wat anders in het hoofd of het hart blijft steken! Als het mij overvalt, of mij niet loslaat. Maar het kan ook voor het oefenen zijn. Oefenen in waar ik niet in opgeleid ben, oefenen met woorden.
16-04-2012
over kunst, toekomst en dood
Studenten vallen deze periode met bosjes mijn werkplek binnen. Eindwerken over kunst, cultuur al dan niet in combinatie met leeftijdsgroep of bijzondere doelgroep. Dat is allemaal niet erg en ik werk met plezier mee aan het verbreden van de gedachten. Want de vragen zijn soms determinerend of doen vermoeden dat er weinig kans op rondkijken was en is. Instituten laten hun studenten los op thema's die ze zelf niet kunnen waarmaken. Het denken over cultuur en de al dan niet functie van iets als kunst is mager en soms triest dat moet ik afleiden uit de vragen en sturing van de vragen. In hoeverre is men in onderwijs daar daadwerkelijk mee bezig als wezenlijk onderdeel van het programma? Neen dit is geen uniek Vlaamse discussie maar een veel ruimer gebeuren moet ik merken op tal van fora. Wat is er mis met vooral een kunstgebeuren te integreren in onderwijs, daadwerkelijk kunstgebeuren in het centrum van onderwijs! Niet de rand, niet de versiering, niet af en toe maar midden in het centrum en altijd. Kunst, wetenschap (alfa en beta) en taal als een trilogie in een schone balans naast maar ook verbonden met elkaar. Ik vermoed meer schoonheid, meer vragen , meer twijfel, meer leren dus.... en vooral ruimer dan het louter voorbereiden op iets wat niet te vatten is namelijk "de toekomst"! Weerbaarheid ook, weerbaar tegen de weerbarstigheid van het bestaan dat niet gespaard blijft van de wonden die het leven met zich meebrengt. Maar vooral het steeds weer in vragen durven denken en daar dan antwoorden geven die niets meer moeten zijn dan een voorlopige formulering van een antwoordt dat we weer in vraag zullen stellen en opnieuxw en opnieuw tot onze laatste adem.... en af en toe even de adem inhouden omdat de schoonheid zo overweldigend is dat we die willen bijhouden terwijl we weten dat enkel de dood daartoe in staat is. zolang we leven zullen we stappen steeds verder en verder tot er niets meer overblijft, dat is pas de echte schoonheid.
de zin van on-zin (of net aan die kant gaan staan)
Soms slaat het toe, zoiets als een zwaar hoofd, lood in de benen maar dan mentaal. Vermoeid noemen we het. Maar er is meer aan de hand. We werken met zijn allen aan een wereld die ons ontglipt, zand die je probeert bij te houden in een vuist, water in een kommetje in beide handen. Je weet dat je de strijd verliest en toch verder gaan. Het mijden van nieuwsberichten en zeker on-duidende duidingsprogramma's te spijt, we weten beter. T'is naar de kloten, culturele ontwikkeling ten spijt we slagen niet het bij het schone te houden!
Gelukkig was er deze morgen de zon en is er muziek die mij redden kon, of was het die ene zin uit een dichtbundel die mij bekoorde. Een beeld, een dartelende vogel in de lucht.... dat is wat mij recht doet lopen, het lood uit mijn benen drijft, de muizenissen uit mijn hoofd laat verwelken. T'is kunst mijnheer, ik heb er niet om gevraagd maar het is kunst mevrouw die mij redde van een sombere dag.
En dan komt een dag op gang zoals elke dag op gang komt en toch weer anders. Wat zich aankondigde als een stuk verderf en ellende ontwikkeld zich in weemoedig vooruitziend verdriet en plezier, of hoe wou je dat noemen? Het effect van dat wat onzinnig leek tothet vanzelf zijn zingeving prijsgaf aan hij die verloren was.
Het
zijn vage herinneringen met her en der mijlpalen: een beeld dat is blijven
hangen, een uitspraak om niet te vergeten, een gevoel dat we koesteren, een
moment dat elk ogenblik mag terugkomen, een paar inzichten waar je wat mee kan,
ook al is het niet altijd duidelijk wat, vrienden .
Er
is uiteraard ook een keerzijde: de frustraties van de weg die niet vlak genoeg
was of net niet ovontuurlijk genoeg of niet naar mijn of de ander zijn zin,
teveel van hetzelfde onderweg en af en toe ook ongeduld.
Maar
terugblikkend weten we dat de weg wel ontstaan is als uit het niets, enkel door
hem te stappen, stap voor stap zonder ooit stil te staan.
Ik
zag hen gaan, langzaam maar zeker, ze werden steeds sterker, groter ook en mondiger,
nog meer eigen wil, nog meer goesting, nog meer van meer en meer. Ze waren niet
te temmen en werden ook ongeduldiger in het geduld, het leven lag immers daar verderop
en niet hier. Hier blijven was nooit een optie: het was daar en ginder. En nu
komt het besef dat daar hier is en hier ook daar. Dat het is wat je ervan maakt
.
En
dan staan ze even stil, kijken achterom, tijd om te beslissen wat ze echt meenemen
voor de volgende tocht: wat laten we achter, hebben we iets overbodigs,
onnodigs in de rugzak?Ze dralen wat,
want ze moeten beslissen over de volgende stap. Sommigen uit de groep kunnen niet
wachten, blaken van zelfzekerheid, maar weten ook dat elke stap de misstap kan
inhouden, en weten ook dat elke misstap een oefening in oriëntatie is, in
rechtblijven, in evenwicht zoeken. Anderen zijn voorzichtiger want zij weten
dat er evenveel mogelijkheden zijn als je kan bedenken, en dat is wel erg veel.
De gedachten zijn immers gegroeid en verbreed.
Vroeger,
net voor de tocht, was het simpeler: je bedacht en je
deed, nu is het complexer, je doet of bedenkt een plaats in een geheel en
datgeheel antwoordt dan met iets
onverwachts, iets wat wijst op nog meer onwetenheid.
Nu,
na deze tocht, ben je daar aantoe. Je weet dat de weg nooit ophoudt zolang je blijft wandelen. Dat
niets is wat het was en dat alles onderweg in beweging blijft.
Nog
even stilstaan, diep ademhalen en dan stap. Enkel het ophouden kan ons nog tegenhouden,
maar daar denken we nu niet aan. We zetten nog een stap en nog ..
Eenvoudiger zou het niet worden, zeker niet door het formuleren uit te stellen, dus hier gaan we weer:
Als we nu eens het sociaal artistieke niet meer zouden benoemen, de kunsteducatie niet meer zouden benoemen, het woord kunst zouden afschaffen, dan waren we van een hoop ellende verlost. Door alles zo specifiek te maken is de duidelijkheid van onze poging om het onduidelijke te verbeelden, verwoorden ,verklanken,.... zoek. Wat is nu het verschil? Vertel het mij. Wat is het verschil tussen een theater, film, tentoonstelling,....... gemaakt door groep X of kunstinstelling Y? wat is het verschil tussen een pubkiek uit de middenklasse of als je wil hoger opgeleid dat naar museum Z gaat of de minder hoog opgeleide die naar museum Z gaat. Het mag zelfs "M" in Leuven zijn? Vertel mij dat verschil, in essentie is er geen, nada, niets! Het gaat toch om kunst als gebeuren, want dat is de essentie. Dat heeft de kunstensector zo langzamerhand begrepen en de kunstenaar wit al eeuwen niets beter. Kunst is geen tafereel aan de muur, een scene in een film of schouwburg, geen hoofdstuk in een boek. Kunst voltrekt zich tussen mensen, tussen creator en publiek als je wil. Daarom is kunst niet koopbaar nog verkoopbaar. Bij verkoop verliest het zijn ziel en dus zijn bestaan als gebeuren, het is als kunst waardeloos, het is louter product geworden. Het gebeuren daarentegen is een proces van formuleren en begrijpen of niet begrijpen van stotteren en soms van ronde formuleringen. Het brengt ons in dialoog of in verwarring of in vervoering of in kwaadheid, dat mag ook allemaal... het gaat immers om het zoeken naar betekenisgeving, aan het vinden van elkaar in een dialoog met elkaar en daar waar wij in leven. en langzamerhand wordt men er ook door opgeleid, symbolen worden ontstloten, we begrijpen een taal, we bevragen een context en zien iets nieuws..... Het lijkt lastig maar het is het niet! Het begint met waar-nemen, met plaatsen, met niet begrijpen en dan toch weer wel, met de kwaliteit van de vraag met de vraag te kunne beantwoorden en dan verder zoeken...... waarom zouden we daar niet veel op inzetten? Op zo een gebeuren, het is nooit af en blijft boien en we vinden elkaar ergens in het zoeken of formuleren! dus laat ons het elkaar in het oor fluisteren: "het is aan het gebeuren"
Het was aan zee, Oostende dan nog , met zicht op Zee die zich op verre afstand terugtrok, de horizont in mist vervaagt. En daar zaten ze een handvol politici die de kunsten een warm hart toedragen en onze verdedigers zijn. Dorian van der Brempt gaf ze een voorzet in zijn eeuwige missie de mens tot denken aan te zetten. Hij haalde als vanouds zijn wit paard boven en reed ridderlijk de clash van de gedachten tegemoet. Helaas het veld bleef leeg en eenzaam mocht hij verder draven op zoek naar een notoir tegen stander waar waar waar???? Ik hoor hem steeds weer roepen uit die woestijn. De rest was voorspelbaar. Kunst werd weer verward met een product en was geen gebeuren voor de dames en heren. Het was én ecomomisch én schoonheid en hoe die niet te rijmen waren, maar wel een product. Nooit of te nimmer denkt men aan de maatschappelijk verschuivingen die de kunst al onderging. Een VLD politicus probeerde sympathiek een nieuw partijstandpunt uit: "iedereen weet dat kunst te weinig geld krijgt". Zelf geen applaus tenzij iemand uit ongeloof over zoveel afwijking van wat we nu al jaren horen. Ook over cijfers en optelsommen hoorden we niets nieuws, enkel dat die er niet exact zijn. En dan dat eeuwige gezeur over keuzes maken. Dat liedje gaat ook al decennia mee. Ja we moeten keuze maken! Dat doen we elke seconde, elke minuut bij elke ademhaling. De kunstenaar kiest steeds opnieuw en deelt zijn keuze in een gebeuren onder mensen! Dus laat ons niet zeggen dat we moeten kiezen. Politici moeten duidelijker zijn dan het hanteren van vage en liefst populaire begrippen en houdingen. De kunst van het verstaan begint bij de uitspraak, het duidelijke teken, de uitgesproken woorden, het gebaar..... niet bij de vaagheid van een herhaalde gedachte. Men moet niet na-denken maar denken! Wat troosteloos keek ik opzij naar de zee... kon er iemand een lied aanheffen of een gedicht, was er geen muzikant in de zaal die dit alles kon laten vergeten? Een acteur mocht ons nog even opeoepen tot wat we altijd al doen en daarna receptie, de zon was er niet en zelden werd het zo snel duister, sterren bestonden niet meer, ... ik moest hier weg , waar is er zuurstof? De zee was aantrekkelijker dan verwacht, je zag ze steeds aangroeien de mensen die naar daar keken en hoopten dat ze aan de andere kant waren. Mijn veerboot was ook reeds afgevaren en geen storm kon hem tegenhouden. De keuze was gemaakt! OKO debat Oostende 17 maart 2012
Minstens 90% van wat ik leerde gebeurde niet op school. Ik leerde overleven, eten, ordenen, denken en had daarbij de school niet nodig. Ik leerde praten, dansen, duwen en trekken, stappen en lopen, tanden poetsen en emmers vullen, lief zijn en van mij afbijten.... allemaal zonder school. En dan ging ik toch, ze vertelden mij dat - 1+1gelijk was aan 2 - maar ze vertelden er niet bij dat dat relatief was, dat het ook verliefd kon zijn of gewoon appelmoes. Ze bedrogen mij elke keer weer opnieuw en zetten mij in een vastlopende baan. Ze vertelden mij over een wereld alsof het de grote waarheid was en sloten mij op in de cocon van een eng bestaan. Gelukkig wist ik te ontsnappen uit dat enge veld van verdorven denken. Ik kan ze niet dankbaar zijn de scholen waar ik kwam. Ja ze leerden mij letters en zinnen maar niet dat ik iets te vertellen had, ze leerden mij turnen en Frans en slecht Nederlands maar niet wat zoeken was of hoe verwonderend de maan is of de geur van appels als ze van boom worden geplukt. Ik heb ze verbannen uit mijn denken de enge opvoedrs die mij uren in een bank of aan een tafel lieten zitten met een boek voor mijn neus. Ik kijk vandaag verwonderd dorr ramen van sommige scholen en wat zie ik..... juist! Vandaag kom ik ook nog op lerarenopleidingen.... ook daar gaat het er nog best eng aan toe. Ik kom daar voor iets wat cultuureducatie heet. alsof cultuur niet is wat we zijn en wat we doen! Ik heb enkel iets over kunsteducatie in mijn gedachten, dat lijkt me een mooie ontsnappingsroute uit die enge wereld van alles altijd zo als het gisteren was, eng! Dus vooruit met het onbekende in mijn brein en mijn zijn, kunst dus, niets anders. en soms heel soms zijn er omgevingen die leeromgevingen zijn die mij kunnen bekoren, uitzonderingen heet dat dan! uit-zonder!
Lijstjes krijgen we meer af dan toe. Lijstjes met categorieën van kinderen, jongeren tot volwassenen van hoog tot laag begaafd, maar dan in allerlei gekunstelde bewoordingen. Kromme tenen krijg ik ervan, voor mij blijft een groep kinderen een groep kinderen. De diversiteit mag een weldaad heten en geen probleem. Bij al te grote problemen groeperen we ze ook, dan krijg je bijzondere groepen die dan meteen een doelgroep moeten worden. Krullen doen nu niet alleen mijn tenen maar mijn hele zijn. Het moet ook allemaal nog eens gelijke kansen krijgen, hoezo gelijke kansen? Ons startpunt is verschillend en er zijn toch afdwingbare rechten, kinderrechten, mensenrechten of niet soms? Mijn wereld is verwrongen! Complexloos als ik ben ken ik mijzelf geen label toe en ga samen met Stefan Perceval, Dommelhof, Takt en met ondersteuning van de provincie Limburg de uitdaging aan om een Paltform voor ontwikkeling van Talent te starten onder de naam -PONT-. In dat Platform geen opdeling in min of meer behaafd of in min of meer kunnen. Gewoon zoeken naar waar je gelukkig van wordt, gewoon zoeken om in je element (naar Ken Robinsons boek) te zijn en dan dat doen waar anderen naar kijken en zeggen "goed gedaan". 8 maart 2012 starten we het op, en je kan komen en meedenken vanaf 9u30 in het Dommelhof te Neerpelt. Enkel schoon gedachten van schoon volk! En dan stoppen we met lijstjes lezen en interpretaties over wat die en de andere dan wel kan of moet. Gewoon vragen "hoe is het?" en "wat had je gedacht te doen?". Het lijkt me een mooie start. En als dan iemand zegt "niets" dan is dat zo, ook bij het "iets" zal ik met mijn volle respekt proberen te begrijpen! Verder is er de solidariteit en het engagement om samen een weg af te leggen waar die ook naartoe gaat. En je ooit zal die spiltsen in meerdere wegen. Ook dan zullen we weer kiezen en dan vervolgen!
Als het heel stil is komen ze als vanzelf, als het rustig en stil is dan hoor ik ze. Alsof ze er altijd zijn, dikwijls voorbijgelopen door de rampetanp van de dag , de avond en zelfs de nacht. Het is nochtans de moeite om naar te luisteren. Die gedachten zijn het die ik probeer te vangen. Meestal zijn het bedenkingen bij het gebeuren van alledag, kanttekeningen bij de drukte, kritieken die er echt toe doen. Maar meestal zijn de woorden, de gestes en het geluid er te snel, het overstemd wat mooi en in alle geborgenheid is ontstaan. De kunst van de kunst is het beginnen in stilte, het lege blad, de vrije geest... niet opgefokt door tijd en nog minder door geluid overstemd, door nog meer geluid, vervuild door woorden die niet geproefd zijn en bewegingen of liever gestes die niet weten waar ze echt heen gaan. Het blijft een moeilijk te begrijpen fenomeen waarom ik/we elke keer weer in die val lopen van teveel dat op niets trekt. Soberheid van daden en woorden , ik zal nog wat oefenen in stilte!
Ik ben deze dagen betrokken bij besprekingen over een nota "Groeien in Cultuur" een conceptnota voor cultuureducatie. Het ontstaan heeft een zeer lange voorgeschiedenis en veel bange en donkere dagen, tal van onderzoeken werkgroepen, bemoeienissen van terechte en onterechte aard etc... Het goeie van de zaak: er is een nota door minstens twee ministers (cultuur en onderwijs en jeugd) gedragen. En nu mogen allerlei adviesraden erop inbeuken. Er ontstond in de schoot van de Vlaamse onderwijsraad, de Strategische adviesraad kunsten en erfgoed en de jeugdraad een document, bijna even lijvig als de nota zelf, met wat bedenkingen. Niet dat alles daardoor helderder wordt, neen neen, de meningen en achterliggende strategieën worden gespuugd, gefluisterd, opgesomd, en verwerkt. Maar of we er ook bij stilstaan dat cultuureducatie een breed fenomeen is, dat weet ik zo nog niet. Of we er bij stilstaan dat zelfs fenomenen als IKEA meehelpen aan onze cultuursmaak en niet-smaak, of dat de geluiden uit een radio bulkend ons betekenis aan al dan niet stilte laten geven, of dat de opschriften langs de weg schreeuwend in veelheid van kleuren ons laten kijken naar een wereld van geld en onmacht.... of dat allemaal aan bod komt, ik twijfel ernstig. Neen het gaat zo over eigen belangen van sectoren en heel, heel soms, over de mensen waar we mee werken, waar we voor werken en nog minder dan soms over kunst, ja die is bijzaak geworden. De grote afwezige, maar wel aan de oorsprong liggende van het debat, de kunsten. Ze hebben deze ingepakt in een algemeen begrip "cultuur". Dat deden ze vroeger ook al eens met wiskunde en nu hebben mensen daar schrik van. Zo kan het ook de kunst vergaan!
Soms noemt met het stappen of uitwaaien aan zee maar eigenlijk gaat het over ordenen, gedachten op een orde krijgen. Even de zaken rustig bekijken en een plaats geven. Soms noemt men het kuieren of shoppen in de stad maar dan gaat het weer over loslaten en even vergeten waar men zich zo druk over maakt. Soms noemt men het baden of een sauna-ke doen maar het gaat over ontspannen en de spanning van de voorbije dagen of maanden durven lossen. Soms heet het voetbal zien maar het is het kanaliseren van win-gedrag, oorlog voeren en winnen, de tegenstander verslaan, liefst vernederen met een 3-0 of een 4-1. En soms noemen we het ook kunst bedrijven maar het gaat over energie loslaten, alle opgekropte de vrije loop geven en eruit gooien. Het is allemaal niet wat het lijkt maar het is goed en het gaat goed zo. Maar waarom noemen we de zaken niet zoals ze zijn, dat het een is een middel om het andere de kans te geven. He zou duidelijker zijn als het weer over sport ging over ontspannen over nadenken, want dan kreeg ook de andere kant weer zin. Dan zou nadenken en denken weer onderscheiden worden of energie lossen weer onderscheiden worden van kunst of wandelen zou weer anders zijn ordenen. Er is niets mis met al deze activiteiten maar het verwarren van het een met het ander maakt het allemaal zo onduidelijk. Gewoon zeggen waar het over gaat: ik ga ontspannen, ik ga denken , ik ga nadenken en ordenen, ik ga zwemmen, ik ga oorlog voeren en de tegen stander vernederen, ik ga vertellen...... simpel als wat lijkt me dat en vooral veel helderder.
Wat is dat toch met de mens? Als ik mij kwaad maak en dat wereldkundig maak via deze blog schieten de leescijfers omhoog. Waarom zijn de lezers zo aangetrokken tot mijn frustratie die dikwijls, het mag geweten, gevoed is door onverstand. Het lijkt of ik speel in een moestuin en vooral de perkjes worden gezien daar waar het niet bloeit, daar waar het verdort, verrot, vergaat. En ik, die mij dan kwaadmaak op weersomstandigheden, slecht plantgoed, en mijn gebrek aan kennis om te doen wat moet gedaan worden. Maar om het met het volkstuin- vocabularium te zeggen, de tuinder hij ploegde voort. Met shop en gaffel en de nodige opmerkingen van de buurman, de koffie van de andere buurvrouw zo bouwt en verbouwt hij zijn wereld. Hij noemt het niet ploeteren, hij noemt het plezierig en deugddoend. Maar waarom is men niet geïnteresseerd of alvast minder als ik vertel over hoe hard de grond is en wat ik dan moet doen om hem mul te maken, zodat het zaad grond kan vatten, de wortels kunnen vastgrijpen in dat mulle aardige. Dan krijg ik geen goede raad, zoek hetzelf maar uit en als je eruit bent zullen we wel wat commentaren geven. Des mensen zeggen we dan. Zou het bezorgdheid zijn waarom je mij graag zo kwaad ziet vraag ik mij af. Of is het iets anders , iets wat niet vatbaar is? Ik schrijf de zaken soms van mij af om ze duidelijk te krijgen, om de zaken op een rij te krijgen, om een beeld in mijn gedachten te brengen, een dramatische lijn. De weinige reacties geven mij een vol-ledig beeld van wat ik denk en doe en helpen mij wel degelijk vooruit. Daar ben ik dankbaar voor. Maar het blijft mij benieuwen of het dagdagelijkse van mijn schonen hof u ook kan beroeren, hij is de schoonheid voorbij en mag gezien, ook al is er hier en daar een mislukt perkje, ook dat is schoon. In de onvolledigheid ligt de schoonheid van het volledige toch.
Gisteren werd het mij meermaals duidelijk gemaakt. Hoe zogenaamd recht redeneren zo krom kan zijn als een elleboog in zijn uiterste buiging. Of hoe onder het mom van oordelen het "ver-oordelen" steeds om de hoek loert. Het zijn moeilijke oefeningen voor mensen, blijkbaar. Ik hoorde gisteren iemand een betoog houden over het multi- en interculturele, over integratie ..., een betoog dat bol stond van het wij- en zij-denken. Ik las twee teksten die moesten oordelen, die bol stonden van het veroordelen in plaats van oordelen. Oordelen doe je vanuit welomlijnde criteria, toets je af en verder geef je geen commentaar, de persoonlijke standpunten blijven achterwege. Lastig, lastig, ik wil zo graag mijn mening....... neen dus, niet doen, het gaat immers niet over ons, maar over criteria die vooraf zijn bepaald. Of die dan goed of slecht zijn, doet er al helemaal niet toe op dat moment, dat hadden we vroeger moeten zien! Moeilijk, zo blijkt allemaal. Jawel, ook ik ben daar regelmatig goed schuldig aan, mijn persoonlijk gedacht boven dat van de afgesproken criteria laten gelden en vooral zelf heel graag "gezien" willen worden. Zie mij: ik heb een mening!!! We wilden zo graag kritische geesten, maar zijn dat gaan verwarren met schaamteloos ons gedacht zeggen. Nogal verwarrend wat je dan krijgt: in naam der beoordeeling wordt geoordeeld. Woorden worden dan ineens betekenisloos omdat ze vanuit een persoonlijke mening worden verward met een vooraf uitgezet criterium. Daar kan ik nu goed kwaad om worden: op mijzelf en op anderen, dat maakt in deze niet uit.
Opgejaagd wakker geworden! kwaad koffie gedronken en met plezier aan het werk gegaan!
Er worden mijn werk soms zaken aangemeten die dan niets met de waarheid te maken hebben. Zo zou ik werken voor een organisatie die reeds een lange traditie heeft . Terwijl we een van de jonge spelers in het veld zijn, juist 10 jarig bestaan voorbij en elfde echt actieve jaar bezig. Andere spelers zijn 50,35, 20 jaar bezig.... waar haalt men het vandaan. Ik weet wel ik ben meer dan 11 jaar actief op het veld van de kunsten en educatie maar de organisatie waar ik mag voor werken is dat niet, die is pril en jong en dynamisch en innovatief. Doordat we een trendsetter zijn krijgen we ook heel wat te verduren, door onze impact, die men niet altijd graag wil herkennen. Wat is dat toch vraag ik mij af? Wil men niet, durft men niet, ziet men het niet.... zijn wij onzichtbaar, zetten we de bloemen onvoldoende in de etalage, roepen we op dat gebied niet luid genoeg of te luid??? Men erkend onze waarde dat is zeker maar ziet onze innovatieve kracht niet, jahhhh. Zo ook na twee prijzen voor interculturele educatie twijfelt men nog steeds aan onze inspanning op intercultureel gebied.... Neen wij vernoemen dat nooit dat is waar, maar de realiteit van het werken in Antwerpen maar ook Maasmechelen, Genk, Gent, Brussel, .... heeft ons geleerd dat de monoculturele groep in de samenleving niet meer bestaat, ook al trachten sommigen die mythe koppig na te sterven. Is het verweven zijn, het versmelten , het samengaan dan overal en soepel, ... neen maar wel een realiteit. Ik loop door de stad en kruis, na Amsterdam die op plaats één van meeste nationaliteiten staat voor Antwerpen op twee en New-York op drie, mijn medeburgers van alle windstreken maar ook van alle gezindheden en achtergronden, godsdiensten, diktes,taalachtergrond, sociale klasse.....En ja met de doorsnee daarvan hebben wij gewerkt . Als een klas (basisonderwijs) in een van onze projecten binnenkomt dan komt die realiteit binnen, zeker innsteden als Antwerpen. ooit had ik een project rond concentratiescholen , lang lang geleden zeggen sommigen, het is och arme 14 jaar (toen werkte ik nog ergens anders) geleden. Nu merk ik in de buurt waar we onlangs neerstreken en een van de eigenzinnigste en meest gesloten gemeenschappen van Antwerpen , de traditionele joden leven dat we ook daar mee verweven zijn. Ook in een van onze projecten komen ze voor. Dus vertel mij iets anders om van wakker te liggen. Maar ook ander zaken blijven mij verontrusten als ik mensen over ons hoor (zelden rechtstreeks), .... nochtans ik hou van kritiek omdat die geen oordeel inhoud maar een denkwijze een kijk, heel dikwijls een invalshoek die mij of ons is ontgaan. Daar oefen we ons in in nieuwe invalshoeken. Deze zijn het eten en drinken van onze groei en bloei. Maar de commentaar die steunt op... ja op wat achhhhh Ik kijk vol hoop naar de wereld die we steeds opnieuw verbouwen. Maar neen ik roep niet op elk forum of project,elk dossier, elk debat dat het de dag is die mijn leven heeft veranderd (ten positieve). En neen, ik stel geen medewerker(s) aan die de diversiteit, innovatie,creativiteit,... moeten integreren in het bedrijf, die is er, al gaat dat zoals met het leven zelf, met spelen en proberen en vallen, weer opstaan en verder gaan. Alle medewerkers zijn gekozen omdat ze dat in zich hebben en allen hebben een grillige maar ook zeer geestige achtergrond. Ja ik jaag mij op ! Ja soms ben ik het moe, mij steeds opnieuw en opnieuw te moeten verklaren terwijl iedereen maar vraagt hoe ze dit of dat moeten en of ik geen advieske in de solden heb en als het kan gratis! In het bestuur , de jury of de stuurgroep zitten mag ook altijd, mijn expertise is goud waard als ze gratis is! Kan je nog een lezing(-ske) geven, alsof ik ze uit mijn mouw schut.... Vraag ik nu om de schouderklop, ook weer niet, maar ik wil graag dat de ploeg mensen die dit werk neerzet, die nu al enkele jaren een richting kiest en die consequent uitbouwt en verder ontwikkeld, die wikt en weegt en integer kiest, die nadenkt over duurzame ingrepen processen en handelingen, die zweet en zwoegt,die............ dat die niet in de wervelwind van het opbod -der onnodige eigen borst geklop- wordt meegezogen . Ondertussen ben ik wat opgejaagt, nerveus, kwaad ook, maar nog steeds gedreven om dat te doen wat moet, voortdoen in de richting die we gekozen hebben, meer dan ooit. Waarom dat zo is verzwijg ik even ik wil geen schade berokkenen en het doet er niet echt toe, het zijn gedachten... maar we gaan verder op de weg die wijzelf mogen aanleggen. Uw steun is welkom! Uw warm welkom ook. Mijn dag gaat verder met het plezier van elke dag!
Voorstel en medeplichtigheid, of de tocht van de olifant.
In het halfdonker doet hij zijn voorstel? Hij nam niet de moeite meer licht te bestellen of meer kleur te gebruiken. Dit moest volstaan, twee mensen op het podium die een verhaal vertellen over een tocht van een olifant, een cadeau zo blijkt..... maar dat is allemaal minder belangrijk. Ook de muziek verteld het niet met woorden maar heeft dezelfde tristesse in zich, maar blijft beroereN zodat je de oren niet kan sluiten, net zo min de ogen die door het halfdonker blijven priemen. Het gehele voorstel of de voorstelling die ons door regisseur Stefan Perceval wordt getoond doet geen compromissen, doet zelfs geen moeite om te behagen, ze is wat ze is en ik mag zelf kiezen of ik er iets mee wil. Het verhaal is te bizar om het daarbij te houden, de ondertoon veel minder. Menselijk gedoe over verlangen naar liefde, macht en willen uitoefen op anderen, de eerste de beste willen zijn, het vreemde willen gebruiken voor eigen opsmuk der macht der dwazen. Zo'n voorstelling die ik nooit "mooi" zal noemen blijft wel bij, ze spookt in het hoofd omdat de herkenning er ergens zit. Nochthans het verhaal speelt zich ver weg af, de voorstelling in halfduister. De kracht van theater is weer duidelijk, spoken in mijn brein en zoeken naar wat het voorstel nu weer inhoud, of ik er genoegen zal mee nemen. Daar ligt nu juist het "mooie" van dit gebeuren, niet de voorstelling moet mooi zijn, het gebeuren moet zich voltrekken met mijn volledige medeplichtigheid!
(na het zien van :tocht van de olifant in regie van Stefan Perceval in Hetpalies, Muziek Jef Neve, spel Sien Eggers en Marc van Eeghem)
Terwijl de sneeuw een wit tapijt legt moet ik er toch aan denken dat het allemaal zo proper niet is ! Voetbalfanaten die elkaar uitmoorden, katholieken die in de Singel proberen een voorstelling lam te leggen, .... dat alles naast het dood en verderfverhaal van naties die proberen te hervormen, geheime gevangenissen die maar niet gesloten en gecontroleerd geraken. Allemaal in de werled die hier nu zacht bedekt word door een wit tapijt. Soms zou het moeten kunnen, een nieuwe witte laag leggen en opnieuw beginnen. Behoedzamer met de kleur en vorm omgaan. Ik keek in de spiegel deze ochtend en zag hem, de man van 55 jaar. Bij nader toezien droeg hij een zilveren kroon, hij droeg ze fier als een kind van 5. Alles rondom hem was geluk zo dacht hij, zo keek hij naar de spiegel en zichzelf, bedacht een schone wereld rondom hem. Hij was voor het geluk geboren en dacht dat dat voor iedereen zo was. Tevredenheid blijkt een moeilijk begrip en nog moeilijker na te streven feit. Zo moeilijk is dat toch niet , elke seconde instappen en weten dat dat het is, niets meer en niets minder. Het ene moment kou en sneeuw de ander zon en warm. De ene moment alleen de andere omgeven door samen. Wat is daar nu toch zo moeilijk aan. De man gaat straks een sneeuwman maken om hem langzaam zien weg te smelten, zo zal het vergaan!
cultuur versus kunsteducatie , zuurstof versus herkouwde lucht.
Cultuur: het wie en wat we zijn, opgebouwd in de schaduw van het verleden en getoetst aan elke moment van de dag en het heden dus. Zo zou ik cultuur omschrijven en meteen is het ontdaan van waarde oordelen, ontdaan van "goed en slecht", het is wat het is! Niets meer maar ook niets minder. Kunst gaat echter verder die ordent en her - ordent vanuit een persoonlijke of meer dan persoonlijke kijk. Die spreekt zich uit, niet zozeer over goed en kwaad of echt of vals maar over het wezen van het kijken, luisteren, proeven zelf en dat dan meteen ook weer relativeren aan dat persoonlijke of wat daaraan voorbijgaat. Dat laatste lijkt ingewikkeld en dat is het ook. Als je niet kijkt, luistert, voelt, zoals de norm van cultuur is gesteld dan is het ingewikkeld, als het louter persoonlijk blijft dan is het ook enkel goed voor mijn eigen zijn maar als het dat overstijgt, als het verwijst naar tradities, geschiedenis, wetenschap (wat we weten) dan overstijgt het dat en wordt universeel voor wie het begrijpt. Dat laatste durft nogal eens scheeflopen. Wat weten we immers over geschiedenis en dewelke dan? Over traditie en naar welke traditie willen we refereren. Wetenschap lijkt me nog de eenvoudigst aanwijsbare, maar daarom niet makkelijker te berijpen.
Daarom ook dat men het nu meer heeft over cultuureducatie want kunsteducatie is wat te moeilijk geworden denk ik dan. Al roept men ter verdediging dat kunst-educatie een onderdeel is van de cultuureducatie. Maar is dat zo??? en wil men dat wel? Mij lijkt het eerder het verstoppen van de moeilijke zaken, de kop in het zand, niet gezien nog gehoord. Kunst wint niet echt terrein in crisistijden en zo ook de kunsteducatie niet, zeker als het niet gaat "over" de kunst maar "met" en "door" de kunsten. Ik lees rare zaken tegenwoordig over cultuur en de plaats in onderwijs en vrije tijd. Het lijkt meer een remediëren dan een nieuw standpunt innemen. Over kunst in onderwijs lees ik niets wezenlijks en het is altijd uit het standpunt cultuur beschreven en dus zoals hierboven verteld vanuit gisteren bekeken nooit vanuit een zeer actueel gebeuren dat naar morgen kijkt. Waar hebben we schrik van, denk ik dan, laten vervagen en verliezen alsof ik gisteren kan verliezen? Ja, ik kan het vergeten of laten vervagen , en ja ook dat is niet goed. Maar niet her-ordennen lijkt mij veel essentiëler, en veel en veel erger als we dat niet meer durven of doen. Maar goed ik blaas lucht uit en adem opnieuw in en hoop dat het niet dezelfde lucht is, maar frisse zuurstof en ga verder op mijn pad.
Misschien is zachte dwang niet eens zo mis dacht ik, misschien is het duwen wel nodig, misschien is het noodzakelijk. Terwijl ik zo van vrijheid en vrij zijn in exploratie hou weet ik beter. Als ik mijn geschiedenis beschouw is het mij duidelijk. Het was dikwijls de zachte dwang van een groep, een vriend, een docent, een collega die mij ertoe bracht iets van een andere kant te willen zien. en toen las ik dit op: http://www.bloggen.be/esthetica_michieldesmedt/archief.php?ID=1474162:
"We zijn op 10 november (13u30) met enkele klassen van het zesde jaar naar het toneelstuk 'JULiUS' gegaan in CC 't Vondel. We
hadden deze voorstelling niet zelf gekozen, maar de school had dit voor
ons gekozen. Ik moet eerlijk toegeven dat ik anders nooit naar dit
toneelstuk zou gegaan zijn omdat ik sowieso al niet echt van theater hou
en het toneelstuk zag er eerder saai uit, ook vanwege het feit dat het
een stuk is van Shakespeare, welke ik associeer met ouderwetse
toneelstukken. Onterecht, zo blijkt later. We hadden dit stuk al in de
klas besproken, evenals Shakespeare zelf. Na deze lessen Nederlands was
ik al nieuwsgieriger geworden en zag ik er al helemaal niet meer
tegenop. Mede omdat ik de actuers al had zien figureren in verschillende
series (vb.: W817) en ik me herrinnerde dat ik wel graag naar deze
series keek. Ik vroeg me ook af hoe ze dit toneelstuk gingen vertonen
met maar 3 acteurs, terwijl er veel meer personages zijn. Toen ik het
toneelstuk gezien had, was ik aangenaam verrast."
En toen wist ik het zeker , zachte dwang kan werken als hij niet al te hard en brutaal is, dat evenwicht zoeken is een schone om een tijd mee bezig te zijn. Hoe dwing je zacht: door uitnodiging, door verleiden, door nieuwschierigheid, door toeval, door..... schoonheid kan ook uit zachte dwang bestaan!
Ik kreeg nogal wat reacties van mensen die ongerust waren na mijn nieuwjaarsbrief, anderen werden wat bang, anderen vroegen of het wel allemaal in orde was met mij. Ik kan ieder gerust stellen, het gaat uitstekend met mij, zeker in verhouding tot de mij omringende wereld. Ik hou steeds meer van het liefdevolle bestaan en weet daar steeds meer greep op te krijgen of is het net die greep willen verliezen? Het recept was en is zoals steeds de eenvoud zelf: minder willen en daardoor meer zijn! Het is als in het gedicht van Ed Hoornik "Hebben en Zijn" het is oud, ik weet het, maar de waarheid is ouder. Of zoals het kijken naar een schilderij uit de oudheid of lang vervlogen dagen, waarom zou ik het uitleggen, het staat er! En moet dat laatste niet genoeg zijn. Of neem muziek uit de Barok waarom zou ik daar expeleciet veel uitleg bij hoeven, ze klinkt en is wat ze is. Ik weet het, bij uitvoering of bij studie, zijn veel woorden nodig om het onzegbare een verbale tuch te geven zodat we intellectueel wat verder kunnen, zo hopen we toch! Nochtans heeft het uitleggen mij niet altijd verder geholpen. Het is maar één van de middelen om uit mijn verwarring te geraken net zoals het maken van een tekening, het laten van een zucht, het schrijven van een gedachte....allemaal middelen, met maar één doel, wat orde scheppen in mijn chaos. Er is weliswaar niets mis met mijn chaos behalve dat hij soms ook voor mij te zwaar wil wegen en voor mijn omgeving ondraaglijk kan zijn. Chaos houd mij nochtahns niet weg van de liefde, ik vermoed dat liefde vol is van die chaos en daardoor weer evenwichtig word. Het evenwicht, de harmonie van- neem een partita van Bach- is ook maar tijdelijk, luister met een Oosters oor(mocht dat al kunnen) en je bent al lang niet meer waar je wil zijn. Orde is chaos en chaos is orde die ik niet of nog niet zie. Dat inzicht stelt mij gerust en maak dat ik de puinen van dit bestaan gerust liefdevol kan leven. Of dat het allemaal zorgeloos is daar ben ik lang nog niet uit! "Zorgeloos" wat een woord!
Ik wens mijzelf niets, dan kan het ook niet foutgaan. Zelfs geen voornemens dit jaar, dan kan ik blijven doorgaan zonder schuldgevoel, want ook dat laatste is afgeschaft. Schaamteloos ga ik het nieuwe jaar in. Er is niet echt een doel behalve het bestaan aan zich. Ik wens mijn vrienden ook niets dan kan ik dat al niet misdoen of hen laten hopen op iets wat ik weerom niet gerealiseerd krijg. Dit alles lijkt rustig maar ik heb er lang over gedaan om zover te zijn. De rust van het ogenblik is net dat schone, wat ik iedereen hun, zonder het op te dringen zonder het je toe te wensen zonder het te willen. Stiekem heb ik wel dromen voor u maar ik leer het af ze te formuleren. Ik hou de ontgoocheling voor mijzelf dat doet het minste pijn. Ik kan wel wat dragen heb ik gemerkt en wat ikzelf draag weegt niet op uw schouders. Ik zorg wel voor de lichtheid van mijn bestaan door niets te zwaar te laten wegen. Ik oefen in grammen, micro en pici en liever zelfs nano en als het kan nog beter. Maar mijn slechtheid raak ik niet kwijt, dus als ik alles wat hierboven sta vergeet, dan is het niet de ouderdom die spreekt maar gewoon de aard van het beest dat het niet laten kan. Ik weet het, je verdient beter en schoner, maar dat moet je zelf maar maken, ook dat kan ik niet voor u doen. Zo gaan we 2012 in straks en met het plezier van elk moment kom ik je wel tegen. En als we dat niet willen, lopen we gewoon een ommetje en gebeurd het niet ook goed. Ook samen staren en zwijgen over iets of niets mag. Je ziet het kan niet stuk, ik zie er al naar uit, naar het volgende moment en daarmee bega ik meteen mijn eerste zonde en ook dat is goed! liefs voor 2012 mijn vriend of vijand!
Het is stil buiten, niet echt koud maar grijs! Eindejaar en stil alsof alles nog komen moet. Maar hoe krijg ik het stil van binnen, even zonder grote en kleine gedachten, even zonder fantasie en eigenaardige kronkels. Niet dat ik het echt wil want alles komt vanzelf, als vanzelf. Last heb ik er niet van maar toch hoe zou het zijn zonder dat alles vraag ik mij af. Even stilte om daarna terug door te gaan. Ik zal het wellicht nooit weten want als het ophoud houd alles op. Maar de hunker naar stilte wordt steeds groter, ik zoek ze overal. Laat beelde voorbijseoefen en ik zoek het stilste beeld. overlaatst was ik op een repetitie/ try out van een dansvoorstlelling en ik wou dat het nog stiller was. De begin beelden waren langzaam en vrij stil al waren ze vol van potentieel geluid of lawaai dat was toen nog niet duidelijk. Later bleek dat ze roepen in zich hadden. Maar ik zocht naar nog meer stilte nog minder kleur in het pallet, nog minder woorden in het gedicht, minder geluid in de muziek, minder beweging in de dans... stiller dus. En nu is het stil daarbuiten en begint het door mijn kop te razenn over stilte... dan maar een boek, een beeld, een lied die mij langzaam laat afdrijven naar stilte in mijzelf!
