Een paar weken geleden hebben we de knoop doorgehakt. We hebben een nieuwe, platte tv gekocht. Om twee redenen: iedereen heeft er tegenwoordig eentje en je loopt voor spot en schande wanneer je nog naar het journaal kijkt op zo'n ouderwets dikbuikig toestel. De tweede reden is de scherpte. Onze nieuwe tv laat zogenoemde HD-beelden zien. (Wat dat betekent weten we niet, maar de leverancier beweert dat het beeld stukken scherper is dan vroeger. Dat kunnen wij niet kunnen beoordelen, maar wij hadden altijd al een superieur beeld, ook op onze oude dikzak.)

In elk geval zien we nu 's avonds prachtige bewegende plaatjes aan onze ogen voorbijgaan. Áls we tenminste kijken, want er gaan genoeg dagen voorbij dat de tv niet of nauwelijks aan staat. Wanneer we kijken, zeggen we soms tegen elkaar: weet je nog van die eerste tv-uitzendingen in de jaren vijftig van de vorige eeuw? Herinner je je nog dat het toen vaak zo sneeuwde?

Reden genoeg om even terug te gaan naar het jaar 1956. Op een novembermiddag speelt het Nederlands voetbalelftal tegen Duitsland, de wereldkampioen. De wedstrijd wordt life uitgezonden op de Nederlandse tv.

We mogen kijken bij groenteboer B. te B, woonachtig in hetzelfde dorp, vlakbij, aan de andere kant van de kerk. Te B. is zelf verzot op voetbal en zijn zoon Jan hoedt het doel van de plaatselijke voetbalclub SVD. De opslagruimte achter de groentewinkel wordt ingericht als bioscoop. Kratjes en planken worden gezamenlijk getransformeerd tot kleine tribunes. Het raam wordt zoveel mogelijk met oude jutezakken geblindeerd zodat het geheel is gehuld in een onaardse schemer die prachtig past bij de knisperende spanning die ongetwijfeld zal heersen wanneer de twee elftallen het speelveld betreden. Omdat het verschijnsel ‘lichtwedstrijd’ ons  nog volslagen vreemd is, wordt de wedstrijd niet ’s avonds maar in de namiddag gespeeld.

Op een stellage staat het wonderapparaat: een televisietoestel (43 cm beelddiagonaal) dat ons straks in zwart/wit de beelden zal laten zien waarop wij ons nu al, ruim voor het begin van de wedstrijd, verheugen. Enkele familieleden, vrienden en kennissen komen kijken. Ik heb mijzelf gebombardeerd tot vriendje van keeper Jan zodat ik ook mag komen. Op de afgesproken tijd bij het begin van Duitsland-Nederland is de opslagruimte afgeladen vol. Het lijkt wel of het hele dorp zich tot de familie- of vriendenschaar van de familie te B. rekent. Ik kom achter buurman K. te zitten die mij met zijn brede rug bijkans alle uitzicht ontneemt. Tot overmaat van ramp beginnen de zenuwen een rol te spelen, zodat iedereen plotseling een shagje moet opsteken waarvan de rook het nog overblijvende zicht halveert. Maar de spanning vergoedt veel.

Op het piepkleine tv-schermpje in de verte sneeuwt het. Onafgebroken, en begeleid door gesuis en gekreun. Er is verder geen beeld en geluid totdat een van de aanwezige buren zich ermee bemoeit. Hij controleert de verbindingen en vraagt aan gastheer te B. of er ook een antenne op het dak staat. Want zonder een antenne, zegt hij, wordt het niks. Dan kunnen we allen beter naar huis gaan (en daar zeker naar de radio luisteren…) Te B. is woedend over de insinuaties in de gemaakte opmerkingen en slaat even kort maar krachtig met de vlakke hand op het tv-toestel. En zie daar:  tussen de sneeuwvlokken door zien wij enkele spelers en een speelveld. Een bal is niet te bekennen, maar dat zal wel aan ons liggen. Aan ons gezichtsvermogen, bedoel ik dan. Ook horen wij iemand commentaar geven. Van Emmenes heet hij en hij schijnt van beroep ingenieur te zijn.

Nadat iemand luid om STILTE! heeft verzocht, proberen wij het spelverloop te volgen. Groot is het kabaal wanneer het Nederlands elftal scoort en even groot is de daverende stilte bij de Duitse treffer. – U zult het niet willen geloven, maar nergens gedijt het voetbalnationalisme zo goed als bij ons aan de landsgrens. - En wanneer het laatste fluitsignaal klinkt, de voetbalcommentator Ad van Emmenes zijn laatste voetbalcliché uit de kast heeft gehaald, en wanneer blijkt dat Nederland met 2-1 heeft gewonnen, is het hek van de dam. Het lijkt wel of de oorlog na elf jaar weer opnieuw is gewonnen. De vrienden en kennissen van gastheer B. te B. slaan hem en elkaar eens goed op de schouder en prijzen het wonderbaarlijke spel van die Hollanders die het hem toch maar weer mooi hebben geflikt.

Ik doe daar niet aan mee. Ik verheug mij natuurlijk ook, maar met mate. Want ik heb behalve wat bewegende figuren op een schimmig speelveld en een brede rug van buurman K. alleen maar sneeuw gezien.

Toegift: een actiefoto van de nog jonge Johan Cruijff. Plus een plaatje van een ouderwetse sneeuwantenne.

17-10-2011, 20:49 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Het was maar een klein eindje, van hier naar daar. Híer was de stoep voor mijn ouderlijk huis, in een rustige Kerkstraat in het grensdorp. Dáár was Hotel ’t Wapen van Oldenburg, het enige fatsoenlijke hotel-café-restaurant in het centrum van hetzelfde grensdorp. Ik liep altijd binnendoor van hier naar daar. Oversteken, dan door het gangetje bij ons tegenover naast de Albino (een soort Spar in de jaren zestig van de vorige eeuw), een klimpartij over een het hek met gaas, een klein stukje halfverhard zandpad en je was er. Je stond voor de zij-ingang van het hotel, tevens de ingang van de enige echte plaatselijke bioscoop. Hemelsbreed tweehonderd meter;  ik deed er nog geen twee minuten over.

Op zaterdag en zondag kon je naar de film. ‘Aanvang der voorstelling 20.00 uur’ stond op het aanplakbord-achter-glas bij de ingang naast een paar aantrekkelijke foto’s van de komende film. Ik ging bijna altijd op zaterdagavond. Dat wil zeggen: áls ik ging en dat was misschien zo’n tien keer per seizoen. De kosten bedroegen twee kwartjes, waarbij ik het geluk had dat de jongen achter de kassa (tevens de filmvertoner) mij matste en mij toeliet tegen het kindertarief. De kwartjes kreeg ik vaak van mijn vader, want die ging zelf ook. Pa was lid van de commissie die er op toezag dat er bij een film van boven de achttien (of veertien) geen personen die deze leeftijd nog niet hadden bereikt werden binnengelaten. Als beloning voor dit veelomvattende werk had hij te allen tijde vrije toegang.

Daar zaten we dan met zijn tachtigen. Er waren geen rangen en standen. Sommige groepjes jongens zaten altijd helemaal vooraan op de eerste rij. Daarachter kwam een leeg tussenstuk en achteraan, op wat men zei de beste plaatsen, zat de rest van het publiek. Voor aanvang, in het schemerdonker, heerste er altijd een opgewonden sfeertje waarbij iedereen zich even luidkeels liet gelden. Nadat de kassier zijn schamele contanten in het sigarenkistje had weggeborgen, klom hij het laddertje op naar boven waar de projector stond. Gelijktijdig met de muziek van het Polygoonjournaal (‘k Heb u lief mijn Né-hé-der-land) stierf het zaallicht uit, schoof het gordijn naar beide zijden opzij en vertoonden zich de eerste flikkerende beelden. De volgorde was bijna altijd dezelfde: Nederlands nieuws, wereldnieuws, een trailer (hoewel het woord trailer nog niet bestond) van de film voor de komende week en dan een pauze. Soms werd om onnaspeurlijke redenen een extra filmpje ingelast. Meestal een slechte oude zwartwitkopie van Chaplin op de kunstijsbaan of het verhaal van Stan en Ollie die pogingen deden een piano een trap op te zeulen. Ik moest er altijd vreselijk om lachen, ook al was het de dertiende keer.

In de pauze moest iedereen naar het toilet. De rest liet zich een Vami-ijsje tussen twee wafels of een zakje pinda’s aansmeren door het hulpje van de bioscoopexploitant. Vijf minuten later begon de hoofdfilm en gingen we er allemaal eens goed voor zitten.

Van de films die ik heb gezien, zijn er me enkele tot op de dag van vandaag bijgebleven. De eerste film die ik mij herinner gezien te hebben, was er een met de Engelse komiek Georg Formby, die opviel omdat hij zo virtuoos op zijn banjo kon spelen. Dan natuurlijk de Stan & Ollie-films, maar daar hebben we het al over gehad. Van Chaplins City Lights blijft de scène met het konijnenpootje (dat boksers untouchable maakte) onvergetelijk.Verder vanzelfsprekend de klassieken: Casablanca, The third man, Citizan Cane en Gone with the wind. En natuurlijk niet te vergeten de onvergetelijke avonturen van het stel Don Camillo & Peppone en de individualist Monsieur Hulot die tijdens zijn vakantie en op Jours de fêtes alles in zijn eentje probeert op te lossen. Nu ik films zit op te noemen die me te binnen schieten, valt het op dat er weinig Duits bij is. Terwijl wij een steenworp van de grens woonden.

Om kwart over tien kwam je thuis. Dezelfde weg terug: over het hek met gaas, door het Albinosteegje en dan de Kerkstraat overstekend naar huis. Ik liet meestal de voordeur openstaan voor Pa die via de normale weg en in een bezadigd tempo huiswaarts keerde. Soms glimlachte hij zachtjes voor zich uit. Nagenietend van een briljante Tati-scène of nog steeds onder de indruk van de verblindende schoonheid van Sophia Loren. Want – onder ons gezegd – Pa mocht graag een mooie vrouw zien, ook al was het op een filmdoek. Trouwens, zijn zoon was geen haar beter.

07-10-2011, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Het wemelt tegenwoordig van eet- en kookprogramma's op de tv en om die reden kunnen wij natuurlijk niet achterblijven. Bovendien mogen wij ons dit najaar gelukkig weten met een rijke appelenoogst en daarom stellen wij vandaag het gerecht hete bliksem in het middelpunt van de belangstelling. Omdat wij op dit gebied behoorlijke experts zijn en tamelijk van wanten weten, voelen wij ons gerechtigd tot het geven van een kritisch commentaar en een heldere toelichting op zowel de ingrediënten als de bereidingswijze.

Men neme, zegt mijn vrouw want díe kookt vandaag, een aantal aardappels, zoete appels, (de rassen met de Oost-Nederlandse namen honningzuten en breezuten zijn heel geschikt,) een enkele zure appel, (dikke) slabonen, dik vet spek (géén rookspek) en spekvet, komkommer in ’t zuur met een snippertje bieslook. Naar keuze eten wij er een gehaktbal, een lekker stukje gebraden worst of een gepaneerd speklapje bij. Natuurlijk is dit geen recept van meden en perzen; ieder doet het op zijn eigen wijs. Sommige afvalligen gaan zelfs zover dat zij in plaats van zoete appels zoete peren nemen, maar dat moeten zij natuurlijk zelf weten.

Tot hiertoe is dit een behoorlijk flauw stukje, maar dat past bij de smaak. Niet dat er helemaal geen kraak of smaak aan zit, maar hete bliksem is van nature niet bijzonder smaakvol. Eigenlijk moeten de bijgerechten voor de smaak zorgen. Heet is het echter wel, zodat we zonder overdrijven van een passende naam kunnen spreken. Je moet het ook heet eten. Dus tussen de verschillende happen door over je volgeladen vork blazen om tenminste je tong niet te branden.

Hete bliksem is, anders dan biefstuk, zalm en kaviaar, een arme-lui’s voedsel. Dus passend bij onze status. Zelfs de arme keuterboeren van het platteland konden het zich veroorloven, omdat alle ingrediënten praktisch voor het grijpen lagen. Ook onze Duitse buren van over de grens kennen hete bliksem. Zij noemen het Himmel und Erde. Genoemd naar de hoofdbestanddelen: de appels uit de hemel (vallend uit de bomen) en de aardappels (opgroeiend in de aarde).

Hete bliksem is taalkundig dubbel-op, een pleonasme of hoe heet zoiets ook weer? Heet is overbodig, want hebt u ooit een koude bliksem gezien? Een opgewarmde bliksem bestaat wel. Dat is een opgewarmd prakje hete bliksem van gisteren. Net als veel andere prakjes lekkerder dan het origineel.

03-10-2011, 20:53 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Onlangs vierde onze oudste zoon zijn zoveelste verjaardag. De hoeveelste zal ik u niet aan uw neus hangen, want een béétje privacy moet er zijn. Op het fotootje beneden ziet u hem naar de ene kaars op de eerste-verjaardagstaart wijzen die door zijn moeder is gebakken. Hij is nu al jaren het huis uit, woont op zichzelf, en bevindt zich op een tamelijk grote afstand van zijn jeugdjaren thuis.

Af en toe vinden wij een levensteken uit die tijd. Bijvoorbeeld een stukje tekst dat door hem op een gammele typemachine is geschreven. Ik vermoed in de tijd dat de computer in opkomst was, maar dat brieven en teksten veelal nog met de klassieke pen-en-inkt of met de typemachine werden geschreven. De machine waarop onze oudste zoon - geschatte leeftijd toentertijd: dertien jaar - zit te rammelen, stamt van zijn vader en die heeft hem weer van zíjn vader, de grootvader van de oudste zoon. Beiden hebben elkaar niet gekend. De kleinzoon is geboren een jaar nadat de grootvader plotseling was overleden.

Het is - niet alleen voor zijn ouders of andere familieleden - interessant te zien waarmee de oudste zoon zich al typend bezig houdt. Leest u het epistel aan het eind van dit verhaaltje maar eens na. De oudste zoon schrijft quasi een brief aan zijn één jaar jongere jongere broer. ("Ik geef een rondje weg op deze typewriter en ik zal jou eens laten zien hoe goed ik al kan typen" … en dan volgt de rest.)

Van de hak op de tak. Na een STER-reclamespotje volgt een gedicht van Christian Morgenstern over twee parallelle lijnen die lichtjaren evenwijdig aan elkaar doorbrengen en uiteindelijk (maar dat staat niet in dit stukje) toch in elkaar versmelten tot één eeuwigdurend samenzijn. Misschien kun je uit het onderwerp van dit gedichtje al een beetje opmaken waar zijn schoolse belangstelling vooral naar zal uitgaan: naar de wiskunde.

Volgt een ander interessegebied dat net als de wiskunde bij de meeste van zijn jaargenoten uit de tweede klas van het atheneum weinig aanhangers zal hebben gevonden: het Latijn. Hij heeft het vak maar enkele jaren gevolgd, maar heeft het daarna laten vallen. Volgens ons heeft hij daar nu nog steeds spijt van.

Daarna een mopje en een berichtje over de plaatsing van kruisraketten. Dat was destijds (1984) waarschijnlijk het beheersende thema.

Tot besluit een verhaaltje over een stierenvechter die klaarblijkelijk te veel risico's heeft genomen. Opvallend hierin is het gebruik van het woord 'pisang' en de kort-maar-krachtige manier van rapporteren.

Het stukje tekst is vlot en goed getypt. Hier en daar wat moeilijk te lezen, maar dat ligt niet aan de kwaliteit van de schrijver, maar aan die van de typemachine. Dat was een Olympia koffermachine die zijn grootvader bij diens pensionering als cadeautje van zijn werkgever mee naar huis kreeg.

Wat niet zichtbaar is, zijn de tekeningetjes waarmee onze oudste zoon zijn verhaaltjes vaak illustreerde. Priegelkleine strips met meestal een erg geestige inhoud. Hij heeft er veel tekenschriften en schoolagenda's mee gevuld.

25-09-2011, 22:17 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De schoppenboer is een belangrijke kaart bij het hartenjagen, maar dat interesseert mij nu even niet. Ik heb ook niet de verzameling schoppen en spaden op het oog die tegen de schaftkeet staan geparkeerd omdat de spitters de tijd nemen om hun meegebrachte boterham te eten. En ik bedoel ook niet de verzameling spelers die de kost verdienen door met hun voeten een leren bal te beroeren. Hun schoppen tegen die bal gaat soms zover dat zij daarvoor een vrije schop tégen krijgen. Namelijk wanneer zij niet de bal, maar de benen van de tegenstander raken. 

Achterhoekers op tamelijk gevorderde leeftijd kunnen het u uitleggen. Vooral wanneer zij iets te maken hebben met het boerenbedrijf. Zij laten de n weg zodat het woord schoppe overblijft. Een schoppe, zeggen zij, is een schuur. Een soort bergplaats bij een oude boerderij. Een schoppe is aan één zijde kant open zodat er de wind vrij spel heeft. Wel zorgt een dak ervoor dat je in elk geval droog blijft. Goed gezien: het is inderdaad een soort carport. Een stalling voor machines en andere gebruiksvoorwerpen.

Wat een schoppe is, weten we nu. Een wat ouwelijk aandoende garage/bergplaats/schuur die je goed kunt gebruiken voor het stallen en het klussen. Je stalt er je tien jaar oude dieseltje of je vlecht er van lange, soepele wilgentenen een mand waarin je straks de gerooide aardappels verzamelt. Dat werken-in-de-schoppe doe je op dagen dat er geen dringende andere werkzaamheden wachten. Dagen waarop het koud, nat en guur is. Dagen waarop het maar één keer motregent, maar dan wel de hele dag.

Het wordt langzamerhand herfst en vandaag merken we dat. Het regent al vanaf de vroege ochtend fijne pijpenstelen. De druppels zorgen voor kringetjes en blaasjes op het water van de oude drinkbak die bij ons buiten in de tuin onder de pomp staat. We zeggen tegen elkaar: dit wordt een echte schoppendag. Eigenlijk hadden we in de moestuin willen werken om die klaar te maken voor de winter. Maar met zo'n weer is het geen doen: wij wijken uit naar de schoppe om daar een paar simpele karweitjes te gaan opknappen.

Een schoppendag gebruiken wij meestal om klusjes te gaan doen die eigenlijk best kunnen wachten. Zoals het poetsen van de fiets van mevrouw (al in tien jaar niet gebeurd) of het afschuren van een roestige melkbus die straks zal veranderen in een tuinornament waar de hele buurt jaloers op is. Natuurlijk kun je op een schoppendag neerzijgen op je klapstoeltje en nadenken over de zin van het leven, maar dat hou je ook niet lang vol.

Een schoppendag in de nazomer is mooi, maar niet langer dan een halve dag. Dan kijk je naar de lucht. En kijk! je ziet hier en daar een klein blauw stukje hemel. En is het niet of de kringetjes en blaasjes op de waterbak minder en kleiner worden? Je ziet dat de zon moeite doet om door het wolkendek heen te breken. Je hoort hoe de merel de komst van mooi weer aankondigt.

Dan zet je de half gepoetste fiets van je vrouw terug in het fietsenhok. En je laat de roest op de melkbus zitten waar die zit. Gelukkig, de schoppendag is voorbij. Maar daarom niet getreurd: binnenkort komt er wel wéér één.

19-09-2011, 18:48 Geschreven door terra38  
Reageren (0)