Een mensenleven geleden heb ik mij laten inschrijven als leerling van de Groen van Prinstererkweekschool, gelegen op de hoek van de Wilhelminastraat en het Julianaplein te Doetinchem. De inschrijving vond plaats toen de heer F. Roosjen, destijds directeur, het bewind voerde. Ik werd hartelijk door hem in zijn huis aan de Zuivelweg ontvangen. Na een genoeglijk kopje thee werd mij een lijst van aan te schaffen boeken, alsmede een soortement reglement van orde overhandigd.

Behalve de schoolboeken – te verkrijgen via het Schoolboekenhuis te Kampen à raison van een bedrag dat voor mijn ouders een rib uit hun lijf was – werd ook dringend geadviseerd om om te zien naar een degelijke blokfluit van een te goeder naam en faam bestaand merk. Genoemd werden in dit verband de namen Adler en Aura. Een voorstel om met een goedkopere kunststoffen fluit van Chinese makelij op de proppen te komen werd met een meewarig lachje van de hand gewezen.

Elke aankomende schoolmeester werd destijds geacht te kunnen blokfluiten. Al was het maar om de begintoon van een klassikaal te zingen versje aan te geven, of nog beter: om het in zijn geheel te kunnen voorspelen. Behalve het kunnen luchtverplaatsen vanuit je longen door het mondstuk via de gaten naar buiten en het al of niet soepel sluiten van de gaten met je vingers moest je vanzelfsprekend ook de eerste beginselen van het notenschrift kennen. Na veel oefeningen moest je wel een kleuterdeuntje van blad kunnen spelen. Figuren zoals ik die na een weekje oefenen een vrolijk liedje tamelijk foutloos konden spelen waren dun gezaaid. Bovendien deed ik alles uit het hoofd, hoewel ik bij de plaatselijke fanfare geleerd had wat de met het notenschrift gelieerde balletjes met hun stokken betekenden. Dit is een kwartnoot, sprak de muziekleraar, het lid Willem te G., en die daar? dat is een halve.

Voor niet weinig kweekschoolstudenten was het blokfluiten een kriem, zeg maar rustig: een crime. Zij slaagden er niet in – ook niet na talloze oefeningen die blijkbaar kunst baren – de combinatie: muzieknoten van blad lezen, geluid produceren door in de blokfluit te blazen, gepaard gaande met een soepel lopende vingerzetting te volbrengen zodanig dat je een bepaald liedje kon ontdekken.

Je had ook studenten voor wie het blokfluit spelen een fluitje van een cent was. Toevallig, en er is geen enkele reden mij hiervoor op de borst te kloppen, behoorde ik tot deze laatste categorie. Het liefst speelde ik solostukken, daarbij begeleid op de piano door de muziekleraar. En ik herinner mij als de dag van vandaag de vrolijke uren die ik met mijn vriend W.A. op een spijbelmorgen aan de oever van de IJssel heb doorgebracht terwijl wij tweestemmig het vrolijke wijsje "Die Zwei Finken" speelden.

Hoewel ik later heel weinig blokfluit heb gespeeld – ik had later een piano in mijn klas waar ik met twee vingers op speelde – is hij nog steeds mijn favoriet. Ergens in huis koester ik mijn kleine verzameling fluitjes. Waaronder behalve mijn trouwe Adler sopraanblokfluit en mijn klein-maar-fijne sopranino ook een Ierse whistle flute en een houten dwarsfluit die ik uit Suriname heb meegebracht. Ze zijn niet om op te spelen maar ze zijn er vanwege hun bijpassende, vaak zalige herinneringen.

15-01-2017, 11:30 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Snuffelend in oude paperassen vond ik dit boekje: Nederlandsch Leesboek voor de Christelijke scholen, derde leerjaar. Een uitgave van P. Noordhoff, Groningen, 1920. Met fraaie tekeningen van Tjeerd Bottema. Daarin staat het volgende stapelgedicht. (Nadat u het hebt gelezen, begrijpt u waarom een dergelijk vers een stapelgedicht heet.) Het meest frappante was dat ik grote delen van het vers nog uit mijn hoofd kende. Ik moet het dus in mijn lagere schooltijd gelezen hebben. Maar dan wel in een nieuwere spelling.

DAAR WAS EREIS

Daar was ereis een mannetjen

Die veegde zijn stalletjen.

                   Wat vond hij er in?

Een gouden, gouden stuivertje.

                   Wat kocht hij er voor?

Een vet, vèt varken.

Maar ’t varken wou niet gaan,

Of ’t moest gedragen worden

op een berrie en kruiwagen.

Toen ging hij naar den Hond:

"Hond, wil jij varken bijten?

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei de Hond.

Toen ging hij naar den Stok:

"Stok, wil jij Hond slaan?

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei de Stok.

Toen ging hij naar het Vuur:

"Vuur, wil jij Stok branden?

Stok wil niet Hond slaan.

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei het Vuur.

Toen ging hij naar het Water:

"Water, wil jij Vuur blusschen?

Vuur wil niet Stok branden,

Stok wil niet Hond slaan.

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei het Water.

Toen ging hij naar den Os:

"Os, wil jij Water slobberen?

Water wil niet Vuur blusschen,

Vuur wil niet Stok branden,

Stok wil niet Hond slaan.

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei de Os.

Toen ging hij naar den Man:

"Man, wil jij Os dollen?

Os wil niet Water slobberen,

Water wil niet Vuur blusschen,

Vuur wil niet Stok branden,

Stok wil niet Hond slaan.

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   "Neen," zei de Man.

Toen ging hij naar de Galg:

"Galg, wil jij Man hangen?

Man wil niet Os dollen,

Os wil niet Water slobberen,

Water wil niet Vuur blusschen,

Vuur wil niet Stok branden,

Stok wil niet Hond slaan.

Hond wil niet Varken bijten,

Varken wil niet gaan,

Of ’t moet gedragen worden

op een berrie en kruiwagen."

                   Ja," zei de Galg.

En de Galg hing de Man,

En de Man dolde den Os,

En de Os slobberde het Water,

En het Water bluschte het Vuur,

En het Vuur brandde den Stok,

En de Stok sloeg den Hond,

En de Hond beet het Varken,

En het Varken liep heel hard  …

Kijk, kijk, daar gaat ‘t!!

22-12-2016, 18:06 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Als kind heb ik veel nagedacht over de een-na-laatste zin. De juf zei: "Wat hebben wij geleerd?" En ik maar denken: hoezo ꞌwijꞌ? De juf heeft toch niets geleerd! Zij wist alles immers al! Waarom zegt ze dan ꞌwijꞌ?

Feit is dat er verschillende meervoudsvormen bestaan, veel mogelijkheden om aan te duiden dat het niet om één persoon gaat, maar dat er meer personen bij betrokken zijn, minstens twee. Hoewel ik het Latijn niet machtig ben, noch sprekend, noch schrijvend, ken ik de Latijnse vakuitdrukkingen voor de diverse meervoudsvormen. En als ik ze niet ken, dan verzin ik ze wel. Als u zin hebt, kunt u mij corrigeren.

De meest eenvoudige en voor de hand liggende meervoudsvorm is de pluralis realis. Als mijn buurvrouw Tanja van plan is om morgen met haar dochter naar de Aldi te gaan om inkopen te doen, zegt ze: wij gaan morgen een beetje eerder dan anders. We begrijpen volkomen wat ze bedoelt. Ze gaat niet alleen; ze gaan met z’n tweeën.

Laten we aannemen dat genoemde Tanja, beroepsmatig, een zeer gewaardeerde verpleegster is in het aanpalende streekziekenhuis. Soms zegt ze tegen een patiënt: "Nu gaan we even op de andere zij liggen." Terwijl geen haar op haar hoofd eraan denkt naast de patiënt op de brancard - en dan ook nog op de andere zij- te gaan liggen. Deze meervoudsvorm, die in ziekenhuizen zeer geliefd is, noemen wij de pluralis charitatis.  Wanneer een verpleegster ꞌwijꞌ zegt bedoelt ze altijd de ander, nooit zichzelf.

 Koning Willem Alexander gebruikt vaak de pluralis majestatis, bijvoorbeeld wanneer hij zegt dat ꞌwij, bij de Gratie Gods Koning der Nederlanden, vandaag een wet hebben ondertekend die ons verbiedt vaker dan één keer het woord ꞌwijꞌ te gebruiken.ꞌ Hij had ook kunnen zeggen: "Vandaag heb ik een wet ondertekend en daarmee basta." Eerlijk, oprecht en zonder een spoor van bijbedoeling of onnodige bescheidenheid.

Een variatie op de pluralis majestatis is de pluralis papam. Uitsluitend voorbehouden aan de Paus in Rome. Die mag zeggen: "Wij hebben gehoord van het leed dat de bevolking van Zuid-Spanje heeft getroffen." Weliswaar weet je dan nog niet veel, maar de zin is grammaticaal correct.

Wereldverbeteraars en andere openluchtfanatici gebruiken  als het kan zo vaak en  zoveel mogelijk de pluralis pastoralis. Dat is een manier van spreken, bijvoorbeeld van een priester, een politicus of predikant, die over anderen spreekt maar zichzelf met nadruk insluit. Hij zegt dan bijvoorbeeld: "Door te veel te consumeren verwoesten wij het ons omringende milieu." (Terwijl hij zelf zich wat de consumptie betreft grote beperkingen oplegt.)

Deze meervoudsvorm heeft iets troostends: wij zijn niet de enigen die zondigen, zelfs de pastoor doet het. Hij zegt het zelf.

Velen gebruiken met voorliefde en opzet de pluralis modesticus, het bescheidenheidsmeervoud. Ook ik maak mij er schuldig aan. Menigeen heeft een hekel aan het woordje ꞌikꞌ. Het ruikt teveel naar egoïsme en zelfgenoegzaamheid. Daarom vervangen wij het ꞌikꞌ door het zachtere ꞌwijꞌ. We zeggen dan "We waren toch al van dit weekend tante Agatha in Scherpenzeel op te zoeken." Terwijl we bedoelen: "Het werd langzamerhand de hoogste tijd dat ik de eenzame tante Agaath in Scherpenzeel weer eens bezocht." Terecht of en onrechte geven wij de voorkeur aan het ꞌwijꞌ. Maar we geven toe dat (ik geef toe) dat het ꞌwijꞌ vriendelijker klinkt. Laat het maar zo.

Tenslotte bestaat er ook zo iets als de pluralis terracidus. Dat is een meervoudsvorm die door een zekere Terracidus (afgekort Terra) uitgevonden is. Die probeert daarmee zijn onkunde van het Latijn en zijn gebrekkige kennis van de Nederlandse grammatica te camoufleren. Dat moest eigenlijk streng verboden zijn. Maar wij laten hier genade voor recht gelden.

29-11-2016, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)