Wanneer je een groot huis hebt, heb je veel kamers, heb je veel kasten, heb je veel laden waarin je veel spullen, die in een kleiner huis met weinig kamers met weinig kastruimte al lang bij het grof vuil waren gezet, kunt bewaren. Bij ons is dat zo: in talloze kasten met evenveel laden bewaren wij naast talloze dierbare herinneringen evenzovele voorwerpen en dingen die je rustig 'rommel' kunt noemen.

Op regenachtige dagen mag ik graag rommelen in alles wat we terecht en onterecht al die jaren hebben bewaard. En vaak neem ik dingen in mijn hand die ik wel eerder heb gezien, maar waarvan mij nu opeens zaken opvallen die ik altijd over het hoofd heb gezien. Bijvoorbeeld paperassen zoals oude identiteitsbewijzen.

De eerste die ik u hier beneden laat zien is van mijn schoongrootmoeder, de oma van mijn vrouw. Haar naam was, zo lezen wij, Grada Johanna te Kampe. Vief kijkt zij vanachter haar donker brilmontuur met de ronde glazen de wereld in. Het is 1936 en de overheid heeft voorgeschreven dat iedereen die vaak de grens oversteekt aan controlerende commiezen een Bewijs van Nederlanderschap moet kunnen laten zien. Op 20 mei, de verjaardag van een van haar zoons, tekent de burgemeester het document en plakt de ambtenaar er een rood leges-zegel op. De komende vijf jaar kan zij ongestoord de grens over. Niemand weet op dat moment dat over vier jaar de oorlog uitbreekt en een vrij grensverkeer onmogelijk wordt.

Links op het identiteitspapier staat een kort signalement. De vrouw met deze identiteit is zestig jaar, meet 1 meter 68 en heeft een gezonde gelaatskleur. Zij heeft geen bijzondere kentekenen. Wat er niet bij staat, is dat ze bescheiden, vriendelijk van aard en behulpzaam van karakter is. Toch is het waar, vertellen de mensen die haar gekend hebben. 

Op een ander document zie ik mijn vader door zijn donker montuur met de ronde glazen – mijn vader is buitengewoon slechtziend en kan zonder bril praktisch niets uitrichten - in de camera kijken om te bewijzen dat hij het werkelijk is. Dit is geen paspoort, noch een bewijs van Nederlanderschap waarmee je de grens over kunt. Dit is een identiteitsbewijs met een geldigheidsduur van een jaar. Dit document is afgegeven en ausgefertigt, staat er in twee talen, in der Gemeinde D. op 24 Sep. 1940. Het is oorlog en de bezetter heeft last gegeven tot het voortdurend bij je dragen van een bewijs van je identiteit.

Bijzonder is ook de signatuur. Als u goed kijkt, ziet u dat de handteekening van den drager en die van den aangewezen ambtenaar identiek zijn. Hoe kan dat? Wel, Pa werkt in die jaren op het gemeentehuis. Hij voorziet bewoners uit de gemeente van zo'n identiteitskaart en ondertekent die. Maar hij heeft natuurlijk zelf ook zo'n identiteitsbewijs nodig. Later helpt hij documenten te vervalsen voor vluchtelingen en onderduikers.

In de la met enige resten van houtworm ligt behalve een stapeltje documenten ook een bril. Een donker montuur en ronde glazen. Van wie zou deze bril zijn? Van mijn schoongrootmoeder of van mijn Pa?