Voordat dit verhaal echt begint, moeten mij twee dingen van het hart. Het zijn contextgegevens, niet bijzonder belangrijk, maar nodig om het volgende verhaal te begrijpen: zure appels waar u even doorheen moet.

1)    Ik speel een klein beetje piano, met de nadruk op klein. Dat is geen onterechte over- of onderschatting van eigen talenten, maar de waarheid. Met mijn rechterhand kan ik een eenvoudig melodietje spelen, terwijl de linker de daarbij behorende begeleiding vindt. Ik heb geen pianoles gehad – wat mij spijt tot op de dag van vandaag – maar wanneer een vrolijk groepje Tulpen uit Amsterdam ten gehore brengt, kan ik dat op de piano begeleiden zonder dat het veel afbreuk doet aan het geheel. Het summum is de beroemde C-groot Preludium uit het Wohltemperierte Klavier van Bach die ik na lang oefenen uit het hoofd en zonder fouten speel.

2)    Een tiental jaren geleden had ik het genoegen beroepshalve twee keer per jaar Zuid-Afrika te bezoeken. Samen met drie Nederlandse collega’s gaf ik daar workshops aan mensen die op de provinciale Ministeries van Onderwijs werkten. De volgende historische gebeurtenis heeft zich afgespeeld in 1998, toen wij in Pietersburg (nu Polokwane geheten), de hoofdstad van de Noord-provincie (nu Limpopo), zo’n workshop gaven. De Amos uit het verhaal is de assistent-concierge van de school waar de workshop plaats vond. (Hij was de eerste zwarte leerling met een einddiploma en daarnaast een groot Ajax-supporter.) Tot zijn taak behoorde onder meer ons van hot naar her te vervoeren in het VW-schoolbusje.

Op dinsdagmiddag na afloop van de workshop kwam Amos langs met de mededeling dat ‘de chief’ ons de volgende middag verwachtte. Hij keek daarbij heel gewichtig en liet doorschemeren dat wij dat – een audiëntie bij de chief himself - als een buitengewoon grote eer dienden op te vatten. Waar hij, naar achteraf bleek, ook gelijk in had. Immers, niet iedereen wordt door het stamhoofd ontvangen. En de chief bleek in het Zuid-Afrikaanse locale maatschappelijke verkeer een zeer grote rol te spelen. Voor mij had Amos nog een speciaal verzoek, of liever gezegd een dringende, niet te ontlopen eis in petto. Of ik maar zo vriendelijk wilde zijn de chief te vergasten op mijn pianospel. (Het was maar goed dat ik dat verzoek per ongeluk opvatte als een grapje, anders had ik er ’s nachts niet van geslapen.)

Hoe het ook zij, de volgende middag reed Amos ons in zijn busje naar De Matoks, een streek zo’n 60 kilometer van Polokwane verwijderd, het gebied waar de chief de scepter zwaaide. Terwijl de weg aanmerkelijk in kwaliteit inboette, vertelde Amos iets meer over zijn stamhoofd. “Hij is oud en ziekelijk, maar wordt nog steeds bijna letterlijk op handen gedragen.” Dit gezegd hebbend parkeerde hij het busje achter een grote veekraal: ‘de rest gaan we te voet’. We liepen door de avondzon tussen de lemen huizen van het dorp door totdat we een wat afgelegen huis op een verhoging zagen: het huis van de chief. Amos en nog enkele andere vrouwen en mannen uit het dorp die zich zwijgend bij de stoet aansloten, gingen ons voor, de trap op naar boven. Daar verzocht een dienstdoende bewaker ons te wachten.

Het was een groot, kraakhelder huis en een grote ruimte waarin we uitgenodigd werden. De chief bleek inderdaad een oude, zieke man te zijn. Hij zat in wit ondergoed gehuld in een leunstoel en veegde af en toe met een witte doek langs zijn kin. Ik, die precies tegenover hem kwam te zitten, zag dat er kleine bloedspoortjes in zijn speeksel zaten. Zijn verzorgers hadden een oliegevulde radiator als bijverwarming bij zijn stoel gezet. Desondanks hing er om deze gebrekkige oude man een aureool van wijsheid en  soevereiniteit. De gasten namen plaats en werden getrakteerd op thee met koekjes. In een naburig vertrek waren enkele vrouwen bezig. Er werd zacht gesproken. De stemming was ietwat geheimzinnig, maar niet onaangenaam. De chief onderhield zich met ons in de taal van zijn stam; zijn woorden werden door behulpzame stamleden in het Engels vertaald. In een gesprekspauze keek ik de kamer door en zag hem staan.

Zwart gepolitoerd was hij, de piano, en van een onverwacht goede kwaliteit. Geen afgepeigerde tingel-tangel, maar een klasse-instrument. Alle toetsen en pedalen waren aanwezig en zaten op de goede plek. En nog belangrijker: de piano bleek gestemd en op toon. Niets stond een grandioze performance in de weg. Toen kwam de vraag van de chief of ik zo goed wilde zijn iets voor hem te spelen.

Door de opwinding en consternatie – het was dus geen grapje! – weet ik nauwelijks meer wat en hoe ik gespeeld heb. Ongetwijfeld heeft Bachs Preludium geklonken en dat moet in die kamer in het Zuid-Afrikaanse bushveld iets bijzonders zijn geweest. Ik weet ook niet goed of de chief het pianospel heeft gewaardeerd. Wel weet ik dat hij, aan het eind van het recital,  zich rechtstreeks tot mij wendend, mij in vlekkeloos Engels overviel met de vraag: ‘Kunt u ook een stukje jazz spelen?’ Dat genoegen kon ik hem niet doen. Ik kan immers maar een klein beetje piano spelen, met de nadruk op klein.

Op de foto’s hieronder ziet u om te beginnen een gezelschap te voet door het dorp lopen op weg naar het huis-op-de-heuvel. Daaronder een plaatje van Amos met zijn moeder. Zij is de directrice van de plaatselijke lagere school. Zij is ook degene die naast de chief zit en zijn woorden voor ons vertaalt.

15-03-2014, 15:29 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wanneer voetbaltrainer Dick Advocaat – en hij is niet de enige – ziet dat een van zijn spelers zijn waarschuwingen in de wind slaat en dingen doet die hij beter kan laten, staat hij (Dick) op en blaast even op zijn vingers. Zelfs in overbevolkte stadions dringt dat snerpende fluitje tot ieders oor door. De betreffende speler hoort het, bedenkt zich op tijd en keert op zijn schreden terug.

Velen kunnen dat: op hun vingers fluiten. Je hebt er zelfs die hele opera-aria’s op hun vingers na kunnen fluiten. Kunstfluiters noemen ze zich en mijn ontzag voor hen is grenzenloos. Dat komt omdat ikzelf niet goed een deuntje, zelfs geen bekende meezinger, tussen mijn tanden, laat staan op mijn vingers, kan meefluiten.   

Wat ik wél kan, is blokfluiten. En dat komt zó. Op mijn veertiende kwam ik op aandringen van mijn vater in de dorpsfanfare terecht, waar ik bugel en saxofoon leerde spelen en een beetje leerde hoe dat rare notenschrift met al die kruisen en mollen in elkaar zat. Op mijn zestiende kreeg ik op de kweekschool – pedagogische academie zeggen ze tegenwoordig ten onrechte – een blokfluit in mijn handen geduwd. Want een beetje schoolmeester of schooljuffrouw werd in die tijd geacht een liedje te kunnen blokfluiten waarna de hele klas het zou kunnen nazingen. Zo’n simpele blokfluit zorgde ervoor dat er in de klas een absolute tweedeling ontstond.

Daar had je aan de ene kant een paar studenten voor wie het blokfluiten een fluitje van een cent was. Tot die groep behoorde ikzelf. Aan de andere kant bevond zich de grote groep jonge dames en heren voor wie het wekelijkse blokfluitlesuurtje op de zaterdagmorgen een kwelling, voor enkelen zelfs een drama was. Zij slaagden er -  ook na veelvuldig oefenen - niet in hun sierlijke vingers op de desbetreffende blokfluitgaatjes te zetten zodanig dat er bij het blazen een door de leraar gewenste toon te horen viel. Voor veel aankomende schooljuffrouwen en heren leraren, die later over uitmuntende pedagogische kwaliteiten bleken te bezitten, was de fluit een struikelblok. Zo niet voor mij. Op het examen speelde ik de sonatine in G-groot van als ik mij niet vergis een zekere Frantiszek Unglaublich (met de delen allegro, andante en allegro ma non troppo), daarbij op de piano begeleid door mijn muziekleraar. Met als beloning een cijfer 9. Een tien kon er niet af. Want, zei men, daar gaat ie van naast zijn schoenen lopen.

Hoewel ik tijdens en na mijn schoolmeestertijd de blokfluit nauwelijks meer heb aangeraakt, houdt het instrument tot op de dag van vandaag een bijzonder plekje in mijn fysieke en mentale, muzikale omgeving. Zo heb ik een blokfluitenplankje gemaakt waarop al mijn fluitjes (plus nog wat andere exotische muziekinstrumenten) kunnen worden tentoongesteld. Mijn eigen blokfluiten kunt u daar zien, een gewone sopraanblokfluit, maar ook een hogere, kleinere sopranino, en een groenmetalen Ierse folk-fluit. Er zijn ook wat buitensporige exemplaren bij die ik op een of andere buitenlandse reis als souvenir heb gekocht.

Met het ouder worden worden de vingers strammer en de adem korter. Ik weet niet of ik het allegro uit de sonatine van Unglaublich nog enigszins hoorbaar en genietbaar kan spelen. Maar geef mij een week, en ik geef u op een briefje dat welluidende blokfluittonen mijn huiskamer zullen vullen. Jammer natuurlijk dat verder niemand het hoort.

01-03-2014, 15:14 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wat handenarbeid en handvaardigheid betreft ben ik, al zeg ik het zelf, een redelijke prutser. Van sommige, écht handige mensen wordt wel eens gezegd dat zij, wat ze met hun ogen zien, met hun handen kunnen maken. Van mij zou je kunnen zeggen: wat hij met zijn ogen ziet, maakt hij met zijn handen kapot. Lichtelijk overdreven, maar een kern van waarheid steekt er wel in.

Geen enkel probleem heb ik met het uit elkaar halen van interessante voorwerpen. Maar het weer-in-elkaar-zetten levert de nodige hoofdbrekens op. Niet dat ik enkele moertjes en schroefjes over hou, dat natuurlijk ook, maar het simpel terugveranderen in de originele (werkende) staat, lukt vaak niet. Mijn nieuwsgierigheid wint het van de verstandige opvatting dat je met je vlerken moet afblijven van voorwerpen die precies doen waarvoor ze gemaakt zijn. Ik wil het naadje van de kous weten. En als ik die weet, past de kous niet meer.

Neem nou zoiets fascinerends als onze vaatwasser. Bestaande uit twee schuifladen, inclusief een bestekverzamelplaats, alles van geplastificeerd draad. Beneden twee opbergplaatsen voor respectievelijk glans- en spoelmiddel en een zoutvaatje. Daarboven een draaiende slurf die, naar gelang, heet of koud spoelwater over de vaat giet om zodoende enig vuil te verwijderen. Interessant! Op de schuifladen voor de bekers, glazen en andere kop-en-schotels zie je opklapbare plastic rekjes. Een soort beker-standaardje. Je klapt ze overeind om er koppen en bekers rechtop en op-kop tegen aan te zetten. Dan kan het water van beneden ook de moeilijkste plaatsen bereiken. Handig!

Zo'n flexibel rekje kun je verwijderen. Dat is geen kunst. Ergens zit een haakje dat achter een palletje valt dat precies past op een horizontaal lopende as. Aan de andere kant zit een klemmetje met een gat dat je ergens aan een vertikaal onderdeeltje kunt vastklikken. Simpel als wat: een kind kan de was doen.

Onlangs heb ik het flexibele rekje weggehaald. Ik wilde weten hoe dat nou precies bevestigd was in het oerwoud van plastic draden. Want je kunt het rekje door het vast te klikken rechtop zetten, maar je kunt het ook plat op zijn rug leggen. Maar hoe breng je zo'n rekje terug in de oorspronkelijke positie? Minstens een half uur heb ik nodig gehad om erachter te komen hoe alles werkte. Bijna had ik de moed opgegeven.

Daarom één goede raad. Nee, twee. (1) Werkt alles naar behoren, blijf er dan met je handen – tengels had ik bijna gezegd - van af. (2) Of maak even een foto-van-dichtbij van iets in de goed werkende situatie, dan kun je dáár later op terugvallen. Maar pas op dat je de foto's niet kwijtraakt! Want dan heb je een extra probleem.

25-02-2014, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)