Tien tegen één dat je niet weet wat een spiegelboek is, zei ik tegen mijn spiegelbeeld. Wedden om een kratje bier? Dat heb je dan verloren, antwoordde mijn konterfeitsel met een zegevierend, gespiegeld gezicht. Natuurlijk weet ik wat een spiegelboek is. Maar je moet het wel met een hoofdletter schrijven. Een Spiegelboek is … en toen kwam het volgende relaas waar geen speld tussen te krijgen is.

« Er was eens een tijd dat de Nederlandse verzuiling zichtbaar werd in de dag- en weekbladen die men las. Laten we ons voor het gemak even beperken tot de wekelijkse leesgenoegens. Lieden van roomsen huize lazen de Katholieke Illustratie. Mensen met agnostische neigingen die zo op het oog nergens meer aan deden, waren geabonneerd op Panorama. (Ze zeiden altijd  dat ze het deden om de diepgravende achtergrondartikelen, maar natuurlijk ging het hen om de mooie platen van de niet minder mooie dames, pin-ups genaamd, en de Lach-moppen achterin.) Protestanten zoals mijn ouders lazen De Spiegel, volgens de omslag een ‘Christelijk Nationaal Weekblad’. De gehechtheid aan het weekblad was ook concreet zichtbaar: vaak werd bij ons thuis een complete jaargang De Spiegel ingebonden en zo voor het nageslacht bewaard. Dát is een Spiegelboek, » besloot mijn glazen zelfbeeld. Hij had de weddenschap gewonnen en samen hebben we er een vrolijke avond van gemaakt.

Hoewel er méér in De Spiegel stond, waren voor mij zonder enige twijfel de zwart-wit beelden het belangrijkst. Honderden malen heb ik ze bekeken: die foto’s uit die oude Spiegels. Gefotografeerde illustraties uit de politieke en sociale wereld. Geografisch getinte foto’s (IJslandse geisers, wijnvelden in de Dordogne), foto’s van mensen bij het werk (theepluksters bij Bandoeng genietend van een welverdiende rustpauze). Beelden uit de politieke alledag (de beroemde Belgische minister Paul Henri Spaak) en plaatjes van een hoog streekromangehalte (dominee Visser uit Kerkambacht die na 45½ jaar trouwe dienst toegezongen wordt door zijn gemeente en meteen daarna met verdiend emeritaat gaat).

Voor sportfoto’s hoefde je niet bij De Spiegel aan te komen. Dat was een blinde vlek die wij opvulden door voetbalwedstrijden te bezoeken en de foto’s dan maar zelf te maken.

Veel Spiegelfoto’s heb ik zo vaak gezien dat ik ze onmiddellijk herken. Toen in 2003 de Ramp zijn 50-jarig jubileum vierde, werd er nogal eens teruggegrepen op foto’s uit dat jaar. (De beroemdste is die van koningin Juliana in levensgrote kaplaarzen die het verdronken Zeeland bezoekt.) Ik zie meteen of het een Spiegelfoto is of niet. Op een of andere manier hebben al die oude zwart-wit plaatjes een plekje weten te bemachtigen in mijn lange-termijngeheugen.

Tenslotte wil ik u nog even een gewetensvraag voorleggen.

Denkt u ook, zoals mij altijd geleerd is, dat de mens óf auditief óf visueel ingesteld is? En dat een combinatie uitgesloten moet worden geacht? Ligt het dan aan aangeboren fysieke kenmerken of worden wij terzake geconditioneerd? Ik bedoel, heeft het te maken met de ontwikkeling van de laterale frontaalkwab – of hoe het deel van mijn hersenen dat verantwoordelijk is voor de opname en verwerking van visuele informatie ook mag heten – of met het feit dat ik vroeger ben doodgegooid met Spiegelfoto’s dat ik denk voornamelijk visueel ingesteld te zijn?

Als u de volgende keer weer eens in de spiegel kijkt, zou u misschien een ogenblik uw aandacht aan dit probleem kunnen geven. Wedden dat u tot de slotsom komt dat uzelf in aanleg visueel bent en uw spiegelbeeld auditief ingesteld is? Of andersom natuurlijk.

Hieronder een voorblad en een stukje reclame uit een Spiegel van maart 1947.