Mannen, zo zegt de overlevering die ik tot voor kort zonder veel mitsen of maren voor waar heb versleten, zijn van oudsher jagers en vissers. Daartoe bevaren zij de visrijke wateren in de buurt van de Doggersbank of trekken jachterig door de bosrijke dreven van de Kaukasische driehoek. Beide, wat ik zou willen noemen lichaamsoefeningen, hebben geen of weinig sportieve waarde. Wil iemand de jacht als een sport betitelen, dan kan dat natuurlijk, maar niet nadat men het hert, de haas en/of het wilde zwijn eveneens van een dubbelloops jachtgeweer heeft voorzien inclusief munitie, in dit geval hagel. Desnoods hagelslag. Voor de visserij kunnen we eenzelfde redenering ophangen. Geen enkele vorm van visserij is sportief, in ieder geval niet vanuit de vis bezien. Of het nu de Groenlandse walvis, de zoute haring of de zalm met een kleine letter betreft.

Volgens dezelfde, door sommigen als achterhaald betitelde overlevering deden vrouwen niet aan sport. Zij werden geacht te zorgen voor de voedselwinning en voor de verwerking daarvan tot eetbare waar. Vrouwen in de oudheid zorgden voor het zaaien en het maaien, zij oogstten (met dubbel t) en transformeerden die oogst door middel van kook- en braadactiviteiten in voedzame en smakelijke gerechten. In de herfst waren zij het die bramen en paddenstoelen verzamelden en het waren (dezelfde) vrouwen die tegen het einde van het jaar voor Sinterklaas speelden en drie weken later de kerstboom optuigden. (Of is het optogen?) Mannen kwamen pas terug van hun jachtige visserijen wanneer zij veronderstelden dat de vrouwen intussen het meeste werk al wel zouden hebben gedaan, zodat zij thuis meteen aan tafel konden.

Soms dwingt het zien van een afbeelding je tot een innerlijke gedachtewisseling. Je bent immers tot in je haartoppen geconditioneerd en gehersenspoeld. Het is je met de paplepel ingegoten: mannen doen aan sporten als jagen en vissen en vrouwen koken de pot en voeden kinderen op. Dat is de rolverdeling zoals wij die kennen en in stand proberen te houden. Het zijn twee tamelijk recent aan het licht gekomen lichtbeelden die aanleiding geven tot een heroverweging. Tenminste, als zij de waarheid en niets anders dan de waarheid weergeven. Aan het eind van deze bijdrage staan de plaatjes afgebeeld die mij in verwarring brengen.

De eerste, bovenste, afbeelding laat zien waartoe een vrouw in staat is wanneer de man haar toestaat sportieve prestaties te verrichten. Op professionele wijze, dat spreekt vanzelf. Dus om brood op de plank te verkrijgen. U ziet meteen dat zij erin slaagt het houten balletje door het ijzeren poortje te slaan, wat trouwens ook de bedoeling is. U ziet dat, ook al bent u volslagen a-sportief en een volkomen ignorant als het gaat om kennis van en ervaring met het edele croquetspel. Zet een aantal boogjes en poortjes op een grasparcours, geef een viertal vrouwen ieder een hamer en een houten bal-om-te-meppen, en u zult versteld staan van de sportieve prestaties die hier worden geleverd. Sterker: ieder vrouwenteam dat u op de been brengt is in staat een vergelijkbaar mannenteam te verslaan. Dat déze mevrouw professioneel bezig is ziet men meteen aan de kleding.

Het tweede beeld is zo frappant dat ik eerst eens goed door mijn ogen moest wrijven om de waarheid onder die ogen te kunnen zien. Wij zien een vrouw aan het werk die op wonderbaarlijke wijze sport en broodwinning combineert. Met een zogenoemde negenoog of rivierprik als aas aan de haak vist zij op tarbot. Jawel tarbot, een platte platvis, aan de ene zijde wit (de onderkant), aan de andere kant versierd met een schutkleur. Groot, zwaar en berstensvol eiwitten, vitamines en andere gezondhouders. Wij kunnen helaas niet zien of deze dame beet heeft, maar haar houding en allure wijzen erop dat het in elk geval niet lang meer zal duren of het is zover.

Beide voorstellingen zijn op treffende wijze gemaakt aan het begin van de vorige eeuw. Zij zijn afkomstig uit een wat wij tegenwoordig een meidenblad zouden noemen: een Duitstalig blad¹⁾ voor jongejuffrouwen. Over het fraaie portret van de tarbotvisserin wordt nog speciaal gezegd dat het afgebeelde meisje van Nederlandse komaf is.

Het is hoog tijd om onze vooroordelen bij te stellen en onze rolpatronen te overdenken. Het eerste wat ik nu ga doen is afbeeldingen zoeken van dames die in de Canadese wouden op wisenten jagen en vrouwen die op Urker botters annex loggers haring en kabeljauw vangen. Ze moeten er zijn, alleen heb ik ze nooit willen zien. De mannelijke partners zijn intussen respectievelijk aan de Canadese afwas of, voor wat betreft de mannelijke Urker bevolking, bij de Lidl om de wekelijkse boodschappen te doen. (Enkelen blijven thuis en vouwen daar religieuze folders.)  

¹⁾  Das Kränzchen – Illustrierte Mädchen Zeitung. Fünfzehnte Folge – Stuttgart, 1906.