Officieel staat het Nederlandse warmterecord op 38.6 graden Celsius. Gemeten zomer 1946 in Warnsveld-of-all-places door een enthousiaste amateur-meteoroloog, medewerker van het KNMI in De Bilt en tevens gerespecteerd huisarts.

Nu ik dit schrijf is het half juli en we hebben al twee hittegolven achter de rug. Bij de laatste spande het erom of het record van 1946 zou worden verbeterd. Dat is niet gebeurd, maar het kan nog! Want de zomer duurt nog even.

Bij ons thuis wemelt het van barometers, thermometers, weer-apparaatjes en mini-weerstationnetjes. Zij zouden u kunnen laten denken dat wij geheel en al geobsedeerd zijn door alles met het weer en de weersvoorspellingen te maken heeft. Dat is niet het geval. Wij laten alles wat van boven komt over ons heen komen en dat is ook het geval met Gods water over Gods akker. Kortom, wij zien wel.

Toch kijk ik tijdens een hitte- of koudegolf graag naar mijn metertjes om te zien of zij de officiële KNMI-verwachting bij kunnen houden. Ik tik op mijn oeroude barometer in de voorkeuken en kijk naar de grote buitenthermometer buiten aan de schuurmuur. Die denkt dat het bij benadering 38° is. Ik kijk met verbazing naar mijn display op mijn weerstationnetje in de schuur – dat, wonder boven wonder de temperatuur in de toekomst kan voorspellen - en zie dat het op 19 juli 39.7° zal worden. De thermometer in de groentetuin houdt het bij 38 graden en nog iets.

Dat is nog niet alles. Op mijn werkkamer boven, onder het pannendak van de boerderij, hangt een klein thermometertje dat het verschil laat zien tussen binnen en buiten. Op het thermometertje lees ik dat het om 11 minuten over vier vóór de monitor en bóven mijn toetsenbord 32.5 graden is. Maar aan de andere kant van de muur, vlak onder de pannen van het dak waar nu de mussen (pardon, de mosjes) van af vallen, is het 41.0 graden. Celsius wel te verstaan. Oftewel tegen de 100 graden Fahrenheit. Dat slaat alle records.

13-07-2015, 11:45 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Er bestaan, zoals u ongetwijfeld weet, diverse soorten beeldende kunst. Om te beginnen is er het verschil tussen figuratief en non-figuratief. Bij het beschouwen van een figuratief schilderij behoeft u niet na te denken over wat het voorstelt: u ziet een brug over de Seine en het labeltje onderaan vermeldt dat dit inderdaad een brug over de Seine is, geschilderd in olieverf door een zekere August de la Manière. En het veilinghuis dat u dit prachtige kunstwerk te koop aanbiedt schrijft er nog bij dat de geschatte waarde 2,5 miljoen euro bedraagt. Dus te duur om bij u thuis boven de sofa te hangen (waar het overigens een buitengewoon goed figuur zou slaan.)

Je hebt ook beeldende kunst die de beschouwer volledig in het ongewisse laat over wat zij denkt te zien. ꞌOnweer boven Parijsꞌ denkt u? De kunstenaar zelf noemt het: ꞌZonder kraak of smaakꞌ. Het stelt niets voor: en dat in alle opzichten.

Er worden zelfs tentoonstellingen van moderne beeldende kunst geopend en gesloten die de bezoeker bij het verlaten ervan in volstrekte wanhoop achterlaten. Nee, niet dat enkele schilderijen niet mooi zouden zijn. Ja, omdat niemand, zelfs de kunstenaar niet, je kan uitleggen wat de bedoeling van het kunstwerk is. En wij willen allen graag de bedoeling van iets weten, niet dan?

Nu bestaat, en dat al sedert tientallen jaren, een tegenbeweging die zijn oorsprong vindt in het Engeland van de industriële revolutie. We hebben het over een kunststroming die het begrip ‘kunst’ probeert te verbinden aan het begrip ’vakmanschap’. Kort door de bocht gezegd komt het er in deze benadering op neer dat een kunstenaar laat zien dat zij of hij met eigen handen iets tastbaars en aanraakbaars kan maken en dat doet op een vernuftige en buitengewoon artistieke manier. Een koppeling van handvaardigheid en beeldende kunst; dát is het. Omdat men in Engeland het eerst en het meest van het nut van deze kunstopvatting overtuigd was noemt men deze stroming "Arts and Crafts". Waarbij ꞌArtsꞌ natuurlijk verwijst naar het kunstzinnige, het artistieke, en ꞌCraftsꞌ naar het handvaardige. Bij een onlangs door mij gemaakte wandeling zag ik ergens in een etalage een fraai voorbeeld van deze A & C dat ik u niet wil onthouden.

Wat is hier aan de hand? Iemand, de naam van de maker/maakster is mij helaas niet bekend, maar het zou mij niet verwonderen dat de schepper van dit kunstwerk een vrouw is, heeft de euvele moed gehad een doodgewoon rijwiel – zeg maar gewoon: fiets – te omhullen en omringen met een buitengewoon artistieke wollen bekleding. Wij zien meteen de twee belangrijkste onderdelen van de A & C-benadering. De vakmanschap (zeg in dit geval maar liever vakvrouwschap) blijkt uit de ongeëvenaarde breikunst. Zelfs een volslagen ondeskundige op het gebied van de edele breikunst als ik kan zien dat hier een topprofessional aan het werk is geweest. En kijkt u eens hoe origineel en creatief de wielen zijn ingepakt (zomaar een voorbeeld uit talloze andere mogelijke).

 Zonder twijfel zou dit een topstuk uit een denkbare A & C – collectie kunnen worden. Is er dan geen oliesjeik uit Qatar die hier enkele miljoenen voor over heeft? Als belegging?

Tenslotte ben ik zo vrij u attent te maken op een aspect dat in veel (moderne) beeldende kunst, figuratief of niet, volledig ontbreekt. Ik bedoel humor. Je kunt immers niet naar deze wollen fiets te kijken zonder op z’n minst te glimlachen?      

28-06-2015, 22:25 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Hopelijk kent U Kleef. Al was het maar van horen zeggen. Een mooie, oude stad in het Duitse Rijnland. Prachtig gelegen met aan de voorkant de wijde weilanden en uiterwaarden die de grens met de rivier markeren, en op de achtergrond de beboste heuvels van het Reichswald dat van hier via Beek en Berg en Dal tot bijna aan de benedenstad van Nijmegen reikt. Beroemd is de Schwanenburg, de Zoo en Haus Koekoek waar in de 19e eeuw een van de grootste Nederlandse landschapsschilders met zijn uitgebreide familie woonde en werkte.

Neen, geen kwaad woord over Kleef, noch over het uiterlijk voorkomen, laat staan over de inwoners en al helemaal niet over de taxichauffeurs. Want dit gilde heeft ervoor gezorgd dat ik ooit een schier hopeloze situatie zag veranderen in een prachtige uitkomst. Hoezo? zou u kunnen vragen. Ik zal het u uitleggen.

Kiezen kun je, theoretisch althans. Op een kruising in het westelijk deel van Kleef kun je terugrijden richting Emmerich of rechtdoor de weg door het Reichswald naar Gennep nemen. Je kunt ook links afslaan de binnenstad in of rechtsaf via Nütterden, Kranenburg en Wyler naar Noviomagus (wat, zoals u al vermoedde Nijmegen betekent) rijden. Dat laatste was mijn opzet en bedoeling.

Want om twee uur (14.00 uur) stond een belangrijk psychologie-tentamen voor de deur. Alle tweedejaars psychologiestudenten, waaronder ikzelf, werden hartelijk uitgenodigd hun kennis betreffende de grondslagen van de ontwikkelingspsychologie op te schrijven en van deugdelijke argumenten te voorzien. De tijd die iemand daarvoor gegund werd bedroeg op de kop af twee uur en een kwartier. (Alle gekheid op een stokje: dit tentamen was veruit het belangrijkste in mijn tweede studiejaar (1978/79). Het slagen ervoor was een voorwaarde om verder te kunnen.)

Precies om één uur bereikte ik in mijn trouwe 2CV, de fameuze Citroën-Eend, het kruispunt in Kleef dat ik zojuist heb beschreven. Nog een half uurtje rijden en dan rustig de tijd nemen voor een ontspannen en tegelijkertijd geconcentreerde voorbereiding.

Plotseling, ik was net rechts afgeslagen, gaf mijn eend er de brui aan. Dat wil zeggen: de koppeling was niet bereid of in staat de auto in een van de vier beschikbare versnellingen (zelfs niet de achteruit) te bewegen. Ik stapte uit en schoof mijn eend in zijn vrijloop naar een parkeervak langs de weg. Het was ondertussen 13.10 uur. 

Het was 13 uur 30, toen ik, na een aantal vergeefse liftpogingen, besloot terug te gaan naar de binnenstad. Daar wilde ik een taxi of een ander vervoermiddel nemen en de bestuurder te vragen mij METEEN en ONVERWIJLD naar Nijmegen te brengen. Om tien vóór twee bereikte ik de binnenstad waar mij een vriendelijke mevrouw meedeelde dat de eerstvolgende taxistandplaats zich een kilometer verderop bevond. Bovendien meldde zij mij dat de bus naar Kranenburg vijf minuten geleden vertrokken was. Het was al lang twee uur geweest (14.10 uur om precies te zijn) toen ik langs Garage X kwam. Net toen ik een pompbediende vroeg of hier een mogelijkheid tot vervoer aanwezig was, kwam er een als taxi verklede Mercedes de hoek om en stopte voor mijn neus. De chauffeur was bereid mij voor de somma van twintig Mark, al het geld dat ik op zak had, naar Nijmegen te brengen. Eerst reden we naar de parkeerhaven waar de Eend stond met mijn spullen. Toen we daar wegreden stond de klok op 14.30 uur.       

Onderweg legde ik de taxichauffeur uit in welke moeilijke, bijna uitzichtloze toestand ik mij bevond. Waarop deze zijn snelheid opvoerde en alle verkeersregels aan zijn laars lappend mij naar Nijmegen bracht. Het was 15.00 uur (zegge drie uur) toen ik de examenzaal binnenging. Een paar collega-studenten begroetten mij zwijgend, maar je kon hen horen denken: waar bleef je nou zo lang?  

Ik las de tentamenvragen en opgaven, besloot daaruit een keuze te maken, en ging aan het werk. Kwart over vier was het toen ik de dienstdoende professor een blad met geschreven antwoorden plus toegevoegde argumenten en opmerkingen overhandigde.

De volgende dag sleepten een collega en ik mijn gestrande eend terug naar mijn huisgarage waar het euvel gerepareerd werd. Veertien dagen later las ik op een van de grote uitslagenborden in de aula dat de student met het nummer 76….. voor het tentamen ꞌOnwikkelingspsychologie I en IIꞌ geslaagd was. Nog later hoorde ik dat de betreffende student veel aftrek had gekregen door het onbeantwoord laten van enkele vragen en opdrachten, maar de rest was blijkbaar goed genoeg om het geheel met een ꞌvoldoendeꞌ te honoreren.

Is dit voorval een speling van het lot? Of een kwestie van toeval? Of gewoon een geluk bij een ongeluk? U mag het zeggen.

20-06-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Drie foto’s laat ik u hier beneden zien: foto’s van oude huizen, huizen van voorouders. Allemaal boerderijen: een grote en een kleine. In dit soort huizen woonden mijn opa en oma. In het ene huis die van mijn vaders kant, in het andere die van mijn vrouws vaders kant.

De bovenste twee foto’s laten u Aaldershuis zien. Zo heet de boerderij. Oorspronkelijk heeft hier een zekere Alert gewoond en naar hem is het huis genoemd. Alerts huis werd in de loop van de jaren Aaldershuis.

Mijn grootvader en grootmoeder hebben hier jaren gewoond maar opa is er niet geboren. Die kwam van een boerderij uit Duitsland, een paar kilometer verderop. Opa is er zogezegd bij ingetrouwd.

De tweede foto van Aaldershuis stamt uit de tijd toen er nog echte winters met veel sneeuw waren. Aaldershuis, met in het midden het mooie voorhuis, rechts het bijgebouw (het spieker) en links de grote schuur, lijkt zich bijna achter de sneeuwbergen te willen verstoppen. Aaldershuis was de eerste boerderij buiten de bebouwde kom van mijn woonplaats. Wij vonden het altijd een mooi visitekaartje wanneer je van de andere kant het dorp binnenkwam.

De laatste boerderij is Beesterni-jhuus. (Alle zich respecterende boerderijen in onze contreien hebben zogenaamde huisnamen.) Voorbeelden te over: ’t Broeker, de Steengroeve, ’t Beester, de Fökkert, te veel om allemaal op te noemen. Beesterni-jhuus is maar een klein keuterboerderijtje. Je begrijpt niet dat er tijden zijn geweest dat er twee gezinnen in woonden als je rekent dat er ook ruimte moest zijn voor het vee (koeien, kalveren, varkens en kippen) en veevoer (hooi, stro, voederbieten). We denken dat ze hutje mutje op elkaar woonden.

Beesterni’jhuus betekent eigenlijk: ꞌhet nieuwe huis bij ’t Beesterꞌ. En ’t Beester is nu nog steeds een grote boerderij aan de overkant van de weg. Beesterni’jhuus is een klein daghuurdersboerderijtje. Opa heeft het gekocht voor enkele duizenden guldens. Nu een schijntje, maar destijds een rib uit ’s mensen lijf. Opa moest er bij enkele plaatselijke welgestelden leningen voor afsluiten.

Ik praat nu weer over oma en opa. Dit keer zijn het de grootvader en grootmoeder van mijn vrouw. Dus eigenlijk mijn schoongrootouders.

Er is veel veranderd in al die jaren. Anno 2015 is Aaldershuis verdwenen. Het heeft plaats moeten maken voor een nieuwbouwwijk. Maar de naam Aaldershuis bestaat nog. Terug te vinden in straatnamen zoals de Aaldersbeeklaan.

Beesteni’jhuus bestaat nog steeds. Het viert dit jaar zijn 119^de verjaardag en verkeert in goede gezondheid. Af en toe waait er weliswaar een pan van het dak en zakt een draagbalk door, maar dat is de leeftijd. Ik kan het weten, want ik woon er. Nog steeds. Nog steeds met plezier.

18-06-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wat denkt u dat erger is: (A) van de ladder vallen bij het aardbeien plukken, of (B) onderuit gaan bij het kalverschetsen?

Ik zal u een beetje op weg helpen. (A) is een voorbeeldje van absurde Achterhoekse humor, dus dat zal het wel niet zijn. (B) daarentegen is ook maar voor een gedeelte waar. Juist is de bewering dat je op weg naar het kalverschetsen onderuit kunt gaan. Want dat is mijn vrouw ooit overkomen, weliswaar jaren geleden, maar toch. In een beijzelde, gladde bocht ging ze met haar brommertje onderuit. Gelukkig zonder ernstig nadelige gevolgen. En het werkwoord ‘kalverschetsen’ bestaat inderdaad. Lees maar verder.

Tegenwoordig moet iedereen zich kunnen legitimeren, ook de boerderijdieren op het platteland. De schapen en zelfs de koeien in de mega-stallen. Daarom dragen ze ook van die afschuwelijke gele oormerken. Binnenkort staat alle informatie digitaal op een ingeplant chipje, dan zijn die gele flappen ook niet meer nodig. Niet iedereen weet echter dat ook vroeger iedere koe of kalf al moest beschikken over een paspoort. En omdat je met een kalfje niet even naar de drogist kunt gaan om een pasfoto te laten maken, maakte mijn vrouw – evenals haar vader, mijn schoonvader dus -  een tekening, een schets. Ze deed dat voor het rundveestamboek of voor de onderlinge veeverzekering. Gewapend met een voorbedrukt formulier en tekengereedschap ging ze naar de stal of een weiland om het pasgeboren nieuw leven te portretteren. Op de grove omtrek van het dier op het formulier werd ingetekend wat wit en wat zwart was. Niet tot op de punt en de komma nauwkeurig, en het was ook niet nodig ieder haartje en rimpeltje te kunnen zien, maar wel zo dat je aan de hand van de getekende schets uit een kudde van honderd dieren het betreffende kalf kon herkennen. Dát is ’m, zie je wel!

Een tweede voorbeeld van een Achterhoekse schets, zij het van een geheel andere aard, laat ik u hieronder ook nog even zien. Het is ook geen schets in de strikte betekenis: een vluchtige tekening met potlood of houtskoolstift. Het is een ets, meer precies een droge-naald ets. Als u klaar bent met het bewonderen ervan zou u wellicht kunnen opmerken dat zoiets ook in West-Vlaanderen, de kop van Overijssel of in de Krimpenerwaard te zien en te (sch)etsen is.

De maker geeft geen geografische of topografische informatie. Hij benoemt de ets met de woorden ‘opklarend landschap na onweer’. Maar wij herkennen ogenblikkelijk het Achterhoekse land, ons deel van Gelderland, en de daarbij horende mentaliteit. Dreigend en somber, op het melancholische af, maar niet zó dat het totaal overheerst. Wij zijn ons bewust van de gevaren die ons omringen, maar altijd zijn er hoopvolle signalen zoals het zonnetje dat door de wolken breekt.  In het midden zien we de geploegde voren zich naar de einder spoeden, waardoor we weten dat de boer klaar is met het winterbed. En in het boerderijtje maakt de boerin voorbereidselen voor de broodmaaltijd in de namiddag: het vier-uur-eten. Roggebrood met spek.

De ets is gemaakt door mijn getalenteerde, kunstzinnige jongste broer. Hij (de ets) hangt al jaren op een opvallende plek in onze woonkamer en hoe langer hij er hangt, hoe mooier hij wordt. Althans, dat vinden wij. Maar dat vindt u ook van het Gezicht op Leuven (in olieverf) dat bij u boven de sofa hangt.

12-06-2015, 10:24 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Kruissteken met dubbel-s horen thuis in de wereld van de nuttige handwerken met een artistiek randje; de fascinerende wereld van smyrnakussens, telpatronen, borduurwerkjes, merklappen en antimakassars. Je moet streng in de leer zijn, hetgeen in deze context betekent dat je secuur en nauwkeurig moet kunnen werken. Je hebt er een stramienachtige ondergrond voor nodig, strengen garen in vele kleuren en natuurlijk naald en draad. Een kruissteek, zo heb ik mij laten vertellen, is in de borduurwereld wat één-recht-één-averecht is in de breiwereld: een basisbewerking zonder welke borduren (of breien in het tweede geval) volstrekt ondenkbaar is.

Ma begon pas te borduren toen ze bezig was aan de tweede helft van haar leven. De aanleiding om ermee te beginnen schiet me niet meer te binnen, maar het zou me niet verwonderen dat ze zich heeft laten inspireren door haar eerste dochter, mijn oudste zus, die op een goede dag met het lumineuze idee thuiskwam om met smyrnawol en dito haak een compleet vloerkleed te knopen. Ik zie me nog wol om een latje wikkelen om later met een scheermes draadjes van gelijke lengte te snijden. In ieder geval heeft Ma toen haar kinderen nog klein waren, nooit geborduurd, maar wel gebreid. Sokken in alle maten en kleuren.

In den beginne is er de volledig blanco ondergrond, het gekleurde borduurgaren en het borduurgereedschap. Ooit heeft Ma een voorbedrukt stramien gebruikt, maar dat was eens maar nooit weer. Een rood kruisje op een ondergrond-in-dezelfde-kleur borduren kan immers iedereen, daar is geen kunst aan.

Hoe Ma begint? Ergens in het lege veld slaat zij om zo te zeggen eerst een paar piketpaaltjes: zij zet met donker garen op vaste afstanden hier en daar een beginkruisje. De juiste plaats bepaalt zij door eenvoudig te tellen. Daarna verbindt Ma de beginkruisjes met elkaar zodat er vormen, lijnen, vierkanten, recht- en veelhoeken ontstaan. Symmetrie mág, maar hoeft niet per se. Liever niet. Soms begint zij met twee diagonalen. De zo ontstane door kruissteken afgebakende vormen  worden vervolgens opgevuld  zodat er veelkleurige vlakken ontstaan. Wanneer het gehele stramien gevuld is, werkt Ma het geheel af met een gehaakt randje. Het eindresultaat kan van alles zijn: een lopertje op tafel, een kussenovertrek, een vloerkleedje, een antimakassar op de stoelrug of een wandversiering.

Zo bijzonder als haar borduurwerkjes waren, was Ma eigenlijk zelf ook. Ma had tamelijk veel lak aan voorschriften en conventies, behalve wanneer zij ze zelf had bedacht. Behalve wijs was Ma ook eigenwijs. Normaliter werd door huisvrouwen in ons grensdorp de maandag besteed aan de witte en bonte was. Zo niet door Ma: je moest niet raar staan te kijken dat pas op vrijdag de waslijn volhing met kledingstukken van pa en ma, in de loop der jaren aangevuld met kleren van vijf kinderen. Even normaal is het dat je binnen een afzienbare periode na afloop van een geslaagde middagmaaltijd (Ma kon heel goed koken) de vaat ontdoet van etensresten. Maar Ma  wachtte daar vaak mee tot een uur of vier, want dan had ze in tussentijd gelegenheid haar boek verder uit te lezen. En de buitenboel doen? Ma zou zeggen: die stof regent er wel vanzelf af. Het was maar goed dat er elke vrijdag een dienstmeisje kwam, anders waren we onherroepelijk met zijn allen zwaar vervuild.

Op iedere goed bedoelde kritische vraag (Ma, hoe kun je nou die rok met die blouse combineren?) had Ma een laconiek antwoord klaar in de trant van: nou èn, dat valt wel mee, dat ziet toch niemand, dat denk je maar. Ze zei het met zoveel stelligheid dat het leek of ze gelijk had.

Ma had veel oog en oor voor haar medemens, vooral voor de noodlijdende. Zij was de goedheid zelve. Op oudejaarsavond liep Ma naar het huisje van een oude zwerver ergens in het dorp om hem een zakje eigengebakken oliebollen te brengen. Typisch Ma.

Af en toe liepen Ma’s borduurwerkjes uit de hand. Vooral toen ze bij het hoofdstuk vloerkleedjes aangekomen waren. Overal in haar kamer in het verzorgingstehuis waar ze aan het eind van haar leven woonde, lagen haar vloerkleedjes. Het waren er tenslotte zoveel dat we er wat van zeiden. Bijvoorbeeld dat ze gevaarlijk waren: ‘Straks val je erover en breek je je heup of nog erger!’ Wat dan weer een typisch Ma-antwoord opleverde: ‘Nee hoor, dat zal mij niet overkomen, dat is immers nog nooit gebeurd’, waarna de discussie gesloten was.

Ma bewoonde de naar haar zeggen mooiste kamer van het verzorgingstehuis (toen nog rusthuis geheten). Dat was de kamer naast de centrale ingang. Om beter te kunnen zien wie er in- en uitging, zat Ma graag op de leuning van haar stoel bij het raam. Af en toe zwaaide ze vriendelijk naar een passerende kennis. Onder de stoel stond haar borduurmandje met het opgerolde half-affe kleedje en de strengetjes wol. Toen ze hoogbejaard was geworden, kwam als vanzelf het ogenblik dat het kleedje niet meer afgemaakt werd. Het zou voor altijd on-af blijven.

Het is al bijna twintig jaar geleden dat Ma gestorven is. Maar er gaat praktisch geen dag voorbij dat ik niet aan haar denk. Dat komt ook doordat wij thuis een aantal van haar kruissteekwerkjes op de overloop hebben opgehangen. Telkens als ik via trap en overloop opstijg naar mijn slaapkamer zie ik ze en denk daarbij aan Ma. Uniek en origineel zijn ze, die borduurjuweeltjes, net als de maakster.

06-06-2015, 11:22 Geschreven door terra38  
Reageren (0)