wat anders in het hoofd of het hart blijft steken! Als het mij overvalt, of mij niet loslaat. Maar het kan ook voor het oefenen zijn. Oefenen in waar ik niet in opgeleid ben, oefenen met woorden.
30-08-2010
vakantieoefening 1 over vol en leeg
Alsof het
zo is, en niet anders. Over vol en leeg en alles tegelijk en over oplossen in
twee betekenissen.
Het lijkts
alsof de stad alle impulsen heeft , alsof stedelijkheid een noodzaak is. Aan de
hoeveelheid opgehooptheid te zien delen velen die mening. Opeen gehoopte
mensen; opeen gehoopte gedachten en impulsen, opeen gehoopte cultuur,
opeengehoopte vervuiling, opeengehoopt geluid, opeengehoopte emotie en
gedachten . Schoon zo schoon tot ik me de allesomvattende stilte veroorloof met
niets dan het geluid van een koe, een verre haan, het geluid van vliegen. Maar
vergis u niet ook cultuur heeft hier zijn invloed. Ik bewijs midden in de wei
met mijn MacBook op schoot dat het zo is, ik ben omgeven door weiland en vaag
afgebakend akkerland. Zicht op roodbruine boerderijen met typische daken en
jawel om het uur in de verte een wagen die deze wegen ook neemt. Ik weet dat
een paar bochten en een heuvel verder er een kasteel hoog boven het landschap
tornt maar zoals mijn vriend gisteren beschreef, er is zoveel evenwicht tussen
natuur en cultuur dat je er stil van wordt, iedereen blijkbaar . Met zn allen
in die mantel der stilte die zoveel inhoud. Neen, het is niet de romantiek van
den buiten die mij hier naartoe brengt, ook niet het afkicken van een teveel
stad of mensdom, het is het verstillen zelf dat ik hier elke keer weer
leer. Het luisteren naar dat overdovende, zelf midden van een traag en stil
landschap. En ja ook hier wordt ik verstoord door een vliegtuig in de lucht als
eeuwige verbinding tussen alle overvolle plekken, maar ik sta mij toe even te
verpozen tussenin, het op adem komen, de noodzaak van de stilstand die vol is
van beweging.
Nu ik zover
ben komen ze als vanzelf, de kleine grote duidelijkheden waar ik al een jaar op
wroed en denk zonder dat er zich ook maar een oplossing lijkt aan te bieden,
het ligt hier allemaal zomaar voor het rapen. Bij elke stap van de kudde
koeien, bij elke wolk voor de zon, bij elke toost die wij (de vrienden)
uitbrengen op het ogenblik nu. En dan met grote woorden en weidse gebaren verdrijven
we alle stilte want zoveel schoonheid kunnen we niet verdragen, zoveel
oplossing is teveel, zoveel vreugde vraagt om lawaai om het zoeken naar deander, de veelheid, de stad, de hoop
van de hopen.Maar we leren bij,
elke dag verwijderen we ons weer van elkaar om op te gaan in de veelheid van de
stilte, om mee op te lossen in het geheel der dingen. Tis dat wat ik meenemen
wil, om straks bij mijn terugkeer weer op te gaan in het hopen teveel. En voldoende stilte en
rust in mij te hebben om die orde te verstoren, om ze element per element weer
op te bouwen tot ik zie dat ook weer dat een stotterenis, een probeersel om samen te leven of
samen leven te maken zonder al teveel oordeel vooraf. Zonder het weten van wat
gisteren al reeds bewezen is, zonder het teveel aan teveelheid. Gewoon het
witte blad, de stilte voor de eerste vioolstreek in welke toonaard dan ook,
zonder de volheid van de woorden op het podium, de volheid van de beweging die
alle geschiednis met zich meedraagt. Gewoon niets om alles weer opnieuw te
formuleren of toch te pogen.
Daarom ben
ik ook nu weer stil te midden van deze gedachte.
Mijn
schaduw was een twintig meter lang. Prettig om vast te stellen dat je in een
slanke en ranke versie boven jezelf kan uitstijgen. Prettig om vast te stellen
dat dit weidse landschap dat zicht van mijzelf nog aankan. Alles is stil en nog
steeds moet er niets, toch is het nog steeds bevreemdend om het te aanvaarden.
Na de drukte van een jaar waarin doen en herdoen, verleggen en verplaatsen,
betalen en betaald krijgen, overleggen en wegleggen, horen en gehoord worden,
praten en bepraten, beelden en verbeelden en nog veel meer van die activiteiten,
is een de roep van een buizerd in
de ochtend, de zwaluwen op een draad het zachte en soms minder zachte gezoem van slapende liefden op de de achtergrond het middelpunt van mijn bestaan. Ik
heb tijd heruitgevonden maar weet ineens niet waar ik er mee blijven moet.
Gelukkig is er veel om mij van die gedachte af te leiden, een lichte mist die
optrekt uit het landschap, de warmte van de vroege zon, licht koude voeten in
het natte gras. Vier ezels staren in de diepte en doen alsof ze niet gaan
bewegen vandaag. Ik adem in en uit en ben mij zeer bewust van mijn aanwezigheid
in deze schoonheid. Pas ik hier nog wel in of ben ik zo vervreemd dat het een
vlek is midden van een zich zelfvoltrekkende tekening.
Alles is in
evenwicht, nochtans is er ingegrepen maar met zocveel zorg en respect met het
kunnen laten van overdaad met het kunnen laten gaan. Nochtans moet ik maar een paar kilometers rijden
en alles geraakt verstoord door lawaai en een teveel aan activiteit, een nieuwe
orde die we gemakshalve cultuur zijn gaan noemen. Al is deze hier zeker ook,
maar dan soberder, met mate aangebracht.Ik wacht nog even ik verpoos nog even voor ik met lawaai van mijn wagen
het lawaai van onze ore weer binnedonder en met de liefde van elke dag mij moei
en bemoei, mij smijt en er met mij gesmeten wordt, ik praat en bepraat wordt,
ik maak en laat maken, wij zien en gezien worden , drinken en dronken raken, ..
en telkens met die ene vraag voor ogen waar zijn we nu weer mee bezig. Beide
levens zijn er en ik mis ze niet graag al ben ik er mij zeer bewust van dat een
laaste adem, die laaste keer zon op de huid , de laaste keer kabaal maken, de
laaste beweging aanzetten tot de mogelijkheden behoort.
Maar laat
het nog maar wat duren dat dubbelzinnige, dat eeuwige gezoek . Ik kijk nog even
in de verte naar een iets kortere versie van mij schaduw en weet dat de ochtend
stevig begonnen is.
Het lied was complexer dan verwacht.De bewegingen gingen hard. Veel materiaal en materieel werd uitgestald en 100 deelnemers 9 kunstenaars in residentie en nog eens 10 artiest-begeleiders trokken deze beweging op gang! De hitte was tijdens een dag werken en kennismaken met atelier en medebewoners enorm maar dat was vooral aan de zon te danken. De grote start, voor eenieder, bestond erin dat de vraag werd gesteld wat we hier willen "vinden", als we dat weten zal men elkaar helpen met zoeken !!! Dus: de ontreddering was groot, de verwondering te schoon, de hulpeloosheid te overwinnen, de gedachten vrij , de..... Sommigen hadden voordien het " te vinden "gedefinieerd maar twijfelden alweer, "was het dat wel" maar ze hadden minstens een begin. Zo strompelen en stotteren we onze wereld bij elkaar en hopen een "zin" bij elkaar te sprokkelen of al minstens de leesinrichting te hebben bepaald. Dit is de Zomeracademie 2010 waar ik momenteel werk. Het vinden van een weg daar draait alles om en uzelf de vraag stellen is een begin. Geen goed of kwaad, geen schoon, beter, best verhalen! Alleen maar lichtpunten in het eigen duister gebied. Slechts 7 dagen van wat er honderden moesten zijn, slechts dagen die jaren nodig hebben. Maar de eeuwige afleiding van ons materiële bestaan ligt op de loer, ook hier. Bang dat we ontredderd zullen achterblijven in de spelonken van onze gedachten in de duisternis waar alle "nieuw zijn" begint. We zijn eeuwig bang ook al weten we dat dit nu net niet helpt. Ik tuit de lippen en fluit een deuntje en ga de duisternis in wetend dat ook daar diep inside zich het licht bevindt Zomeracademie 2010
Wie subsidie als salaris ziet is verkeerd bezig! Het staat er niet zo, maar toch bijna (knack van deze week, interview met Joke Schouwvliege, Vlaams minister van cultuur). Het gaat over de kunsten sector. Alsof wij de enigen zijn die subsidie als onderdeel van ons salaris gebruiken. De welzijnssector, het onderwijs, justitie, landsverdediging, het politieke gestel en wie weet wat nog meer gebruikt overheidsgeld ten dele als salaris den dele voor werking. Wat is er fout met subsidies binnen cultuur/kunsten. De kunsten, uit noodzaak geboren, zijn er altijd geweest. Het voortdurend proberen en stotteren, het kijken vanuit een andere hoek, de benadering der benaderingen en toch weer anders, de noodzaak van het ontmoeten ook, ...en nog veel meer dan dat. Net "dat meer", net die benadering moet het ontgelden. Maar men slaat en zalft, men klieft en lijmt de stukken weer aaneen. Het lijkt nog niet duidelijk waar we heengaan , waar we willen uitkomen. Zowel hier als de ons omringende landen staat kunst en de gehele culturele sector en zeker de financiering daarvan ter discussie. We kropen de voorbije jaren uit een achterstandspositie en dreigen die alweer te moeten inleveren. Oorzaak: een crisis! Welke crisis ? de crisis die de wandel en handel van banken en hun speculanten ter discussie zou moeten stellen. Niets daarvan, we geven die handel kredieten zodat ze er weer flink tegenaan kunnen en vooral verder het kwaad kunnen aanrichten. En wij? Wij handelen in waarden, in normen en hoe we die verschuiven willen of net niet, we handelen in woorden en tekens om te komen tot enige betekenis al dan niet gedragen door ons allen. Je kan maar beter lucht verkopen deze dagen of handelen in drinkbaar water of in de stilte. We moeten ook opener en toleranter, hoezo opener? De kunst is net openbaar en als het dat niet is dan is het net opgekocht door de dubieuze handel als belegging. Hoezo toleranter, wat verdraagt de kunst vandaag niet dan? We zijn soms moeilijk, ik geef dat met volle verstand toe of we komen moeilijk uit onze woorden en tekens, dat is ook waar. Maar daar gaat het nu net om. Zo lang blijven zoeken tot de formulering helder is en dan toch weer zo relatief dat het dicht bij de leugen staat! Daar zijn wij dan mee bezig. Is dit essentieel? 'T is maar hoe je kijkt. De kritiek , de formulering en de herformulering, het zoeken aan zich, het hanteren van de taal die net bedacht is, ..... ze houden ons allen wakker en fris zodat we niet alleen het slijten der gewoonte ondergaan. Ze maakt het leven fris en leefbaar en is even noodzakelijk als water en lucht! De nar, de zot.... het zei hem vergeven dat hij het elke keer weer probeert en niet slaafs de macht van de herhaling der herhaling beleid!!! Maar dit ontolerante en gesloten stuk is in vrije tijd ontstaan en is ongesubsidieerd, is het dan meer waard? Is het intolerant en gesloten? Jawel mijn publieksbereik is matig tot klein, mijn invloed ook, maar is ze daarom minder of moet ze daarom minder? Teveel vragen die me rusteloos doen ronddolen in het landschap van de onwetenden die zoeken naar een samenleving die alvast probeert en telkens opnieuw probeert een antwoordt te geven hoe on-vol-ledig ook. Wie wil dat nu betalen?
Waarom kunsteduactie dikwijls niets met kunst te maken heeft! Of waarom de bakker niet altijd een goede piloot is!
Ze dansen en springen in het rond, ze lopen verkleed en geschminkt door de lokalen en over het plein. Met verf worden grote panelen geschilderd en anderen hanteren de spuitbus voor een graffiti muur. Dit alles onder de noemer kunsteducatie terwijl "kunst" bij niets in deze activiteit komt kijken. Het is één van de zoveel animatie activiteiten , die er best mogen zijn, maar die in de verste verte niets met kunsteducatie te maken hebben, maar steevast zo omschreven worden. De link met de kunsten is zoek, het is louter spelen met verf, kledij, spuitbus, rond tollend op muziek. Gelukzalig amusement. Schoon in zijn soort en goed dat het bestaat! Deze activiteiten zijn rijkelijk gespreid in het landje van P.P. Rubens, Jan Van Riet, Jan Decleir, Renaat Braem, Hugo Claus, Tom Lannoye en vele vele andere. Meestal worden dit soort initiatieven opgezet door culturele of jeugd actoren die ergens in een decreet hun bestaansrecht vinden en de noemer kunsteducatie in hun doelen hebben staan. Daarnaast bestaan er in het het land van copy en paste uiteraard de nodige niet erkende varianten. Met z'n allen zijn dit dan ook de wereldverbeteraars die in onderwijs, kinderopvang en de culturele sector hun diensten aanbieden om de muzische vorming en kunsteducatie mee te helpen vormgeven. En ja ze slagen erin om met scholen feesten op te vrolijken, activiteiten op te zetten waar kinderen leerkrachten en ouders enthousiast van worden, culturele manifestaties kleur te geven en op te vrolijken tot spijt van wie het benijd. Is daar iets mis mee? Neen, wie ben ik om dit te veroordelen. Maar er is een probleem, het geheel wordt afgedaan als een oplossing voor het kunstzinnig werken op school en daarbuiten, om kennis (jawel kennis), ervaring en het beleven van de kunsten te integreren in de dagelijkse praktijk. Wie zijn de clowns die onder de noemer kunsteducatie een mooi feest aanrichten en zand in de ogen strooien van vele opdrachtgevers. Het was toch plezant, het was toch goed? En ja kunst, wat is dat mijnheer? Daar ze met animatoren werken, werken ze ook nog eens aan tarieven waar de kunst educatoren met een zekere achtergrond niet kunnen aan tippen. Niet dat ik voor een diploma gerichte arbeidsmarkt ben maar eerlijk is eerlijk. Enige kennis en inzicht in de kunsten is de minste vereiste die je moet stellen aan de vele kunstzinnige werkers ten velde. Zo vergaat het ook de creativiteits-activiteiten, als ze maar iets maken, dan wordt het al snel creatief genoemd. Inzicht in de mechanismen van creativiteit hoeft niet om te mogen begeleiden. Zo vergaat het de kwaliteit in de sector waar ik het hoofd koel probeer te houden en het hart op de juiste plaats. Als we nu eens bakkers auto's lieten repareren, vissers het land lieten besturen, leerkrachten tot haven kapiteins benoemden en artiesten de logistiek van dit land lieten runnen. Dat moet toch kunnen ..... hier en daar zal er toch wel iets lukken zeker? Of had ik gewoon een slechte dag?
Alsof het beter is als het binnen de lijntjes blijft, tussen de vier muren van ons bestaan! Zo vergaan er vele uren, dagen en jaren van ons bestaan. Er gebeurt niets dat ons ongerust of rusteloos kan maken dan. We draaien immers dezelfde plaat, dezelfde film als die van gisteren of vorig jaar. Alles is veilig en de angst of het bang zijn lijkt voorgoed verdreven. Alles een naam en een plaats, alles is orde of is in orde! Neuronet gevormd, cellen regelmatig aangevuld vanwege evenwichtige voeding, hormonen spiegel zo glad en koud als een ijsbaan. Het kost moeite om deze toestand te bereiken, maar het is enkel luiheid die hem doet behouden. Vooral niet zien, horen, voelen, proeven, ruiken behalve dat wat reeds is benoemd, kan me in deze toestand houden. Vooral niet op scherp staan, niet verliefd worden, niet beleven, alleen nog net in leven zijn of is het dat ook niet meer? We kunnen dit lang volhouden de toestand van de zogenaamde harmonie van de leugen. Het bestaan verworden tot wat ik weet. Niet meer buiten die grens gaan, geen tumult meer, geen lawaai. Wat is er nodig om dit uiterste ongeluk dat "geluk" wordt genoemd te verstoren? Welke moed, hoogmoed, deemoed is er nodig voor ik mij toesta de lijn van het zekere te verlaten. Men wacht en wacht en er gebeurt niets buiten dat wat men kent. Enkel het gevoel dat er meer moet zijn blijft sluimeren maar ook dat went als een vanzelfsprekendheid. De ander kant blijft duister en uit het gezichtsveld. Ik ga er niet prat om dat ik de grenzen van dit veilig nest aantast , maar het is sterker dan mijzelf. Eindelijk nog eens on-zin horen, net wat niet past, gedrag als nieuw of ongepast te zien, mijzelf zien of voelen als nooit eerder, het geluid vervormt als nieuwe muziek, onbekend van kleur en smaak. Alsof er tabula rasa in mijn hersenpan is ontstaan. Alle eerder gevormde banen even van geen tel, ook al weet ik dat dit een leugen is, toch voelt het zo. De adrenaline voert het woord de cortecoïden laten de onderdrukking nog even wachten. Het raast in mijn hart, bloed door mijn aderen als gevaarlijke stroomversnellingen, en ikzelf midden in dat gewoel, niet weten of ik het haal. Maar plezierig, leuk, fantastisch en alles tegelijk! Wetend dat de stroom straks afneemt en ik een tijd zal doen met de herinnering tot ook die weer slijt en er enkel gewoonte overblijft, het slijten van dagen. Tot de zon weer op mijn huid brand, jouw hand de mijne raakt, uw geur mijn neus binnendringt, de tranen van zoveel geluk bij het aanhoren van twee dochters op viool als vanzelf daar zijn,... tot dan blijft alles bij gisteren en vol-daan. En dan zijn we weer aan zet wetend dat elk spel een onverwachte wending kan nemen, als we maar spelen. Spelen en spelen tot de vermoeidheid ons als vanzelf in slaap brengt.
Het is spelen met de stukken die in het gezichtsveld liggen met de hoop, dat er niet al teveel stuken daarbuiten vallen. Met zijn allen spelen we het spel, in een voortdurend zoeken naar wat op welke plaats moet liggen. We proberen de werkelijkheid te construeren als samen met zijn allen één puzzel oplossen. Een paar miljard stukjes moeten op de juiste plaats en er lijken elke dag nieuwe stukken toegevoegd. We proberen het alvast in goede banen te leiden we voeden op tot de essentie! We leren af! We leren één taal dat is krachtdadiger dachten we. We oordelen over mooi en lelijk over goed en slecht , dat is duidelijker! We leren ook over vrijheid en waar die eindigt en we leren over het vangen van fantasie in kaders. Zo doven we langzaam maar zeker de verwondering. Het is als een schaap te grazen zetten in de woestijn en nog verbazen we er ons over dat het schaap steeds magerder wordt.
Het begon met het afleren. Let op en zit stil, was niet direct de goede motivatie voor mijn beweging's taal. Het niet mogen meezingen vanwege brom was het einde van een zoektocht naar grondtoon, toon en boventoon. Het blad papier leerde mijn lijn in te tomen tot zijn grenzen en mijn beeld werd daarmee voor eeuwig gevangen in een kooi. De letters die ik schreef werden keer op keer onderworpen aan de regels van welvoegelijkheid. Ze werden geschaafd, gefilterd en geordend van goed naar slecht, van mooi naar lelijk. Van aannemelijk tot ongeoorloofd. En elke dag leerde ik af, zag ik de werkelijkheid als een afspraak. Als een beeld wat we ons voornamen en niet zoals het was. Alles geprogrammeerd. Tot ik weer een ander ontmoet met zijn waarheid en zijn beeld, dan was het hopeloos verloren lopen in elkaar en elkaars tekens, letters en klanken. Bij elke adem, bij elk kijken staan we verderaf. We weten het, de angst slaat ons, martelt ons en laat niet los. Het streven naar geluk is zo voortdurend verstoord. En als een vis op het droge zwemmen we naar een onbestemde overkant.
We wisten en weten het zeker, als we niet in staat zijn een gemeenschapelijke taal te vinden, zonder vooraf te oordelen zijn we vogels voor de kat, schapen in de woestijn, mensen zonder zuurstof, leven zonder groei. Of dit liefdevol kan en zonder pijn is de grote schrik. Zo stellen we het gebeuren uit, schuiven het voor ons uit. We blijven bij "het afleren" van gisteren, gebruiken de methodes van opvoeden en kijken, luisteren, voelen,.... van gisteren omdat we dan zeker zijn van de uitkomst. Het programma uitvoeren zoals ze ons voordeden! We weten dat we stilstaan en smeken valselijk om wat meer creativiteit en om een andere kijk. Bang voor de kunsten en de kunstenaars die zoeken naar die nieuwe taal. We haten de lijnen buiten het blad, de klanken buiten het aangenomen mooie, de letters in de andere volgorde, de nieuwe regels voor een aloud spel. We geloven na jaren nog niet de wetenschapper die zegt dat het relatief is, dat het vloeit, dat het verandert dat het begonnen is en nooit eindigt. Dat het een spel is dat we moeten spelen, maar dat winnen nog verliezen er toe doet. Dat het spelen nooit ophoud al maken we er een eind aan. We spelen een bestaan.
De dualiteit van ons bestaan is compleet, we spelen een spel zonder het echt te willen spelen, we willen enkel winnen ! Vraag wat is de prijs.
Over Creatie of iets zoals vliegen op eigen kracht !!!!
We hebben zo de neiging om alles te vereenvoudigen, te versimpelen zodat we kunnen doen alsof we het begrijpen! Dat doen alsof levert ons dan nog succes op ook. Hoe simpelder we de werkelijkheid voorstellen hoe meer succes. Succes en loopbaan zijn meestal daarop gebaseerd, de simpele werkelijkheid. Kijk maar naar ons schoolse bestaan, daar waar 1+1 altijd gelijk is aan 2, daar waar de geschiedenis eenduidig is waar het woord de meeste instructies weergeven. Tot we langzaam ontdekken dat dit net afleren is. Het niet meer zien van de complexe werkelijkheid waar 1+1 evengoed verliefd kan zijn of meerdere uitkomsten kan hebben , waar geschiedenis vele facetten heeft, waar letters maar betrekkelijke betekenis hebben net als het woord. Het formele leren wat gebaseerd is op vastgelegde leerkaders, leerplannen, eindtermen en eindoelen is de vereenvoudiging van ons bestaan. Net datgene bijhouden wat we willen zien en als werkelijkheid aannemen. Vooral niet zien wat we "niet weten" of waar de twijfel toeslaat. Net die verwarring brengen die we als spelbederver zien. Bij dat informele leren, waar alleen het witte blad gaapt, de grote onbekende achter elke klank, elke beweging, elke gedachte staat, daar is twijfelen de regel en begrijpen zeer relatief. Met die relativiteit weten we in ons gestructureerd onderwijs en bedrijfsleven geen blijf. We roepen graag dat creativiteit méér moet en overal moet zijn. Maar intussen vinden we regel na regel uit om net die creativiteit aan banden te leggen, om ze niet toe te laten. Waarom liegen we anders altijd. We beweren stoelen, tafels en huizen te zien terwijl we uitvindingen een eenduidige naam geven om ons gemoedsrust te kopen om niet telkens een creatie te moeten aangaan. En net daardoor blijven we onbeholpen bij wat we gisteren reeds bedachten. Onder het mon van progressiviteit dwepen we met het weten van gisteren zodat we vandaag niet meer moeten waar-nemen, want alles is al waar! Zo zie ik niets meer dat nog noemenswaardig verschilt van gisteren, Zijn we daarom zo blij/bang/boos om kunst, omdat het net dat op zijn kop zet wat we net op een rij hadden? Omdat het net dat doet wankelen wat we op evenwicht getraind hadden. Wij dwazen geloven nog steeds niet dat we kunnen vliegen op eigen kracht. Gewoon even ogen dicht! En jawel de landing zal een smak geven omdat we dat geloven dat het zo is. Omdat zwaarte-kracht het wint, omdat we niet verder voor waar-aan nemen dan wat we gisteren voor waar aan namen. Ik ga met een smak tegen de grond! heerlijk! En met een ervaring rijker weet ik dat betekenissen anders zijn dan wat men mij leerde of moet het "afleren" zijn. ". Geef mij maar het informele de kant van de dwazen en de twijfelaars. Ik geloof nog steeds in mijn vliegen al was het maar uit schrik om te landen.
Het zal u wel niet verbazen: kunst hoeft niet, kunst moet
niet, kunst moet ook niets! Maar het is er altijd geweest, in alle gedaanten en
verschijningsvormen. En nog steeds moeten we dat uitleggen! Daar zijn
kunsteducatoren dus mee bezig, de uitleg van het ongewone gewone, de uitleg van
het onnuttige nuttige, de uitleg van het waardeloze waardevolle.
Kunst is zoiets als de adem, niet inademen is doodgaan het
wel doen is meteen de vraag stellen en wat daarna? Wetend datvragen onbeantwoord blijven en zich
telkens in andere gedaanten zullen voordoen. Elk antwoord , elk kunstwerk is
een poging die de volgende vraag inhoud.
Zoals je ziet zitten we daarmee meteen in de essentie van
het bestaan. Of ik dat nu wil of niet kunst en meteen ook de kunsteducatie
is een oefening in stotteren, in proberen, in een poging tot
Daarom dat er ook zoveel commotie rond ontstaat, zoveel
discussie ook. Daarom ook dat het zon verdomd moeilijk doch geestig gebeuren
is. Er is altijd commotie en dynamiek als het over kunst en kunsteducatie gaat.
Niemand heeft het bij het rechte eind en elk heeft zijn gelijk!
Mag men daarom
doen wat men wil? Zeer zeker niet! Men moet zich specialiseren in de mensheid
en zijn uitingsvormen, men moet maatschappelijk willen duiden en plaatsten, men
moet altijd twijfelen aan elke waarheid en dat verbind ons meteen met de
wetenschap, want ook daar is elke twijfel over gevonden waarheden
gerechtvaardigd. Daarom ook zitten we altijdin het oog van de storm, daarom worden we belaagd en
bekritiseerd. En we moeten toegeven dat het goed is zo!
Dus wie een rustig leven denkt te hebben met kunst en
kunsteducatieverlaat beter meteen
deze wereld vol twijfels en chaos. Een twijfel die elke dag opnieuw moet geordend met het inzicht
van dat moment steunend op traditie en het weten van gisteren en de honger naar
morgen. Ook al weten we dat het enige moment, het momentnu is wat het antwoord
en het inzicht in zich heeft.
Het is geruststellend dat het nooit zal ophouden tenzij we
ophouden met ademen!
Dus adem vrij en vrolijk en ga door met het inzicht dat de
weg al lopend ontstaat.
Wat me drijft vragen ze. Hoe moet ik daar op antwoorden? Hoe kan ik daar op antwoorden! Het is als het schrijven van een tekst het begint ergens om ergens te eindigen. Waarom je eraan begint is nooit helemaal duidelijk en wat het wordt al evenmin anders schrijf je niet, anders adem je niet. Met dat laatste is het nog het best te vergelijken, met ademen. Het niet doen is doodgaan, het wel doen houd niet de vraag in waarom je het doet, het gebeurd en dan ga je verder. De vraag staat buiten het vormgeven zelf. De vraag is ouder of van een andere orde. Ze heeft niets met het zoeken van woorden, gebaren of tekens te maken. Een maal je formuleert of probeert dat te doen (laat het mij op iets als stotteren houden) is de vraag weg, zit je in een andere flow. Wie drijft aan? En welke moraliteit dat heeft is al evenmin duidelijk, maar het is wel ikzelf die het doe. Zonder denken als het ware, al is dat geen zekerheid. Maar de gedachten zijn niet gewild ze "zijn daar", alsof vanzelf ( al denk ik dat het toe-geven is). De romantiek van het vormgeven bestaat, al is deze lang niet zo plezierig als sommigen dat willen zien. De kwelling , het niet weten, het ordenen van die chaos die dit alles aandrijft het is een hoop vol verlangen en pijn vol liefde en haat vol van elke bestaande tegen stelling. Voor je begint is alles zekerheid, eenmaal begonnen zet je gewoon alles in de solden , grote schoonmaak, uitverkoop, tabula rasa! En wat komt ? Misschien helmaal niets, misschien houd het gewoon op, stopt het ademen! Dan op dat moment is alles zwart en wit, is alles engel en duivel is alles goed en kwaad. Niets bied noch polariteit of zekerheid het is noch leven noch dood. Pas daarna zie je de ravage of de helderheid. Maar de drang naar nog een hap lucht komt weer en weer en weer. Iets als het niet laten kunnen, of is het niet willen. Lossen om vast te houden of net zoveel verliezen tot het zichzelf oplost.
Dat is wat drijft, een wrakhout dat ooit verdwenen zal zijn, de betekenis zal wel duidelijk worden onderweg!
Koffie in de ochtend en alles is helder en duidelijk. Alles is zoals het altijd was. De stoel en tafel waaraan ik zit zijn er nog steeds en dragen hun naam en lot. En dan weet ik weer dat alles een leugen is, een gestotter om een beetje vat op ons bestaan te krijgen. Dat alles -moeite doen is- om onze angst in te dijken. De angst van alleen zijn, de angst van -het niet graag gezien worden-, de angst van de chaos die er altijd zal zijn en het ware avontuur in zich draagt.
We weten al langer dan vandaag dat ons gestotter tijdelijk resultaten oplevert die we dan promt voor de eeuwigheid bewaren. Angst onze afkomst en onszelf te verliezen. 1+1 is dan voor altijd twee, en weten dat het een leugen is! Dat twee als resultaat maar één van die werkelijkheden is. Dat liefde nooit twee is maar veel meer! Dat welke taal we ook spreken, welk beeld of klank we gebruiken het altijd leugens zijn en halve of valse waarheden. We doen ons uiterste best om niet alleen te komen te staan! En dan die ochtend bij de koffie slaat het weer toe. Maar eerst nog de baan op en rood licht blijf rood en dust stoppen!!! Zo hebben we afgesproken, zo hebben we geleerd, zoals zoveel uit gemaktsucht aangenomen waarheden en werkelijkheden. Ja ik ken die , de gemaktzucht. Ook al was ik niet de beste van de klas, ik heb me echt ingespannen de werkelijkheid te zien zoals eenieder. Ik heb me gewrongen in het keurslijf van dit is "echt waar"! Ik heb me mee bedrogen en daar mijn best voor gedaan. Ja ik heb dat ook leren, studeren, denken genoemd. Ja ik had angst om alleen te staan.
En nu ik drink koffie uit een beker, je echt uit een beker , zeker weten, het is gerusstellend dat koffie en beker er zijn ook als zijn ze er niet echt. Ik ben een illusie, een onoverwonnen angst. En ik wist al langer dat ik nooit alleen kom te staan met mijn gedachten, die lopen nooit weg, ze zijn er altijd. Voor eeuwig? Ach die eeuwigheid weer een gespin om leven en dood duidelijk gescheiden te houden en tijdelijk onze schrik te beheersen. dus niet voor eeuwig dan maar enkel hier en nu, bij een beker koffie, lekker!
Alsof de tijd stilstaat , alsof we met zijn allen even doof zijn, alsof kleur alleen nog in schakeringen van wit bestaat, zo heeft de winter het nieuwe jaar zachtjes betreden. Schuchter en zacht begon het, in de hoop dat alles zachtheid en puur wit zou blijven. Dat is buiten de mens gerekend die meteen uitrukt met borstel, schop, zoutstrooiers en sneeuwruimers. We hebben geen tijd voor "dit pure" van het begin, geen tijd voor stilte, het moet vooruit, altijd vooruit. Er is geen tijd te verliezen, de crisis oftewel de collectieve waan ervan verdraagt geen verstilling. Dus weg met deze broze bruidsjurk, opruimen die handel, slopen van de poëzie van mijn ochtenlijk gedacht. Werken met zijn allen aan "de vooruitgang van de mensheid" zal dit moment als de geschiedenis ingaan. We strooien zout op onze wonden! Janken doen we niet zagen des te harder. En dan kijk ik weer naar buiten , niet naar de straatkant , niet de facade-kant van de mens, maar naar de achterkant van ons bestaan. De kant van de schone kotterie en de lelijke tuinhuizen, daar waar grootvaders met duive speelden, waar grootmoeders de was te wapperen gingen, daar waar onze dromen en weg gedeemsterde idealen liggen. En jawel, geen zout of schop heeft hier het bruidstapijt aangeraakt. 2010 is hier intakt en wit gebleven. Nog even en dan komt die warmte die alles langzaam transformeert in wat het volgende zal zijn. Ik wacht geduldig en laat de winterse bruid nog even.
De cijfers van de klimaattop zijn niet waar, de armoede cijfers zijn niet echt, de migratiegolven niet om in te geloven, de nobelprijzen zinloos..... verder is er niets. Er is niets dat ons van ons stuk kan afbrengen, we doen elke dag wat we menen te moeten doen. Zo goed zijn we in het alledaagse, in de gewoonte. Iemand er iets op tegen ? Nee toch. Niet zeuren, gewoon de tram van elke dag, op tijd een boterham en een frise pint mijn thuis is immers waar mijn...... en anders een wijntje doe maar een fris wit! En dan komt het weer, dat einde jaar waar we met zijn allen vrezen voor te donkere koude dagen, voor de grillen van het feestgedruis, voor de druk om elkaar weer recht in de ogen te kijken en iets leuks toe te wensen. Verder is er niets aan de hand. We zijn gezond en stappen verder bij elke stap weer iets dat voorbij gaat zonder echt voorbij te gaan. Een herinnering aan wat ik eerder was en deed. En dan begint het weer dat eeuwige zoeken naar weer anders en meer terwijl ik nu goed hier en nu ben aanbeland. Verder is er niets. Het gaat gewoon zijn gang en straks weer die tram op, anderen de file in, of weer anderen achter een fornuis, een computer of tv of nog met een boek de zetel in steeds weer steeds opnieuw. Verder is er niets die deze schoonheid bedreigt behlave de mijmering ove morgen en anders en weer.....
Dagen zijn spiegels van het seizoen waar ze in doorgaan,. Neem nu vandaag, typis herfstweer waar de resterende bladeren vallen, de lucht blauw is, het toch vochtig aanvoelt, niet echt koud is en ik mij druk maak om de bagatellen van elke dag. Het lijkt op een onbeslist gebeuren waar je nog alle kanten mee op kan, maar dat laaste is een leugen! De schijbare dood is ingezet om dan later juichend weer te ontkennen dat hij er ooit is geweest . Het is zoeits als schoon en lelijk tegelijk, iets als lekker en vreselijk bitter, iets als zwart met teveel wit. Ik sta in de wacht om te beslissen wat ik er ga mee doen: doorgaan of negeren? Maar ik leer af te negeren wat zich toch voltrekt. Zoiets als "het leven" zelf, dat kan je toch niet negeren enkel deelnemen is een optie elk verzet is een leugen! Waarom hang ik dan zo dikwijls de dwaas uit door mij te ergeren en dat als verzet in te zetten! Het (afl)eren geeft mij tot hier gebracht, nu weer herinneren wat ik al altijd wist: ik ben elke seconde dat ik bij mijzelf ben in goed gezelschap!
Als men niets zegt, dan roept de stIlte soms beweging op.
Stilte is zoeits als niets zeggen, niets denken, niets doen..... maar dan is er ook niets. Dat blijkt ook zo met woorden. Indien ik geen gedachte(n) formuleer dan valt alles stil en gebeurt er niets. Toch niet bij mijzelf. Dan kan ik er evengoed niet zijn. Ik ben aldus verplicht mijn gedachten elke keer weer opnieuw, hoe banaal ook, ten berde te brengen. Het "niets te zeggen hebben" wil dan meteen ook zegen dat ik te weinig in beweging ben, dat ik de beweging van anderen of het andere onvoldoende voor waar neem. Dus de stilte die ik zo genoegzaam wil bereiken is tegengesteld aan dat wat me in bewegng houd en wat alles doet bewegen. Deze contradictie is een dramatisch feit die het (mijn) leven in zich draagt. Maar wat met de stilte van de overpeinzing en de reflectie, die blijkt hoegenaamd niet stil te zijn maar erg veel lawaai in mijzelf te veroorzaken. Soms ritmisch herkenbaar en aangenaam van toon, maar meestal net niet. De chaos en toonongerijmdheden blijken zich meer voor te doen dan dat ik soms verdrage kan en dan kies ik voor het gewone of de gewoonte (alles blijft zoals het is). Daarom is het goed om de buitenwereld op te zoeken die net dat in zich draagt wat ik zoveel mis "de stilte die beweging oproept"en alles draagelijk maakt. En dan af en toe dan snap ik het e vallen de zaken op een plaats zodat er weer een moment van orde is! Dan roepen we met volle stem "leve de chaos".
Ik had me teruggetrokken in alle stilte. Mijn adem was het meest hoorbare wat er was, onderbroken door gezoem van een vlieg of het verre loeien van een limousin koe. Om maar te zeggen het was een stilte waar je moet aan wennen,net zoals het wennen was aan de lucht die niet in mijn ogen prikte, of mijn keel irriteerde, wennen aan een luchtzuiverheid die na drie dagen mij adem rustiger en voller maakte. Het bestaat dus echt, plaatsen waar het goed is te zijn. Jawel ik ben graag in de stad, jawel ik hou van culturele omgevingen en jawel ik durf zelf ook wel teveel lawaai te maken... maar teveel is teveel. Na drie dagen was op mijn plek van stilte elk geluid teveel, het gepraat teveel,..... hoe lang is zoiets vol te houden? Ik weet het niet, want na een weekje van bijna stilte hebben we ons tegoed gedaan aan vrienden en dat maakt lawaai! Daar is niets aan te doen! Vrienden maken lawwaai zelfs al zijn ze stil. We konden zwijgen onder elkaar en toch lawaai maken.
Nu is alles al weer verleden tijd en de keel is geirriteerd de ogen prikken van het stof en mijn longen durven het gepiep van weleer alwaar laten horen. Maar in mijn hoofd zit de stilte van de lawaaimakende vrienden nog, zit de stilte van een landschap, zit de stilte van de schoonheid. Ik hoop dat ik hiermee het gerommel van de dagen vol drukte, fijn stof en discusies over mobiliteit overleef anders moet ik terug om dan vast te stellen dat ook het andere iets heeft namelijk het verlangen naar stilte!
museumnacht, kermisnacht met zijn allen in de..... juist!
Museumnacht,
Ruim 40.000. cultuurliefhebbers hebben zaterdagavond de Antwerpse
museumnacht bezocht. "Een absoluut record", vertelt
communicatieverantwoordelijke Ruth Cluysen. "We hebben nu echt wel ons
plafond bereikt." dat melden mij krantenredacties op zondag. Jawel, ik was een van hen, een van die 40.000. Ik kon vaststellen dat er veel volk was dat in en uit het KMSK en Fotografie mueum op Anwerpen zuid liep. Ik hield het bij Mukha media en wat foto's in fotomuseum, op de bovenverdieping was het immers rustig vanwege de vele trappen. De verdiepingen lager waren zo goed als ontoehankelijk vanwege een teveel aan culturparticipanten zoals dat heet. Je kocht een armbandje en mocht naar believen van museum naar museum hoppen alsof je zoveel kunst op één avond kan bevatten alsof je de wereldgeschiednis kan vatten op een paar uur alsof je meer kan zien dan het kijken je toelaat. Maar ik was dus op de bovenverdieping van het fotografie museum beland, achteloos begon ik wat in het rond te kijken en mijn roes van veel volk, feest stemming jawel kermissfeer was plots verdwenen. De beelden grepen naar mijn strot, hier was ik niet op voorbereid, ....... de tentoonstelling van Geert van Kesteren. Baghdad Calling/ Why Mister, Why? kan je beter bewust binnestappen dan achteloos... dit doe je niet ongestraft, je stemming kan keren!!! Binnewandelen omdat je er nu eenmaal bent is vragen om slagen op je netvlies, slagen in je berin en je hart . Nochthans liepen hier nog een 75 zielen starend rond, maar zei konden de plaatsjes beter aan dan ik, ze keuvelden gezellig onder elkaar ze waren sterker gewapend of ze hadde bewust gekozen!. Ik kon amper 20% van de werken bekijken en had genoeg van mensenleed en onvermogen om elkaar te begrijpen. Dus ik naar beneden om te kijken en luisteren waar ik voor gekomen was/ Beelden van een nieuwe film met livemuziek van Jef Neve en teksten van Dimitri verhulst, wil je daarover meer ga dan naar "de Nachten" daar herhalen ze dit fantastisch gebeuren, waar ik verder over zwijg. Na dit heerlijk moment was enkel nog een terras aan mij besteed en liet ik musea voor wat ze waren, meer kon er echt niet in. Hoe kun je na en maaltijd nog even langs een ander restaurant paseren om er nog een menu te veroberen? Ondertussen bleven drommen en trossen mensen in en uit de musea lopen. Het leek wel of ze nu éénmalig open waren die tempels van bewaarde kunst, of er anders een verbod op museumbezoek stond. Alles moest deze avond en nu!!! Laat ons de musea gewoon wat meer en langer openstellen, het kan nooit genoeg zijn en laat ons dat volk wat spreiden zodat het kijken gemakkelijker kan! Maar komen ze dan nog die 40.000 zielen op een rij? Als schapen gedwee is elk evenement goed voor cultuurparticipatie, de natte droom van voormalig minister Anciaux. Deze nacht trek de quota van de culturparticipatie tot aanvaarbare niveau's nog zo'n paar nachten en evenementen en we zijn koplopers. Of het leuk is ? Of mensen daarmee de kunst ontmoeten? Dat is op avonden als deze een slechte vraag. We huppelen met zijn allen zij aan zij in de grote rij. Zo exclusief is kunst dus!
Nog steeds vanop de Zomeracademie09 bedenk ik mijn woorden. Ik ben noch schrijver noch dichter maar woorden zijn er in gegrift door opvoeders en deelgenoten. De woorden lijken nooit op te houden en zijn, net als mijn denken zelf, niet stil te leggen. Toch gaat het eerder om weggommen dan om stapellen van woorden, als ik al wat te vertellen heb en wil formuleren. Nu zijn er mensen die dat stukken beter doen dan ik en daar profesioneel mee weggeraken om dat ze de techniek , de spelling de grammatica beheersen. Ik niet, ik probeer, zet een stap en dan de volgende en wie weet loopt het. Ik probeer enkel mijn gadachten te beheersen ze een vorm te geven ze te vatten "met andere woorden". Ik leer dat de brij en de overvloed aan woorden en tekens de dood is van mijn gedachte! Laat mij vooral gommen, laat mij woorden wegnemen, het vervagen van de veelheid. Laat mij zoeken naar net dat teken wat voldoende is om te doen wat het moet doen.
Ik zie vandaag dichters , schilders, animatiefilmers, schrijvers, spelers, dansers, tekenaars, kostuum- en objectontwerpers zoeken naar net die eenvoud van dat woord dat altijd al gezegd had wilen worden. Naar die combinatie van woorden en teksten die net die zin vormen die alles omvatten. Ik geef toe , het witte blad is een strijd, eenmaal het vol onzin staat er woorden van wegnemen is een grotere! Net dat laten wat is en moet zijn dat is de schoonheid zelve. En dan, eenmaal dat er is wordt het stil, ook vanbinnen!
Men vertelde mij gisteren dat het beter is afkortingen voluit te schrijven. Je zegt niet "vb." maar "voorbeeld"of "een beeld voor"! Zoals het schone "ttz"namelijk, "t'is te zeggen".... indien je (inderdaad) de woorden voluit schrijft is er geen ontkomen aan. Eenmaal geschreven of gezegd "t'is te zeggen" vraagt dit zeer nadrukkelijk om een verhaal, om een verduidelijking, om een vervolg. Je kan dit niet laten liggen, het wijst je op de verantwoordelijkheid u verder uit te drukken. Het vraagt om duidelijk te zijn. Het vraagt je om de schaamte op te bergen en te zeggen wat je te zeggen hebt.
Deze zeer wijze maar eenvoudige woorden werden dan ook het motto van de Zomeracademie09, die ik in goede banen mag leiden. Honderd deelnemers zoeken met dit schone begrip naar wat ze werkelijk willen zeggen en al altijd hebben verstopt in een afkorting, in een te korte bocht die ze namen in de tijd die ze niet namen om juist dat te doen waar hun verlangen lag!
De schoonheid is dan ook aan mijn kant als ik ze zie worstelen nadat ze het hebben uitgesproken en de de strijd begint. Eén voor één doen ze het. De ene voorzichtig de andere met bravour of met een stem van een brandalarm. Maar ze doen het allemaal ze spreken het uit en dan is het onheroepelijk. !!! "het is te zeggen" !!! Wat volgt is een strijd, een nieuwe adem, een bevrijding, en pak van het hart, een daad van wanhoop, een teken!
Het is waar, het voluit schrijven van de woorden is het zoeken en weten dat het goed komt!
Het lijkt wel het zuiden of tenminste zuidelijker dan het in werkelijkheid is. Je loopt in een stad vol van ontblote kuiten, in alle merken en maten: geschoren, ongeschoren,blank, bruin, met en zonder muggenbeten, azachte tienervormen en getaande oude mannen vormen, of wat dacht je van de net onthaarde vrouwen kuit met miljoenen rode puntjes.... O wee als je de blik laat zakken naar nog lager, het is geen gezicht wat je dan voor raars ziet en het beschrijven ervan zou me dagen kosten. Vreemde zaken in een stad. Maar alles wijst erop, de warmte is toegslagen en laat een ander gedrag toe, trager en loomer dan voorheen. Ook al lijkt de shoppende mens zich druk te maken over de al dan niet waarde van een stuk textiel in solden, hij is trager dan voorheen. Het is vakantie zegt men. Vakantie voor studenten en scholieren! Ineens heb je s'ochtends geen file meer als je de stad in moet, is alles veel rustiger en trager, de alternatieve fietskarren (een hype het laaste jaar) zijn ineens verdwenen. Kinderen moeten niet meer over en weer gezeuld, van die ene buurt naar die andere waar de school toch aangenamer en beter is! Jawel er zijn "klassen" en "soorten" scholen! Neen de buurtschool doet het niet goed genoeg! En ja, dat alles brengt een gigantische vervoerstroom mee. En nu in de maanden van de ontblote kuiten is alles stilgevallen twee maanden. Zouden er ook zoiets als "klassen" en "soorten" vakantie verblijven voor kinderen bestaan. Ik vermoed van wel maar die zijn verdoken aan stranden en in bossen of bergen. Dat zien we niet! Wat we zien is een stad in rust die veel geld veil heeft om toch weer tot leven te komen "Zomer van Antwerpen" een cultuurfenomeen om de drukte opnieuw op te roepen, maar dan loomer dan de winterdrukte. De drukte van de ontblote kuit!
