Bijna integendeel: het donker is mijn vriend. Lichtelijk overdreven natuurlijk, maar toch met een kern van waarheid. Als u mij op een koude, pikdonkere winteravond met nieuwe maan vraagt om de krant uit de brievenbus te halen, waarbij u moet weten dat deze bus tweehonderd meter verderop aan de grote weg staat, dan straft u mij daarmee niet. Althans niet met de duisternis an sich. Ik weet de weg en vind ook zonder een hand voor ogen te zien vlug en soepel het juiste pad. Sterker nog, ik geniet ervan zo in het donker mijn weg te gaan.

Natuurlijk begrijp ik dat velen de duisternis associëren met zaken als angst, afschuw, schrik, bedreiging, leed en ellende, ziekte en dood. Even vanzelfsprekend vind ik het dat velen niet meer in het donker over straat durven gaan, omdat aan alle kanten onheil schijnt te dreigen. Toch is dit op mij persoonlijk minder van toepassing. Natuurlijk verkies ik het licht boven het donker. En ik ben ook wel eens erg bang geweest ín het duister, maar ik heb nooit geen angst gekend vóór het duister. Het heeft waarschijnlijk te maken met een karaktereigenschap die zich al in mijn vroege jeugd heeft ontwikkeld.  

Ik denk dat ik om en nabij vijf, zes was. Ooit heb ik toen een flard van een gesprek opgevangen dat mijn moeder had met een bezoekende vriendin. Het ging over mij, daardoor staat het gebrand in mijn herinnering. ‘Het is een aardig kereltje,’ zei Ma, ‘jammer alleen dat hij zo ontzettend driftig kan worden.’

U kent misschien ook wel de emotie die je overvalt wanneer je denkt dat jou onrecht wordt aangedaan, wanneer je je zin niet krijgt, wanneer anderen voor hun beurt gaan terwijl jij toch aan de beurt was, en u voelt al wat dan komt. Een laaiend gevoel dat vanuit je lendenwervels via je ruggenmerg opstijgt naar je hoofd en culmineert in je kleine hersenen waar de emoties zetelen. Je wordt tegelijk bloedrood en witheet, verblindt totaal, en slingert alles wat toevallig voor de hand ligt door je schootsveld, zodat iedereen dekking moet zoeken. Als het met mij weer eens zo ver was dat ik met vorken en lepels ging smijten of een kleerhanger doormidden brak, ging mijn moeder over op rigoureuze maatregelen. Zij schakelde de duisternis in. Ofwel: ze sloot me op in een pikdonkere kast.

Het was een ingebouwde muurkast op de eerste verdieping, aan het eind van de overloop. Er hing een penetrante geur van mottenballen omdat de wintercollectie er werd bewaard. Her en der stonden zakken en dozen met spullen die elders in de weg lagen. Op de grond een stuk zeil, geen lap stof om een schip over het water te verplaatsen, maar een stuk vloerbedekking met die onmiskenbare boengeur. Vertel mij niets, ik weet er alles van. Bij een driftbui deponeerde Ma mij in de kast en sloot de deur. Potdicht, maar niet op slot. Een dikke duisternis overstelpte mij, want de kast had geen enkele relatie met de buitenwereld. Elke twee minuten kwam Ma vragen of het over was en na een keer of vier was dat zo. Dan werd je vrijgelaten met het verzoek om je in het vervolg beter te gedragen. Daar in die pikdonkere kast, zittend op het zeil, met mijn rug tegen de muur, werden het donker en ik vrienden.   

Nu begrijpt U waarschijnlijk ook hoe het komt dat ik het wel eens jammer vind dat je bijna nooit meer kunt spreken van een  complete duisternis. Want er is, ook bij ons in de afgelegen plattelandsgebieden, geen minuutje in een etmaal dat het écht donker is, ongeacht het jaargetijde, de weersgesteldheid en de toevallige stand van de maan. Ergens is er altijd en overal wel een lichtpuntje dat met de beste bedoelingen de reiziger lichtend helpt om veilig en gezond weer thuis te komen.

Soms kan ik ’s nachts de slaap niet vatten. Dan sta ik op, loop zonder een lampje op te steken naar beneden om daar mijn zonden te overdenken. Als ik door het keukenraam kijk, zie ik op hemelsbreed driehonderd meter afstand om drie uur in de nacht een heldere straatlantaarn die niemand bijlicht. (De kleine foto beneden.) Het licht is zo sterk dat je praktisch de krant kunt lezen en niet bij wijze van spreken. De enige manier om de vriendschap met het donker te onderhouden is je ogen te sluiten. Zo ver zijn we van het duister vervreemd.

Na de kortste dag is het spoedig Kerstmis: het feest van het licht. Daarom sluit ik af  met u prettige kerstdagen te wensen. Met licht in de duisternis.