtgenote, maar ik kan het niet helpen dat ik ook wel eens een oogje op andere vrouwen werp. Dit jaar zal ik iedere keer dat ik met begerige blikken naar een andere vrouw kijk een groene erwt in een leeg bloempotje doen.

Op de afgesproken dag aan het eind van het jaar komen de twee vrienden bij elkaar en zetten de meegebrachte bloempotjes naast elkaar op tafel: één met bruine bonen; één met groene erwten.

Bij het tellen van Willem-Jans bonen blijkt dat zijn bloempot 75 bruine bonen bevat. Willem-Jan: Het hadden er met gemak nog veel meer kunnen zijn, zoveel gelukkig makende zaken heb ik meegemaakt. Zoals: de lach van mijn jongste kind, het prachtige fluiten van de merel in het topje van de kastanjeboom, Willem-Jan-junior die slaagt voor zijn rijbewijs, een lied van het mannenkoor, noem maar op.

In Jan-Willems bloempotje zitten vijf erwten.

Jan-Willem: Ik geef toe dat ik een paar keer een oogje heb laten vallen op een of andere knappe dame die toevallig mijn pad kruiste. En ik weet ook wel dat je niet mag begeren wat van je naaste is. Er zitten nu vijf erwten in het potje. Ik had bijna vergeten te vertellen dat ik er trouwens dit jaar al wel twee keer erwtensoep van heb gekookt.

Zoals het betaamt leefden ze nog lang en gelukkig.

05-12-2013, 19:22 Geschreven door terra38  
Reageren (0)