De directeur van de kweekschool waar ik mijn beroepsopleiding kreeg heette F. Roosjen. Waar de F. voor stond wisten wij niet precies. (Frederik, Frits, Frans-Ferdinand?) In elk geval was het een aimabel man. Hij was een broer van A.B. Roosjen die toentertijd landelijk en internationaal enige bekendheid genoot doordat hij voorzitter was van de omroepvereniging NCRV te Hilversum. Een beetje van die roem straalde op ons, leerlingen, af omdat wij tegen onze vrienden en kennissen thuis konden zeggen dat de directeur van onze school de broer was van de voorzitter van de NCRV en daar had niemand van terug.

Ieder jaar, op een zonnige dag in mei, zo rond de klok van half tien in de ochtend, kon men de heer F. Roosjen door de gangen van zijn school zien lopen en bij ieder leslokaal naar binnen gaan om daar het zich afspelende onderwijsleerproces te blokkeren met de volgende toespraak. ‘Vandaag wordt in onze mooie stad, Doetinchem, de grote meimarkt gehouden. En jullie weten dat het traditie is dat op die dag iedereen, de leraren en de leerlingen, vanaf half tien vrij krijgen om de markt met hun bezoek te vereren. Zo ook deze morgen. Vanaf nu schors ik het onderwijs op deze school tot heden namiddag. Ik wens jullie veel plezier!’ Waarop de docenten hun tas inpakten en nog vlug even hun onzin van het bord veegden en wij onze hopeloos volgepropte tassen voor het gemak zo lang even in een hoek smeten.

Binnen vijf minuten was de conciërge, de heer Schimmel, de enige die op school rondliep om de boel enigszins in de gaten te houden. Wij verzamelden ons in deze minuten vóór de school, op de kruising van de Wilhelminastraat met het Julianaplein, om vervolgens in groepen naar het marktterrein te vertrekken. Binnendoor langs de paadjes bij de RK-kerk een afstand van vijf minuten. Behalve de oudste jongens uit de vijfde klas die net als alle andere jaren meteen naar Café Dimmedaal aan de Terborgseweg trokken om daar op het terrasje om te beginnen enkele glazen Grolsch-van-de-tap te nuttigen.

Eerst kom je op de veemarkt. Daar is het op deze ochtend gezellig druk, maar als je werkelijk wat beleven wilt moet je vroeger opstaan. De veehandelaren met hun kaki stofjassen, petten, sigaren-in-de-mond, portefeuilles-aan-kettingen en rotan stokjes zijn al vanaf vijf uur in de weer met hun handel en wandel. Achter de veemarkt is de lapjes- en groentemarkt. Op deze meimarkt kun je over de koppen lopen en alles kopen wat een mens nodig heeft of eigenlijk best kan missen.

Omdat ik niet zo goed tegen een verblijf in een drukke menigte kan, verdwijn ik stiekem even naar de zijkanten van markt, daar waar het rustig is, ook vandaag, en daar waar de handelaren op hun vaste klanten wachten, meimarkt of niet.

Ergens heeft iemand een simpele marktkraam ingericht, bestaande uit een paar schragen met een tafelblad erop. Links en rechts staat de koopwaar in zijn ingepakte vorm, in het midden staat een ouderwetse koffergrammofoon. Zo eentje waar een grote hoorn bij hoort, hier verborgen in een resonantiekist, met daarboven het draaiplateau met de slinger. Aanvankelijk ben ik de enige die stil blijft staan om te zien wat voor wonderlijks hier nu weer gebeurt. De uitbater van de negotie schijnt dat niet te deren. Het is een enigszins artistiek uitziende vijftiger met een dito hoed. Hij wacht tot er drie mensen naar hem staan te kijken.

Dan begint het wonder. De man-met-hoed haalt een 78-toeren schellakplaat uit diens bruine papieren His Master’s Voice-hoes en legt die voorzichtig - met je vingers tegen de rand -  op de speeltafel. Hij maakt een aantal slagen met de slinger, waarschijnlijk om ergens een veer op te winden. Met een bedachtzame beweging zet hij de naald op de begingroef. Wij horen muziek! Van een Weens salonorkest, of van een of andere Amsterdamse Politiekapel, of van The Ramblers met Theo Uden Masman, ik ben het vergeten.

Plotseling pakt de marktvirtuoos ergens uit een doos een fluitje en begint met de grammofoon mee te spelen. Zo’n klein driehoekig bamboe panfluitje is het en de man blijkt een ware meester te zijn. Hoe vrolijk klinkt plotseling de muziek nu er ergens hoge, zuivere, doordringende tonen aan worden toegevoegd! Bij het volgende nummer bespeelt de muzikant zo’n Ierse metalen blokfluit, maar even virtuoos en artistiek. Bij het derde nummer legt hij een plakje plastic op zijn tong en begint fantastische vogelgeluiden te maken die subliem bij de muziek passen.

Van de wind kan niemand leven en van gratis vogelgeluiden evenmin. Daarom stopt de muzikant zijn grammofoonspel en doet de inmiddels samengekomen goegemeente de suggestie bij hem een muziekinstrumentje te kopen. Zo’n Irish whisle of een panfluitje, desnoods een tongfluitje. Ik koop een tongfluitje. Voor vijftig cent het stuk en drie voor een gulden.

Ze zijn er nog. Enkele jaren geleden zag ik op een zomerse braderie bij ons in het dorp een koopman mooi houten kinderspeelgoed verkopen. Hij maakte er prachtige vogelgeluiden bij. Ik zag ze liggen: flinterdunne plakjes plastic, gevouwen tussen rood of wit karton in de vorm van een halve maan en daar weer omheen een metalen stripje om het geheel bij elkaar te houden. Leg het gevalletje op je tong, blaas er lucht langs vanuit je luchtpijp via het plastic op je tong en dan tussen je tanden door naar buiten. Je kunt nu de mooiste vogelmuziek maken. Voor één euro het stuk en drie voor twee. Zwaluwgekwetter of een vinkenslag. Bijna net zo mooi als de hemelse tonen van onze echte zanglijster thuis.