Wij hoorden onlangs dat in de voormalige DDR de aandacht voor de menselijke fysiologie en in het bijzonder de fysiognomie, de gelaatkunde dus, onverminderd groot is. Dus even niet denken aan de onnatuurlijke spiermassa’s van de voormalige Oostduitse zwemsters en schaatsers. Ik heb het nu even over de min of meer normale, menselijke gelaatstrekken. Zoals het intelligente voorhoofd, de koddige wipneus, de op een misdadige aanleg wijzende vorm van de wenkbrauwen (Lombroso-type), de neuslengte (zonder enige twijfel ook in de DDR een teken van potentie) en de wilskrachtige kin. Nu ook de wonderen van de plastische bewerkingen in Leipzig zijn doorgedrongen, staan de bladen vol met reclames van instituten die je neus verkorten, je haarimplant verleggen, je rimpels smaakvol accentueren  en je oren minder laten flappen. En de vervaardigers van spiegels beleven gouden tijden, want iedereen wil het resultaat met eigen ogen kunnen zien.

Uit alles blijkt de aandacht voor menselijke trekjes. Zo is het geen wonder dat de betonijzervlechter Josef Kubitschka uit Eisenach de aandacht trok van Frau Dr. Rosemarie Watsienich. Voor allen die Dr. Rosemarie niet kennen: zij is van huis uit forensisch anatoompatholoog met de gelaatstrek als specialisatie. Toen zij bij een van de vele bouwputten in Eisenach (‘het lijkt Amsterdam wel,’ mopperde zij) toevallig Josef aan het werk zag en haar blik op zijn tronie viel, werd zij bevallen door een grote opwinding. Een plaatje zegt meer dan duizend woorden wat zij voelde en wat wij bedoelen. Kijkt u maar met haar mee. (afbeelding 1)

Dit is Josef. Wat valt ons op? Men kan van mening verschillen, maar de westerse haarsnit is absoluut opmerkelijk, ook nu nog, zovele jaren na de Wiedervereinigung. Daaruit blijkt maar weer hoe vooruitstrevend de ijzervlechters in de voormalige Arbeiter- en Bauernstaat waren. De iets vlezige lippen, de typische jukbotten en de veel te dicht bij elkaar staande ogen, welke samen voor een bangelijke gelaatsuitdrukking zorgen, tonen de nasleep van dezelfde arbeiders- en boerenstaat.

Dr. Rosemarie ondertussen filosofeert over heel iets anders. Haar valt op hoe zeer deze eenvoudige, hardwerkende ijzervlechter qua gezicht lijkt op de grootste inwoner van Eisenach aller tijden: Johann Sebastian Bach. Geen gewone inwoner was hij, hij is hier in Eisenach geboren en getogen. Voorzichtig benadert Rosemarie Josef in zijn bouwput en vraagt hem of zij van zijn konterfeitsel een afdrukje mag maken. ‘Het is voor een goed doel’, zegt ze erbij.

In het forensisch instituut van Eisenach vindt de voltrekking plaats. Josefs gezicht wordt bedekt met een speciale klei die geen rimpeltje onweersproken laat. Voor Dr. Rosemarie is dit routinewerk, aangezien zij wel eens vaker met dodenmaskers van doen heeft gehad, maar tegelijkertijd neemt haar opwinding toe nu zij op het punt staat de ultieme beeltenis van de grote Bach te maken. Om de herkenning te vergroten geeft zij betonijzeren Josef een pruik die hem, en met hem het hele gilde, nieuwe allure geeft. En werkelijk, niets is zo van invloed op je imago als een goed passende pruik. (Afbeelding 2)

De volgende week maandag lezen wij in de Eisenacher Nachrichten dat ‘onze geachte mede-inwoonster Dr. Rosemarie Watsienich erin geslaagd is een exact passende en gelijkende afbeelding te maken van Johann Sebastian Bach. Te bezichtigen dinsdags tot/met vrijdags van 14 tot/met 17 uur tegen een entreeprijs van zegge en schrijve 8 Euro. ‘Verwacht wordt een grote toeloop’, schrijft de redacteur verder in zijn onnavolgbaar jargon, ‘men wordt aangeraden vroegtijdig een plaats te zoeken in de rij.’

Maar, vervolg ik nu weer, dat is voor de inwoners van Eisenach niets bijzonders. Dat kennen ze nog van vóór de Wende. Schuifelend in rijen van drie doen ze er twee uur over om van de Elbchaussee  tot bij de voordeur van het forensisch instituut te komen. Na grondig gefouilleerd te zijn kom je dan tegenover de grote stadgenoot Johann Sebastian te staan. Zonder twijfel voor en na welke wende dan ooit de grootste componist aller tijden. Liefhebbend echtgenoot van twee evenzeer liefhebbende vrouwen en vader van een grote schare talentvolle kinderen. Componist van hemelse muziek. Dat kun je ook aan het beeld zien dat Dr. Rosemarie van hem heeft ontworpen. (Afbeelding 3.)

Sommige beschouwers zijn buitengewoon opgetogen en beginnen spontaan te zingen van Jauchzet en Frohlocket! Anderen zeggen meesmuilend: “Maar dat is Josef, de betonijzervlechter. Zie je dat dan niet?” Zij gaan met bloedend hart bij de pakken neerzitten en zingen bedroefd: “Wir setzen uns mit Tränen nieder.” En ik neurie, hun wanhoop ziende en voelend wat zij voelen: “Blute nur, du liebes Herz.”