De kinderen gaan een bloemenzaak binnen. Kiezen elk een bloem, een kaart. Die drie kinderen daar zo aan de rouwtafel zien zitten. Hun tijd nemend om hun kaart te schrijven. Zo ernstig en sereen. Zoveel dat jouw heengaan teweeg brengt. Jij mooie mooie man.
Met Lucas zit ik in de wachtkamer. Te wachten op de zachte handen en behandeling van de osteopate. 'Vonkel ... een luisterend huis' staat er op een folder. En ook : 'een instaphuis en ontmoetingsplaats voor omgaan met sterven, dood en rouw. En één zin in het bijzonder die me pakt : 'Wij waken bij een alleenstaande stervende thuis, in een woonzorgcentrum of in een ziekenhuis. Bij een begrafenis of crematie van iemand die niet omringd is door familie of vrienden willen we zinvol aanwezig zijn.' Het is haar mama, een psychiater, die met twee andere gelijkgestemden dit initiatief zonder subsidies en steunend op vrijwilligers op poten gezet heeft. Een Godsgeschenk moet dit zijn als je alleen bent; iemand die je bij staat in je laatste levensdagen. Ongeacht wat je in de levensjaren ervoor gedaan of niet gedaan hebt.
Vriend, metgezel, die meer en minder is dan vader, moeder, minnaar, kind hetzelfde als ik, maar anders onafhankelijk en toegewijd ouder, jonger, van dezelfde tijd. Trooster, die getroost kan worden baken en verhanger van borden broder, maar van een andere moeder, zonder rivaliteit met wie ik samenloop en die mij begeleidt. Hij gunt mij om te leven en als ik dood zou willen, geeft hij mij gelijk. Soms is het, dat ik om hem alleen verdragen blijf, wat zonder hem ondraaglijk scheen. Zonder een enkele verplichting loop ik en altijd in zijn richting.
Remi voetbalt. Tweemaal per week heeft hij een training, eenmaal per week een match. En de tweede keer dat hij naar de training ging was er een jongen die 'Dag Remi' zei en zo ervoor zorgde dat Remi's schroom eensklaps verdween. Na de training bleek dat die jongen aan de andere kant van Gent woont en met de bus op en neer reist. En pijn deed mijn hart als ik hem dan na een training of match alleen aan de bushalte zag staan, een zwart jongentje, een muggescheet groot. Met zo'n mooie blik en zo lief. Het kind dat als iemand valt op het veld de hand reikt en rechttrekt, jeweetwel. En pijn deed mijn hart als ik elke keer zag dat hij zijn voetbalkledij ongewassen uit zijn zak haalde, dat hij elke match daar als enige stond zonder ouders. Pijn had ik toen Remi vertelde dat hij moest stoppen met voetballen omdat het lidgeld nog niet betaald was. Maar dan gelukkig de week nadien alsnog geld meehad. En vandaag kwam Remi thuis met de boodschap dat E. niet meer mag voetballen. Niet meer in merelbeke. Wegens diefstal van geld uit de voetbalzak van een ander voetballertje. Natuurlijk mag niemand iets nemen dat niet van zichzelf is, maar alles in mij zegt, weet, dat dat jongentje geen kwaad in zich heeft. Piet met Remi naar de sportwinkel, want het wordt nu wel koud om zonder onderkledij te spelen met een nylon voetbalpakje aan. Het goede nieuws is dat er steeds minder ouderen in ons land armoede hebben, het slechte nieuws is dat het steeds meer kinderen treft was een nieuwsitem deze week. Onmacht en verdriet draaiend in mijn buik.
Bij mama en papa staan er meisjes op de schouw. En nu eentje erbij. Van links naar rechts: Helena 5 oktober 2012 B. Luini 1480-1532 D. Ingres 1780-1867 F.Gérard 1770-1837 L. Janmot 1814-1892
Gepakt heeft hij me op mijn gevoelig punt. Het punt waar woorden stromen. Een woordenwaterval moet ze zijn zal hij denken, niet wetende dat ik woorden meer niet vind dan wel. Maar als het gaat over tieners en meer bepaald hun gelukkig of ongelukkig zijn dan heeft hij me. Dan heeft hij mij als jong meisje, wachtend aan de ronde tafel in het donker tot mama en papa terug kwamen van het ziekenhuis waar zus naar toegebracht was na een zoveelste zelfmoordpoging. Dan heeft hij mij als dochter van mijn vader die kijkt hoe haar zus in een ziekenhuis voor de spiegel staat en haar papa haar rug insmeert met een verzorgende zalf. Dan heeft hij mij in al mijn onmacht kijkend naar zus liggend en vastgebonden op een bed . Dan heeft hij mij in mijn onzekerheid als ik op weg ben naar haar kamer en mensen mij aanspreken en vastnemen. Dan heeft hij mij in mijn eenzaamheid, in het niet vallend naast een zieke zus. En toch; geen minuut zou ik willen wissen uit mijn jeugd. Ik heb een fantastische zus die ik met niemand zou willen ruilen en het is wie ik ben, wat deel uitmaakt van me. Niet meer en niet min. 'De lijn tussen ziek en niet ziek zijn is flinterdun. Verlies van job, partner of gezondheid kan de slinger helemaal naar de andere kant doen overslaan'. Het zijn de woorden van psychiater Dirk De Wachter. De mens in al zijn kwetsbaarheid. En tieners in het bijzonder denk ik erbij. Misschien moet ik met dat vuur in mij iets doen.
Papa achtenzeventig jaar en de gewoonte in onze familie kaarten met wensen te schrijven. Ik laat mijn kinderen altijd vrij wat en hoe op een kaart te schrijven. En benieuwd was ik nu hoe ze dit zouden oplossen. Want de combinatie oud en ziek en een verjaardag is niet zo vanzelfsprekend. Pragmatisch als Lucas is schreef hij : 'Gelukkige 78ste verjaardag opa!' Helena schreef in het rood èn in drukletters, want remi's en haar geschrift zijn nauwelijks te onderscheiden en dat vindt ze niet fijn : 'Gelukkige verjaardag, ik hoop dat het en leuke dag wort'. 'Beste opa, ik wens jou nog een gelukig leven' waren de woorden van Remi. Als dat geen mooie wensen zijn.
Papa die morgen achtenzeventig jaar wordt. Vandaag is het feest. In ons ouderlijk huis, want een oude boom verplant je niet zomaar. Mama heeft met papa haar handen vol en ik kook en organiseer graag, dus dat was het deel dat ik op me nam. En lang duurde het eer ik wist wat klaar te maken als hoofdgerecht. Niet het gemengd publiek (één veganist, drie verstokte vegetariers, drie halfomhalvers en drie notoire vleeseters) baarde me zorgen, maar wel waar ik papa ècht plezier zou meedoen. En een terugblik naar mijn kinderjaren bracht soelaas. Terug naar 's Gravenwezel, de grote diepe tuin met het Mariabeeldje en druivelaar, bompa schakend met papa, bomma in de keuken, ... vleesbrood met warme krieken en bloempatatjes. Dàt zal papa's feestmaaltijd worden. Smakelijk eten paptje.
Over Pessoa heeft hij het. En in één beweging ben ik weer waar ik stond. 'Van wat niet was, ook niet kon zijn, en alles is.'
Er zijn ziekten erger dan ziekten, Er zijn pijnen die geen pijn doen, zelfs niet in de ziel, Maar pijnlijker dan alle andere. Er zijn gedroomde angsten, werkelijker Dan die welke het leven met zich brengt, er zijn gevoelens Die men voelt alleen door ze te denken En die meer de onze zijn dan het leven zelf. Er zijn zovele dingen die, zonder bestaan, Bestaan, die tergend traag bestaan En tergend traag de onze zijn, de onze en onszelf... Boven het troebel groen van de brede rivier De witte circumflexen van de meeuwen... Boven de ziel de nutteloze wiekslag Van wat niet was, ook niet kon zijn, en alles is.
De straat waar mama en papa wonen is doodlopend. Doodlopend en doorlopend. In een dreef naar het kasteel van 'De Baron'. De baron die een paar keer per jaar zijn koets uithaalt en waar de boeren in de straat nog net niet voor buigen als hij met veel hoefgekletter voorbij rijdt. Papa slaapt en mama en ik wandelen even tot aan het kasteel. Waar we traditiegetrouw en onuitgesproken de gesloten poort even aanraken en op onze passen terug keren. Over rouwbrieven die ze niet wil heeft mama het en over een rouwbericht in de krant dat ze wel wil en in welke kranten wel en welke zeker niet en over een kerkelijke begraving die ze helemaal niet wil en papa nooit zou gewild hebben en over een viering die absoluut in heel intieme kring moet en meer. En moeilijk vind ik dat. En geheel in tweestrijd verlopen mijn dagen nadien. Te praten over iets dat nog komen moet en dat ik als dochter van mijn papa het allerliefst nog jaren voor me uit zou schuiven. Te voelen als dochter van mijn mama haar nood om te praten over wat komen gaat. Te weten voor mezelf: face it Katarina, het is niet omdat je elke avond in bed je papa meegeeft dat hij mag gaan als hij er klaar voor is dat jij er zelf in het reine mee bent. En misschien is dat hetgene dat sleutelmomenten in je leven tot sleutelmomenten maakt. Je weet het pas op het moment dat de sleutel wordt omgedraaid.
Even doorbijten moest ik toen ik begon met het lezen van 'De Zielenreis' van Michael Newton. Doorbijten door de eerste indruk van een amerikaans commercieel boek. Door de eerste indruk van een boek dat mensen wil overtuigen dat er meer is dan datgene dat ons tastbaar omringt. Een gegeven waar ik niet van overtuigd moest worden dat terzijde, maar als zus en mama zeggen dat het een goed boek is dan weet ik dat het een goed boek is. Maar dat het zoveel zou openen en anders zou belichten, dat had ik niet verwacht. Licht.
Neuroplasticiteit is
de naam die hij gaf aan de blog waar hij zijn gedichten weergeeft. En even
nadenken moest ik bij die titel. Of de blog zou geopend worden op een diagonaal
of open moment, dat zou nu bepaald worden. Een diagonaal moment werd het en
na het navenant bekeken te hebben wist ik dat ik op het verkeerde paard gewed
had. Ik had het kunnen weten.
-onthechting-
Ze duwt de tube
leeg terwijl ik me uitspreid op een bed van
piepschuim
Ik staar me blind op ranke pezen getrimde kuiten gelaserd wild
vlees
Pagegaai de formule oppervlakte van een gelijkbenige driehoek die
haar inkomhal markeert
Broos en viscoos ontdekt ze me, glibbert op de
tast naar het wachtbekken
Na de ouverture
weerklinkt fluisteropera, solo van de spinto
sopraan:
al zijn we voor elkaar geboren, ik kan de krassen op je
ziel niet blijven dichten, alleen onthechting zal ons
redden
Steeds vaker ziet ze het. Dat de tekorten die ze met zijn naam ondertekent de hare zijn. Dat het verzet dat ze in zich voelt haar verlangen is. Haar verlangen, haar strijd, haar weg naar zichzelf. En zijn armen.
Ik ga voor een paar uur naar mijn mama en papa. Vroeger was mama altijd de chef die in de potten roerde, papa was het keukenhulpje. Groenten en fruit snijden, afwassen, de tafel dekken, ... dat deed papa graag. En zo keek ik toe deze middag hoe hij buiten de tafel dekte. De verwondering groot hoe die man met twee universitaire diploma's, door een klein verschil in zijn hersenen, nu de tafel dekt. Nonconformistisch en zich er de tijd voor nemend, welbewust dingen verplaatsend en leggend tot het zijn goedkeuring krijgt. Onze hersenen, ons brein, ongelofelijk moet dat zijn. Meer en veel meer zou ik daarover willen weten. Ondertussen stapt papa wat heen en weer, neemt iets vast, doet er iets of niets mee en legt het weer neer, gaat ergens naartoe kijken, zet zich neer en staat weer op. Mama kijkt er lachend naar en ik zeg haar dat ze precies een peuter in huis heeft. Papa gedraagt zich werkelijk zoals de peuters in onze klas; hun neus volgend en vlinderend de dag door. Een groot deel van papa's dagen is de laatste weken gegaan naar chemotherapie en bestralingen. Het andere deel wordt nu kijkend doorgebracht. Na het beluisteren van klassieke muziek en het zelf spelen van gitaar is nu blijkbaar het schrift weggevallen. Niet dat hij technisch niet meer kan lezen, de zin is weg. Of het komt door het zich niet lekker voelen door de chemotherapie of een volgende stap in zijn dementie is niet zo duidelijk. Wat wel duidelijk is is papa's stijgende interesse voor het luchtruim. Nooit heb ik mijn papa weten kijken naar het luchtruim. Papa's blik was ofwel op de grond gericht naar dieren en planten of net erboven naar insecten en vogels, maar nooit heb ik interesse gezien in het luchtruim. Waar papa nu blijkbaar vele uren naar kijkt, mama voortdurend wijzend op de witte lijnen in de lucht, de vliegtuigen en helicopters die voorbij gaan. Hij zit al tussen hemel en aarde lachen we. Die papa.
Zakgeld krijgen Remi en Helena nog niet, wel mogen ze alle centen die ze krijgen van moemoe en oma houden en vrij uitgeven. Mijn zelfgekozen rol bestaat uit het in gesprek gaan en zo samen te kijken of het een weloverwogen uitgave of een uitgave in een opwelling betreft. Waarbij ik geluk heb met Lucas als grote broer en voorbeeld. Een voorganger die een keuze maakt en doelbewust spaart. Helena geniet van het sparen op zich, het nauwkeurig bijhouden, het veelvuldig tellen en luidop verkondigen van het bedrag van haar gespaarde centen. Remi daarentegen heeft veel interesses en evenveel ideëen om zijn geld aan te spenderen. Gaande van een katapult tot twee muizen in een kooi tot Lego Star Wars. Een aantal jaar en miskopen later hebben blijkbaar het één en het ander teweeg gebracht. Dat tot volgende bedenking, zittend naast mij in de auto, resulteerde. Sprekend met zachte stem, het gezicht naar buiten gewend, een paar seconden stilte tussen elke zin. Een verzuchting waardig.
'Wat bezielt mij toch? Om de maand, om de week, veranderen van wil. Zo kan ik nooit kado's krijgen'
Hoe alles draait en keert en evolueert en steeds blijft evolueren, puzzelstukjes in elkaar vallen, uit elkaar vallen. En niets meer is wat het was. Niet wat het een jaar geleden was, een maand geleden, een week geleden, een uur. Een schildpaddendoos zou ik willen hebben zoals in de klas. Eentje om in weg te kruipen en zo, zonder het te moeten verwoorden, te tonen 'mijn hart doet pijn, ge kunt allemaal de boom in, laat me met rust!'
