Mijn aflevering van deze week draagt de titel van een boek van wijlen Dr. Immanuel Velikovsky (1895/1979). Een boek dat bij de publicatie in 1978 niet alleen van de orthodoxe egyptologie heel wat tegenwind kreeg maar ook van revisionisten van de geschiedenis van de oudheid. Op basis van oudheidgeschriften, inscripties en monumenten kwam Velikovsky tot de conclusie dat de Egyptische chronologie zoals die door de orthodoxe egyptologie uitgedokterd was, niet correct was, maar dat er op de tijdsbalk verschillen zijn die oplopen tot zeshonderd jaar wanneer men zijn revisie hanteert. Volgens Velikovsky is Ramses II dezelfde farao als Necho II en was de Babyloniër Nebukadnezar een tijdgenoot en zijn antagonist. Het Hettietische koninkrijk zou volgens Velikovsky hetzelfde rijk zijn geweest als het Chaldeeuwse rijk van Nebukadnezar?

Zijn eerder gepubliceerde boeken “Werelden in botsing” (1951) en “Aarde in beroering” (1952) waarin Velikovsky zijn catastrofistische theorieën uiteenzette werden bij de publicatie door de academische wereld verworpen. De catastrofetheorie leert dat bepaalde tijdperken in de geschiedenis van de aarde abrupt werden afgesloten door rampen van kosmische oorsprong, zoals het langs de aarde scheren van een komeet, die zich vervolgens in een permanente baan om de zon heeft gevestigd en nu bekend is als de planeet Venus. Deze rampen zouden in het collectieve geheugen van de mensheid zijn gegrift en de bron vormen van diverse mythen over de hele wereld.

Verder deed Velikovsky beweringen over eigenschappen van de planeten Venus en Jupiter. Zo was hij van mening dat de planeet Jupiter radiosignalen uit zou moeten zenden. Dit werd 1954 toevallig bevestigd door Bernard Burke en Kenneth Franklin van het Carnegie Instituut in Washington D.C., afdeling radioastronomie en aardmagnetisme. Op 6 april 1955, tijdens een bijeenkomst van de American Astronomical Society, meldden ze hun bevindingen. Ook beweerde hij dat de oppervlaktetemperatuur van Venus zeer hoog zou liggen, in de orde van honderden graden Celsius boven nul. Dit stond haaks op de toen algemeen geaccepteerde inzichten over Venus. In 1962 passeerde de ruimtesonde Mariner 2 de planeet Venus en stelde vast dat de oppervlaktetemperatuur ongeveer 400 graden Celsius bedraagt. Tevens nam de sonde waar dat Venus een retrograde, tegengestelde, draairichting heeft ten opzichte van de andere planeten, behalve Uranus, in ons zonnestelsel.

Hierna volgt een korte samenvatting van Velikovsky’ s kosmologische bevindingen in relatie tot de geschiedenis van het oude Egypte en Israël. Rond 1500 voor Christus was de planeet Venus nog een komeet, die ontstaan was uit Jupiter, en rond deze tijd de baan van de aarde verstoorde. Beide hemellichamen geraakten in elkaars invloedssfeer en de aarde werd in zijn omloop om de zon gestoord, met als een gevolg te lange en te korte dagen en nachten wat door oudheidastronomen ook waargenomen werd. Een ander resultaat waren aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en het vormen van nieuwe gebergten als gevolg van een bewegende aardkorst. Uit de staart van de komeet viel een rode stof, soms vermengd met vloeistof, meteorieten en koolwaterstoffen op aarde neer. Met de interactie tussen Venus en planeet Aarde nam men elektrische ontladingen waar tussen de kop en de staart van de komeet. Op aarde gaf deze waarneming aanleiding tot het ontstaan van heel wat mythologische verhalen. De plaats van de polen op aarde veranderde. De door de grote hitte verdampte hoeveelheid water viel als sneeuw neer op plaatsen, waar vroeger geen koud klimaat heerste, met resultaat ingevroren mammoets in Siberië. Dit ganse kosmologische scenario gebeurde tegelijk met de Exodus van de Israëlieten uit Egypte in 1483 v. Chr. en verklaart de Bijbelse plagen en het uiteengaan van de Rode Zee. Daarna vond nog een cyclus van bijna-botsingen plaats alvorens de planeten van ons zonnestelsel tot rust kwamen en hun huidige baan om de zon innamen.

Velikovsky herschikte de Egyptische dynastieën op de tijdsbalk met ditmaal de historische Bijbelboeken als leidraad. Het Egyptische Oude en het Midden-rijk waren volgens hem contemporain en gingen als een gevolg van de tien plagen en de Exodus ten onder. Nog hetzelfde jaar werd Egypte door de Hyksos overrompeld. Velikovsky identificeerde de Hyksos of Amoe uit Egyptische bron met de Bijbelse Amalekieten en voegt de periode van de Hyksos als tussenperiode in de Egyptische geschiedenis in, van de vijftiende tot de tiende eeuw v. Chr. Zo verhuist het Nieuwe Rijk met het begin van de achttiende Egyptische dynastie op de tijdsbalk naar de periode van de koningen van Israël: Saul, David en Salomo rond 1000 v. Chr. De revisie door Velikovsky van de geschiedenis van de Oudheid werd zoals eerder opgemerkt door de academische wereld verworpen. Tot enkele decennia terug wekte de naam Velikovsky in het wetenschappelijke establishment afkeer op. Tegenwoordig vind men de boeken van Velikovsky alleen nog in gespecialiseerde antiquariaten en dikwijls worden ze geklasseerd onder het vak: esoterie, wat spijtig is. Men kan namelijk op onderdelen van Velikovsky ’s baanbrekend werk van mening verschillen en/of afwijzen, maar niet heel zijn werk. Wat mij persoonlijk betreft in mijn studie van de chronologie van de oudheid, passen de bevindingen van Velikovsky sluitend in mijn chronologische reconstructie met de Bijbel als leidraad. In mijn boek ‘TIJD en TIJDEN, 2016’ volg ik de grote lijnen van Velikovsky ’s reconstructie met hier en daar enkele afwijkingen waar ik meen een verbetering te kunnen aanbrengen. Een voorbeeld is de bekende Amarna-tijd in Egypte dat ik op de tijdsbalk in de achtste eeuw v. Chr. onderbracht met de koningen Pekah en Hosea van het tienstammenrijk als correspondenten met farao Achnaton.

Wat het boek Ramses II en zijn tijd betreft wijk ik van Velikovsky af in die zin dat ik Ramses II van de negentiende dynastie niet zoals Velikovsky als een alter ego van farao Necho II van de zesentwintigste dynastie zie maar als contemporain met elkaar. Ramses II is in mijn reconstructie ondergeschikt aan Necho II. Zo zijn ook Nebukadnezar en Hattoesilis tijdgenoten van elkaar en niet één en dezelfde persoon. Het was het boek van C. Verburg, Farao nagerekend, 1977, hoofdstuk II, 43-45, dat me op deze denkpiste zette.

Ramses II ook wel Ramses de Grote genoemd, nam als onderdeel van het leger van Necho met zijn legereenheid deel aan de slag bij Karkemis in 605 v. Chr. Velikovsky (Ramses II en zijn tijd, hoofdstuk 1) toonde in zijn werk aan dat de slag tussen Ramses II en de Hettieten wel degelijk bij Karkemis aan de rivier de Eufraat werd uitgevochten en niet aan de rivier de Orontes. Zijn bewijslast voor de herkenning van het Egyptische ‘Kadesj’ dat ‘heilige’ betekent, met Karkemis is overtuigend. Karkemis betekent ‘de stad’ (Kar) van Kemis of ‘Kemosj’. Als naar een god genoemde of aan een god gewijde stad was het een heilige plaats: Kadesj. Op Assyrische muurreliëfs van Salmaneser met afbeeldingen van de stad Karkemis herkennen we dezelfde stad zoals afgebeeld op Egyptische muurreliëfs. Dr. Immanuël Velikovsky put zijn gegevens uit een grondig onderzoek van oudheidteksten en oude topografische kaarten en plannen van veldslagen en van stratigrafische methoden van de archeologie. Zo een voorbeeld is de tombe en de sarcofaag van koning Ahiram te Byblos in Fenicië, of Jebeil in het moderne Libanon.

De tombe werd in de vorige eeuw in 1921 door archeologen blootgelegd en onderzocht. De sarcofaag behoorde aan een Fenicische koning Ahiram of Hiram. Het is een naam die meerdere Fenicische koningen over de eeuwen heen hadden. De afbeelding hierboven toont koning Ahiram op een troon met gevleugelde sfinxen en hovelingen tegenover hem. De andere zijde toont een processie van personen die offeranden dragen. De uiteinden van de sarcofaag tonen vier rouwklagende vrouwen. Aan de ingang van de tombe vond men een vervloekingstekst in Hebreeuwse/Fenicische letters. Dicht bij de ingang werden verscheidene fragmenten van een albasten vaas gevonden met de naam van Ramses II er op vermeld. Daarnaast vond men in de tombe Cypriotisch aardewerk dat door deskundigen als een product uit de zevende eeuw v. Chr. gedateerd werd. Dit was overigens de start van een jarenlange discussie over hoe dit aardewerk in de tombe van koning Hiram verzeild was geraakt, een koning die men aan de hand van de cartouches van Ramses II in de dertiende eeuw v. Chr. gedateerd had. Voor Velikovsky is de conclusie duidelijk: Het Cypriotische aardewerk is contemporain met de tombe en farao Ramses II hoort aan het einde van de zevende eeuw, begin zesde eeuw v. Chr. op de tijdsbalk geplaatst. Zo ook het Hebreeuwse/Fenicische schrift aan de ingang en op de sarcofaag, dat ook in de zevende eeuw v. Chr. thuishoort. Velikovsky citeert in zijn boek een Israëlische geleerde M. Haran, die in 1958 een artikel schreef over de afbeelding van de vier klaagvrouwen op de sarcofaag. Twee van de vier vrouwen slaan zich op de heupen, terwijl de andere twee het hoofd in de handen houden. De Israëlische historicus haalde verscheidene voorbeelden aan van het slaan met de handen in het Oude Testament als uiting van diepe smart, met name in het Bijbelboek Jeremia 31:19 en Ezechiël 21:12. De andere vrouwen zetten de handen op hun hoofd – eveneens een bekend verschijnsel bij klagen, bij rouw en bij pijn. De profeten Jeremia en Ezechiël waren tijdgenoten van Nebukadnezar in de zesde eeuw v. Chr. en zo was Ramses II eveneens contemporain met hen.

Op het hierna volgende citaat van Velikovsky zeg ik eveneens amen: “Niets is zo vermoeiend als een gedetailleerde chronologie. Maar indien deze wiskunde van de geschiedenis nageplozen wordt niet ter wille van zichzelf maar om identiteiten vast te stellen en als het dient om deze identiteiten te kunnen bewijzen, dan kan er een boeiende studie uit voortvloeien”.

Zoals bij de aanvang van mijn artikel vermeldt bestaat er geen overeenstemming onder de vele revisionisten van de geschiedenis van de oudheid over de exacte plaatsing van Ramses II op de tijdsbalk. De onderzoeker Donovan A. Courville (The Exodus Problem and its Ramifications, 1971) bijvoorbeeld laat de negentiende dynastie van Manetho de achttiende dynastie opvolgen en plaatst Ramses II op de tijdsbalk in 805/739 v. Chr. en maakt hem een tijdgenoot van de koningen Uzzia van Juda en van Jerobeam II van Israël. Deze koningen van Juda en Israël evenaarden echter de macht van David en beheersten het gebied vanaf de beek van Egypte tot aan de Eufraat. Ramses II laat zich tijdens deze epoque niet eenvoudig op de tijdsbalk plaatsen.

De egyptoloog David Rohl (A Test of Time, 1995) heeft in zijn reconstructie Ramses II dan weer als tijdgenoot van Salomo en Rehabeam in de tiende eeuw v. Chr. en meent Ramses II met de Bijbelse Sisak te kunnen identificeren. Rohl laat de negentiende dynastie van Manetho de achttiende opvolgen, en linkt zijn constructie aan een vermeende zonsverduistering over Oegarit in 1012 v. Chr. Ik vermeldde eerder in mijn boek ‘De Assyriologie herzien, 2012’ dat men geen exacte zonsverduisteringen meer kan berekenen voorbij de achtste eeuw v. Chr., de tijd in. In die eeuw werden er in de oudheid als een gevolg van een verstoring van de aarde in haar baan om de zon, kalenderwijzigingen noodzakelijk en doorgevoerd.

Maar mijn grootste bezwaar tegen de constructie van Rohl is dat als een gevolg van zijn plaatsing van de Amarna-farao’s op de tijdsbalk, de Bijbelse koningen Saul en David nu tot correspondenten en vazallen van de farao’s Amonhotep III en Achnaton gemaakt worden. Wanneer men de betreffende Amarna-brieven online op het internet leest dan valt onmiddellijk op dat de Amarna-correspondenten allen afgodendienaars waren. De persoon van David staat uitvoerig in de Bijbel beschreven waar vooral de Bijbelboeken 1 en 2 Samuël, 1 Koningen en 1 Kronieken zijn levensloop beschrijven. Zo ook zijn er meerdere psalmen in de Bijbel die door David geschreven zijn. ‘Een man naar mijn hart’ noemt de HERE God hem. Wanneer men al deze informatie tot zich neemt is het onmogelijk koning David van Israël als een afgodendienaar te herkennen. Daarenboven leert de Bijbel dat het knechtschap van Israël/Juda aan Egypte, eerst ten tijde van Rehabeam aanving (2 Kronieken 12:8) en niet eerder. Men kan op basis van dit Schriftgedeelte onmogelijk koning David als een knecht of vazal van farao van Egypte herkennen. Zie ook het artikel op dit blog van 20.03.2017: De Bijbelse farao Sisak, zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1489964400&stopdatum=1490569200 en scrol naar beneden.

De orthodoxe Egyptologie heeft Ramses II op de tijdsbalk geplaatst van het jaar 1279 tot 1212 v. Chr. en dit op basis van een veronderstelde Sothis-kalender. Volgens de historische boeken van de Bijbel bevinden we ons voor deze periode op de tijdsbalk ten tijde van de Richteren. Richteren die na de dood van Jozua en de oudsten, het Israëlitische volk leidden. Heel opmerkelijk: het Bijbelboek Richteren zwijgt over Egypte als grootmacht gedurende deze tijd. Zie het artikel van 18.08.2017 op dit blog voor de Sothis-kalender.

In mijn onderzoek van de geschiedenis van de oudheid meen ik dat Velikovsky gelijk heeft met zijn plaatsing van Ramses II aan het einde van de zevende eeuw begin zesde eeuw v. Chr. Wat ik afwijs is zijn stelling dat de zesentwintigste dynastie een fabricatie van Manetho was en dat deze farao ’s in wezen alter-ego’s van de farao ’s van de negentiende dynastie waren. Zoals eerder opgemerkt meen ik dat Ramses II als een ondergeschikte co-regent met één divisie van het Egyptische leger, aan de slag bij Kadesj/Karkemis deelnam. Het leger van Necho II/Ramses II tijdens de slag bij Karkemis bestond uit vier divisies. Ramses II commandeerde slechts één van de divisies van het leger van farao Necho, namelijk de divisie van Amon die aan de Eufraat in moeilijkheden geraakte en gered werd door het tijdig op het strijdtoneel verschijnen van de andere legergroep. Een andere divisie van het legen van Necho was samengesteld met de Sardan of Lidiërs. Deze soldaten worden ook beschreven door de profeet Jeremia. De oudheidhistoricus Herodotos (Boek 2:154) leert ons dat ten tijde van de regering van Psammetichos van Manetho ’s zesentwintigste dynastie het aan Griekse huurlingen toegestaan werd zich in noordoostelijk Egypte te vestigen. De Lidiërs of Loedim in het Hebreeuws, die de profeet Jeremia vermeldt zijn de Griekssprekende huurlingen die in het leger van Necho dienden en mee aan de Eufraat in de slag bij Karkemis tegen Nebukadnezar vochten.

In mijn variant op de reconstructie van Velikovsky meen ik dat farao Necho II tijdens de slag bij Karkemis in 605 v. Chr. het leven liet en Ramses II ongedeerd met het leger naar Egypte terugkeerde. Dat Necho sneuvelde in de slag bij Karkemis kan men afleiden uit Jeremia 46:17 waar farao ‘een rumoermaker’ genoemd wordt die zijn tijd liet voorbijgaan. De regeringsjaren der farao’s van de zesentwintigste dynastie zijn dus ook aan een revisie toe en hiermee komt dan misschien het laatste heilig huisje van de Egyptologie neer. In mijn boek TIJD en TIJDEN, 2015, blz. 375-384, bied ik een chronologische reconstructie van de zesentwintigste dynastie van Manetho aan.

Bij zijn behouden thuiskomst trok Ramses II alle macht naar zich toe en voerde een damnatio memoriae naar de persoon van Necho II uit. Het kanaal van de Nijl naar de Rode Zee bijvoorbeeld een werk dat door Necho begonnen (Herodotos Boek 2:158), kwam aldus op naam van Ramses II. Ook op vele bouwwerken van Necho werd de naam van Ramses II toegevoegd (Kroniek van de farao’s - Peter A.Clayton - hoofdstuk negentiede dynastie Ramses II - Ramses de bouwer ). Ook de gevestigde Egyptologie spreekt over een voor hen alsnog onverklaarde damnatio memoriae. De beelden van Necho II werden het offer van de razernij waarmede zijn nagedachtenis werd vervolgd. Momenteel werden slechts een klein aantal steles, enkele reliëfs en twee bronsjes gevonden die voor vernieling bewaard gebleven zijn.”

Tot aan de era van Ramses II maakten Egyptische kunstenaars hun afbeeldingen op zogenaamde bas-reliëfs. Tijdens de regering van Ramses II ging men over naar het zogenaamde verzonken reliëf. De reden hiertoe was dat Ramses II zich heel wat gebouwen in Egypte tijdens zijn bewind toe-eigende en er zijn naam in liet beitelen. Met andere woorden: door toepassing van het verzonken reliëf werd de naam van Ramses’ voorganger weggebeiteld, met zijn naam in de plaats eroverheen. Op deze manier werden al bestaande bouwwerken die Ramses' bevielen van zijn naam voorzien en usurpeerde hij ze.

Wanneer men de plaatsing van Ramses II op tijdsbalk door de verschillende onderzoekers zowel uit orthodoxe hoek als van revisionistische zijde onderzoekt en aan de Bijbel toets blijkt dat hun revisie niet in overeenstemming met de historische boeken van de Bijbel is. Alleen in de zevende en zesde eeuw v. Chr. waar Velikovsky en anderen Ramses II op de tijdsbalk plaatsen blijkt dat Ramses II daar op zijn plaats zit en er geen contradictie bestaat.

Tot slot wil ik aandacht geven aan de tot nu toe niet opgegraven hoofdplaats Saïs van de zesentwintigste dynastie. De Griekse naam Saïs komt in de Bijbel niet voor, alhoewel farao Necho II en zijn tijd wel vermeld werden. De naam van de hoofdplaats van Necho II in Egypte had in de Bijbel een andere naam.

Het Bijbelboek Jeremia geeft heel wat informatie over het Egypte van de zevende eeuw voor Christus. Tijdens de periode van de slag bij Kadesj/Karkemis leert Jeremia dat Egypte meerdere koningen had met ieder een hoofdstad:

Jeremia 46:13 Het woord, dat de HEERE tot den profeet Jeremia sprak, van de aankomst van Nebukadrezar, den koning van Babel, om Egypteland te slaan. 14 Verkondigt in Egypte, en doet het horen te Migdol; doet het ook horen te Nof en Tachpanhes; zegt: Stelt er u naar, en maakt u gereed, want het zwaard heeft verteerd, wat rondom u is. 15 Waarom zijn uw sterken weggeveegd? Zij stonden niet, omdat hen de HEERE voortdreef. 16 Hij maakte der struikelenden veel; ja, de een viel op den ander; zodat zij zeiden: Staat op en laat ons wederkeren tot ons volk, en tot het land onzer geboorte, vanwege het verdrukkende zwaard. 17 Daar riepen zij: Farao, de koning van Egypte, is maar een gedruis; hij heeft den gezetten tijd laten voorbijgaan. (Statenvertaling)

Tachpanhes lijkt de belangrijkste plaats in Egypte geweest te zijn omdat Jeremia (hfst.43:9) daar het paleis van de farao situeert. De stad Nof was Memfis, maar van Tachpanhes en Migdol weten we tot op heden niet waar deze plaatsen zich bevonden. Migdol betekent wachttoren en lag vermoedelijk aan de grens van Egypte met Klein-Azië.

De orthodoxe Egyptologie heeft de hoofdstad Saïs van de zesentwintigste dynastie in de noordwestelijke Nijl-Delta op de kaart geplaatst. Nu blijkt vanuit het werk van Velikovsky dat deze keuze heel lichtvaardig gemaakt is en in wezen zonder archeologische basis. Tot op heden werden in feite geen ruïnes van deze toch belangrijke stad gevonden. De ondergrond van het huidige Sa al-Hagar (waar men vermoedt dat Saïs begraven ligt) is van water verzadigd en daarom nooit grondig onderzocht (Peter A. Clayton, Kroniek van de farao’s - 26ste dynastie). Wat gevonden werd zijn slechts enkele oesjabti’s met de naam van Psammetichos, de vader van Necho er op vermeld. Velikovsky stelt dat men te snel tot voorbarige conclusies is gekomen wat de plaatsing van Saïs betreft op de kaart van Egypte.

Velikovsky leert dat Tanis, (het Bijbelse Zoan), en Saïs één en dezelfde stad zijn. Hier ook volg ik een eigen variant los Velikovsky. Ik meen namelijk op grond van Jeremia ’s opgave van Egyptische steden dat niet Tanis, maar het Bijbelse Tachpanhes het Saïs van de oudheid is. Saïs en het Bijbelse Tachpanhes met het paleis van farao zijn dan één en dezelfde stad. En er zijn in de Bijbel aanwijzingen waar Tachpanhes te vinden is. De Joodse vluchtelingen, door Jeremia (43:5-7) beschreven, doen als eerste stad in Egypte Tachpanhes aan. Dit gegeven plaatst deze stad zondermeer in het noordoosten van Egypte. Een en ander wordt door de Griekse Septuagint Bijbelvertaling bevestigd; dat Tachpanhes als Taph’nas weergeeft. En dit zou de belangrijke versterkte stad Daphnai in noordoostelijk Egypte geweest kunnen zijn. Het ontdekken van het werkelijke Sais zou wel de archeologische vondst van het derde millennium kunnen zijn. Herodotos(Boek 2:169) beschrijft het paleis en de begraafplaats van farao Amasis en zijn voorgangers. Op basis van wat de Bijbel over farao Necho en zijn hoofdplaats Tachpanhes leert, had men beter voor het Griekstalige ‘Saïs’ op zoek gegaan in de noordoostelijke Nijldelta en heel wat tijd, energie en geld bespaart. Ook de oudheidhistoricus Herodotos wijst naar de noordoostelijke Nijldelta voor de plaatsing van Saïs op de kaart, langs de door hem beschreven Saïtische Nijlmonding stroomafwaarts.

Wordt vervolgd…

Met vriendelijke groet,

Robert De Telder

Recente publicaties:

EXODUS, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/102331

De Zonaanbidder, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/87999

TIJD en TIJDEN, 2015, Zie link: http://boekscout.nl/shop/ViewProduct.aspx?bookId=5579

De Assyriologie herzien, 2012, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/76234

De Tweede Wereldoorlog door de ogen van een neutrale Belg, 2007, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/69343

Apocalyps, 2009,

(dit boek is uitverkocht maar op een PDF-document gratis op eenvoudig verzoek per email bij de auteur verkrijgbaar).