Nee, er staat geen wansmaak, maar zandsmaak. Hoe zand smaakt, weet ik sinds mijn kleuterschooltijd. Je had bij onze oude kleuterschool een enorme overkapte zandbak met geel metselzand. De muren waren van gaas en de wind had er vrij spel. Iedere dag op de kleuterschool werd er geruime tijd buiten gespeeld. In en rond de zandbak. Voor de naar schatting dertig kinderen in de klas waren er tien schoppen, vijf grote en vijf kleine. Om het opgeschepte zand te kunnen vervoeren waren er een stuk of vijf karren. Wanneer de kinderen vanuit de beslotenheid van de schoolmuren vrijgelaten werden en de zandbak bestormden ontstond het gevecht om de karren en schoppen. Ik kan mij niet heugen dat er ooit een dag  is geweest dat ik met een grote schop een kruiwagen vol zand heb geschept. Schoppen en karren waren al lang door anderen veroverd, zodat mij niets anders restte dan toe te kijken en het harde leven te overdenken. Soms viel je plat op je gezicht in het losse zand. Het deed geen pijn, maar je hele snuffel zat eronder en een beetje zand was in je mond beland. Daarom weet ik tot op de dag van vandaag hoe zand smaakt.

Soms kwam de fotograaf. Dan werd er een bankje op het schoolplein neergezet met enkele speelattributen en de juffrouw gelastte jou daarop plaats te nemen en vrolijk naar het vogeltje te lijken. Op de bijgevoegde foto ziet u hoe ik er toentertijd uitzag. Ik moet tussen de vier en vijf jaar geweest zijn. Het was in de oorlog, zomer 1944, of een jaar later, maar dat lijkt mij onwaarschijnlijk,want in de laatste oorlogsmaanden was de kleuterschool al lang gesloten. Het gebouw en de zandbak werden getroffen door enkele granaten en zwaar beschadigd en daar is op de foto niets van te merken. Het moet vóór die tijd zijn geweest.

Wat u ook niet ziet is het dagelijkse ritueel bij het naar huis gaan, ‘s middags om twaalf uur. Om kwart voor twaalf werd begonnen met opruimen. Als dat klaar was, gaf de juffrouw een sein en op dat sein werd er door de hele klas hardop van één tot honderd geteld. Tenslotte werd gewacht op de klok van de oude dorpskerk vlak achter de kleuterschool die iedere dag prompt om twaalf uur begon te luiden. Daarna gingen de deuren open en stormden de kleuterschoolkinderen naar huis. Ik deed daar misschien twee minuten over want ik woonde achter de kerk en mijn moeder vroeg iedere dag of ik meteen naar huis wilde komen. “Niet staan te dromen onderweg!”