Mijn hele leven al houd ik van bomen en maak foto’s van hen. Het bewijs lever ik u op de voet. Onder dit verhaal staat twee keer dezelfde boom, een eerbiedwaardige beuk. Hij staat met een stuk of vijf soortgenoten aan de rand van een groot bos, het Anholtse Broek genaamd, daar waar het beekje (de zogenoemde zwarte beek) stroomt en de fietser haar tocht kan vervolgen op de asfaltweg in plaats van op het smalle, rulle bospaadje. Tussen de zwartwitte en de kleurige foto van dezelfde magistrale boom ligt om en nabij veertig jaar. De eerste foto is gemaakt met mijn eenvoudige Adox-kleinbeeldcamera; de tweede met mijn digitale alleskunner.

Bomen hebben niet het eeuwige leven. Het mag dan waar zijn dat sommige Wodans eiken eeuwen trotseren, maar onze fruitbomen in de kleine boomgaard hebben nu na tachtig jaar allemaal het tijdelijke met het eeuwige verwisseld. Ze zijn dood, ze zijn óp, hun tijd is definitief voorbij. Tachtig jaar is trouwens ook een mooie leeftijd voor een goudrenet of voor een stoofperenboom. Populieren (peppels zeggen wij) leven hoogstens veertig jaar. Dan is het over en uit. Maar geen enkele populier maakt dat stadium mee. Ze zijn eerder gekapt en verwerkt tot lage of hoge klompen.

Toen wij noodgedwongen van onze oude fruitbomen afscheid hebben genomen, waren er al plannen voor vervanging. Want een boomgaard zonder bomen is onbestaanbaar. Dus heb ik bij een kweker in de buurt een aantal appel-, pruimen- en kersenbomen alsmede enkele perelaars uitgezocht en geplant. Om ze te behoeden voor omvallen in hevige herfststormen heb ik bij ieder een steunpaal gezet.

Steunpalen bij pas geplante bomen hebben hun voor- en tegenstanders. Voorstanders betogen dat een steunpaal nodig is om te voorkomen dat door onverhoedse bewegingen de tere wortels schade lijden. Bovendien zou de paal het aanslaan bevorderen. Tegenstanders zeggen dat dit wel waar mag zijn, maar dat ieder jong levend wezen, dus ook een boom, vanaf het begin geoefend moet worden in het omgaan met tegenslagen en tegenwind. Dus niet pamperen, geen in-de-watten-leggerij of vertroeteling.

Sommigen schijnen gesprekken te voeren met bomen. Dat doe ik persoonlijk zelden, maar ik kan me er wel iets bij voorstellen. Zelf leg ik graag mijn hand op een beukenstam en verbeeld mij dat iets van de sapstroom op mij overgaat. En toen onze pas geplante fruitbomen in de droge zomer van 2005 dreigden te verdrogen, kregen ze van mij iedere avond elk een gieter water. Dan legde ik mijn hand teder om hun dunne stammetje en zei: kom op, recht je rug, er komen best wel weer andere tijden.

Het wemelt van spreekwoorden en zegswijzen waarin over bomen gesproken wordt. Daaraan kun je zien hoe groot de plaats is van de boom in ’s mensen leven. Ter afsluiting noem ik er een die tegelijk het leed van de bomenplanter aangeeft: boompje groot, plantertje dood.

Nee dan mijn grote favoriet Martin Luther. Die sprak immers de volgende onvergetelijke woorden: ꞌAls ik wist dat ik morgen zou sterven, zou ik vandaag een kind verwekken en een boom planten.ꞌ Zo mag ik het horen.

26-12-2018, 16:31 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

In deze kille donkere winterdagen helpt een vrolijk muzikaal smokkelverhaal de zinnen te verzetten. Het betreft een gebeurtenis die plaats vindt op de Heelweg, zoals de weg in Nederland heet, of de Hellweg zoals hij in Duitsland (Pruisen voor degene die het naadje van de kous wil weten) wordt genoemd. De Heelweg scheidt twee nationale territoria, maar daar zie je tegenwoordig niets meer van. In ons verenigd Europa zijn de grenzen vervaagd en niets let mij om even vlug naar de Duitse bakker te gaan om ’s morgens mijn harde broodjes te kopen.

Het is wel eens anders geweest, bijvoorbeeld in de tijd van en na de eerste wereldoorlog, zoals de eerste foto hieronder laat zien. Een stevige prikkeldraadversperring houdt iedereen tegen die even over wil steken naar het beloofde land en wanneer je het toch probeert, heb je binnen de kortste keren de douaniers, de commiezen zeggen wij, op je dak.

De linkerkant op de foto is Nederland, rechts bevindt zich Duitsland. Duitsland begint niet meteen na het prikkeldraad. Eerst komt een strook niemandsland. De precieze grens kunt u herkennen aan de kleine betonnen grenspalen.

Ik ben niet zo oud dat ik mij deze situatie precies zó voor de geest kan halen, maar oud genoeg om mij vaag het prikkeldraad (van na de tweede wereldoorlog) te herinneren. Maar wat ik - en met mij iedere bewoner van het dorp waar de Heelweg doorheen trekt - nooit zal vergeten zijn de ware en verzonnen avonturen over het smokkelen van waren van de ene naar de andere kant. Het is een eeuwigdurende strijd van commiezen die de wet wensen te handhaven en iedere vorm van onwettig warentransport willen verhinderen contra het vernuft en het boerenverstand van de dorpsbewoners die telkens weer de commiezen te slim af zijn of zeggen te zijn.

Gelooft u mij: de mooiste smokkelverhalen zijn bijna allemaal verzonnen.

Toch zijn er enkele fraaie smokkelgeschiedenissen die kunnen bogen op een zeker waarheidsgehalte. Zoals dat van de dikke matrone die door commiezen op een koude winterdag meegenomen wordt naar het douanekantoor. Zij wordt naast de kachel geposteerd waardoor de boter die in rollen om haar blote lichaam is aangebracht van de weeromstuit begint te smelten. Of het verhaal van de boer wiens koeien uit de wei zijn gebroken. Behulpzame commiezen helpen hem de koeien terug in de wei te jagen. Waarbij zij (die commiezen) even uit het oog verliezen dat het de verkeerde wei aan de verkeerde kant van de grens is waarheen ze de beesten verjagen.

Misschien is het u opgevallen dat het op de eerste foto onrustbarend stil en leeg is. Geen mens te zien. Foto gemaakt tijdens de hoogmis? Of genomen op het moment dat iedereen een middagdutje aan het doen is? De werkelijke reden is een andere.

Er is namelijk een Amsterdams draaiorgel gearriveerd bij het gemeentehuis een eindje verderop. Slimme commiezen (want die zijn er natuurlijk ook) hebben een verdacht luchtje opgesnoven en na grondig onderzoek blijkt dat het draaiorgel dubbelwandig is. De ruimte tussen buiten- en binnenwand is volgestouwd met bohnenkaffee van het beste soort. Koffie en draaiorgel worden in beslag genomen en verbeurd verklaard. De aanwezige hoofdkommies heeft een beetje medelijden met de draaiorgelorganist, strijkt over zijn hart en zegt: Geef voor de laatste keer nog maar eens een mooi concert. Dan laat ik je daarna nog één keer met de pet rondgaan.

Daarom is het zo stil op de eerste foto. De hele Heelweg is uitgelopen om het feest mee te maken. Iedereen geniet van de vrolijke deuntjes van het geconfisqueerde Amsterdamse draaiorgel. De dorpsfotograaf wordt opgetrommeld en maakt een prachtig afscheidsportret. Daarop staat ook een paar smokkelvrouwen die straks over de grens naar Pruisen worden gezet. In een balorige bui en onder de indruk van enkele neutjes bij het aanpalende café poseren de dames met de hoofddeksels van de commiezen op hun hoofden. Maar, zo besluit het smokkelverhaal, binnen de kortste keren zijn de dames terug, ditmaal met verborgen vaatjes margarine.

Naschrift: De Heelweg scheidt het Nederlandse Dinxperlo van het Duitse Süderwick. Tegenwoordig grensoverschrijdend bezig onder de naam Dinxperwick.

30-11-2018, 11:25 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

19-10-2018, 11:08 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Geheimzinnige lettertekens stonden er op de bedieningsknoppen van onze Loewe-Opta radio die pontificaal in een hoekje van de woonkamer stond. LW, KW, MW en UKW;  we waren er al gauw achter dat de W golf betekende, de W van Welle, zodat we na enig wikken en wegen uitkwamen bij respectievelijk de lange, korte, midden en tenslotte de ultrakorte golf. Hilversum II zat op 298 meter middengolf en Hilversum I (ergens onlogisch) een eindje verder op 401. (Hilversum 3 bestond nog niet.) Luid en duidelijk klonken ’s morgens tussen tien en twaalf AVRO’s arbeidsvitaminen door het huis en ’s avonds heette de klok negen.

 Verleden tijd. Want wie draait er hedentendage nog vinyllen langspelers? We hebben onze platencollectie ingewisseld voor een kast met cd’s en op hun beurt worden al die cd’s gedigitaliseerd en in de vorm van mp3-tjes op een of ander bewaarmedium opgeslagen. De grammofoons en draaitafels zijn opgedoekt (behalve bij de fanatieke dj’s en de onverbeterlijke vinylaanbidders) en onze, in de jaszak passende ipod bevat evenveel muzikale data als de drie meter lp’s van vroeger.

Mensen zoals u en ik, die het niet over hun hart konden verkrijgen hun platencollectie de deur uit te doen, kunnen tegenwoordig hun platen niet alleen via een TA-, maar ook via een USB-aansluiting ten gehore brengen. Een simpel kabeltje is genoeg om de draaitafel met de computer te combineren.

Zo snijdt het mes van verschillende kanten. De rituelen van het platen afspelen via de grammofoon kunnen worden gekoesterd. De geluidskaart en de luidsprekertjes van de pc zorgen voor oorstrelende geluiden. Afhankelijk natuurlijk van wat je muzikale smaak ten gehore gebracht wil hebben. Bovendien kun je, als je dat zou willen, Mozarts Ave Verum opslaan op je harde schijf. Eén ding kun je niet: 78-toeren platen draaien. Waarom niet? Omdat die moderne draaitafels alleen 45 en 33 toeren per minuut kennen.

06-10-2018, 11:38 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Oorkondes & Getuigschriften

Nee hoor, ik geloof hen niet. Zij die beweren zonder te kunnen. Werken met je hoofd of met je handen zonder dat er ooit iemand komt die waardering toont voor wat je doet. Een complimentje, een schouderklop, een extra stevige handdruk, een aai over je bol, een koninklijke onderscheiding, een zoen van de juffrouw en een gemeend waarderend woordje van je baas. Iedereen leeft bij de gratie van het gevoel dat alles wat je doet er op enigerlei wijze toe doet. Echter, niet alleen trouw moet blijken, respect en waardering evenzo. Dat doen we onder andere met oorkondes en getuigschriften. Waarbij we bullen, medailles en diploma’s zodanig scharen dat ze onder de getuigschriften vallen.

Het is wel duidelijk waarom wij onze toevlucht zoeken in déze manier van waardering. Complimentjes en van respect getuigende toespraken zijn vluchtig en sterven langzaam uit tot een onhoorbaar niveau. En de zoen van de juffrouw mag lang blijven hangen, hij droogt een keer op. De omhelzing en het schouderklopje verliezen op de duur hun lichamelijkheid, je weet drie maand later niet meer hoe het voelde wil ik maar zeggen.

De oplossing is een stoffelijk blijk van waardering. En de stof kan bestaan uit papier (zoals daar zijn bankbiljetten en tegoedbonnen) of uit edel dan wel onedel metaal (zoals medailles en vierdaagsekruisjes).

Sommigen maken er een potje van, ze overdrijven in hoge mate, ze misbruiken de mogelijkheid tot het openlijk tonen van waarderingen voor prestaties. Ik doel hier óók op de Kaukasische generaal Schplitthoff die op de eerste mei zijn brede borst annex buik zo volgehangen heeft met medailles dat je niet kunt zien dat de uniform gemaakt is van kostbaar groen velours. (In Rusland is het woord uniform mannelijk en u weet nu ook waarom.)

Een tijd geleden was ik in de USA op bezoek bij Dr. Harry Schildknecht (zo te horen en te zien van Duitse origine) die er een typisch Amerikaanse gewoonte op na bleek te houden. Hij was niet de enige, merkte ik later. Wat is het geval? Om te imponeren op Europese bezoekers hebben Amerikaanse wetenschappers hun werkkamers op de diverse Colleges and Universities volgehangen met álle, ik herhaal álle, oorkondes en getuigschriften die zij hun eigen kunnen noemen. Allemaal eerlijk verdiend thuis en op school en soms verworven in sportieve evenementen. De collectie van genoemde Dr. Schildknecht varieerde van zijn zwemdiploma A (met het tien meter onderwaterzwemmen) via zijn  EHBO- en  kookdiploma (met erwtensoep als specialiteit) tot zijn Masters-Degree en de vermelding als rookie-van-het-jaar in de baseballcompetitie van South Carolina (beste achtervanger in één inning). In Vlaanderen en Nederland zouden wij zulke lieden als uitslovers bestempelen, maar goed, in de VS liggen de zaken blijkbaar anders.

Enigszins blozend en met een gevoel van oprechte schaamte beken ik hier en nu dat ik, wat de oorkondes & getuigschriften betreft, mij niet heb kunnen verweren tegen de Amerikaanse invloeden. Er is wel een excuus voorradig, namelijk dat van de onwetendheid, maar als iedereen zo begint kunnen we wel ophouden. Ik heb de Amerikaanse trend gevolgd en voordat ik het zelf in de gaten had, was het te laat om het ongedaan te maken.

Op een van de foto’s die ik met schroom presenteer, ziet u mijn voorste werkkamer tijdens avondlijke uren. Aan de wand rechts ziet u enkele oorkondes en getuigschriften netjes gerangschikt en gegroepeerd. Het is al erg genoeg dat ze er hangen dus laat ik helemaal in het midden wat ze voorstellen en waarom ze het waard zijn daar te hangen. Laat ik in het algemeen zeggen dat het om tamelijk schoolse prestaties gaat. Voor mijn veiligverkeersdiploma en de door een tamelijk lage officier geschreven tevredenheidsbetuiging wegens mijn voorbeeldige dienstplicht voor het vaderland was helaas geen plaats meer.

Bovenstaand relaas is dus een reden te meer om nooit uit Amerika overwaaiende tendensen klakkeloos te volgen. Laat dit een les voor mij zijn voor de volgende keer.

16-09-2018, 10:49 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

De dag waarop ik dit epistel schrijf staat op de kalender genoteerd als maandag de zestiende juli van het jaar tweeduizend achttien, een dag van verveling. Anders dan vrijdag de dertiende (de dag van het vermaledijde pech) en zaterdag de veertiende (Quatorze Juillet, de dag waarop de Franzosen (m/v) zich met de Franse slag op het nationale hart kloppen) is deze dag van verveling niet een jaarlijks of herhaaldelijk event (nieuw-Nederlands voor gebeurtenis), maar een eenmalig gebeuren. Dat wil zeggen: er zijn wel vaker dagen van verveling, maar ze zijn niet in een kalender vast te leggen en niet te voorspellen. Dat maakt ze ook zo verraderlijk; we zijn er slecht op voorbereid.

Deze dag, zestien juli tweeduizend achttien, is typisch zo’n dag van verveling. Wat wil je ook: Wimbledon is ten einde, het WK in Rusland voetbal is geëindigd met een overwinning van een niet bijster bevlogen (zeg maar vervelend spelen) Frans elftal. (Dit in schrijnende tegenstelling met de famoos opspelende Belgen die wij nu even rode duivels moeten noemen.) En bovendien, als kers op de taart-der-verveling, houdt de Tour de France vandaag een rustdag. Redenen genoeg om deze dag terecht tot dag der verveling te proclameren.

Wat ook niet bijdraagt aan het oplossen van de verveling is de aanhoudende warmte c.q. droogte. Goed voor de vakantiegangers en geen kwaad woord over hen, maar voor ons thuisblijvers en lijders aan de kwaal der verveling een kwelling. Wij kunnen natuurlijk de koelte verschaffende nabijgelegen loofbossen opzoeken en daar de bloemetjes buiten zetten. Wij kunnen ook, en dat zou mijn advies zijn, ons nederzetten en over de verveling een verkoelend verhaaltje schrijven. Waaraan toegevoegd een afkoelend buitje.

20-07-2018, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Enkele tv-meteorologen hebben in hun onmetelijke wijsheid voorspeld dat het fraaie, warme zomerweer (inclusief de droogte) nog wel een tijdje aanhoudt. Een maximum temperatuur van dik boven de dertig graden wordt niet onmogelijk geacht. Voor zonaanbidders op de stranden en voor barbecueënde campinggasten een aantrekkelijk vooruitzicht dat nauwelijks getemperd wordt door de eveneens weerkundige dooddoener dat deze hittegolf soms door enkele pittige onweersbuien  wordt afgelost.

Over het weer gesproken, het lijkt erop – of vergis ik mij en is mijn feitelijke kennis van zaken door de warmte vertroebeld – dat de weersveranderingen zich meer en meer tussen extremen bewegen. Als het regent, regent het harder met meer watertoevoer per vierkante meter dan vroeger. De winters zijn gemiddeld niet meer zo koud als destijds, maar áls het vriest, dan kraakt het ook. Vraag het aan de weerdames en  dito heren uit De Bilt en Ukkel: weerrecords worden bij de vleet gebroken.

Dat je, ondanks de hitte, nooit te oud bent om te leren, leert het volgende verhaal. Jarenlang, vanaf mijn vroegste jeugd tot heden, heb ik genoten van de uitspraak: “Het was zó warm: de mussen vielen dood van het dak.” En in mijn barre fantasieën zag ik de mussen die onze boerderij bevolken op een bloedhete dag in scharen van het pannendak vallen. Net als lemmingen die zich in panische angst vanaf de klippen in zee storten.

Totdat een illustere schrijver van dagkalenderspreuken mij het volgende voorhield. Je ziet het helemaal verkeerd. De uitspraak moet luiden: “Het was zó warm: de mossen vielen van het dak.” Waarop ik terstond naar buiten liep om te kunnen constateren dat de geachte kalenderschrijver gelijk had. Door de hitte en de aanhoudende droogte liet het mos op onze schuurdaken los. En op een gegeven ogenblik schoof een deel van het mostapijt naar beneden en viel op de begane grond te pletter.

Weer een illusie armer en een beetje kennis rijker bezie ik nu de weersontwikkelingen op korte en lange termijn. Komt er een tijd dat wij op onze zonnepanelen zonder probleem spiegeleieren kunnen bakken? En ’s winters sneeuwmassa’s inkuilen om die koude-energie later weer te gebruiken voor koeling en airco?

Hoe het ook zij, wist u wel dat mosjes op het dak in een vochtige toestand prachtig zijn om naar te kijken? Daar kunnen natte mussen niet tegenop.

11-07-2018, 11:56 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

(Een verhaal uit de zomer 2009; nu herhaald wegens een dreigend aanstaande hittegolf begin juli 2018)

Dat ons Nederlandse weer van het KNMI te De Bilt komt, weten wij sinds mensenheugenis. Maar ook daarvóór was er ook al weer. Dat kwam van de Deventer, Enkhuizer of Achterhoekse almanak. Maar die zijn aanmerkelijk minder betrouwbaar, want niet voor niets zeggen wij dat een almanak ‘een leugenzak’ is!

Bij ons op het Achterhoekse platteland hechten wij bij het voorspellen van het weer nog steeds veel waarde aan de oude, vertrouwde boerenregels. Zoals de verwachting dat het ‘roerig weer’ wordt, met veel regen en wind, wanneer de fietsende schooljeugd op weg naar huis op de grindweg ontzettend te keer gaat. Of de stellige verwachting dat het morgen fraai herfstweer zal zijn, omdat vandaag de muggen zo opgewekt dansen in de laatste zonnestralen.

Een ander oud vertrouwd hulpmiddel bij de voorspelling van het komende weer is nog steeds de barometer. Of zoals onze oude buren plegen te zeggen: het weerglas. Een echte klassiek weerglas heeft een wijzerplaat met twee wijzers daarboven: een met de hand instelbare vaste (koperen) wijzer en een zwarte, veranderlijke. Op de wijzerplaat zien we een schaalverdeling met een reeks cijfers, van 690 oplopend naar 780. De getallen geven het aantal millimeters kwikdruk aan. (Wanneer je dat getal met 4 vermenigvuldigt en even later weer door 3 deelt, krijg je de waarde in hectopascal.)  Wordt de luchtdruk minder, dan verschuift de (zwarte) veranderlijke wijzer naar links, naar lagere waarden. Stijgt de luchtdruk daarentegen, dan heb je kans dat de wijzer rechtsaf gaat en op 770 of zelfs 780 gaat staan. Op de schaalverdeling staat in vriendelijke bewoordingen wat je daarvan moet denken.

De koperen, vaste wijzer, helpt je bij het zien van de grootte van de verandering. Je zet hem vandaag precies boven de veranderlijke wijzer en als die de neiging heeft te stijgen, dan kun je dat morgen zien aan het stukje schaalafstand tussen vaste en veranderlijke wijzer. Wel altijd even tegen het glas tikken wanneer je de stand opneemt! Vandaag, de dertigste dag van januari, een droge, heldere, licht vrieskoude dag, staat het weerglas op 767. ‘Mooi weer’ lees ik verheugd. Niet te vergelijken met een week geleden.

Vanochtend een week geleden (23-1) kon ik mijn ogen niet geloven. De barometer in onze voorkeuken wees zo’n laag getal aan dat ik eerst dacht dat er sabotage of een misverstand in het spel was. Of een vuiltje in mijn oog. Het was dat ik er een foto van kon maken, anders had u gezegd dat ik raaskalde of slaapwandelde. Een stand van  … 718 mm kwikdruk. Je gelooft je ogen niet! Omgerekend in hectopascal: 957 hPa, een ongekend lage waarde die je alleen in theorie verwacht. Welke onzalige weersverschijnselen staan ons te wachten? Normaliter staat de barometer in de buurt van de 760 en bij het mooie, heldere vriesweer half januari op 775. En bij een beetje motregenachtig, mistig weer met zuidwestenwind en vijf graden dooi loopt het weerglas terug tot iets als 745. Maar deze morgen: 718! Nog nooit vertoond!

Ik hoor u denken: wat een wonder! Die oude barometer deugt natuurlijk van geen kant, is volstrekt onbetrouwbaar en wijst maar wat aan. Daarom heb ik meteen het officiële weerstation hier in de buurt (Silvolde) geraadpleegd. Dat meldde een luchtdrukstand van 965.9 hPa, dus iets meer dan onze trouwe weersvoorspeller, maar niet veel. Het station zei er niet bij dat de luchtdruk extreem laag was, maar dat was natuurlijk wél zo.

Op deze vrijdag de 23^ste dacht ik het volgende. Een barometer is een weersvoorspeller. Hij zegt iets over komende weerstoestanden. Niets over het weer van vandaag, want dat zie ik wel als ik naar buiten kijk. De vraag is natuurlijk: nu het kwik vandaag zo extreem laag staat, welk weer hebben wij dan te verwachten? Ik kan het u nú nog niet zeggen, maar zal u er morgen over berichten. Onder de streep dus.

Zaterdagochtend, vierentwintig uur later, is de situatie genormaliseerd. De oude barometer staat op 738 (omgerekend 984 hPa). Dat is nog wel wat laag, maar lang niet zo extreem als gisteren en de tendens is stijgend. Buiten is het praktisch windstil bij een temperatuur van drie graden plus.

De verwoestende weersverwachting van gisteren is niet uitgekomen. Behalve wat hevige regenvlagen en zware windstoten is er niets bijzonders gebeurd, in tegenstelling tot Zuid-Frankrijk en het Baskenland waar de storm ontzettend heeft huisgehouden. Wel meldde Meteo Consult, de tegenhanger van het KNMI, dat gisteren de op-één-na laagste barometerstand ooit was geconstateerd. En ‘ooit’ duurt hier honderd jaar.

Over onze oude barometer kan ik u nog een mooi verhaal vertellen. Dat doe ik een volgende keer. Goed?

30-06-2018, 15:33 Geschreven door terra38  
Reageren (0)