Op het moment dat ik dit schrijf verkeert het Nederlandse voetbal in een diepe impasse. Men slaagde er niet in om aan het laatste EK deel te nemen en hetzelfde dreigt voor het komende WK. Hoe anders en beter de voetbalkunst van de Belgen (die zo nodig een Engels klinkende bijnaam moeten hebben, maar dat terzijde) die de eer van de lage landen hoog moeten houden.

Het volgende verhaal, dat voor een niet gering deel op waarheid berust, gaat over de grootste en beste voetballer die Nederland ooit heeft gekend. Ik bedoel natuurlijk Johan Cruyff. En over diens ontdekker.

“Kent u toevallig deze jonge voetballer?’ is de vraag waarmee een zekere meneer Govert K. Jansen (Goofie voor zijn vrienden) mij ergens in de hoofdstad lastig valt. ‘Het is iemand die naar men zegt in deze buurt is opgegroeid. Op dit pleintje heeft hij potjes straatvoetbal gespeeld met doelen van hoopjes kleren en hier heeft hij  zijn weergaloze techniek verworven. Van zijn naam kan ik alleen zeggen dat hij uitspreekbaar, maar volstrekt onopschrijfbaar is. Het lijkt op Kroif of zoiets.’

We schrijven het jaar 1967 of daaromtrent  en aan het woord is zogezegd de heer Jansen wiens echte naam wij om redenen van privacy niet zullen noemen. In de wereld van de voetbal wordt toch al te veel onder valse voorwendselen gewerkt en op de man gespeeld. Vooral in de wereld van de zogenoemde voetbaltalentenzieners. Dat zijn mensen, kenners, die kunnen voorzien (schouwen, voorspellen) welke jeugdige speler later zal doorbreken. Meneer Jansen is zo iemand. Hij, en met hem ieder andere ziener,  beweert stellig dat hij uit de veelheid van jeugdige voetbaltalenten de toekomstige grote meesters kan aanwijzen. Meneer Jansen was vroeger zelf geen talent. Hij was bij de verkenners in de tijd dat die nog geen scouts werden genoemd. Daarom staat er in zijn identiteitspapiertje onder het kopje: beroep de aanduiding talentscout. ‘Geef mij twintig jongens’, (of meisjes, het principe is hetzelfde) zegt meneer Jansen ‘en ik zeg u onder ede welke jongen of meisje later zal doorbreken en tot grote roem zal geraken. Ik heb daar zeven minuten voor nodig: vijf voor de analyse van de spelkwaliteiten en twee voor het formuleren van een advies. Maar dan is het ook raak.’

Meneer Jansen bewaart een geheim in zijn hart. Ooit heeft hij ergens een talent gescout waarvan hij de naam is vergeten. ‘Uitermate dom voor een scout,’zegt hij van zichzelf, ‘maar zo is het gelopen. Ik zag wat tientallen andere scouts niet zagen. Ondanks het feit dat zij bij de KNVB geslaagd waren voor het officiële scoutingdiploma. Zij moeten oogkleppen op hebben gehad,’ vervolgt meneer Jansen, ‘want zo’n goudmijntje laat je niet liggen. Ik zag hem, werd doodsbleek van de opwinding en spanning, want zoiets maak je maar één keer in je leven mee, maakte een fotootje en VERGAT NAAR ZIJN NAAM EN ADRES TE VRAGEN.’ Hij haalt nog maar eens een keer de actiefoto tevoorschijn en vraagt mij nogmaals of ik weet wie er op staat.

‘Laat mij de foto nog eens zien,’ vraag ik de heer Jansen als we op een terrasje bijkomen van de vermoeienissen en ik de schuimkraag langs de binnenkant van mijn bierglas langzaam zie dalen. ’Ik denk dat ik het weet. Wij moeten ergens bij de Rendierbrug zijn of daaromtrent.’ Wanneer meneer Jansen meteen wil opstaan, zeg ik, het glas bier lekker langzaam door mijn keel spoelend, ‘ho, ho, niet zo vlug makker! Je mag met me mee, maar er wordt niet gescout. Als er iemand iets gezien heeft, ben ik het, onthoud dat. Als je denkt er een slaatje uit te kunnen slaan, vergis je je schromelijk.’ De heer Jansen, die de betekenis van het woord schromelijk niet kent, schrikt en zwijgt bedremmeld.

Wij naar de grachtengordel. En inderdaad, ergens op de Elandsgracht (ik zit er dus niet ver naast met mijn Rendierbrug) treffen wij een illuster gezelschap aan. Ik maak daar ogenblikkelijk een polaroidje van, want digitale camera’s bestaan in die tijd nog lang niet.

Links op de voorgrond, op een plek die hem toekomt, zit de gezochte hoofdpersoon. Hij kijkt afwachtend, rustig, maar niet onvriendelijk in de richting van de camera. Achter hem staat zijn broer een oogje in het zeil te houden. De twee figuren rechts zijn a) een voetbalmakelaar met zes spelers in zijn portefeuille, en b) een collega van de heer Jansen: de scout K. van der A. Beiden dragen grote hoornen brillen om het imago van denker en schouwer te accentueren. Zij laten zich – en nu komt de oplossing van het geheim – nieuwe voetbalschoenen aanmeten in de zaak van Johan Cruyff, het gezochte hemelse voetbaltalent. De voetballer met de uitspreekbare, maar niet-opschrijfbare achternaam en de goddelijke passeerbeweging, naar wie de heer Jansen op zoek is. Kijkt u naar de gezichten van de potentiële klanten, de scout en de makelaar. Ze zijn zich terdege bewust van het belang van dit moment.

Anno 1968 is Cruyff  hier zowel de geniale voetballer-in-wording als de zakenman-in-spé. Naast het geld dat hij met voetballen verdient, verkoopt hij als bijverdienste schoeisel van de merken Puma, Adidas, Quick en andere in veel maten en weinig kleuren. Hij zal nog jaren zijn stempel op het Nederlandse en internationale voetbalgebeuren drukken. Aldus de heer J. Jansen, voetbaltalentscout volgens zijn paspoort en iemand met een vooruitziende blik. Een echte voetbalziener met andere woorden.

 Bron: de foto van de voetbalschoenenverkoper Johan Cruyff stond in de Katholieke Illustratie (102^e jaargang, no. 35, 31 aug. 1968)