Een goed geheugen is nooit weg. Ik bedoel te zeggen dat het handig en gemakkelijk is te beschikken over een goed geheugen. En dat besef je wanneer je op oudere leeftijd ineens merkt dat je iets niet meer weet wat je je hele leven daarvóór altijd hebt geweten. Bijvoorbeeld het antwoord op de vraag wat de hoofdstad van België is. Het is natuurlijk maar een voorbeeld, want Brussel onthoud je voor eeuwig.

Op school leerde je vroeger heel veel zaken uit je hoofd. Je moest wel, want de meester beval het je: leer de tafel van 6 uit je hoofd! Of: leer het eerste couplet van het Wilhelmus van buiten! In dat geval kwam een goed geheugen uitstekend van pas.

Wat leerden wij uit ons hoofd? Op de lagere school waren dat zoals gezegd in de eerste plaats de tafels van vermenigvuldiging en coupletten van mooie verzen. Maar er was meer. Wij, op onze christelijke lagere school, leerden ook de religieuze hoofdfeiten. Bijvoorbeeld de Bijbelboeken, met daarin een onderverdeling in Oude en Nieuwe Testament. Genesis, Exodus, Leviticus, Deuteronomium …. Mattheüs, Marcus, Lucas, Johannes, Handelingen der apostelen, enzovoort. De plagen uit Egypte ten tijde van Mozes leerden we ook: water in bloed veranderd, hongersnood, en nog veel meer ellende.

We leerden ook jaartallen: 50 vóór Christus: de Batavieren in ons land; 400: de Grote Volksverhuizing; 768-814 Keizer Karel de Grote, 900-1100: Noormannen overvallen ons land; 1492: Columbus ontdekt Amerika, 1795-1812: de Franse tijd, 1898: koningin Wilhelmina bestijgt de troon. Het beroemdste jaartal van alle was 1600: Slag bij Nieuwpoort. Dat kende iedereen.

Ook op de middelbare school ging het uit-het-hoofd-leren verder. We leerden Duitse rijtjes met naamvallen: na durch, für, ohne, um, entlang, bis, gegen, wider hanteer je de vierde naamval. (Het rijtje ken ik nog, maar wat naamvallen zijn ben ik al bijna vergeten.) Ik leerde ook gedichten in de moderne vreemde talen van buiten. De meeste ken ik nog steeds.

         In het Duits: Erlkönig, die beiden Grenadiere

         Engels: negrospirituals als Where you there en Joshua and The Battle of Jericho

         Frans: Il pleut, il pleut bergère, l’oiselet a quitté sa branche

Wat niet iedereen misschien meer weet is dat je Aardrijkskunde ook uit je hoofd kon leren. Wij leerden op deze manier de plaatsnamen van de diverse Nederlandse provincies. Luister maar:

Groningen: Groningen, Hoogezand, Sappemeer, Scheemda, Heiligerlee, Winschoten, Nieuweschans  …..

Interessant nietwaar? Zoiets vergeet je in nog geen honderdduizend jaar!

Voetnoot: het kaartje van Groningen komt uit het aardrijkskundeschrift van oom Willem Westerveld. Het dateert van 1923.