Bij de eerste zinnen gaat het al mis. Ik voel het. Tegenzin is de grootste vijand van een min en meer geslaagde tekst, ook op een weblog.  Als men van je verwacht dat je met behulp van een aantal woorden en zinnen een samenhangend verhaal schrijft over een onderwerp waarin je geen trek hebt, is de gehele exercitie vanaf het begin een hopeloze zaak. “Maar dan schrijf je toch gewoon niet,” zult u misschien tegenwerpen, “je bent toch vrij te schrijven wat en wanneer?” Dat is waar, maar soms komt iemand met een verzoek, een vraagje. Zoals deze:

- Terra, velen van hen die af en toe iets schrijven op dit weblog, hebben als uniek kenmerk een avatar dat we thuis kunnen brengen. Een fotootje, een tekening, iets herkenbaars. Bij jouw stukjes staat er soms een scheve stapel roodachtige blokjes, daar lijkt het tenminste op, een logo blijkbaar, waar we geen touw aan vast kunnen knopen. Was het dat maar, zo’n brulboei of meerpaal, dan wisten waar we aan toe waren. Nu zien we iets en we weten niet wat. Waarom laat je niet gewoon een duidelijke foto van je gezicht zien, zodat we je ook op een schemerig bospad kunnen herkennen? -

Twee vragen die om een duidelijk antwoord vragen.  Bovendien, het zij toegegeven, zijn het zinvolle vragen die zonder mitsen of maren beantwoord kunnen worden. Dat doe ik nu ook, maar ik vraag bij voorbaat excuus voor de belabberde tekst, want het gaat niet van harte.

Bij mijn avatar – wie heeft trouwens dit woord, waarvan ik de betekenis niet ken, bedacht? – gaat het inderdaad om een logo. In vroeger tijden heb ik wel eens een tekst en een boekje geschreven over drie aspecten die iets met te maken hebben met de manier waarop wij lezen en wij kinderen op school dat leren. De drie zaken zijn achtereenvolgens de vaardigheid te kunnen lezen (aantal fouten, leestempo, woordherkenning, enzovoort, we noemen dat ‘technisch’ lezen,) in de tweede plaats het begrijpen van wat je leest (begrijpend lezen) en tenslotte als derde de kunst te kunnen opschrijven wat je hoort (het spellen, de correcte schrijfwijze van woorden kennen). Die zaken hebben met elkaar te maken, maar hoe zit het nu precies?

Deze vraag heb ik geprobeerd te beantwoorden door te kijken naar de ontwikkeling van het lezen bij kinderen uit de Nederlandse basisschool, vanaf Groep 3 tot en met Groep 8, zes jaar lang, bij een grote groep kinderen van 24 scholen. Drie leesaspecten en zes jaar lezen-op-school, dat zorgt samen voor mijn logo: een merkwaardig gecompliceerde driehoek met drie zijden van elk zes blokjes. De Zweedse graficus Oscar Reutersvärd heeft hem bedacht en mij toegestaan het idee te gebruiken. Het is een zogenaamd onmogelijk figuur. Maar u ziet: niets is onmogelijk.

Iedereen die fotografeert zal het volgende herkennen en beamen. De fotograaf zélf staat zelden op een foto. Hij of zij houdt er niet van gefotografeerd te worden, ook niet door iemand anders. Natuurlijk zijn er van mijn konterfeitsel wel eens foto’s gemaakt. Maar ik zou liegen als ik beweer met plezier te poseren. Daar komt bij dat mijn gezicht zo alledaags neutraal is dat ik er niemand mee lastig wil vallen.

Tot aan juni van het vorige jaar. Ik was bezig geweest met het meest stoffige karweitje dat u zich kunt voorstellen: het schoonmaken en opruimen van mijn zolder. Dat is op onze oude boerderij zonder beschoten kap een open ruimte waarin de wind vrij spel heeft en waaraan de motten en spinnen het begrip eldorado hebben ontleend. Maar eens in het jubeljaar verplaatsen wij wat stof, zetten de talloze kisten, kratten en dozen op een iets andere plek en noemen dat opruimen. Toen ik na een worsteling met de spinnenwebben de trap naar beneden bereikte en een beetje frisse lucht tot mij nam, kwam het idee de buitenwereld het beeld van een vuile man te laten zien. (Niet dat van de vieze man, dat is volgens Kees van Kooten immers iemand anders zoals u weet.) Mevrouw Terra, die toevallig langskwam, maakte de foto.

Zegt u nu zelf: zo iemand zou u toch niet toelaten op de heilige grond rondom en in uw woonhuis? Dit is immers geen gezicht? Geen ponum! Want wat zien wij? Lichtelijk flappende oren die een onordelijke witte baardgroei begrenzen. Wenkbrauwen van het Lombroso-type. Een vragende blik voorzien van een kalend voorhoofd dat de tekenen draagt van een wel zeer besmettelijke ziekte. Schurft misschien? Of misschien scheurbuik? Maar ik ben het wel degelijk.

Ik ben het en ik ben het niet. Normaliter heb ik een tamelijk schoon gelaat en draag ik een vriendelijk ogende bril. Laten we zeggen dat de vuile man die u ziet mijn alter ego is. Daar zal deze echter niet blij mee zijn, maar dat is zijn probleem. In ieder geval ben ik niet degene die u ziet. In werkelijkheid ben ik heel iemand anders. Zo ziet u maar weer hoezeer beelden u op een verkeerd been kunnen zetten. Daarom dus maar geen portretje van mezelf als avatar. Liever mijn oude en vertrouwde onmogelijke driehoek. Met de wens dat de verbeelding moge zegevieren!