Al eerder schreef ik over mijn moeilijk slapen en vele dromen. Na wat tijd en wat overredingskracht van de reumatoloog erover te laten gaan neem ik sinds enkele maanden medicatie die slaapbevorderend is. Wat resulteert in meer uren ononderbroken slaap èn in het wegblijven van de nachtmerries. Waarbij het laatste behalve voor mezelf ook voor Piet erg fijn is. Al blijf ik in bewogen tijden vaak dromend zijn nachten verstoren. Met het grote verschil dat ik, eens door Piet wakker gemaakt, vrij snel weer rustig word en kan inslapen in plaats van een kwartier later nog mijn hart in mijn keel te voelen kloppen. Gisteren belde een vriendin me. En terwijl ze zei 'ga er maar even bij zitten' en ik dat plichtsbewust deed, viel de vaste telefoon op mijn teen. De pijn zelf viel het moment zelf nog mee, het was ook niet het moment om 'te trunten', maar gisterenavond keek ik toch verbaasd naar de paarse grote vlek op mijn teen. Die ik blijkbaar vannacht slapend, doch niet voor rede vatbaar, onder Piet zijn neus stak na aangedrongen te hebben zijn leeslampje aan te steken. Arme Piet.
'Mama, waarom schrijven ze dikke bruna?' vraagt Helena. Het is vakantie en één van de plekken waar Helena vaak te vinden is is aan de boekenkast. Waar bovenaan rechts een aantal kleine vierkante boekjes staan. Het ei, De appel, Poesje nel, Nijntje, Het vogeltje, Roodkapje en Sneeuwwitje. Allemaal boekjes bewerkt door Dick Bruna. Herinneringen aan mijn kindertijd. Vroege kindertijd, want in de meeste boekjes staat geschreven in mijn mama's handschrift : Grietje en Bieke, nieuwjaar '68. Nieuwjaar '12, vierenveertig jaar later en een klein meisje dat boekje per boekje in de hand neemt en leest. Ik wens jullie allen een fijn en bovenal gezond nieuw jaar toe.
Kerstdag en papa die het niet altijd meer goed kan volgen. Al is natuurlijk een feest in je eigen huis met de bijhorende voorbereidingen, kinderen en kleinkinderen op bezoek, en opruim nadien voor iedereen uit-routine. Soms is de uitgesproken afwisseling van alertheid of verwardheid niet zo eenvoudig te verklaren. ' 't Is de geest die al klaar is om weg te gaan, maar het lichaam nog niet' zegt mama, 'dat zegt de Kabballah'. Zou het zo eenvoudig kunnen zijn? Zou het?
Sinds gisteren is het officieel : Lucas is in de puberteit. Tot dan twijfelde ik namelijk. De opwellingen van liefde en humor duidelijk overheersend op de uitingen van verzet. Maar gisteren in de keuken, aan de witte tafel, de jeans meer van dan aan zijn 'gat', en de onafscheidelijke pet, de rug naar ons gekeerd: een gemompelde 'ik haat ouders'. Het kwam er zo grappig uit dat ik in een lach schoot. Arme Lucas.
Lucas, bijna vijftien jaar zijn, vraagstellingen en de bijhorende discussies. 'Kinderen houden je een spiegel voor' lees je soms. Maar even soms wil je geen spiegel en wil je gewoon iets vinden. Geen 'waarom', maar 'Daarom'. En in zo'n 'daarom'-bui heb ik gezegd dat alle jongens die zo'n amerikaanse pet dragen dom en gemeen zijn. 'Alle', jazeker. Allemaal dom en gemeen. Al-le-maal. Dat was natuurlijk een bal voor een open doel voor Lucas. 'Maar mama ...'
Ik ga de kinderen ophalen op school. Helena vraagt me op de man af of het waar is dat Sinterklaas niet bestaat en dat wij dat zijn. Ze overvalt me met haar vraag en ik heb even tijd nodig om na te denken wat ik hiermee aan moet. Want ik wil dat ze de waarheid weet, bloemkolen en kaboutertjes zijn niet zo aan me besteed, maar ik wil ook de magie van de voorbije zeven jaar niet met één zin teniet doen. Gelukkig zijn noch enige pedagogische handvaten, noch de truken van de foor me vreemd. Vanwaar de vraag komt vraag ik haar dus, daarmee enige tijd winnend. Een kwartier en een geanimeerd gesprek later, want ook een vriendinnetje en Remi zitten in de auto, zijn we eruit. 'Zo lief,' zegt Helena, 'zo lief dat jullie dat doen'. Maar de Zwarte Piet die tijdens het turnen een vriendinnetje in de zak stak die kan geen goed meer doen. En ook voor mij niet meer. Je zou toch verwachten dat we anno 2011 verlost zijn van dat dogma. Zwarte Piet passeerde even later vlakbij, stak me een snoepje toe en ik sprak mezelf streng toe 'Katrijn, laat het. Laat het, het doet er niet toe'. Maar het feit dat ik het hier neerschrijf toont me dat het er wel toedoet. De volgende keer, denk ik, de volgende keer, wacht maar. Niks van, lacht het duiveltje op mijn schouder, jij gaat niks zeggen. Jij zegt nooit wat je echt denkt. Tenzij er heel nadrukkelijk om gevraagd wordt. Jij bent diegene waarmee een uur gesproken wordt, waar de andere zijn zeg gezegd heeft en weggaat en dan pas, uren, dagen, weken, jaren later vind jij je woorden. 'Beter laat dan nooit' gaat er door me heen en misschien doen ook die late woorden er dan niet meer toe.
Met Herman Brood heb ik niets. Al zou ik over de eerste drempel van 'weerzin' moeten stappen om zijn werk te leren kennen en me dan een mening te vormen. Maar onverwacht heeft hij, misleid door Bono waar ik een boon voor heb, me toch gepakt. Adembenemend.
We rijden van school naar huis. Helena wil me iets vragen, maar vind de juiste woorden niet. Roodkapje en Hansje en iets van mama. Bedoel je het sprookje van Hansje en Grietje? Ja, dat. En of ik haar, zoals die mama doet, haar ook alleen in het bos zou achterlaten. Zou jij dat doen mama? In een flits moet ik denken aan een gesprek met Peter Adriaenssens op televisie, in de naweëen van Dutroux. Waar de interviewer vertelt over dat kleine meisje in de kelder dat dacht dat haar ouders boos waren en het opgesloten zijn linkte aan eigen 'stout zijn' en vraagt wat we kunnen doen om onze kinderen te beschermen tegen zo'n gedachtengang. Vertellen hoe graag je ze ziet, zei Peter Adriaenssens, vertellen hoe graag je ze ziet. En dat je, wat ze ook doen, hoe boos je ook om een bepaalde reden op hen bent, ze altijd even graag zal zien.
Ik maak soep om mee te nemen naar de Herfstwerkdag morgen op school. Ik snij de pompoen, de wortelen, ajuin en weet niet meer wat ik voel, wat er door me heen gaat. Het knopje omgedraaid. De boodschappen die ik afgelopen weken van mensen ver en dicht om me heen kreeg warrig en voor en door elkaar springend in mijn hoofd. Springend van intense vreugde, blijde verwachting naar kleine onzinnige onnodige irritaties naar zorgen, zorgen waardoor mensen het diepste uit de kan moeten halen om te blijven functioneren. De absurditeit van een verdwenen muts versus letterlijk en figuurlijk kapot zijn door chemotherapie. Wat is het dat deze tijd zo geladen maakt? Herfst zou rust moeten inleiden niet verandering.
Het is avond en Lucas zit naast me aan het bureau. Hij studeert voor een toets van engels en nederlands morgen, ik maak orde in de hoop papieren van de laatste twee weken. We hebben het even over zijn verandering van school. En als hij zich wat later weer over de irregular verbs en ik over de paparassen buig golft er zo'n warmte door me heen; ik ben zo trots op hem. Op wie hij is, hoe hij denkt, de vragen die hij stelt, de wijsheden en onwijsheden die hij verkondigd, zijn cool willen zijn, zijn deugnieterij, zijn humor, zijn groot hart. Mijn hand het haar in zijn nek strelend vraag ik me af hoe het komt hoe ik de ene dag zo warm door hem kan worden, de andere dag hem achter het behang zou kunnen plakken. Alles is wat het is.
Remi heeft het weer goed voor elkaar. Morgen is het het verjaardagsfeest van C. Hij had geen idee wat we zouden kunnen geven aan hem als verjaardagskado. Maar aangezien C. en Remi goede vrienden zijn en C. graag hier komt slapen had Remi een idee. Ik ga hem een bon geven om hier te komen slapen en 'iets leuks' te doen! Dat leuks was : naar het zwembad van Merelbeke gaan, naar de Quick gaan eten en 's avonds naar de film gaan. En oja, ook een vuur maken in de tuin en kastanjes poffen. En dan hier slapen. De dag nadien werd gelukkig nog niet met verwachtingen ingevuld. Toen ik uitlegde wat dat 'iets leuks' mij zou kosten, want niet alleen C. moet ik dan betalen, ook Remi. En mezelf als begeleider. En Helena, want die is toch te klein om alleen te blijven. En Lucas zal vast en zeker ook wel zin hebben in 'iets leuks'. En ook vriendinnetje L. zou meegaan, want hij zou haar hetzelfde kado willen geven, en daar gaat ze zo blij mee zijn mama, want L. is op C! In elk geval; Remi heeft de twee kadobonnen gemaakt en wijselijk opgeschreven: om hier te komen slapen en iets leuks te doen. Dan kunnen de drie musketiers de dag zelf bedisselen wat zij verstaan onder 'iets leuks'.
Elk jaar krijgt Piet met de jaarwisseling enkele agenda's van Mercedes. Die door sommigen graag gebruikt worden, al heb ik een agenda liever iets frivoler. Zoals mijn agenda van dit jaar. Eentje van Paulo Coelho met illustraties van Catalina Estrada. En laten zij nu beiden mijn hart beroeren. Elke maand begint met een thema. Oktober gerechtigheid.
Dat was vrijheid: te voelen wat haar hart verlangde, onafhankelijk te zijn van wat anderen vonden.
'Kijk, een dagpauwoog binnen' zegt opa terwijl we aan het eten zijn. Nu we de vlinder nog zien vangen we haar. Oma vertelt over de dagpauwoog, opa haalt er zijn vlinderboek bij en Helena laat de vlinder vrij. 'Brengt de winter door in quiëtisme' staat er geschreven. In rust, in stilte, denken wij. 'Innerlijke rust tot passieve overgave' zegt het woordenboek. Even later en ondertussen weer aan tafel vraagt Helena waarom opa zo raar doet. 'Je weet dat opa gaatjes in zijn hersenen heeft hé? Daardoor doet opa soms wat zotjes'. Ik zeg het lachend tegen haar, maar ben stil van binnen. Tot nu toe was zij het enige kleinkind dat zich geen vragen stelde bij het soms vreemd gedrag van opa, haar grote vriend. Maar de tijd laat zich niet foppen. Papa gaat achteruit en zij vooruit en blijkbaar hebben ze elkaar nu gekruist. Ik rij naar huis, mijn buik stil en een hele auto die ruikt naar appels. Appels die ik met papa geraapt heb in hun boomgaard. We moeten een appelboom planten in onze tuin bedenk ik. Een eigen appelboom. Maar ik wil helemaal geen eigen appelboom.
There is a house built out of stone Wooden floors, walls and window sills Tables and chairs worn by all of the dust This is a place where I don't feel alone This is a place where I feel at home
And I built a home For you For me
Until it disappeared From me From you And now, it's time to leave and turn to dust
Out in the garden where we planted the seeds There is a tree that's old as me Branches were sewn by the color of green Ground had arose and passed its knees
By the cracks of the skin I climbed to the top I climbed the tree to see the world When the gusts came around to blow me down I held on as tightly as you held onto me I held on as tightly as you held onto me
'Omdat jij daar geen platform voor schept' antwoordt hij op mijn vraag. Voorafgaande was er een gesprek over pubers en de bijhorende strijd en mijn opperen of dat met mijn kinderen ook zo zal zijn, en of we daar als ouder een invloed op hebben. Enige strijd is mij niet vreemd en beangstigd me niet. Het feit dat mijn eigen kinderen op een bepaald moment zich fysisch of emotioneel tegen mij of mijn waarden kunnen keren wel. Het gegeven dat je jarenlang fruit sneedt, gezonde maaltijden bereidde, insmeerde met zonnebescherming, zorgde voor de drie 'Erren' : Rust, Reinheid Regelmaat en dat dat eensklaps in schril contrast kan staan met het alom vernietigend effect van drug-of alcoholgebruik. Of met het niet weten waar je kind zich bevindt. De uren zorg die je aan je kinderen besteedt worden niet verrekend. Het is een geven, een geven van gans(er) hart(e), een geven zonder nemen, eenrichtingsverkeer. Zoals geven steeds zou moeten zijn. Maar het moet een immense pijn veroorzaken. Eén die je tot in je diepste zijn voelt. Door mijn hoofd bleef zijn antwoord gaan. Zijn antwoord en de vragen, bedenkingen die errond cirkelen. Ik weet niet of het zo eenvoudig kan zijn. Of het zo is dat je in elke relatie die je aangaat een platform schept. En waarvoor je dan een platform schept. Eerlijkheid? Openheid? Oprechtheid? Begrip? Meededogen? In elk geval dacht ik aan zijn antwoord toen ik deze middag de keukendeur hard had toegeslagen na Lucas enige verwensingen en bijhorende totaal onredelijke straf toe te gooien. Platform Katrijn, denk aan het platform. Oogst je wat je zaait? Of zaai je om nadien te oogsten en moet je geluk hebben dat de weergoden aan jouw kant staan? In elk geval bracht het teweeg dat ik na driftig aardappelen en wortelen geschild te hebben de rust en rede terug gevonden had om te luisteren wat er met Lucas aan de hand was, wat er in mij omging en of we elkaar daarin konden vinden. Waarvoor wandelen en worteltjespuree met zonnebloemolie, peterselie en sesamzaadjes allemaal niet goed is.
Van boven aan de trap roept Helena naar beneden. 'Mama?' - ja zusje - 'Ik heb gebid dat iedereen veilig is'. Even zal mijn blik verbaasd geweest zijn tot ik bedenk dat we vrijdag zijn en Helena dus godsdienst kreeg op school. Niet dat bidden me vreemd is, integendeel, maar wel het verwoorden op die manier ervan.
Lucas is veranderd van school. De richting die hij zo graag wou doen kon hij enkel doen op een katholieke school. Iets waar Piet en ik niet voor kozen. Door zelf voor het Gemeenschapsonderwijs te werken was ik met de jaren steeds meer en meer overtuigd van de schoonheid en kracht van pluralisme zoals dat zo mooi heet. Paralel met het steeds meer en meer overtuigd zijn van het juk dat de eeuwen katholicisme met zich meebracht. Al wankelde mijn geloof nooit. In elk geval brengt het nu met zich mee dat Lucas voor het eerst in zijn leven in de rij moet gaan staan op het belteken, recht moet staan als 'een hoger geplaatst persoon' binnenkomt en leerkrachten moet aanspreken met Mijnheer of Mevrouw. Pragmatisch als ik soms denk lijkt me dat Lucas daar niet dood van gaat. Gelukkig maar. Maar toen hij zonet vertelde dat verschillende leerkrachten, die geen godsdienst geven, de les aanvangen met een kort gebed moest ik toch even grinikken. Waar halen ze het voor een bende veertienjarigen ?
'De Coster-lijst is een onderdeel van het Project
Laurens Janszoon Coster, een vrijwilligersproject met de bedoeling zoveel
mogelijk Nederlandstalige literatuur gratis via Internet ter beschikking te
stellen. Abonnees op de Coster-lijst krijgen elke werkdag een klassiek
Nederlands gedicht in hun elektronische postbus: Van Vondel tot Van
Ostaijen.'
Een website waar ik sinds jaar en dag dagelijks
een gedicht van toegestuurd krijg. Het soms
diagonaal lees, het soms kopieer en opsla op de computer, in mijn geheugen. Dit
is het gedicht van vandaag. Leven, heden, hier en nu.
- Lenig mij -
Leven, geef me
doorslaggevende leidmotieven,
smakkeschenk me klare zijnzegen,
wissers
tegen de pijn, tegen
het venijn van de azijnpissers.
