Een aantal jaren geleden stonden de Story, de Privé en hoe al die van pulp gemaakte en met dezelfde substantie gevulde bladen ook mogen heten, vol van het bericht dat prinses Irene gesprekken voerde met bomen. De in vorsten en vorstenhuizen geïnteresseerde societyliefhebbers waren meteen in twee kampen verdeeld: aan de ene kant stonden zij die met Irene meevoelden en anderzijds zij die hoofdschuddend de pagina’s van het pulpen gossipblaadje omsloegen. Als men mij had gevraagd: wat vind jíj ervan? dan had ik als zo vaak geantwoord: ik weet het zo net nog niet. Want zo lang ik leef, heb ik iets met bomen. Niet met bossen met bomen als kuddedieren, maar met individuele, onafhankelijke, zelfbewuste, solitaire bomen. Ik voer er geen gesprekken mee, maar ze laten mij niet koud.

Zeker, mijn hele leven al houd ik van bomen en maak foto’s van hen. Het bewijs lever ik u op de voet. Onder dit verhaal staat twee keer dezelfde boom, een eerbiedwaardige beuk. Hij staat met een stuk of vijf soortgenoten aan de rand van een groot bos, het Anholtse Broek genaamd, daar waar het beekje (de zogenoemde zwarte beek) stroomt en de fietser haar tocht kan vervolgen op de asfaltweg in plaats van op het smalle, rulle bospaadje. Tussen de zwartwitte en de kleurige foto van dezelfde magistrale boom ligt om en nabij veertig jaar. De eerste zwart-witte foto is gemaakt met mijn eenvoudige Adox-kleinbeeldcamera; de kleurige tweede met mijn digitale alleskunner.

Bomen hebben niet het eeuwige leven. Het mag dan waar zijn dat sommige Wodanseiken eeuwen trotseren, maar onze fruitbomen in de kleine boomgaard hebben nu na tachtig jaar allemaal het tijdelijke met het eeuwige verwisseld. Ze zijn dood, ze zijn óp, hun tijd is definitief voorbij. Tachtig jaar is trouwens ook een mooie leeftijd voor een goudrenet of voor een stoofperenboom. Populieren (peppels zeggen wij) leven hoogstens veertig jaar. Dan is het over en uit. Maar geen enkele populier maakt dat stadium mee. Ze zijn eerder gekapt en verwerkt tot lage of hoge klompen.

Toen wij noodgedwongen van onze oude fruitbomen afscheid hebben genomen, waren er al plannen voor vervanging. Want een boomgaard zonder bomen is onbestaanbaar. Dus heb ik bij een kweker in de buurt een aantal appel-, pruimen- en kersenbomen alsmede enkele perelaars uitgezocht en geplant. Om ze te behoeden voor omvallen in hevige herfststormen heb ik bij ieder een steunpaal gezet.

Steunpalen bij pas geplante bomen hebben hun voor- en tegenstanders. Voorstanders betogen dat een steunpaal nodig is om te voorkomen dat door onverhoedse bewegingen de tere wortels schade lijden. Bovendien zou de paal het aanslaan bevorderen. Tegenstanders zeggen dat dit wel waar mag zijn, maar dat ieder jong levend wezen, dus ook een boom, vanaf het begin geoefend moet worden in het omgaan met tegenslagen en tegenwind. Dus geen pampering, geen in-de-watten-leggerij of vertroeteling.

Prinses Irene schijnt dus gesprekken te voeren met bomen. Dat doe ik persoonlijk zelden, maar ik kan me er wel iets bij voorstellen. Zelf leg ik graag mijn hand op een beukenstam en verbeeld mij dat iets van de sapstroom op mij overgaat. En toen onze pas geplante fruitbomen in de droge zomer van 2005 dreigden te verdrogen, kregen ze van mij iedere avond elk een gieter water. Dan legde ik mijn hand teder om hun dunne stammetje en zei: kom op, recht je rug, er komen best wel weer andere tijden.

Het wemelt van spreekwoorden en zegswijzen waarin over bomen gesproken wordt. Daaraan kun je zien hoe groot de plaats is van de boom in ’s mensen leven. Ter afsluiting noem ik er een die tegelijk het leed van de bomenplanter aangeeft: boompje groot, plantertje dood.

Nee dan mijn grote favoriet Martin Luther. Die sprak immers de volgende onvergetelijke woorden: als ik wist dat ik morgen zou sterven, zou ik vandaag een kind verwekken en een boom planten. Zo mag ik het horen.

04-03-2013, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Heb jij op mijn kop gepoept? vroeg de kleine mol aan de koe.

Ik nee, hoezo? Ik doe dat zó! antwoordde de koe.

(En ffflatsss, daar kledderde een grote bruingroene koeienvla naast de kleine mol in het gras. Hij was blij dat hij die niet op zijn kop had gekregen.)

Van dit stukje fraaie tekst staat een alinea verder naar beneden de (Zuid)Afrikaanse vertaling van 2002. Die is overgenomen uit een boekje dat ik tijdens een werkbezoek aldaar van een bevriende collega kreeg. Het toont voor de zoveelste keer aan hoe prachtig, beeldend en grappig tegelijk het Afrikaans zich leent voor een kinderboek (en vanzelfsprekend niet alleen daarvoor).

Het jy op my kop gedinges? vra hy vir die koei wat besig is om te herkou.

Ek? Nee, nog nooit. Myne lyk só! antwoord die koei.

(En-sjloep-sjlap-plerts daar ’n groot bruingroen pannekoek vlak langs die molletjie in die gras neer. Sjoe! Was hy bly dat was toe nie die koei wat op sy kop gedinges het nie!)

Het meest getroffen ben ik door het woord ‘gedinges’. In plaats van het alles verklarende Nederlandse ‘gepoept’ geeft de Afrikaanse bewerking de voorkeur aan een versluierend ‘gedinges’. Om het raadsel op te lossen moet je het hele verhaal lezen. De kleine mol wil precies weten wie er op zijn kop je weet wel, eh …dinges, gedinges heeft.

Eh … dinges is trouwens een staande uitdrukking uit de koker van Marten Toonder. Deze heeft het als stopwoord meegegeven aan de fameuze kunstschilder Terpen Tijn toen deze een portret van Heer Ollie B. Bommel schilderde dat, toen het klaar was,  bij de afgebeelde niet bijzonder in de smaak viel.

De moraal van dit verhaal? Geen, behalve de opvatting mijnerzijds dat je de waarde van voorlezen niet genoeg kunt beklemtonen. Dat vindt Yoeri Mulder ook. En niet alleen tijdens de Nationale Voorleesdagen of de Boekenweek.

Bron: Werner Holzwarth/Wolf Erlbruch: Die storie van die molletjie wat wou weet wie op sy kop gedinges het. (Kaapstad: Human & Rousseau, 2002)

26-02-2013, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Natuurlijk weet ik nog wat mijn eerste leesboekje was. Hoe het heette, van wie ik het kreeg, wanneer, bij welke gelegenheid en wat ik ervan vond. Voordat ik u dat met alle respect aan uw neus ga hangen, moet ik zeggen dat ik, voor zover mijn geheugen reikt, altijd tussen boeken heb geleefd. En ook al kon ik nog niet lezen, ik herinner mij de klimpartijen in de boekenkast van mijn vader naar de tweede en derde plank waar de plaatjesboeken lagen. De kunstboeken met onbekende Duitse grootheden als Liebermann en Klimt, de boeken over de landen en volkeren van dit aardrijk (in zes delen bij elkaar geschreven en van plaatjes voorzien door een zekere J.A Hammerson) en natuurlijk de talrijke geschiedenisboeken, zoals daar was het tweedelig Huiselijk en Maatschappelijk Leven onzer Voorouders, door de hooggeleerde H. Brugmans en in 1915 bij Elsevier te Amsterdam uitgegeven. 1915! en tot op heden nauwelijks verouderd! (Maar dat kan natuurlijk ook aan het onderwerp liggen.)

Maar laat ik mij terugbegeven naar de oorspronkelijke vraag en geen zijpaden bewandelen. Mijn eerste boek heette: Het avontuur van de wonderkippen en den bozen houthakker. De schrijver was een zekere K.B. Kok. Het boekje kwam van Bruna uit Utrecht. In welk jaar kan ik u niet meer zeggen omdat wij de harde voorkaft en enkele begeleidende eerste (titel)bladzijden zijn kwijtgeraakt. Het boek handelde over vier kippen, te weten Mie, Rie, Pie en Sophie (uit te spreken als Sop-hie) die slim voorkómen dat een boze buurman hen met een hakbijl een verder leven onmogelijk maakt. De beschrijving van de kippen vond ik zeer amusant. Die van de buurman met zijn hakbijltje minder.

Mijn uitgesproken favoriet uit mijn eerste leesjaren was echter zonder enige twijfel de geschiedenis van Bolke de Beer. Geschreven door A.D. Hildebrand. Door het grote succes onder meer gevolgd door Bolke de Beer en Dorus Das en De zoon van Bolke de Beer. Ik heb het niet goed bijgehouden, maar ik denk dat het boekje Bolke en zijn betachteroverkleinzoon Bolletje nu aan zijn 23^ste druk toe is. Hoe heb ik niet genoten van Bolke, woonachtig op de Veluwe, die zijn berenzusje ontvoert uit het circus dat toevallig Apeldoorn aandoet! En dan het meereizen met Bolke naar De Harz waar volgens iemand van de krant nog echte beren in het wild leefden! Hoe spannend was daar de eerste ontmoeting van Bolke met Katja, zijn latere eega!

Bijna al mijn kinder- en jeugdboeken heb ik bewaard. Misschien vindt u het kinderachtig, maar ik mag er graag in bladeren en weer eens een paar bladzijden lezen. En dan maar denken wat je dacht toen je het boek voor de eerste keer las.

Heeft het papieren (kinder)boek nog toekomst? Of zijn we binnenkort allemaal behalve aan de smartphone en de i-pad overgeleverd aan het e-book en de e-reader? Voor mij haalt niets het bij het papieren boek met de lekker ruikende drukinktletters en de prachtige kleurenplaten.

Maar het gaat natuurlijk vooral om de inhoud. Die moet kloppen: spannend, ontroerend, ontregelend, interessant, leerzaam, opbeurend, wat u maar wilt, zijn. Dat geldt ook voor kinderboeken. Dat geldt vóóral voor kinderboeken. Want met lezen kun je niet vroeg genoeg beginnen.

18-02-2013, 11:24 Geschreven door terra38  
Reageren (0)