Je zou het niet zeggen, maar
deze qua omvang en schoonheid onbeduidende kerktoren, die u hierbeneden ziet, herbergt een aantal fraaie
en welluidende klokken. Sterker: een compleet carillon. Ieder kwartier speelt
het mechanisch een aantal maten uit een topsong van vader Abraham of een strofe
uit een vaderlands lied. En ieder uur wordt de uurslag voorafgegaan door een
iets langer durend Valerius-gedenkklankje. Op vrijdag is er de markt, buiten op
de Kerkstraat en de daarop aansluitende verkeersaders. Soms komt dan de echte
beiaardier, beklimt één stenen en twee houten trappen, neemt plaats achter de
speeltafel en slaat met zijn vuisten de klepels tegen de klokwanden zodat er
een vrolijk wijsje tot de hoofden en oren van de marktbezoekers doordringt. En
op de kerstmarkt eind december horen wij de herdertjes bij nachte in het veld
liggen.
Sommige mensen hebben een
hekel aan kerkklokgeluiden. Mij vraagt nooit iemand wat, dus ook niet wat ik
van het klokgelui vind. Maar als men mij zou vragen, zou ik antwoorden dat het
mij niet te veel kan zijn. Want ik ben een echte liefhebber en ik heb
gemakkelijk praten want ik woon zes kilometer verder weg. Maar geboren en
getogen ben ik vlak náást de kerktoren, dus heb ik recht van spreken.
In mijn heel jonge jaren hing
er één klok in de toren. Oorspronkelijk waren het er twee, maar in de oorlog
hebben de Duitsers de grootste uit de toren verwijderd om er geen ploegzwaarden
maar oorlogstuig van te smeden. De overblijvende klok sloeg de halve en hele
uren. Enkele tijdstippen kregen een voorkeursbehandeling. Zo luidde de klok
iedere morgen om acht uur. (Voor ons een teken om aanstalten te maken naar
school te gaan.) Hetzelfde deed hij om twaalf uur bij de middagpot en s avonds
om negen uur om aan te geven dat het tijd was voor een bordje overheerlijke
karnemelkse pap als dagsluiting vóór het naar bed gaan.
En dan natuurlijk de
bijzondere gelegenheden. Op nationale hoogtijdagen zoals Koninginnedag bracht
de schooljeugd aan de weinige toehorende notabelen een aubade, voorafgegaan
door klokgelui dat vrolijker scheen te klinken dan doordeweeks. Bij een
overlijden van een dorpsbewoner luidde de klok twee maal: de eerste keer bij
het overlijden zelf ik hoor nog hoe mijn moeder aan de buren vroeg: wie is er
dood? en de tweede keer op het moment dat de begrafenisstoet de kerk verliet
op weg naar het kerkhof. Misschien verbeeld ik het mij, maar het leek wel of de
klok dan verdrietiger klonk.
De klok werd geluid door de
dynastie Schuurman. Ik bedoel de generaties barbiers annex kappers die naast de
kerk woonden en naast hun dagelijkse arbeid de functie van klokkenluider
uitoefenden. Kapper Schuurman had een sleutel van de kerktoren. Hij luidde met
gebruikmaking van lichaamskracht. Niet door aan een klokkentouw te gaan hangen,
nee, in onze toren gebeurde dat op een andere, vernuftigere manier, met hendels
die aan beugels aan de muur zaten. Door die hendels te bewegen gingen de
klokken luiden. Daarover gaat het slot van dit verhaal.
Eens, in 1944, tegen het eind
van de oorlog, zag de zoon van klokkenluider Schuurman dat de kerktorendeur
open stond waarop hij met een vriendje de toren in ging. "Zullen we de klokken
gaan luiden? Goed. Dan neem jij het ene stel beugels (van de grote, door de
bezetters weggehaalde klok) en ik het andere paar." Aldus sprak de klokkenluiderszoon.
(Hij dacht: natuurlijk doe ik het niet écht, ik doe alsof.)
Zo gedaan. De knapen pakten
de hendels en begonnen uit alle macht te trekken en te duwen. Waarop plotseling
het gehele dorp opgeschrikt werd door angstig, doordringend klokgelui. De
notabelen uit het naburige gemeentehuis stroomden toe alsmede de complete
buurt. Luchtalarm? De schuilkelder in? Veel erger was het dat een aantal Duitse
soldaten kwam aangelopen die een of andere sabotageactie vermoedden. Het liep
met een sisser af.
Later bleek dat zelfs een klokkenluiderszoon
zich kan vergissen. Hij zelf trok zogenaamd - aan de hendels van de ontbrekende
klok. Zijn vriendje aan de echte.
--------------
De mooie aquarel van onze
dorpskerk is ± 1960 gemaakt door Piet te Lintum.
|
