Vandaag, op een van deze donkere dagen voor Kerst, zet ik u voor de afwisseling een verhaal in de streektaal voor. Dit dialect wordt gesproken in de zuidelijke Achterhoek, dat is een deel van de Nederlandse provincie Gelderland.  

D’r wazzen, in ’t Dinxper (Dinxperlo) van 1949, nauweleks verschillen tussen de grote schole en de zondagschole. ’t Gebouw was ’tzelfde: de schole van Hazenberg an de Terborgseweg en ook de klassen wazzen dezelfde met de 1^e, 2^e en 6^e klasse op de begane grond en de klassen 3, 4 en 5 op de eerste verdieping. Ook de klasgenoten wazzen dezelfden. Veur mi-j zatten - zommer en winter, deur de waeke en op zondag - Doortje Schuurman van Anna Barink en Gerda ter Horst van ’t bruggesken. Hans Rutgers en Hannie Lieftink zag i-j op waekdagen wel, maor zondags niet, want de kinder van de Vergadering der Gelovigen hadden eur eigen zondagschole, ergens achter ’t postkantoor, dichte bi-j ’t olde kerkhof. Wi-j heurn zondags dezelfde biebelverhalen as deur de waeke en zongen dezelfde lieder.  Wi-j wazzen op zondag net as op maondag dan weer ’s ondeugend en vrech, dan weer zute en onderdanig met de arme aover mekare.

Het grote verschil tussen de normale laegere schole en de zondagschole was - behalve d’n dag dan - dat t’r gin echte meisters of juffrouwen veur de klasse stonnen, maor gewone vrouwluu en mansluu die in de waeke gewone beroepen hadden en gewoon wark deien waor ze gewoon veur betaald wiern. Leken zogezegd, die zonder enige vorm van opleiding, geacht wieren um viefendertig kinder in de klasse  in ‘t gareel te hollen. Sommige zondagschoolmeisters konnen d’r met permissie ezegd niks van en anderen hadden dat orde hollen en dat ‘managen’ van een klasse van zichzelf al in de vingers. Die hoeven i-j niks meer te vertellen, want dat deien ze zelf al.

In de buurtschap De Heurne was dat anders: daor hadden de gewone meisters en juffrouwen ook op zondag dienst. Niet zo in Dinxper: daor stond op zondag de timmerman veur de klasse of de jonge mevrouw die deur de waeke altied bi-j de boerenleenbanke an ’t loket zat. De gewone leerkrachten zag i-j op zondag niet. Die hadden ’t zeker te druk met ’t bi-jkommen van de vermoeienissen van de afgelopen waeke.   

De zondagschole kennen twee hoogtepunten. ’t Eerste was ’t  uutstapjen zommers naor de spöltuin in Engbergen. Een paar boeren stellen peerd en wagen beschikbaor, de zondagschoolkinder wiern op-eladen, en daor ging ’t hen. De melkbusse met ranja mos ook met, net as de doze met gesmeerde breudjes met keze. Bli-j en voldaon kwam i-j ’s aovends weer thuus met een winkelhaok in de   ni-je pofbokse en een bratse an de kop umda’j van de draejmölle wazzen evallen.

’t Tweede en eigenlek échte hoogtepunt was ’t kerstfeest in de grote dorpskerke. Op een aovend in de waeke wier ’t ehollen en um half zes ko’j de verschillende klassen van de zondagschole samen de kerke zien binnenkommen, de kinder allemaole schoon ewassen en ekamd en gewapend met een köpken met een lint um de nekke. Zondags most i-j in de kerke de mond hollen, maor op ’t kerstfeest was d’r een geroezemoes van wonder en geweld. Maor dán mocht dat. Tutdat ’t opperhoofd van de zondagschool ’t woord nam en ’t kerstfeest begon. Dan was iederene stille en eerbiedig. Onder ’t zingen van de bekende kerstliederen en ’t luusteren naor ‘t kerstevangelie ha’j gelegenheid de kerke rond te kieken en de lempkes in de kerstboom te tellen.

Twee verhalen wieren d’r verteld. Het Kerstverhaal en een kerstverhaal. Het eerste verhaal uut Lucas 2 kennen wi-j al zowat uut de kop, zodat d’r weinig verrassing bi-j kwam kieken. ’t Andere kerstverhaal, dat nao de pauze verteld wier, ging vake aover iemand den heel iets naars aoverkommen was, maor dat op ’t ende toch nog goed afliep.

In de pauze wier deur vri-jwilligers cacao eschonken en daorbi-j kwam ’t met-ebrachte köpken goed van pas. Soms met een kerstkransjen d’rbi-j. I-j kregen ook nog een sinaasappel, maor meestal pas an ’t ende, a’j naor huus gingen.

Nao ’t slotlied “Ere zij God” kwam veur mi-j ’t ultieme, absolute hoogtepunt. Iets waor’k ’t hele jaor naor had uut-ekken. De klassen van de zondagschole kroppen ergens in de  kerke bi-j mekare. Zitten wachten op de juffrouw die uut de konsistoriekamer terugge kwam met een doze vol buke. Ze ging op een banke staon, nam ’t baovenste boek van de stapel, laezen de naam op van degene den op ’t etiket stond, kek effen rond en gaf ’t boek an de gelukkige ontvanger.

Een kerstboek: een mooier kerstkadootjen kö’j ow nauweleks veurstellen. En dan ’t liefste een boek met een hard kartonnen kaft en ene met völle bladzijden. Anders ha’j ’t boek te gauw uut.

In 1949 kreeg ik ’t boek “Van verdrukking naar de vrijheid” uut-ereikt, een verhaal aover de Franse tied, eschreven deur een zekeren H. Schouten met plaatjes van Jan Lutz. Een boek met niet minder dan 92 bladzijden en een hard kaft. Ik was de koning te rieke. ’t Boek wier mien uut-ereikt deur zondagschoolmeister Willy Lammers, in die tied personeelschef bi-j de metaalgaasweverij-e van Hallen en in zien    vri-je tied verwoed schaker en veurzitter van KEV.

Een paar jaor later, in 1954, kreeg mien latere echtgenote Rikie Westerveld van Beesterni-jhuus op ’t kerstfeest van de Heurnse zondagschole ”Ergens in de wijde wereld” eschreven deur de beroemde W.G. van der Hulst. ’t Enige jammere was dat ’t een jongensboek was.

En now, in 2014? In een van onze boekenkasten, ergens op een planke bi-j mekare, staot nog altied een riege kerstbuke. Te mooi um weg te doen.

Haha, mooi verhaal! Ik kan me goed voorstellen dat het krijgen van het boek, en dan ook nog welk boek, zeer spannend was. Ik wens je ook prettige kerstdagen.

20-12-2014, 20:14 Geschreven door Greet