Alledaagse ontmoetingen met mensen door mijn beroep, gewezen tramchauffeur, nu begeleider op de bus en tram, geven aanleiding tot het schrijven van deze blog.
16-02-2014
little lady
Het is reeds duidelijk, nog op weg naar 't werk, om 6u. In groepjes voelen velen zich meer uitgelaten. Ze gaan tekeer als wilden soms. Soms roepend, soms discussiërend, soms plezier makend. Dronkaards. Sommigen in een waanzinnige toestand, sommigen toch nog met redelijke controle over hun doen en laten. Ik fiets, langs hen heen, maar weet wel waaraan ik me kan verwachten, eens op de werkvloer. Niettegenstaande valt het nog flink mee. Vandaag, zondagmorgen, heb ik chanse. Nog een collega doet vroege dienst en we kunnen samen op pad.
We zijn nog maar net onderweg of we horen via de radio een oproep. Daar we dicht bij de gevraagde plaats zijn, stappen we uit de tram en begeven we ons daarheen. Een meisje is op de bus, haar make up nat geschreid, helemaal uitgelopen. Haren flink in de war en duidelijk onder invloed van WeetIkVeelWatVoorRommel. Om een lang verhaal kort te maken, stapt ze op een gegeven moment van de bus. Na snel overleg met de collega's zijn we het eens dat we haar niet zomaar aan haar lot kunnen overlaten. We moeten zeker zijn dat ze veilig op weg naar huis geraakt. Ik ga dus achter haar aan en vraag voor de zoveelste maal waarheen ze wil. Nog maar eens de nadruk leggend op het feit dat we haar willen helpen. Ze zegt iets over een trein. Haar Nederlands is niet zo duidelijk, maar ik versta wel degelijk het woord 'trein'. Dus, vraag ik, welke trein ze wil nemen, waarheen ze wil. Ze snauwt me toe dat ze wil dat er 'een trein over haar rijdt'. Oei... ik rep me om haar met een bemoedigende toon op te peppen. M'n collega spreekt door de radio, hij is niet ver van me verwijderd. Maar de jonge meid, hoort het woord 'politie' en zet het op een lopen. Controleurs nemen het van ons over.
M'n collega zegt me naderhand dat ie toch heel erg z'n best heeft moeten doen om het niet uit te schateren. Ik, ben niet goed mee. Hij verklaart dat hij het meisje hoorde zeggen: 'Ik wil dat een trein over me rijdt'. En dan hoorde hij me vragen: 'Welke trein moet je hebben?' Nog heel serieus met die handeling in gedachten antwoord ik hem nog: 'Ah ja, maar ik had haar niet goed verstaan en daarom... blablabla...' Maar terwijl ik hem antwoordt, begrijp ik het lachwekkende van de conversatie. Hoewel we enorm begaan zijn met het welzijn van dat meisje, valt de beheersing toch effe weg. We schateren het uit. Het lijkt wel de tekst voor een mopje. Hoe iets vrij ernstigs toch zo'n grappige ondertoon kan hebben...
Naderhand in het kantoor, spreek ik met de controleurs die het overnamen. Ze hebben haar nog gevonden en haar veilig en wel op een bus richting huiswaarts gezet. Ook zij waren erg met haar begaan. En ik denk: Asjeblieft, ouders, of verantwoordelijken, hou een oog in het zeil. Sommige meisjes zijn leep genoeg om er onderuit te muizen om uit te kunnen gaan, maar te naïef (of mag ik zelfs het woord 'dom' gebruiken?) om veilig terug thuis te geraken...
Ochtendspits. Lang Leve School- en Werkdagen. Kinderen worden in de tram gepropt en volwassenen drummen zich zo goed als kan bij hun telgen. Een kinderwagen, met bijhorende vader weet uit ochtenspitservaring welke deur hij het best neemt, bij zo'n platkoptrammeke, om zijn vervoersmiddel mét telg incluis (wat niet altijd een feit is) op het OV-voertuig te krijgen. Een andere 'gebruiker' weet door zijn dagelijkse ervaring op weg naar het werk, dat deze man kan geholpen worden en doet dat ook. Hij is er klaar voor. Ik sta erbij en kijk ernaar. Er is niks (enfin, bij wijze van spreken) schoner dan mensen die mekaar spontaan helpen. Na de handeling, gaan de deuren toe. We rijden verder. Het verloopt zo vlotjes als mogelijk. Zij knikken mekaar nog eens toe, bij wijze van understatement en wisselen verder geen woord meer met elkaar.
Een moeder met twee kinderen stapt wat verder in. Het oudste zoontje, een jaar of tien, heeft twee krukken. Een voet heel dik ingepakt houdt hij omhoog, zodat ie veilig en pijnloos blijft. Moeilijk hoor, om als jongetje die toch wel hoge tredes op te manoeuvreren. Moeder ondersteunt hem zo goed ze kan. Ik maak wat ruimte voor hem en vraag aan de mensen vooraan om een zitplaats vrij te maken. Eerst één persoon, dan een tweede en wanneer een vrouw door krijgt wat en hoe, een derde, staan op voor het jongetje. Moeder maakt er gretig gebruik van en zet haar jongere telg en zichzelf op de teveel vrijgekomen plaatsen. Spijtig dat ze niemand bedankt. Ik doe dat vast wel, vooral voor de man die z'n plaats zonder aarzelen afstond voor de jongen.
Aan andere haltes komen mensen precies nog uit verstopte doosjes gesprongen om plots vanuit het niets -zo lijkt het- de tram nog te halen. Vooral zij, worden duidelijk gegroet, zodat ze opmerken dat er inderdaad een chauffeur aanwezig is die nog eventjes wacht op hen. De hint wordt meermaals begrepen, en een groetje of bedankje volgt. Doet altijd goed natuurlijk hé.
Een man met pint in de hand gaat achteraan instappen, merk ik. Ik rep me naar de achterdeur. Gelukkig kan ik nog netjes langs ochtendlijven heen scheren om min of meer tijdig die deur te halen. Hoewel de man al in z'n 'opstapbeweging' zit, wat ik liever voorkom, doet hij toch niet moeilijk. Ik maak hem duidelijk dat hij met die pint beter niet meerijdt. Ik geef hem mogelijke oplossingen. Hij kiest om terug uit te stappen en z'n bier aan de halte verder op te drinken. Mij goed. Ook de chauffeur is tevreden dat het zo vlotjes verloopt. Effectief, een halte verder merk ik een andere man-met-pint op in het voertuig. Ik schrijd me zijn richting uit. Ik groet hem zo vriendelijk mogelijk. Z'n aandacht op oneindig. Ik herhaal en wacht even. 'k Geef hem de kans om te merken dat ik medewerker van De Lijn ben, zie je. En, het blijkt te werken. Wanneer ik z'n aandacht heb, geef ik hem dezelfde boodschap als bij de vorige kerel. En, dezelfde reactie volgt. Deze keer zelfs met een verontschuldiging. Het is natuurlijk wel leuk dat deze mannen niet lastig zijn, maar de situatie is toch maar alles behalve. Ik weet dat dit echt mensen op de dool zijn. Sukkelaars in meelijwekkende zin. Maar ik kan niet anders dan hen dit verbieden. Er zitten immers nogal wat schoolkinderen op het voertuig. Wij, volwassenen dragen een maatschappelijke verantwoordelijkheid tegenover onze jeugd. Ik meen ook een zucht van opluchting op te merken bij enkele ouders op de tram, wanneer onze arme drankorgels weg zijn. Niemand zegt iets. De tram rijdt verder.
'k Ben met mijn gat in de boter gevallen, want 'k heb het geluk bij uitstek om in m'n dienstrol (4dagen werken, 2 vrij) steeds dezelfde uren te mogen presteren. Normaal gezien werken we met een shiftsysteem binnen die 4 dagen. Ik niet meer dus, al een tijdje. Da's dan de goeie kant van tegenslag maar hé... 'k Deel de optimistische mening dat vele slechte dingen ook positieve kantjes hebben. Andersom is niet minder waar natuurlijk. Zo moet ik nu alle dagen om 5.30u uit de veren. Meestal gaat dat wel, ik ga immers zowat met de kippen op stok. Maar soms, heel soms, is het wat moeilijker dan anders.
Vandaag was m'n allereerste gedachte van de dag: 'Oh nee... nog niet... nee, nu nog niet opstaan...' Op zo'n moment moet ik effe op robot, hopla uit dat warme nest. Da's snel over natuurlijk. Zo gauw ik op weg naar het werk ben, en ochtendgezichten zie van andere vroege vogels, vind ik mezelf een stralend wicht. Leuk wordt het dan helemaal wanneer de buschauffeur, die me niet kent, al zingend door de nog redelijk stille straten manoeuvreert. Met 'Make the world a better place' brengt hij me, a-la Michael Jackson naar het werk. Je zou van minder vrolijk worden.
Tijdens m'n dienst is alles heerlijk rustig. De stad ontwaakt langzaam. We rijden met de bus door straten waar je een goed verkeersinzicht nodig hebt om er zonder blutsen of schrammen door te geraken. Als er dan een bus als tegenligger komt, moeten de collega's het vooral van mekaar hebben. Oogcontact, lichaamstaal, voorrangsregels en galanterie zijn dan echt niet overbodig. Steeds weer merk ik dat de meeste buschauffeurs dit toepassen en collegialiteit hoog in het vaandel dragen. Fijn hoor. Het maakt het werken voor iedereen aangenaam.
En zo, wordt zelfs voor mij een beginnend baaldagje al snel een pittig smile Lijndagje...
Tijdens het werk valt alles heel goed mee. Brave mensen nemen voertuigen zonder problemen, hoewel ik weet heb van storingen wegens werken, die heel wat georganiseer vragen van onze dispatchers en controleurs. Maar da's ander werkterrein dan het mijne. Mijn werkterrein is daar waar alles vandaag goed verloopt. Hoera! Er is wel die ene dronken man (ja, dronken... tenzij zijn aftershave met bierbestanddelen werd samengesteld, want ojee... die geur). Hij is zo vrolijk dat ie de chauffeur 'hey My Friend!' de hand reikt. Dan krijgt ie mij in het snuitje, maar wil niks laten merken. Toch gaat hij uitvoerig naar z'n tramkaart op zoek. Twee haltes later, ontdekt hij die dan eindelijk en uitgelaten tikt hij z'n ritje aan. Ondertussen staat hij zo vrolijk mogelijk te doen. De aandacht net iets teveel trekkend, blijft hij vooraan staan tijdens z'n opvoering. Maar, ik laat hem z'n gangetje gaan. Rustig wacht ik mee af en wanneer hij in de weg staat wanneer anderen willen instappen, weet ik met enkele soepele bewegingen hem zodanig opzij te laten schuiven, dat anderen kunnen passeren. De chauffeur, een ouwe getrouwe bovenstebeste kerel, die ferm van wanten weet qua anticipatie op menselijk vlak, beleeft er z'n pleziertje aan. Hij kent de man langs geen kanten natuurlijk, maar heeft direct door dat de kerel dronken is. Ik hou 'm in't oog wanneer ie een gesprek wil voeren met een andere reiziger die duidelijk laat merken, niks te willen weten van de olijke dronkaard. Maar het valt gelukkig mee.
Gedaan met werken. Vandaag, gedichtendag. Er is wat te doen in de stad. Dus trek ik naar een poëzie-evenement dat me zowat doet kronkelen van contentement. Als dat afloopt, begint net de scholenspits. Genoodzaakt door m'n cultuuruitje, moet ik dus in volle drukte huiswaarts. Ik besluit de tram te nemen aan de Groenplaats. Premetro. Ik vind nog een zitplaatske en maak het me zo makkelijk mogelijk. Er blijkt oponthoud te zijn, aan de infoborden te zien. Ik weet dat ik wat langer moet wachten en besluit te doen wat ik in zo'n situatie het liefst doe. Kijken naar mensen en dingen. Daarvoor is deze plaats uitstekend en het moment nog uitstekender. Het wordt zo druk op het perron dat ik terugdenk aan momenten in Japan of New York of London tijdens de spits. 't Is duidelijk erg lang geleden dat ik nog tijdens de spits op zo'n halteplaats was, want ik concludeer dat we niet veel moeten onderdoen voor de voornoemde plaatsen. Er wordt gedrumd, maar iedereen ondergaat. Ouwe mensen, jonge mensen, grote en kleine mensen, dikke en dunne mensen, grappige en serieuze mensen, mensen, mensen, mensen, mierenhoop. Ik kijk, bewonder en verafschuw, maar relativeer. De tijd vliegt snel zo.
Mijn tram komt er aan en ik kan een zitplaats bemachtigen zonder oorlog te voeren, helemaal vooraan, net langs de chauffeur. Maar ik groet hem niet. Het is te druk. Hij is vol aandacht met z'n ding bezig. Een halte verder droom ik weg. We staan al een tijd stil en plots opent m'n collega z'n deur en roept in de tram dat men gerust in het deurgat kan blijven staan. We moeten niet persé verder rijden. Hij heeft nog tijd tot 19u. 't Is nog geen 16u op dat moment. Ik herken dit soort gevoelens direct. Ocharme m'n collega... Dan valt me op dat ik inderdaad al een hele tijd het piepen van de deuren hoorde. Maar de chauffeur z'n uitval zorgt voor medewerking, de deuren kunnen eindelijk sluiten. We rijden verder en later stappen vijf dames met van die superdeluxe brede buggy's via dezelfde deur uit de tram. De chauffeur die me ondertussen had herkend geeft me teken. Vijf! Vijf buggy's... Allemaal voor diezelfde deur! jammert hij. Stress... doet wat met een mens. Hij mag het niet aan z'n hart laten komen. Dat is het niet waard. Die mama's trekken het zich ook niet aan.
Hopelijk voor hem... denk ik... krijgt hij straks een verkorte rit... Ten spijt van de reizigers die dan weer langer zullen moeten wachten op hun voertuig naar huis. En ik denk nog iets... heel diep vanbinnen, vraag ik onze stadsdichter een gedicht over stress te maken en volgend jaar voor te lezen op gedichtendag.
Vriezen doet het nog steeds niet. Toch wil dat niet zeggen dat de kou geen vat heeft op de mens. Soms denk ik dat iets of iemand met slechte intenties, vooral de halteplaatsen zodanig liet installeren dat de wind vrij spel krijgt. Sommige perrons zijn heel koud, en lijkt het nog veel erger wanneer je daar een kwartier moet stilstaan. Hoewel... eentje op het Astridplein werd tijdelijk gezellig ingericht met sofa en een reclamepaneel waar een heerlijk brandende kachel op staat, op reëele grootte. Op het eerste zicht, lijkt het gezellig warm te zijn, maar helaas, het wachten duurt daar even koud... euhhh... de koude wacht daar even lang... enfin... geweetwel...
Ik trek mijn plan natuurlijk wel. Klagen doe ik niet, want zolang de vriesman weg blijft weet ik maar al te goed hoeveel chanse ik heb tijdens 't werk. Ik neem gewoonweg het eerste beste vervoermiddel dat er aan komt en moet zo niet te lang stil blijven staan. Duurt het soms toch wat langer, wandel ik wat rond. Meestal valt het mee. De snijdende wind doet me soms snel een plaatske opzoeken waar ik toch een beetje beschutting kan vinden. Liefst niet in het hokje, die ruimte laat ik liever voor wachtende passagiers.
Sommige mensen hebben minder geluk. Zij komen tellen voor De Lijn. Uren moeten ze aan dezelfde halteplaats bepaalde lijnen in 't oog houden. Zij tellen de op- en afstappers. Ze staan te bibberen wanneer ik aan deze halte kom. Uiteraard spreek ik hen aan. Ik toon m'n medeleven met hun situatie. Geen van hen vindt het leuk in deze weersomstandigheden. En het regent niet eens... Toch hou ik daarover m'n mond maar. Ik heb te makkelijk praten hé. Binnen vijf minuutjes komt m'n bus er aan, kan ik lekker op die warme bus stappen en hen achterlaten. Nee, ik ga hen dus echt niet vertellen dat het erger zou kunnen. Maar ze spreken mekaar moed in. Samen sterk in hun misère. Ook een beetje mooi.
In de bus zit een bejaarde man die me vraagt wanneer hij moet uitstappen om dààr te geraken. Hij vertelt dat ie al langer dan 2 uren onderweg is. Het maakt dus eigenlijk niet zo veel uit of hij nu een halte te vroeg of te laat uitstapt. Er was een panne ofzo in de metro. Hij moest dan wachten op een pendelbus. Dat nam nogal wat tijd in beslag. Dan moest hij naderhand nog eens overstappen om dan uiteindelijk op deze bus te belanden. Hij heeft de 'Toer Van Antwerpen' gedaan, vertel ik hem. Met een grimas beaamt hij. Maar erg vindt ie het niet.
Fijn om een mens te ontmoeten die niet onder tijdsdruk staat. Zo moesten er meer zijn...
Ik kom aan het grote perron, centrum Antwerpen. Er zijn al heel wat mensen op de been. De ochtendspits is een feit. Alles liep tot hiertoe behoorlijk, buiten dat ene tiepje. Een dertiger wankelt tussen de wachtenden op het perron en slaat een hoop onverstaanbare -hoewel in 't Nederlands- onzin uit. Toen ik hem passeerde salueerde de kerel en kraamde hij iets onsamenhangend, bij wijze van groet. In eerste instantie voelde ik het aan als puur sarcasme. Ik neem afstand en hou hem dus in de gaten. Vooral de vrouwen moeten het ontgelden. Doch, allemaal wijs genoeg om niet in te gaan op zijn gedrag. Negeren is iets dat de meesten snel onder de knie hebben en hier alleszins het beste verweer is. Mijn bus komt er aan, maar ik besluit niet mee te rijden. Ik blijf als hij blijft. Ik benader hem niet, vertrouw hem voor niks. Maar, ben klaar om in te grijpen indien nodig. Na een tijd stapt hij op een tram. Een hermelijn. Ik doe hetzelfde, maar laat de chauffeur de reden kennen waarom ik meerij. We vertrekken en de man wankelt van het ene vrije zeteltje naar het andere. Ondertussen steekt hij een litanie af naar al wie toevallig in de buurt is. Hij vindt een jonge man die hij als z'n evennaaste aanziet. Die brave medereiziger reageert goed. Ik laat natuurlijk duidelijk merken dat ik de dronkaard (da's duidelijk, want hij draagt een klaar alcoholaroma) in de gaten hou en bedank de jonge man naderhand voor z'n geduld. Soms doe ik een teken naar mensen in z'n omgeving dat ze hem moeten negeren en dat helpt. Dan neemt de stouterik een heupflesje en zet het aan z'n mond. Da's m'n kans om hem met een voor hem duidelijke reden aan te spreken. Die grijp ik. Hij steekt op m'n aanraden de fles weer weg. En dan begint de meest onzinnige conversatie, enkel zoals dronkaards dat kunnen. Nou... oké, als ie tegen mij zanikt, laat ie de anderen gerust. Da's al iets. Ik voel dat ik erg moet oppassen, want hij is geïrriteerd. Hij verdraagt wellicht niet dat ik hem vragen stel en al enkele malen die fles weer heb laten wegsteken en begint verdekt te dreigen. Je kent dat wel: 'Ik ken jou wel hoor. 'k Zie je regelmatig in de stad. Als, dan...' enz... Op den duur word ik er toch ongemakkelijk van en besluit om te proberen ongemerkt dispatching te verwittigen met m'n radio. Net wanneer ik wil oproepen stapt hij uit. Wat een opluchting. Ik merk ook bij de passagiers in de omgeving dat er meer ontspannen wordt geademd. Oef! Ik was er zeker van dat hij agressief zou worden als ik hem direct zou aanpakken over z'n houding, vandaar m'n voorzichtigheid. Maar het deed me veel plezier te merken dat de reizigers ook erg kalm bleven. Dat er niemand uit z'n dak ging. Eigenlijk hebben de passagiers mooi bijgedragen tot de goede afloop en me mooi geholpen.
Toen ik aan de chauffeur liet weten dat hij was uitgestapt en ik de volgende halte hetzelfde zou doen, zei hij dat ie het had gevolgd op het schermpje. Wel, ik had er deze keer niet aan gedacht hem te vragen het wat mee in 't oog te houden. Het deed me daarom enorm veel plezier, dit te horen zeggen. Da's collegialiteit hé, van de bovenste plank! En bovendien kreeg ik er nog een mooi compliment bij. Hij vond dat ik het goed had aangepakt, ook al hoorde hij de conversatie niet. Hij had veel afgelezen uit onze lichaamstaal. Gelukkig is het niet uit de hand gelopen en het gevoel dat m'n collega me gaf zal ik lang koesteren.
Af en toe wordt er gesleuteld aan onze werkwijze. Ondertussen komt het er op neer dat we tijdens 't weekeinde met een vroege en late dienst terug met z'n tweekes mogen samenlopen. Als ik dan de chanse heb dat 1 iemand van één van de andere ploegen die toevallig op dezelfde uren als ik dienst heb, vrij heeft genomen, ben ik met twee. Dan kan ik samen met de overblijvende collega de baan op. Vanmorgen was dat zo. 't Is altijd wat polsen natuurlijk. Ieder heeft z'n eigen manier van handelen. Ik werk ook al zo lang alleen, dat ik zou kunnen vergeten rekening te houden met de ander. Gewoonte is een beetje als verslaving, je raakt het niet zomaar kwijt. Maar problemen zijn er natuurlijk niet. Hoe zou het? We ijveren toch voor hetzelfde hé.
Zoals gewoonlijk sta ik vooraan in de bus. M'n collega staat in 't midden. En, zoals gewoonlijk groet ik de mensen zo vrolijk mogelijk bij het instappen. Vanwege het charismatische ontwapenende magie-effect, kan ik het niet laten. Een mevrouw met in beide handen een tas, stapt in de bus. Ik piep haar een zo vrolijk mogelijke goeie morgen toe, terwijl ze me voorbij wil razen. Ze stopt en kijkt me aan met een boze blik. Ze zegt niks. Haar blik is zo streng, dat als haar ogen kogels zouden zijn, ik helemaal doorboord zou zijn geworden geweest. Nou moe... Ik kan me niet bedwingen en schiet in de lach. Euhhh... redelijk uitbundig toch. Maar ik kan het echt niet helpen. Ze gaat verder de bus in. Ik zeg haar tussen het lachen door zo'n beetje verontschuldigend dat ik haar heus 'maar' een goeie, een hele goeie morgen wilde toewensen. Ze kan er blijkbaar niet mee om. Negeert me en zet zich helemaal achteraan. De chauffeur lacht lekker mee en m'n collega kijkt haar eerst verwonderd aan om daarna door te hebben dat er niks ernstigs aan de hand is. Mevrouw begrijpt me niet, of verkeerd of is gewoon boos. We mogen kiezen. Het blijft een gokje, want ze zegt geen woord.
Het gebeurt wel meer dat mensen nogal bruusk voorbij lopen als ik hen groet, maar ach, da's helemaal niet erg natuurlijk. Maar zulke reactie heb ik eerder nog nooit gehad. Collega deelt grappend de mening dat ik zo nog agressie uitlok. Wie groet nou 's morgens de mensen??? En ik, grap verder dat ik verdomd blij ben dat hij me vergezelt voor het geval ik een stomp in de maag krijg vanwege een 'misplaatste' ochtendgroet.
Gisterenmorgen, op weg naar kantoor, had ik het genoegen een fietsende dronkaard te observeren. Ik stapte -uiteraard- op het voetpad. Van achteren werd ik voorbijgestoken door een fietser. Zoeffff... heel dicht. Maar hij raakte me niet. Ik zag hem voor me uit wegzigzaggen. Nog geen honderd meter verder, week hij uit. Of zou ik beter schrijven dat hij 'in'week...? Hij kwam in elk geval gevaarlijk dicht tegen geparkeerde wagens. Plots was de fiets weg. Ik vermoed tussen de geparkeerde wagens. Ondertussen kwam ik aan het kantoor. De man zigzagde verder. Ik ging dus gewoon naar binnen. 'k Bedacht me wel dat ik blij was dat hij me vanuit de achterkant was gepasseerd. Als ik hem op deze manier had zien aankomen, zou ik niet geweten hebben waar veilig te gaan staan tot ie voorbij zou zijn. En dat op zich vond ik wel grappig.
Vandaag, toen ik op de bus stond, kreeg ik nogmaals de eer. Deze keer zag ik een dronken fietser van voor naar onze richting rijden. Centrum stad, maar nog vroeg. Geen rijdende auto in onze omgeving. De fietser naderde. Hij maakte veel omweg. Hij legde vermoederlijk de afstand tripple af van de te vervolgen weg, daar hij zowel naar links als rechts telkens ver uitweek. Er wordt wel eens tijdens tekenles gezegd, dat je het hele blad moet benutten, meen ik me te herinneren uit m'n kindertijd in de tekenschool. Soms vond de leerkracht dat ik m'n tekening te klein maakte in verhouding tot het blad waarop het vermeende kunstwerk werd voorgesteld. Wel, deze kerel gebruikte die techniek op straat. Hij wilde elk onderdeel van de weg benutten, dat was zo klaar als een klontje. De buschauffeur vertraagde natuurlijk. De aandacht voor 200% naar één punt gericht, zijnde meneer zatlap. Het lukte de fietser weliswaar ons rollend materiaal, zijnde de bus, niet te raken. M'n collega, de chauffeur had z'n raampje een stukje open staan. Net toen de man voorbij was, hoorden we een plof. Ik vreesde dat die drinkebroer tegen het achterste gedeelte van de bus was aangereden. Gelukkig was ik mis. Niet tegen de bus, maar tegen een obstakel aan de rand van de weg, had ie zich weten te meten. Fiets tegen de vlakte, maar het drankorgel stond gewoon op, of er niks aan de hand was en zette z'n zigzagger verder.
Pfffffff.... Van z'n lever kan ik me echt niet teveel aantrekken. Daar kiest ie zelf voor, maar Mijn Hart daarentegen...
Achteraan in de tram zit een oude onverzorgde man met een bierblik in de hand. Rustig nader ik hem. 'k Zet me op het zitje voor hem. 'k Groet hem. De sfeer zit goed. Dat heet aftasten hé. Ik leg hem rustig uit dat alcoholische dranken niet kunnen op tram of bus. Geopende blikjes hebben we ook niet graag vanwege blablabla... Hij luistert aandachtig, zo lijkt het. Da's natuurlijk geen garantie op gehoorzaamheid (...) Hij verontschuldigt zich en terwijl neemt z'n jongere vriend die achter hem zit, een flinke teug van ...een pint... Ik moet het wel zien. De twee verpinken geen spiertje. Als ik niet beter wist, zou ik nog een aureooltje boven hun hoofd ontwaren. Eigenlijk lachwekkend. Ik begrijp natuurlijk wel dat dit een sublieme manier is om me te ondermijnen. Maar op m'n tenen ben ik echt niet getrapt hoor. Ik doe heel verwonderd: Haaa, gijt zijt er ook eentje aan 't drinken... Da's een goei... Dat geldt natuurlijk voor iedereen hé, ook voor jou. Met een lach op z'n gezicht knikt hij dat ze allebei goede vrienden zijn en samen op stap zijn. Komedie troef. 'k Speel het spel mee. Dit zijn geen mensen die naar iemands pijpen dansen, maar dat wil niet zeggen dat ze een ander niet zouden respecteren. Men zou kunnen stellen, dat we zaken doen. Ik bied, zij bieden af. Het komt er op neer, de juiste regeling te bekomen. Het is nog geen half negen 's morgens... Maar tja, niet iedereen begint z'n dagje met een koffietje. Ik antwoordt dan maar of ze't ad fundum kunnen binnenslagen. Ze knikken, maar ik weet wel beter. De kluppels mogen nu alles in ene keer uitdrinken, maar brengen het blik niet aan de mond. Weer verroert er geen spier. 'k Heb moeite om niet te gaan grinniken. Toch, ze beloven dat ze het leeggoed niet zullen achter laten. Waarvoor ik hen hartelijk bedank.
Eigenlijk zijn ze rustig. Ze vallen niemand lastig. Dus besluit ik om niet moeilijk te gaan doen. Ik weet dat ze dik hun voetjes vegen aan wat ik van hen verlang. Maar ik kan niet gaan ruzieën en hen met een hoop gedoe van de tram zetten. Wie weet zijn ze dakloos. Een doel hebben ze duidelijk niet. Het is koud buiten. Dus nee, ik ga niet moeilijk doen. Maar, ik blijf op de tram om hen in't oog te houden. Voor alle zekerheid hé.
Toen ik naar achter ging, bracht ik eerst de chauffeur op de hoogte. Voorkomen is immers beter dan genezen. Wanneer ik naderhand terug naar voor wandelde, was m'n collega het met me eens. Leven en laten leven. Zolang de boel niet verstoord wordt, moet dat kunnen. We bevinden ons op het grote grijze veld tussen zwart en wit en zo blijft de boel goed draaien.
Niet lang geleden, vertelde een collega tramchauffeur me -nog heel vroeg in de morgen- dat ze pech had gehad met haar auto, op weg naar de loods. Ze werd aangehouden tijdens een alcoholcontrole. Geen probleem, niks aan de hand. Raampje naar beneden gedraaid. Geblazen. Goed gekeurd. Maar dan... kreeg ze dat verdekte raampje niet meer dicht. Het zat vast. Die morgen was het bitter koud (naar onze normen weliswaar). Er zat niks anders op dan met het open raampje naar de loods te rijden. En, ach, ook daarvan ga je niet dood. Maar, het probleem was, dat ze die auto open moest achterlaten. Je kan je deur wel sluiten, maar da's niet veel gekort als je raampje helemaal open staat. Blijkbaar... zijn wij allemaal, collega's ondereen, ook maar mensen. Je kan dus je wagen zo achter laten, maar we weten allemaal evengoed, dat er een redelijke kans is (tot ons aller spijt) dat er dan wat mispeuterd wordt, om het maar deftig uit te drukken. Ze zat er dus mee. Maar ze kon niet blijven sakkeren en proberen, het lukte niet om het raam te sluiten, dus liet ze haar auto zo achter. Even later, wanneer ze naar haar trammeke ging en daar een loodsarbeider zag, moest ze haar vet kwijt. Ze luchtte haar hart tegen hem. En nu komt het. De lieve kerel stelde voor om haar verder te helpen tijdens z'n schaftijd. Dat heeft hij ook wel degelijk gedaan. Hij is na z'n uren nog gebleven om haar auto zo goed en kwaad mogelijk in orde te brengen. Zij was natuurlijk helemaal in de wolken door die collegialiteit. Ze herhaalde meermaals haar bewondering voor deze kerel tegenover haar.
Ik was de gelukkige getuige van wat zoiets doet met een mens. Haar dag kon echt niet meer stuk. 'k Kan me voorstellen dat ze hem ne goeie pakkerd gegeven heeft...
Gisteren... ging ik naar de bbq van Respect op De Lijn. De afsluiter van de jaarlijkse actie, werd georganiseerd op de Draakplaats. Onder de brug. Da's niet ver vanwaar ik woon, dus nam ik de fiets. Ik heb zo'n prutsfietske dat het wonderwel goed genoeg doet. Berchem is een leuke plaats om te wonen. Voor fietsers echter, zijn vele straten in het berchemse een overdadig trilfestijn vanwege de kinderkoppekes. Voor hen die geen nederlands begrijpen... dat zijn kasseien. Ooit vertelde een Canadees me dat ie zulk wegmateriaal nog nooit in z'n leven had gezien. Ze zijn dus blijkbaar redelijk uniek en wie weet wel haast erfgoedmaterie. In elk geval, zijn ze ook de reden waarom een moer van een vijs aan m'n voorwiel was getrild. Uiteraard, zonder mijn medeweten. Ik ondervond het toen ik m'n fiets parkeerde onder de brug aan de fietsenstalling. Ik hoorde de vijs vallen, maar kon ze niet terug vast zetten want vond de moer niet meer. Te riskant om naderhand naar huis te fietsen. Ik besloot dus ook te rade te gaan in de busgarage, daar net tegenover. De mecaniekers van dienst hadden ook net pauze. Da's simpelweg een kwestie van goei timing hé. Bon, ene van hen ging direct naar een kaske en vond al direct een moerke dat zou passen. Grappig eigenlijk, daar ik veronderstelde dat er vooral groot materiaal zou liggen ipv kleine prutsdingeskes. Maar in bussen zijn ook veel klein vijsjes nodig natuurlijk. De lieve schat van een collega stelde voor dat ik m'n fiets even zou halen. Dan zou hij dat wel effe fiksen op een deftige manier. Ik begreep natuurlijk wel de onderliggende fierheid op z'n job, die basis was om te insinueren dat mijne man dat vijske niet goed had aangedraaid. Ik gunde hem dat plezierke van harte in ruil voor dat moerke. Hihihi... ruilhandel (...) Die Superman heeft dat in geen tijd geklaard voor me. Een kus heb ik hem niet gegeven, maar wel nen hartelijken driedubbele merciekes, met nog een zwaaihandje daarbovenop.
Jaja... ik besef het heel goed. Ik heb m'n collega een enorm fijne dag bezorgd op die manier...
Ik sta in de bus. Vooraan, want het is heel rustig. Nog vroeg. We stoppen voor rood. In de tegenovergestelde richting is ook een bus gestopt. We staan naast mekaar. Maar het achterste gedeelte van de andere bus komt op gelijke hoogte met ons. Er ligt een koppeltje, mooi onderuit op de zetels. Ze slapen vast, zo lijkt het. Zij heeft haar hoofd op zijn schouder en hij leunt zijn hoofd op dat van haar. Haar lichaam is naar hem toegedraaid. Knieën lichtjes opgetrokken, leunt ze tegen hem. Hij, straalt z'n masculisme uit als heerser van de slaap. Hij ligt languit. Z'n voeten uiteraard op de zetel tegenover. Voor niks of niemand zal hij wijken, lijkt het. Da's natuurlijk maar uiterlijk vertoon. Hij hoeft zich tegen niemand te bewijzen, want er is simpelweg niemand. Op dit vroege uur is de bus nog zo goed als leeg. 'Mijn chauffeur' en ik vinden het een prachtig plaatje. Hij zou er graag een kiekje van nemen, maar weet dat ie daarvoor niet voldoende tijd zal hebben. Trouwens, z'n gsm zit nogal goed weggemoffeld. Zelf begin ik er ook niet aan. Soms heb ik een fotoapparaat bij me, maar de laatste tijd verzuim ik. Geen fysieke digitale foto dus. Een spirituele des te meer. 'k Hoef er maar aan te denken, of ik zie ze gedetailleerd. Hoewel ik waarschijnlijk al wel sommige details naar m'n eigen fantasie heb aangepast. Dat doet -volgens de boekskes- iedereen...
Wel is er het moment dat ik hardop denk: als ik nu van de ene bus op de andere zou kunnen hoppen, zo van 'beam me up mr Spock', zou ik hen zowiezo uit hun zalige dromen moeten verstoren, vanwege die verkeerd gedeponeerde voetjes. 'k Zie het al voor me... Lieve mensen, wakker worden, we zijn bijna aan de eindhalte en zoudt ge asjeblief met uw beide 42skes op de begane grond willen blijven. Kwestie van goed in het leven (en eventueel de bus) te staan. Knipoog als orgelpunt om de vrolijke noot van m'n gewichtige boodschap te spekken...
Maar nee, niks van dit alles. Het wordt groen. We rijden verder. De bikkelharde realiteit in...
Eergisteren was er op één van de lijnen waar ik meerij, agressie naar de chauffeur. Zelf was ik niet op het voertuig. Maar toch denk ik dan, wat zou... als...? Dom eigenlijk, want één antwoord kan hierop nooit gegeven worden. Misschien had er niks geweest, misschien gewoonweg een ongemakkelijke situatie, of misschien had ik dan ook in de klappen mogen delen. Waanzinnig om wakker te liggen van 'misschien'... ja toch... Niettegenstaande vind ik het, achteraf bekeken, doorgaans erg spijtig dat ik niet aanwezig was, want op z'n minst had ik kunnen helpen in het ergste geval. Waarom worden mensen zo boos dat ze op iemand willen slaan? Iets dat ik me telkens weer afvraag. Eigenlijk ken ik dat niet. 'k Ben dat niet gewend. Ik... ben dus (vanuit mijn standpunt bekeken) normaal. Oef, geruststelling. 't Is net als met een ongeval met twee betrokken partijen. Ene mag zo voorzichtig zijn als ie wil, als den andere roekeloos is, wordt die ene erin betrokken tegen wil en dank. Neem ik nou gewoontjes m'n korte dienst van vandaag onder de loep...
Zoals steeds sta ik vooraan op de bus. Mensen stappen in en ik groet. De meesten beantwoorden die groet. Een zestal mensen stappen in. Maar nr 4 heeft een open drankblikje in de hand. Hij loopt me al groetend voorbij. Fysiek hou ik hem niet tegen. Geen haar op m'n hoofd dat daar aan denkt. Ik zeg dus luid en duidelijk dat het blikje niet mee kan. Hij draait zich om en mompelt wat, maar gaat dan verder de bus in. Ik herhaal dat het blikje niet mee kan. Effe snel weggooien of het rustig verder, buiten leeg drinken kan ook natuurlijk. Hij gaat naar achter in de bus en laat merken dat ie niet akkoord gaat. Dus, opper ik om het busje ad fundum leeg te drinken. 't Rook zoet, dus is het geen bier, hoewel om 7.20u dat geen uitzondering zou zijn voor sommige mensen. De chauffeur vraagt me of hij zal wachten, maar ik laat hem verder rijden. Om een blikje ga ik echt de controleurs niet laten komen en voor oponthoud zorgen. Ik hou de man in 't oog, wacht even af. Na een tijdje ga ik naar achter in de bus. Wanneer ik hem passeer, vraag ik hem waar hij het busje liet. Het steekt in een zijzakje van z'n rugzak. Hij is kwaad en laat het goed merken. En dan haal ik m'n goeie vriend Diplomatie erbij hé. Ik zet me neer in de man z'n omgeving. Niet naast hem natuurlijk, maar ook niet te ver, zodat we op een aangename manier kunnen praten. Al roepend kom je te agressief over. Ik vraag hem welke taal hij spreekt, want z'n nederlands is te slecht om in te converseren, merkte ik eerder al. Grieks. Dus zeg ik: What a pitty that I don't speak Greek. 'k Heb geluk... hij smelt wat. Z'n blik wordt al een hoop vriendelijker. Dan leg ik hem uit waarom zo'n open blikje niet mee mag op de bus. Ik neem er m'n tijd voor, da's de luxe die ik heb. En hij legt verontschuldigend z'n hand op m'n arm. Het ijs is gebroken, hij toont begrip. Zalig toch!
Later staat een groep sportjongens op het perron. Blijkbaar spreken ze daar af om samen naar het sportveld te trekken. De groep groeit. Ze zijn ondertussen toch met een twaalftal. Een tram komt aangereden en er is niks leukers dan met die deuren te spelen. Ze stappen niet in, want moeten (nog) niet mee. Ik wandel naar hen en vraag of ze gaan voetballen seffes. Ja hoor, laten ze opgewekt weten. Er staan twee volwassenen (de trainers wellicht) bij hen, die evengoed antwoorden. 'Wel', ga ik verder 'weet je, reageer je dan seffes maar heel goed af op de bal op het veld. Laat die trammekes maar voor wat ze zijn. Die hebben niks met 't voetbal te maken hé.' ...bazel ik zo onnozel als mogelijk maar vriendelijk voort. Ik groet hen, en wandel rustig wat verder. Natuurlijk blijf ik in de omgeving, daar ik merkte dat de begeleiders zich niet met die knapen bezig houden. Die rol neem ik van op afstand dus voor me. Gelukkig is verder optreden helemaal niet meer nodig.
Waar leg je dé grens...? Vanaf wanneer negeer je iemand, hopende dat dit de beste manier is, hem of haar de mond te snoeren...? 't Is altijd wikken en wegen, maar liefst niet te lang of het kernpunt wordt al snel verschoven naar erger. Da's toch altijd één van de leuke dingen in deze job. Blijkt een situatie dan toch meer uit de hand te lopen dan je zou willen, kan je naderhand de boel voor jezelf ontleden. Zou je niet beter zus of zo hebben gedaan of gezegd??? Ook in de andere situatie. Loopt het helemaal niet uit de hand, dan doe ik dat. Evolueren, bedoel ik. Want ik moet beseffen dat elke situatie -hoe gelijkend ook- toch telkens anders is. Meestal echter, reageer ik impulsief. Dat reageren kan natuurlijk ook bestaan uit helemaal niet reageren, maar 't begint steeds impulsief. Buikgevoel. En wanneer de situatie zich verder zet, neem ik de tijd om er goed overwogen in verder te gaan.
Trammeke is gestopt aan een halte. Mensen zijn uitgestapt, ingestapt. De chauffeur doet de deuren toe en als laatste, sluit ie de voordeur. Net op dat moment komt een mevrouwtje aan die eerste deur en redelijk agressief wil ze er op slaan. We, zowel m'n collega als ik, hebben het in 't snuitje. Hij, doet direct die deuren weer open. Mevrouwtje hijst zich in de tram. Zuur gezicht. Als ze niet oplet, zet ze haar voet nog op haar onderlip. Wenkbrauwen gefronst. Ondertussen zeg ik: 'Woepssss... 'k vreesde dat je karate ging toepassen.' Enkele mensen vooraan het voertuig vinden het wel grappig. Ik tover m'n naïefste blik op m'n gezicht, een beetje gekruid toch met een glimlach. Niet overdreven, maar zo vriendelijk mogelijk. En mevrouwtje lacht mee en antwoordt verontschuldigend dat ze dacht dat we gingen doorrijden zonder haar. Ijs gebroken en genen ambras dus. Oef...
En dan is er dat ander madammeke... Ook op de tram. Bij wijze van groet laat ze me al direct weten dat we veel te veel zwartrijders toelaten. Ze wil controle hier controle daar controle altijd en overal. Ik ben er dus helemaal van overtuigd dat dit menske zelf nooit iets heeft misdaan in haar meer dan zeventigjarige leventje. Zij kent me niet, maar ik herken haar wel. Toen ik nog met de tram reed, stapte ze ook bij mij regelmatig in. Telkens weer had ze wel over iets te klagen. Gelukkig niet over mij (nou, de kans is groot dat ze't achter de rug deed natuurlijk) maar De Lijn als bedrijf kwam in zowat alles tekort en vooral de buitenlanders waren voor niks goed om dan nog maar te zwijgen over de inactiviteit van de politie als men ook maar iets van dit orgaan verwachtte, en haar ex-schoonzoon, nou... die moet pas echt een schurk geweest zijn. ZIJ... is het dus. Ik probeer niks van m'n afkeer te laten merken. Ik knik bij wijze van groet en wend me tot de chauffeur om m'n administratie in orde te maken. ZIJ herhaalt haar boodschap, luid en duidelijk. Het geldtekort bij De Lijn is te wijten aan al die vreemden, want die betalen niet. Er priemt een flits door m'n hoofd: 'Hou je kalm!!!' Niettegenstaande kan ik dit niet negeren. Het hoort nu eenmaal niet dat ik zulke larie over me heen laat gaan. Er zitten mensen van alle slag op de tram en iedereen (die oprecht gebruik wil maken van het OV) moet zich welkom voelen, daarom moet ik reageren. 'Oneerlijkheid heeft niks te maken met huidskleur maar met ingesteldheid,' geef ik ten hore. Op de derde bank oa, zit een man die zeer aandachtig volgt en hij is niet de enige. Ik leg uit dat mensen met een abonnement al hebben betaald. Maar met haar valt niet te redeneren, dat is -net als vroeger- al snel duidelijk. ZIJ, duldt geen tegenspraak. ZIJ kan het toch weten zeker. ZIJ is al twee keren overvallen. ZIJ schijnt dus te weten dat als er ene slecht is, 'ze allemaal' slecht zijn, ofzo... Tijd om te negeren, want het loopt seffes uit de hand. Maar ze komt haast voor me staan om m'n aandacht te trekken. Ik weet blijkbaar niks van de wereld. Ook niet hoe onveilig het is, want ZIJ moet om vijf uur thuis zijn anders is't te gevaarlijk. 'k Heb geen idee voor wie ze me aanziet, misschien wel voor de minister van justitie, hoewel ik mezelf bestuderend in de spiegel toch helemaal niet vind lijken op Annemie Turtelboom... Gelukkig komen we aan haar afstaphalte. Gelukkig redeneert niet iedereen zoals ZIJ. Hoewel ik best enige frustratie kan begrijpen als je overvallen werd. Maar... echt waar... dààr kan IK echt niks aan doen...
De ondoorgrondelijk mystieke wegen van het openbaar vervoer werden me vandaag nog eens klaar en duidelijk voorgeschoteld op een gouden plaatje. Een mens moet -echt waar- zichzelf in zekere mate bewegen om ergens te geraken met de tram. Het kan telkens weer een waar genot zijn, je te wagen in en rond een openbaar vervoermiddel. Tot mijn spijt mag ik 'de bus' er vandaag niet in betrekken, want van deze diensten maakte ik vandaag, helaas misschien, geen gebruik. Ik klaag niet hoor. Integendeel. Dankbaar ben ik vanuit 't diepste van m'n hart. Het doortastend tikkende uur kon me vandaag niet deren. Hoewel ik toch op een zeker uur had afgesproken, ergens, lukte het me maar een kwartier te laat te komen. Niks dringends, dus mocht het openbaarvervoerexcuus worden toegepast. Het werd met een glimlach geaccepteerd.
Na een bezoekje aan iemand die het erg verdiende, kan ik met de tram op weg. Een ovestap is nodig om naar m'n andere afspraak te geraken. Ook niks ergs aan. Gewoon doen. Maar ja, hoe gaat dat hé. Het begint met het net missen van die eerste tram. Het is woensdag dus lopen de scholen leeg 's middags en net dan moet ik ook mee. Je kan maar gek zijn natuurlijk. Wel... wellicht bén ik dat ook...
Wachten zoals elk ander. Een klein kwartiertje. Er mag dus helemaal niet geklaagd worden. Ik ben braaf. Ik klaag dus heus niet. De drukte valt op het eerste kleine traject ook goed mee. Schoolkinderen onder begeleiding van grootouders rijden mee. Zitplaats is er niet meer, maar propvol is de tram niet. Dan is er de overstap. Ik zie net een bus die ik had kunnen nemen, vertrekken, wanneer ik uitstap. Niet lopen, want ik ben toch niet ge-ek. Trouwens, die bus is afgeladen vol. Mensenmassa in vervoering. Ik neem dan de tram wel, die er dra moet aankomen. Woensdagmiddag. Spits. Dus... de tram zal wel niet lang weg blijven. Wachten. Blijven wachten. Na uuuuuuren-lijkende tientallen minuten, komt een tram. Die doet een verkorte rit. Niet ver genoeg dus. Trouwens, ook al zou ik mee willen, ik kan er gewoonweg niet meer bij. Sardienen-in-bliktoestanden... nee, daaraan doe ik niet mee. Gisteren tijdens m'n dienst heb ik effe m'n evenwicht verloren op de bus en ik hou er een blauwe arm aan over. Oké, ik ga er niet van dood. Maar meer van datte hoeft niet voor mij. Met zoveel op een voertuig kan je niet vallen, da's waar, maar je kan je ook niet goed vasthouden terwijl men je sandwicht. Ik denk, hoop, dat de volgende wel snel zal komen en de rit zal uitrijden. Meestal laat men een voertuig niet terugdraaien als er niet direct een ander voertuig volgt. Maar vandaag... is beslist geen gewone dag.
Wachten. Nog wachten. Meer wachten. En... ja... wachten dus. Hoera hoezee!!! Er komt nog eentje aan. Deze keer ga ik beslist mee. Het lukt, ik geraak er redelijk makkelijk in. Braaf als ik ben, schuif ik dieper in de buik van het voertuig. Uitgangen worden belemmerd door mama's met kinderwagens. Jongeren met rugzak of boekentas, zwaarder dan de arme drager ervan, wringen zich er tussendoor. Een enkeling vraagt beleefd maar kordaat of men haar wil laten passeren. Ik kan 't niet helpen. Zulke dingen hoor ik, merk ik, ruik ik en voel ik. Mijn antennekes zijn allert. Beroepsmisvorming. Maar ik blijf stoïcijns stilstaan. Er wordt wat komedie gespeeld door de man die eventueel plaats kan maken, maar het meisje laat zich niet van haar stuk brengen. Na wat aandachttrekkerij laat hij haar dan toch passeren. Ik heb chanse want word beloond. Een vrouw richt zich op om uit te stappen. Ik kan zitten en doe dat dan ook. Zien doe ik niet veel meer (in de tram) maar horen des te meer. Achter mij hoor ik twee jonge meisjes hun heilige sarcastische mening geven over kinderwagens in het OV. Grappig. Echt wel. Conversaties allerhande. Een spelend kindje. Opa's gsm dient om muziekjes en spellekes te genieten. Ieder doet zijn ding in de tram.
Iedereen heeft hetzelfde doel. Ergens geraken. Maar ieder heeft z'n eigen coconnetje waarin ie zich uit of beweegt. Niemand maakt opmerkingen over de lange wachttijd die we telkens weer nodig hebben aan de haltes, omdat er altijd nog wel iemand de deuren open houdt om z'n eigen geldige reden. Ondertussen rijden we met drie trammen van dezelfde lijn achter mekaar. Als ik eindelijk naar m'n klok kijk, schrik ik even van de tijd die we nodig hadden om de stad uit te rijden.
Zondag vind ik telkens weer een beetje speciaal. Er hangt dan een andere sfeer in de stad. Geen rush. Zoals ik meermaals schreef, wordt de stad tijdens de vroege uurtjes meer in beslag genomen door uitzakkende feestvierders op zoek naar een laatste druppel, of, naar vervoer huiswaarts. Vandaag, op weg naar kantoor, zie ik nogal wat groepjes adolescenten vooral richting centrum gaan. Ze zijn een beetje rumoerig (tja, vrienden onder mekaar, zo gaat dat) maar rustig. Wanneer ik een half uur later m'n dienst begin, loop ik al direct zo'n groepje jongeren tegen het sympathieke lijf. Ik moet dezelfde richting uit. Ik blijf op een kleine afstand, maar ze vertragen. Dus wil ik rustig langs hen heen stappen. Er worden stil opmerkingen gemaakt. Dat merk ik aan de lichaamstaal. Op m'n hoede, maar vooral niet provocerend wordt elke stap gezet. Vooral rustig. Een dappere jongeling spreekt me aan. Ijsbrekend. 'Goeiemorgen.' Klaar en duidelijk. Nou... duidelijk, 't is te zeggen, eerder verstaanbaar. Ik antwoord ook met een goeiemorgen. Glimlach krijgen ze 'r gratis en voor niks bij. Alstublieft. Ik vraag of ze't nachtje door hebben gemaakt. En ja hoor... en fier dat ze zijn. We stappen samen verder. Ze vertellen dat ze zich goed hebben vermaakt. Ik, die sinds een tijd zowat altijd met de kippen op stok ga, loop mee in het gesprek. Een jongen vertelt me dat ie z'n portefeuille had verloren, maar dat ie toch nog terecht is gekomen. Enfin... we babbelen al stappend gemoedelijk verder. Gezellig toch.
Tram 11. M'n collega vertelt dat ze daarnet een groep jongeren op de tram kreeg. Ruig. Camouflagekledij, boots, duidelijk gedronken. Ze hield haar hart vast, want vermoedde dat het niet lang zou duren alvorens ze zou moeten oproepen naar dispatching. Problemen verwachtend. Maar... Niks van dit alles. Integendeel. Zeer in haar sas, vertelt ze dat ze zich enorm heeft vergist in die gasten. Die kerels waren heel beleefd en rustig. Ze moesten de trein nemen. Nog een hele trip voor de boeg na een nachtje Antwerpen. 'Hoe een mens zich toch kan vergissen, afgaand op het uiterlijk', stelt collega vast. En zo is het maar net. Geef iedereen een kans, want buiten- en binnenkant kunnen heel erg verschillend zijn. Maar haar dagje zat goed, simpelweg door die jongeren.
Een man, wachtend aan een perron, vraagt me wanneer tram zoveel er aan komt. Ik leg hem uit dat hij die info kan vinden op het papier met de rijtijden, in het wachthokje. Ik wijs hem waar ze hangen. Ik sta immers vooraan op een voertuig. De man kan het niet vinden, zegt hij. Dus stap ik uit en lees: 8.05u, komt de eerste tram. 'Watte???' reageert de zestiger, 'Allez kom zeg, dat meent ge niet. Da's nog langer dan een half uur!!!' Een beetje beschaamd toch wel, zeg ik dat 's zondag de voertuigen later buitenrijden. Maar ik geef toe, dat dit inderdaad wel laat is. Helaas kan ik hieraan niks veranderen. Maar, als meneer nu dan op de hoogte is en weet dat ie lang zal moeten wachten, kan hij misschien een kop koffie gaan drinken in de buurt, stel ik voor. Om m'n empathie te laten blijken, voeg ik erbij dat ie dan wel op z'n uur moet letten, zodat ie de tram niet zal missen. Hij smelt blijkbaar, knikt en bedankt. Ikke content, want ga ervan uit dat hij mijn lieve raad zal opvolgen. Weten doe ik het echter niet, want ondertussen werd het groen en we rijden verder.
Anderhalf (ofzo) uur later, stap ik in tram zoveel. De chauffeur zegt dat de mensen raar doen vandaag. Zijn eerste rit had ie al direct een man op de tram die al instappend nors vroeg waarom hij zo laat was. Maar hij wàs helemaal niet laat. Hij was zelfs aan de vroege kant. De man bleef maar zeuren dat dit toch niet kan. Ik gaf een beschrijving van mijn zestiger, eerder vandaag. En ja hoor, dat wassem! Dus liet ik de chauffeur weten dat hij wellicht te straffe koffie had gedronken en ik hem had doorverwezen om zijn beklag maar es te doen, naar de eerste de beste chauffeur waarmee hij zou 'in vervoering' gaan. Pret alom natuurlijk. En, die brave norse koffiedrinkende (...) vroegkomer, is wellicht nog in goeden doen op z'n bestemming geraakt, want ik ken de chauffeur heel goed. Hij levert goede diensten...
Iemand laat z'n contract op een tram liggen. Naam, adres, werkadres, -uren en loon, het staat er allemaal op. Big Brother komt makkelijk alles aan de weet op deze manier... Ik besluit deze papieren maar zo snel mogelijk naar de eigenaar te brengen. Ze gaan z'n brievenbus in en ik hoop dat ik hiermee een dienst bewijs. En dan... verder met de geit...
Kattenvrouwtje ('k ken haar naam niet, maar noem haar zo omdat ze alle dagen op pad is om straatkatten te voeden) rijdt ook nog regelmatig mee. Over haar schreef ik een hele tijd terug ook een blogje. Ze oogt niet bepaald aangenaam. Meestal slodderig gekleed. Soms lijkt ze wel rond te lopen in haar nachtkledij, met daarover een jas, sjaal en muts. Soms is haar kledij vuil. Maar zij... is altijd ongelooflijk vriendelijk. Zij ziet mij en trekt m'n aandacht. We praten wat. Ze heeft heel wat te vertellen want enkele weken geleden viel ze, in een bus die betrokken werd in een ongeval. Een auto reed hen aan en er waren meerdere gewonden. Zij was één van hen. Haar arm in de plaaster, haar hoofd geraakt, haar heup ook. Ze is net 90 geworden en komt het niet goed te boven. Ik moet haar van de pcc helpen, want ze is slecht te been. Maar ze blijft positief ingesteld. Ze laat me nog weten dat ze zeer tevreden is over hoe men haar van De Lijn uit heeft bijgestaan. Oa met de papierwinkel die erbij komt om alles (verzekering en financieel) af te handelen. Ik hoop maar dat ze voldoende zal herstellen. En zo gebeurt het wel eens dat ik boos word om wat sommigen anderen aandoen. Het ongeval was immers door een automobilist die probeerde te ontsnappen tijdens een achtervolging met politie. Die kerel z'n onwil heeft meerdere mensen fysiek leed bezorgd. Ik kruis m'n vingers en neem de vrijheid te hopen dat justitie hem dit ook aanrekent. Af en toe ben ik graag naïef...
Ik heb nog een half uurtje dienst en wacht op de Roosveltplaats op een voertuig. Ik merk dat er in de verte iets niet pluis is, richting station. Er komt nog niks aan, dus ga ik te voet die richting uit. En ja... het wordt al snel duidelijk waarom er een opstropping is. Een fietser werd nog maar net aangereden door een vrachtwagen. Hij moet hoog geslingerd zijn, want de voorruit is bovenaan geraakt. Die man heeft een zeer harde smak gemaakt. Er staan direct een hoop sensatiezoekers rond en vooral in-de-weg Ik vraag of de ambulance is opgeroepen en gelukkig knikt een man me toe dat hij heeft gebeld. Ik bedank hem niet. Ik bekommer me om het slachtoffer, erg bloedend op de grond. Hij wil rechtkomen. Hij ligt ongemakkelijk want heeft z'n rugzak nog om en is op z'n rug terecht gekomen, op de grond. Ik ondersteun hem, want durf de rugzak niet uit doen. Teveel beweging. Ik praat met hem, hij is bij bewustzijn, maar doet z'n ogen toe en ik heb schrik dat ie weg zal kwijnen. Maar het lukt me hem rustig aan de praat te houden en te kalmeren. Ondertussen roep ik dispatching op om te melden dat de trams in één richting niet verder kunnen rijden vanwege het ongeval. Als de ambulanciers komen, worden de eerste zorgen toegediend. Ook de MUG komt er aan te pas. Na een tijdje wordt de man weggevoerd. Ik heb ook eventjes met de vrachtwagenbestuurder gepraat. Die man stond zowat te daveren. 'k Was toch blij wanneer onze controleurs en de politie ter plekke waren. En, nog contenter te constateren dat de man bij bewustzijn bleef toen hij werd weggevoerd. Heel dikwijls wijs ik erop dat een wagen veel meer dan een vervoersmiddel ook een moordwapen kan zijn. Door onvoorzichtigheid. Maar onvoorzichtigheid in het verkeer is op zich ook dodelijk. Op zo'n drukke plaatsen als in hartje stad, word je daar dagelijks aan herinnerd. Vandaag eindigt in mineur... hoewel, de positieve noot beslist is dat de man het wellicht overleeft.
Gelukkig maar, kan ik op kantoor nog effe m'n gedachten verzetten voor m'n dienst er helemaal op zit, dankzij m'n collega's.
Vandaag lijkt het wel of velen besloten plotsklaps om de fiets te nemen naar het werk of school, te merken aan het verkeer. Niet dat het zoveel rustiger is op de voertuigen. Dat niet bepaald, want nog steeds is er die lijn waar de capaciteit ondermaats blijft als het neerkomt op ruimte. Nog steeds kan spijtig genoeg niet iedereen mee als sardien in blik. Nog steeds ondergaat op deze lijn iedereen gemoedelijk z'n martelweg om z'n dagje te beginnen. Moedige mensen. Ik krijg het altijd moeilijk als ik de kindjes opmerk tussen het grote logge gevaarte, zijnde fysiek volwassenen. Moeders zijn meedogenloos. Ze moeten op tijd in school zijn. Vroeger vertrekken zit er niet in... blijkbaar. Dus, worden kleintjes ge- en verwrongen en gekneed tussen de grote sardienen in het blik. Ik vermoed dat we deze kinderen ondertussen, (want het schooljaar is toch al enkele maanden bezig) dra in therapie zullen moeten laten gaan. Ze zullen tekeningen moeten maken over de verschrikkingen van de tram op weg naar school, waar ze ondertussen zo graag aankomen. Zij zijn immers die kindjes die straks schreiend en stampend aan de schooluitgang, zich vastklampen aan de poort, want willen niet huiswaarts keren. Schrik voor wat komen gaat. Beeld het je in. Mama duwt hen weer dat voertuig op, naast die zwetende kerel en die grote hond of die madam met massa's lippenstift, oogverf tot achter haar oren en zo sterk geparfumeerd dat ademhalen niet mogelijk is. Ze lopen immers een sterke OpenbaarVervoerFobie op, mogelijk gekruid met nog een flinke portie claustrofobie. Ze zien niks dan lijven, grote dikke vette vreselijke lijven. Ze knijpen erg in mama's hand, want hebben geen houvast. Er staat altijd wel een groot been in de weg waaraan ze zich beslist NIET willen vasthouden. Af en toe hoor ik zo'n kleintje huilen. En hoop dan dat dit een beetje helpt. Dat de mensen in de buurt van het kleintje zich een beetje kleiner proberen te maken zodat ze minder ruimte innemen en het kind toch een ietwat zuiverdere lucht binnen kan happen. Heel graag zou ik hun spreekbuis zijn. Ik zou dan willen verkondigen dat kinderen ook recht hebben op hun plaats. Net zoals in het theater. Daar worden wel eens plaatsen voorbehouden voor kinderen, vooraan. De ouders of begeleiders moeten dan achter de kleintjes plaats nemen, zodat kinderen tenminste ook kunnen genieten van het spektakel. Op het openbaar vervoer, moeten ze mee het slagveld op. Ik ben dus voorstander om kinderplaatsen te voorzien. Binnenkort zal ik er eens werk van maken om plannen te tekenen, hoe dit uit te werken. Think positive! 't Gaat me alweer wat beter af als ik constructief denk. Ocharme die kleintjes...
Ik stap uit. Ik steek over. Aan deze halte staat een meisje, niet ouder dan 8 à 9. Klein ding, maar al wat groter dan de ukjes waarover ik het net had. Ze bestudeert de uurtabellen aan de halte. Ik groet haar. Ze glimlacht. Ik vraag haar of ze de uurtabellen kan lezen en begrijpt. Ja hoor! Goed zo, flinke meid! Verlegen is ze alleszins niet. Ze vraagt of de bus van --.13u al voorbij is. Ik vermoed van wel, tenzij er vertraging is. Tja, dan blijft nog die andere bus, die hier ook passeert. We kijken samen naar de mogelijkheden. Ik vraag waar ze naar school gaat. Ze is er nieuw. Ze heeft al vriendjes en loopt er graag school, maar ze is verleden week ook een keer een kwartier te laat gekomen. Ik stel haar voor wat vroeger te vertrekken. Het antwoord heeft ze direct klaar. Dat gaat niet, want dan zal ze vroeger moeten opstaan. Glimlachend beaam ik: Oei eikel probleem. Ik hoop voor haar dat die andere lijn last heeft van de ochtenddrukte zoals meestal. Dan is er een kleine kans dat ze nog net tijdig op school zal geraken. Mijn wens wordt waarheid. Twee minuten later komt de bus er aan. Zo'n tien minuten te laat, maar nu haalt ze't nog danzij deze ontregeling. Ze heeft een fluovestje aan voor de veiligheid vertelt ze. Ze zijn hierover in school aan 't werk, deze week. Daarom miste ze de vorige bus. Ze was dat vestje vergeten en is snel terug naar huis gerend om het te halen. Ze is een heel zelfstandige kleine grote meid. Gelukkig... vandaag niet te laat...
De ochtendspits is achter de spreekwoordelijke rug. In de tram is het rustig. Allemaal Braven. Aangenaam. Rustig. Mij, hoor je alvast niet klagen. Sommige mensen hebben aangegeven dat ze de volgende halte willen uitstappen. Aan die halte zit een jonge vrouw in het wachthokje. Alleen en rustig te wezen. Net op het moment dat wij komen aangebold, komen er twee jongelui aan de halte. De ene heeft een helm, de andere, twee helmen in de handen. De kerel met de twee helmen gaat naar de vrouw. Zij begint direct te roepen naar hem. Ze is woedend. Hij krijgt slaag, maar weert zich af. Hij roept vanalles terug. Niet bepaald koosnaampjes, maar dat telt voor beiden. De andere kerel houdt zich afzijdig. Die had de bui, of beter, het onweer al zien hangen, da's duidelijk. Ondertussen zijn de deuren van de tram geopend, maar een vrouw met kind durft niet uit te stappen, daar het gevecht net op die hoogte plaats heeft. Even overweeg ik, hen te vragen hun ruzie ergens anders te gaan beslechten (ik hou meer van het woord: begoeden, maar da's duidelijk niet aan de orde). Ondertussen zijn de helmen algemeen, fysiek onderwerp ter beslechting geworden. Ze worden naar mekaar gesmeten, afgekaatst en botsen lustig tussen de twee. Hoewel de man beter afweert en een helm helemaal uit de richting vliegt na eerst het plafond van het wachthokje geraakt te hebben. Over effecten gesproken... Ik bedenk me dus, want heb zo'n vermoeden dat ik veel te makkelijk mikpunt zou kunnen worden tussen deze twee oorlogvoerende perikelen. Ach ja, liefde is... Ik stap uit en help de moeder met kind van de tram. Ik scherm hen wat af van het (on)gelukkige paar. Taal zonder woorden, wordt makkelijker toegestaan onder sommige omstandigheden. Dit is er één van en, het werkt. Een helm is tot tegen de tram gerold. Buiten de aandacht van de vloekende vechtjassen. Mais je m'en fou. Wanneer ik weer binnen ben, geef ik de chauffeur aan: deur toe en wegwezen, helmen of niet. Rijen maar. Stel dat er iemand het in het hoofd haalt om in te stappen. En rijden doen we. De passagiers op het voertuig zijn allemaal mensen met andere wortels. Maar taal is deze keer geen probleem. Iedereen is het met mekaar eens. Die twee zijn gek!
Vandaag, is een nieuwe dag. Maandag, 11 november. Vandaag gaat het over échte oorlog. Als het over oorlog gaat, gaat het ook over vrede. Herdenking. In memoriam. Eerbetoon. Overpeinzing. Ik lees iets over jongeren die dat extra vrije dagje zeer leuk vinden. De schrijver vindt het ongehoord. Men moet integer zijn vandaag, niet vrolijk. De lessen geschiedenis schieten duidelijk te kort, volgens de schrijver. Ik begrijp het wel hoor, maar ik leg het accent liever op onszelf. Wij, moeten het onze kinderen doorgeven. Maar dat hou ik voor mezelf. En dus, wanneer ik later m'n dienst doe en die lieve mevrouw in de bus stapt, groet ze vriendelijk. Zo is ze. Ik ken haar enkel van op de bus, maar telkens ik haar zie gaat het er hartelijk aan toe. Nu, was het een tijdje geleden en dat merkt ze ook op. Ze wil het goed doen, dat vriendelijk zijn. Zij is buitenlandse. Accent en zinsbouw maken dat overduidelijk. Maar ze maakt graag een babbeltje. En ze wenst de chauffeur en mij een prettige feestdag... De chauffeur, met marokkaanse roots, merkt het wrange op. Ik antwoord dat mevrouw het wel goed bedoeld zal hebben. Maar, besef dat m'n marokkaanse collega (fijne kerel trouwens) alleszins goed heeft opgelet tijdens de lessen geschiedenis...
Water water water... de zon komt wat later... 't Schiet me zomaar te binnen, maar is een goei manier om me wat op te peppen, want enkele uren onophoudend in de regen staan, doet wat met een mens. Ik probeer me zo droog mogelijk te houden, door enkel uit te stappen op plaatsen waar ik kan schuilen. Doch, tijdens de spits is dat niet evident. De droge plaatskes zijn al lang in gebruik genomen door vroegere vogels dan ik. Trouwens, als er daarenboven rokers onder het afdakje staan, bedank ik liever. De geur en rook stoort me wat teveel. Maar ik onderneem niks, want enkel een wachthokje met drie wanden, is pas een openbare plaats, naar het schijnt. Heel wat van die dingen hebben geen drie wanden. Op zulke momenten durf ik rokers wel eens ergens diep vanbinnnen egoïsten noemen. Maar het blijft daarbij, ik hou het voor mezelf. Neem fysiek afstand zodat ik niemand erger met m'n eventuele sprekende lichaamstaal, hoewel ik die echt probeer te verdoezelen. Mensen die me goed kennen, zouden het zowiezo wel merken, maar hé... die houden rekening met anderen als ze 'r eentje opsteken.
De verleiding wordt heel erg groot om langer mee te rijden, gewoonweg om een beetje op te drogen. Maar nee, ik doe het toch maar niet. Op sommige plaatsen in Antwerpen houdt het water lelijk huis. Over de mobiele radio hoor ik dat het verkeer danig verstoord is. Er komt een bus aan. Goed zo! Ik rij mee en blijf vooraan staan, zodat iedereen die instapt, me ziet. Een halte later laat een man me weten dat het hoog tijd werd. Lap! 'k Heb er eigenlijk geen idee van of we 'op tijd' rijden, dus vraag het aan de chauffeur. Blijkt dat we 20 minuten te laat zijn. Nog wat later staan mensen doornat met een doodgraversgezicht. Ik groet hen, maar doe het toch maar niet té opgewekt, want ik voel figuurlijke nattigheid. Ze spuwen hun gal over deze lijn, die altijd maar problemen kent wat de tijd betreft. Ik begrijp hen. Dag na dag op een bus wachten die er niet doorkomt kan heus op je humeur werken. Diplomatie is belangrijk op zo'n momenten. Het blijft allemaal deftig en ik neem notitie en doe beloften die ik kan maken. Geen vage verzinsels en zeker geen leugens. Het helpt, het werkt. Niks ligt in mijn macht, maar ik hoop van harte dat er toch een beetje gehoor wordt gegeven aan m'n verslag dat hierop zal volgen. Dat zeg ik deze mensen.
De chauffeur blijft rustig verder rijden. Hij geeft aan dat ie tevreden is dat ik mee rij. En dàt, geloof ik graag. Dan heb ik het niet over mezelf, maar over de overbodige bijkomstigheden die hem tijdens deze moeilijke spits uit handen genomen worden. En tussen het tumult, zie ik die jonge vader. Dreadloks, broek die half over z'n heupen hangt, maar verzorgd. Met z'n kleine dreumesje dat ie bij zich heeft. Een kindje van ongeveer anderhalf jaar. Ze zijn ernstig in gesprek. Ze steekt twee piepkleine vingertjes op en ik hoor haar iets over drie en nogwat zeggen. Papa verbetert en hij steekt drie vingers omhoog. Ze probeert hem na te bootsen. Moeilijk hoor, drie vingers tonen. Die tedere innige vertoning is enig. Ik smelt haast. Als hij met z'n dochtertje uitstapt, voel ik zelfs een beetje spijt dat dit moment is afgelopen.
En kijk... hoewel m'n omhulsel nog wreed nat is, voel ik me heerlijk opgedroogd door één of ander zonneke.
Jeetje toch, wat kunnen mensen toch zuur zijn. 'k Vraag me af of dat bij dieren ook zo is. Een expert ben ik beslist niet, zelfs geen leek. Toch lijkt het me dat dieren lang niet zo'n expressief gelaat (lees smoelwerk) als mensen hebben. Buiten beschouwing gelaten als daar zijn, honden of leeuwen (die we nu toch echt niet op straat zullen tegenkomen) die grommen, lippen omhoog, tanden bloot of blaffen (brullen in het leeuwengeval). Maar een olifant of aap of slang met een zuur gezicht, kan ik me echt niet inbeelden. Mensen daarentegen... jaawàdde... Het lijkt zo'n volkswijsheid, maar ook ik ben geneigd te vermoeden dat het grijze weer ons, prutsmenskes beïnvloedt. En zo komt het dan, dat wanneer je de bus tussen allerhande moet doorwringen, iemand serieus boos kan worden zonder enige reden.
Haast geen speldenkop speling. Maar, je bent chauffeur en fier op je kunnen. Je hebt de boel ingeschat en je professionele oog heeft vastgesteld dat je daarlangs kan. Je gaat er dus voor. Maar... je bent wijs, en neemt je tijd ervoor. Don't ever rush! Stoppen doe je niet, maar je rolt zeer langzaam naar de juiste hoek om zeker en vast niks te raken wanneer je een lichte zwenking aan je voertuig moet geven. Het komt neer op cm-werk. Geconcentreerd doe je je ding. Doch, de man die de bestelwagen zodanig parkeerde, ziet je. Hij is in de weer met broden allerhande te leveren bij een niet warme bakker, maar dat weze worst. Geërgerd slaat hij met z'n armen, maakt een vuist, roept en briest naar de buschauffeur. Uit z'n lichaamstaal lees ik iets in de trend van: Als je nu denkt dat ik dien auto ga verzetten, kunt ge de pot op. Gij zijt zot zeker (duidelijk leesbaar door het handgebaar naar het hoofd en daarbijhorend aanwijzingen over wie hij het heeft, yep de buschauffeur dus...). Ik sta vooraan en bewonder het tafereel. Commentaar geef ik niet, want ik wil m'n collega niet storen terwijl ie z'n facetogen, handen en concentratie focust op de smalle doorgang. Plots krijgt collega de gebarenmaker in de mot. Droogjes zegt ie, 'ja man, laat me gewoon de tijd om er door te geraken. Ongeduldig manneke.' En dien andere maar van zijn paretten geven, zonder ophouden. Hij loopt ondertussen de bakkerij binnen en doet geagiteerd tegen iedereen in z'n omgeving z'n beklag. Die mensen op hun beurt kijken, zoeken naar het afwezige maar aangeklaagde onheil. Kijken nog eens, draaien zich nog eens om, speurend naar iets dat er niet is. Lachwekkend is het beslist. Liefst van al zou ik het uitgieren, maar beheersing past me beter op dit moment. Wanneer we er haast door zijn, valt onze beheersing weg. De buschauffeur en ik lachen er hartelijk om. En die man... Tja, die zien we niet meer. Hij loopt wellicht nog steeds te briezen in die winkel. Ocharme de klanten.
Die jonge kerel zal nog een maagzweer oplopen als hij zo verder doet. M'n collega daarentegen getuigt van een flinke nuchtere, humoristische houding. Zij zal nog vele pretjes hebben in haar leven, bij grijze dagen...
Ik ben annemie
Ik ben een vrouw en woon in Antwerpen () en mijn beroep is tramchauffeur/begeleider De Lijn Antwerpen.
Ik ben geboren op 16/07/1958 en ben nu dus 65 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: muziek: wat gitaar betokkelen - lezen - leven!!!.
