Waarschijnlijk kent u het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Dan weet u ook dat de winnaar meestal uit Vlaanderen komt. Wat daar de reden van is? Vermoedelijk besteden de Vlaamse scholen meer aandacht aan het correct spellen van onze onvolprezen Nederlandse moedertaal dan de onderwijsinstellingen van boven de Moerdijk. Het kan ook zijn dat de Vlamingen in het algemeen meer van een correct geschreven en gesproken Nederlands houden en daar meer moeite voor doen. Een feit is wel dat betrekkelijk veel Nederlandse scholen het belang van een correcte spelling langzamerhand loslaten. De gevolgen daarvan zijn dagelijks te bewonderen. Leest u maar eens een aantal willekeurige twitterberichten of facebookverhalen.

Hoe u ook denkt over het belang van een correcte schrijfwijze, het hoeft natuurlijk niet uitsluitend te gaan over het spellen van het zogenoemde Algemeen Beschaafd Nederlands. Zo dacht een aantal jaren geleden een clubje lieden uit Oost-Nederland dat zich bezig hield met het spreken en schrijven van het aldaar gesproken dialect. Waarom, was de vraag, organiseren we ook niet een streektaaldictee? Waarom zoeken we ook niet uit wie het beste is in het orthografisch correct, dat betekent met zo weinig mogelijk spelfouten, opschrijven van de streektaal?

Voor de correcte schrijfwijze van het ABN gaan we te rade bij de talloze woordenboeken en de groene en anderskleurige boekjes die ons leren hoe een goed Nederlands woord als ‘dictee’ geschreven moet worden. Maar hoe schrijf je het fraai klinkende dialectwoord ‘töwken’ (touwtje)?

Voor de streek waarin ik woon is er het WALD. Dat is de Woordenlijst van het Achterhoekse en Liemerse Dialect. (De Achterhoek en de Liemers zijn twee onderdelen van Oost-Gelderland en dat is weer een deel van de provincie Gelderland.) Het voert hier te ver om alle kenmerken van het WALD te noemen, maar neemt u van mij aan dat u uit de WALD-documenten te weten kunt komen hoe u de verschillende klanken en grammaticale vormen van het Oost-Gelderse dialect kunt schrijven. Ik schrijf met opzet ‘kunt’, want een spellingsvoorschrift is geen wet van meden en perzen. Het is een verzameling afspraken. Of u zich daaraan wenst te houden, moet u zelf weten, maar wij raden het u wel aan. Want als iedereen haar of zijn eigen spelling bedenkt, is het hek van de dam.  

Binnen de kortste keren kroep ie deur alle heuke van de kamer. En veurda’j ’t wet, loop ie as ’n kiefte. Ie stiefelt met grote passen deur 't laeven. At de bene neet meer wilt? Dan gebruuk ie de rollator oftewel  't geiselkeurken.

Bovenstaande zin stond in het streektaaldictee 2014. Het is een zin in het Achterhooks. Als u weet dat een kiefte een kievit is en dat laeven leven betekent, begrijpt u de hele zin. Vooral als u beseft dat geiselen hetzelfde is als hard lopen en een keurken een klein karretje is.

Op een mooie donderdagavond in maart hadden zich veel dialectliefhebbers in een zaal in Hummelo verzameld om hun kennis van de schrijfwijze van het Achterhoekse en Liemers dialect te toetsen. Een inwoner uit Tolkamer las op welluidende en fraaie toon het Liemerse deel van het dictee voor, gevolgd door een mevrouw uit het Noord-Achterhoekse Laren die even fraai, duidelijk en welluidend (en tevens op dictee-tempo) de Achterhoekse versie voor haar rekening nam.

Gelijktijdig braken de toehoorders/schrijvers zich het hoofd over de vraag of je het telwoord zeven nu zó schrijft: zeuven of toch zó: zöven?

Na een pauze en enkele muzikale intermezzo’s maakte de voorzitter van het organiserend comité de uitslag bekend. Een jonge dialectspreker uit Grolle was de beste met negen fouten. Tot aan de datum van het volgende streektaaldictee 2015 kunnen zijn dagen niet meer stuk. Maar het ging natuurlijk niet om de knikkers, maar om het spel. Om het plezier van het zelf spreken en schrijven van dialect. Aangevuld met het luisteren naar en lezen van dialectteksten die iemand anders bedacht heeft.

Meer weten? Ga even langs op het adres www.streektaaldictee.nl . Daar kunt u het gehele dictee nog eens even nalezen. Hopelijk begrijpt u ook wat u leest.

Op de foto’s hieronder ziet u de aankondiging voor het dictee van dit jaar, enkele in gespannen aandacht wachtende deelnemers van het 2013-dictee en de voorlezers van dit en verleden jaar.