Nog geen jaar na zijn fel opgemerkte bundel “Façades”, een thematisch recueil rond de internationale nomenclatuur in de theaterwereld, publiceerde de Hamse dichter en theaterauteur Etienne Colman bij de Nederlands/Vlaamse uitgeverij C de Vries-Brouwers, alweer een nieuwe dichtbundel “Loopgraf”, waarin hij voor een andere ‘empty  space (Peter Brook) kiest, meer bepaald de vlaktes rond de rivier de IJzer en de dodenakkers, vlaktes en bommenkraters, die er als een aangrijpend toneeldecor van gemaakt werden tijdens de eerste - ‘grote  en vuile ‘- wereldoorlog 1914-1918. Slagvelden die momenteel misschien wel iets te overmatig herinnerd worden in talloze, elkaar overlappende culturele evenementen.

Colman schildert evenwel met beeldrijke taal zijn eigen dichterlijke Guernica in een  poëtische mengvorm van kroniek en fantasierijke oorlogsverslaggeving (in all but name). Ergens baadt zijn recentste oeuvre ook in de sfeer van het hedendaagse Franse stripverhaal in zwart/wit. Het morbide van het gekozen onderwerp komt erg indringend en beklijvend uit het kleurenpalet, dat hooguit nog (mensen)bloedrood als enige extra kleur zou dulden.

De dichter weet bijzonder goed sfeer te scheppen en dwingt met zijn picturale kracht ook tot het loslaten van emoties tussen tristesse en verzet. Soms weet hij zelfs klank op te roepen. door zinnen abrupt af te breken als een leeg geschoten mitrailleur. Vooral door het repetitieve karakter van het meestal hernemen van de laatste zin – of één of meerdere woorden eruit -van het vorige gedicht in het onmiddellijk daaropvolgende, wordt de lezer multi-sensitief gebaad in een wereld van repeteervuur en afweergeschut. angst en schichtigheid komen ongevraagd om het hoekje kijken. of zoals hij het in gedicht vier als laatste regel zelf verwoordt: 

“Schuilen voor de angst van de geschiedenis op hol.”

Vijf begint dan met: “Op hol met duizenden verdoofd en ingegraven in een sloot in schroot.”

En toch hanteert Colman een eerder volkse, niet cerebrale, geconstrueerde taal. geen beeldspraak haast, hij houdt het eerder evocatief. Hij beschrijft wat hij zou kunnen gezien hebben, als hij met insectenogen over de slagvelden zou hebben gevlogen en indrukken hebben opgeslagen.

Als je de bundel in zijn geheel overschouwt krijg je ook nog de indruk van een ballade. geen minnelied weliswaar, maar dan een oorlogsballade. de ballade van dood en vernieling… dus. Die van het zinloos uitroeien van het menselijk ras. De peisievelijke poëet gaat evenwel niet op zoek naar de aanstokers en schuldigen op het veld van oneer. Dat verhoogt die uitzichtloosheid nog meer. 

“Hier ligt het puin van levens.” noteert Colman in gedicht 8…en “veel meer dan kaalte is er niet.” in gedicht 43. Het laatste klinkt bijna als Shakespeare’s “The rest is silence”, de slotzin van “Hamlet”.

Het meest aparte poëem is ongetwijfeld gedicht elf, waarin de poëtische woordjongleur plaatsnamen uit de IJzerstreek werkwoordloos aaneenrijgt als kwamen ze uit het repeteergeweer van een sluipschutter. Na afrateling laten ze een schrale, blanke en alle hoop ontnomen vlakte wezenloos achter. Wordt hier ooit nog een nieuwe wereld op gebouwd is de vraag?

De meest pregnante zin tenslotte uit “Loopgraf” is ongetwijfeld de afsluiting van gedicht 10: “Elke dode weer bevestigt het bedrog dat leven heet.”

Nochtans is het niet de fragmentatie, de Schrappnelscherven die overblijven na de lectuur van de kersverse dichtbundel “Loopgraf”, maar juist tegenovergesteld: de coherentie van het geheel aan woorden en beelden die kreten en waanbeelden evoceren. Geen plaats voor versplintering. Je haalt het symbolische reminiscentie vredessymbool van de Spaanse meester Picasso toch ook niet uit de Reina Sofia  om het - in nochtans elk op zich potentieel sterk overeind staande grafische  stukjes - uiteen te laten splitten.

Om maar te zeggen dat de dichter Etienne Colman ons een Vlaamse literaire Guernica naliet.

fRè!ék NeIrYnCk