KRONOS

Het was het herlezen van het boek: “The Splendour that was Egypt, A general survey of Egyptian culture and civilization, 1949, by Margaret A. Murray, dat me op de piste voor een nieuw artikel op dit blog zette. De vraag is namelijk of het Hebreeuwse Tetragrammaton in het oude Egypte bekend was? Volgens sommige egyptologen wel, wat ik echter meen te kunnen weerleggen. De Egyptologe Margaret A. Murray (1863/1963) laat de naam van God al in de tweede helft van het vierde millennium v. Chr. (orthodoxe chronologie) in Egypte bekend worden.

De naam van de HEERE God, het Tetragrammaton dat niemand vandaag door het ontbreken van de juiste klinkers nog correct kan uitspreken, werd door Mozes voor de eerste maal in de geschiedenis van Egypte aan het hof van farao uitgesproken. We schrijven dan 1484 v. Chr. één jaar voor de Exodus, wanneer Mozes en Aaron voor farao stonden met de opdracht van God: Laat Mijn volk trekken. Of de wereldbekende Engelse woorden uit de KJB: Let My People go.

Exodus 3:13 Toen zeide Mozes tot God: Zie, wanneer ik kom tot de kinderen Israëls, en zeg tot hen: De God uwer vaderen heeft mij tot ulieden gezonden; en zij mij zeggen: Hoe is Zijn naam? wat zal ik tot hen zeggen? 14 En God zeide tot Mozes: IK ZAL ZIJN, Die IK ZIJN ZAL! Ook zeide Hij: Alzo zult gij tot de kinderen Israëls zeggen: IK ZAL ZIJN heeft mij tot ulieden gezonden! 15 Toen zeide God verder tot Mozes: Aldus zult gij tot de kinderen Israëls zeggen: De HEERE (Tetragrammaton: JHWH), de God uwer vaderen, de God van Abraham, de God van Izak, en de God van Jakob, heeft mij tot ulieden gezonden; dat is Mijn Naam eeuwiglijk, en dat is Mijn gedachtenis van geslacht tot geslacht. (Statenvertaling)

De exacte uitspraak weten we dan niet meer met absolute zekerheid, de betekenis is bewaard gebleven: IK ZAL ZIJN, Die IK ZIJN ZAL.

Het Bijbelboek Exodus maakt ook duidelijk dat deze naam voor farao een nieuwe naam was van een God die hij voordien niet kende.

Exodus 5:1 En daarna gingen Mozes en Aäron heen, en zeiden tot Farao: Alzo zegt de HEERE, de God van Israël: Laat Mijn volk trekken, dat het Mij een feest houde in de woestijn! 2 Maar Farao zeide: Wie is de HEERE, Wiens stem ik gehoorzamen zou, om Israël te laten trekken? Ik ken den HEERE niet, en ik zal ook Israël niet laten trekken. 3 Zij dan zeiden: De God der Hebreën is ons ontmoet; zo laat ons toch heentrekken, den weg van drie dagen in de woestijn, en den HEERE, onzen God, offeren, dat Hij ons niet overkome met pestilentie, of met het zwaard. (Statenvertaling)

Rechts: hiërogliefen-afbeelding van een buitenlandse berg-god uitgebeeld met het teken van drie heuvels gevolgd door de afbeelding van een god. Daarnaast links, de tijdens de zesentwintigste dynastie toegevoegde hiërogliefen. Deze zouden bij transliteratie de letters JHW hebben weergegeven.

De Egyptologe Margaret A. Murray werd geboren in 1863 in Calcutta als kind van een uit Engeland afkomstig gezin en kwam in 1894 naar het UCL voor het bestuderen van hiërogliefen. Murray leidde ook een van het eerste mummieonderzoeken in 1906 en deed belangrijke archeologische ontdekkingen in Egypte en Syrië. Een aantal van honderdvijftig publicaties waren uiteindelijk het resultaat van al haar onderzoeken. Een van haar boeken ‘The Splendour that was Egypt, A general survey of Egyptian culture and civilization’, kon ik bij toeval op 17 maart 2001 in een antiquariaat in Canterbury op de kop tikken. Dat ik zo nauwkeurig de dag, de maand en het jaar kan vermelden volgt voort vanuit mijn gewoonte in elk van mijn verkregen boeken mijn naam met plaats en datum van aankoop te vermelden. Het boek blijft naar mijn mening een aanrader als inleiding tot de studie van de Egyptologie. Het is in het eerste hoofdstuk dat Murray de voorgeschiedenis van Egypte brengt met vooral aandacht voor de Gerza-tijd die vooraf ging aan de eerste dynastie met als eerste farao: Menes.

Een afbeelding uit de zogenaamde Gerza-tijd daterend van de ‘Pre-dynastische periode’ voor Egypte. Het stelt buitenlandse schepen voor die Egypte aandoen. Het zijn enorme roeiboten met aan de achtersteven grote roeren bevestigd. In het midden hebben de schepen twee cabines met een grote mast met embleem in de top bevestigd aan een van de cabines. De bergen in de vorm van een punt staan volgens het hiërogliefenschrift voor vreemde landen. Ook het embleem op de mast met drie tot vijf bergen afgebeeld staat voor de berg-god die zijn oorsprong in het land van herkomst had.

Op de getoonde afbeelding daterend uit de Gerza-tijd meent de Egyptologe Margaret A. Murray het hiëroglief van de berg-god te herkennen. Een hiëroglief dat ten tijde van de zesentwintigste dynastie na transliteratie als J-H-W gelezen kon worden. Ook hier ontbreken de klinkers echter en blijft de correcte uitspraak een vraagteken. Bovendien zijn het slechts drie letters en geen vier zoals in het Hebreeuwse Tetragrammaton. De farao ’s van de zesentwintigste dynastie dateren we van 675 tot 525 v. Chr. Zie TIJD en TIJDEN, 2015, hoofdstuk: de zesentwintigste dynastie van Manetho, blz. 375-384. Een bekende farao van deze dynastie was Necho II die in de Bijbel bij naam vermeld staat. Het is deze farao die in de slag bij Megiddo in 609 v. Chr. koning Josia van Juda doodde en op het slagveld hierbij een woord van de God van Israël aan Josia meedeelde.

2 Kronieken 35:20 Na dit alles, toen Josia het huis toebereid had, toog Necho, de koning van Egypte, op, om te krijgen tegen Karchemis, aan den (Eu)Frath; en Josia toog uit hem tegemoet. 21 Toen zond hij boden tot hem, zeggende: Wat heb ik met u te doen, gij, koning van Juda? Wat u aangaat, ik ben heden tegen u niet, maar tegen een huis, dat oorlog voert tegen mij; en God heeft gezegd, dat ik mij haasten zou; houd u af van God, Die met mij is, opdat Hij u niet verderve. 22 Doch Josia keerde zijn aangezicht niet van hem; maar hij verstelde zich, om tegen hem te strijden, en hoorde niet naar de woorden van Necho uit den mond van God; maar hij kwam om te strijden in het dal Megiddo. (Statenvertaling)

Deel van een granieten deurstijl van Ramses II: waarschijnlijk een afbeelding van koning Josia van Juda, sneuvelend te Megiddo. Zie het artikel op dit blog van 01.09.2017: Farao Ramses II en zijn tijd.

Ondanks de betoonde genade op genade liet Josia het leven op het slagveld te Megiddo. Volgens de Joodse overlevering was Josia namelijk door de profeet Jeremia gewaarschuwd om niet tegen Necho te strijden maar farao met zijn leger naar de Eufraat te laten oprukken. Een eigenzinnige Josia trok niettemin met zijn leger richting Megiddo om te strijden tegen farao Necho, en werd op het slagveld een tweede maal door de God van Israël ditmaal door monde van Necho zelf, gewaarschuwd de strijd alsnog af te breken en huiswaarts te keren. Het resultaat kennen we vanuit de Bijbelse geschiedschrijving:

2 Kronieken 35:23 En de schutters schoten den koning Josia. Toen zeide de koning tot zijn knechten: Voert mij weg, want ik ben zeer gewond. 24 En zijn knechten namen hem weg van den wagen, en voerden hem op den tweeden wagen, dien hij had, en brachten hem te Jeruzalem; en hij stierf, en werd begraven in de graven zijner vaderen; en gans Juda en Jeruzalem bedreven rouw over Josia. 25 En Jeremia maakte een klaaglied over Josia; desgelijks alle zangers en zangeressen spraken in hun klaagliederen van Josia, tot op dezen dag; want zij gaven ze tot een inzetting in Israël; en ziet, zij zijn geschreven in de klaagliederen. 26 Het overige nu der geschiedenissen van Josia, en zijn goeddadigheden, naar dat geschreven is in de wet des HEEREN; 27 Zijn geschiedenissen dan, de eerste en de laatste, ziet, die zijn geschreven in het boek der koningen van Israël en van Juda. (Statenvertaling)

In verband met ons onderwerp over het wel of niet gekende Hebreeuwse Tetragrammaton in het oude Egypte is het belangrijk op te merken dat farao Necho op het slagveld te Megiddo niet de Naam van God het Tetragrammaton in de mond neemt, maar het Hebreeuwse ‘El’ wat naar het Nederlands vertaald wordt met het Germaanse ‘God’.

De Egyptologe Margaret A. Murray vermoedde dat de plaats van afkomst van de schepen die Egypte aandeden met de berg-god in het vaandel, Kreta was. Maar dit is gissen. De Gerza-tijd die aan de eerste Egyptische dynastie voorafging wordt door de orthodoxe egyptologie rond 3500 v. Chr. gedateerd en de eerste farao daaropvolgend rond 3150 v. Chr. In het licht van de chronologie die het Bijbelboek Genesis levert valt de Gerza-tijd na de spraakverwarring en de verspreiding van de volken vanuit de vlakte van Sinear over de oude wereld. De nakomelingen van de Cham, een van de zonen van Noach, trokken daarop naar Egypte en andere landen. In een artikel op dit blog van 04.07.2016 bracht ik deze geschiedenis: chronologie van Nimrod tot Abram/Abraham, link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1467583200&stopdatum=1468188000

De moderne wetenschap Egyptologie negeert het Bijbelboek Genesis met zijn oorsprongsgeschiedenis en brengt een pre-dynastieke geschiedenis van Egypte op basis van de evolutietheorie. De tijd die aan de eerste farao’s voorafging wordt over verschillende tijdperken uitgesmeerd en de aanvang bij gebrek aan schriftelijke bronnen in een ver niet meer verifieerbaar verleden geplaatst. Het Paleo-lithicum-tijdperk plaatst men bijvoorbeeld rond 500.000 à 300.000 tot 10.000 v.Chr. op de tijdsbalk. Deze constructie is volledig op de evolutie-gedachte gebaseerd, en blijft een theorie. Of zoals wijlen Huib Verweij (De boom der kennis, 1973, blz. 18) het ooit opmerkte: de evolutietheorie is uitgevonden om te bewijzen wat nog bewezen moet worden. Men kan nochtans via het Bijbelboek Genesis een exacte (jonge) geschiedenis van de oudheid brengen.

Te Naqada in Egypte werd een site door archeologen blootgelegd met een nederzetting die voor de Archaïsche tijd gedateerd werd, de zogenaamde Naqada-cultuur, verwijzend naar de mensen die tijdens de Kopertijd van circa 4400 tot 3150 v. Chr. het land daar bewerkten. De Naqada-cultuur werd onderverdeeld in drie fases van bewoning. De oudste veronderstelde fase is die van ‘Naqada I’ die bestond uit een lokale dorpscultuur. Maar ook voor de Naqada-cultuur laat men Egypte al bevolkt worden. Vanaf circa 10.000 tot 5000 v. Chr. rangschikken deskundigen het tijdperk van het Epipa-leolithicum op de tijdsbalk. Tijdens deze periode laat men volgens de theorie, bevolkingsgroepen vanuit Zuidwest-Azië (!), de Sahara en de Boven-Nijl Egypte binnenkomen.

Vanuit het Genesismodel gezien zijn dit de eerste kolonisten van de grote trek die in het jaar 2239 v. Chr. vanuit het Tweestromenland op gang kwam. De feiten op het terrein kloppen met elkaar, met uitzondering van de orthodoxe dateringsmethode.

De Gerza-tijdperk-schepen die Egypte aandeden zie ik vanuit het oosten en/of het zuidwesten het gebied van Egypte aandoen en niet vanuit Kreta waar Murray de oorsprong van de schepen zag. De berg-god die de zeevaarders als embleem in hun masten toonden is nu een van de vele goden uit het pantheon van Nimrod, de kleinzoon van Cham.

Een andere egyptoloog die meent dat de naam van God in het oude Egypte bekend was, is Donald B. Redford (1934-). In zijn boek Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times, 1992, geeft de auteur minstens vijftien verwijzingen naar de naam Yahweh, samen met de toegevoegde klinkers die sommige Anglo-Amerikanen menen te kunnen aanbrengen. De naam wordt ook beginnend met een Ypsilon geschreven in plaats met de letter J of Jod maar dat heeft met de Engelse uitspraak te maken.

De egyptoloog Donald B. Redford beschouwt de Bijbel als een verzameling van verhalen en legenden zonder historische waarde en in wezen gelijk aan de vele mythologieën. De aartsvader Jozef bijvoorbeeld ziet hij als een fictief persoon die geen enkele historische waarde heeft. Hij gaat er van uit dat de Hyksos-periode in Egypte de oorzaak van het ontstaan van mythes in Kanaän werd wat leidde tot het verhaal rond Mozes. De auteur van het Bijbelboek Exodus had volgens Redford geen kennis van het oude Egypte van voor de zevende eeuw v. Chr.

Wanneer Redford in zijn boek ‘Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times’ over het historische Israël schrijft doet hij dat aan de hand van de enkele schaarse bewaard gebleven berichten uit het oude Egypte. Een voorbeeld is de Merneptah-stele waarop naar het volk Israël verwezen wordt. Er bestond volgens Redford pas een Israëlitische entiteit in Kanaän aan het einde van de dertiende eeuw v. Chr. Meer wil hij echter niet invullen. De oorsprongsgeschiedenis van Israël zoals gebracht in de Bijbelboeken Genesis en Exodus wijst hij af. Wat de dateringsmethode van de Egyptische dynastieën op de tijdsbalk betreft volgt Redford de sinds meer dan honderd jaar geldende Sothis-kalender die de Egyptoloog Eduard Meyer aan het begin van de twintigste eeuw lanceerde. Farao Merneptah zit aldus foutief in 1212/1202 v. Chr. op de tijdsbalk. Over de gereviseerde plaats van Merneptah op de tijdsbalk schreef ik eerder op dit blog op 02.08.2016 een artikel: een verwijzing naar Israël op de Merneptah-stele, zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1470002400&stopdatum=1470607200

In lijn met de orthodoxe egyptologie laat Redford de Tempel te Jeruzalem in het volgens de Bijbel vijfde regeringsjaar van Rehabeam door farao Sjosjenq I van de Libische tweeëntwintigste dynastie plunderen. Hier meent hij (Chapter 12) dat de Bijbel voor de eerste maal pas een verifieerbare link met Egypte maakt? In zijn hoofdstuk 12 verwijst Redford zelfs naar ‘het Huis van Yahweh’ te Jeruzalem. Het is hier dat de wetenschapper Professor Donald Bruce Redford B.A., M.A. and Ph.D zich naar mijn mening laat meeslepen door de algemeen door de orthodoxie aanvaarde maar fout bevonden schikking van de Libische dynastie op de tijdsbalk. Geen enkele Egyptisch-Libische oudheidbron verwijst namelijk ten tijde van Sjosjenq naar het Huis van Yahweh te Jeruzalem. Niettemin verbindt Redford het ‘Huis van Yahweh’ met Sjosjenq I.

Het is de verdienste van de revisionist van de geschiedenis van de oudheid de egyptoloog David M. Rohl de plaatsing van de Libische dynastie in de tiende eeuw v. Chr. weerlegd te hebben. In zijn boek A TEST OF TIME, The Bible – From Myth to History, 1995, Chapter Five, toont Rohl op wetenschappelijke wijze aan dat farao Sjosjenq I nooit in Jeruzalem geweest is en dat zijn veldtocht naar Klein-Azië noordelijk van Judea plaatsvond. Rohl haalt hier op grandioze wijze een van de pilaren van de orthodoxe egyptologie neer.

Redford echter blijft trouw aan de dateringsmethode van de egyptologie waarmee de dynastieën van Manetho op de tijdsbalk gerangschikt werden. Als een gevolg daarvan ziet hij de Amarna-tijd in de veertiende eeuw v. Chr. met de vermelding van Jeruzalem in de kleitabletten-briefwisseling van een veronderstelde Kanaänietische koning Abdi Hiba met residentie in Jeruzalem met de farao ’s Amonhotep III en IV van de achttiende dynastie Chapter 10). De algemene briefwisseling beschrijft volgens de orthodoxie de toestand in Kanaän voor de intocht van de Israëlieten. De orthodoxie ziet in de vermelde Habiroe in de Amarna-correspondentie een verwijzing naar de Hebreeën van Jozua.

De draad met het Tetragrammaton en het Egyptische hiëroglief Y-H-W neemt Redford op wanneer hij de Sjasoe in Kanaän beschrijft. Hij vereenzelvigd zonder bewijs de Egyptische naam Y-H-W met het Tetragrammaton als stammend uit Edom en de Sjasoe.

“For half a century it has been generally admitted that we have here the tetragrammaton, the name of the Israelite god, “Yahweh”, and if this be the case, as it undoubtedly is, the passage constitutes a most precious indication of the whereabouts during the late fifteenth century BC of an enclave revering this god. And while it would be wrong to jump to the conclusion that “Israel” as known from the period of the Judges or the early monarchy was already in existence in Edom at this time, one cannot help but recall the numerous passages in later Biblical tradition that depict Yahweh “coming forth from Seir” and originating in Edom. The only reasonable conclusion is that one major component in the later amalgam that constituted Israel, and the one with whom the worship of Yahweh originated , must be looked for among the Shasu of Edom already at the end of the fifteenth century BC.

Op basis dat al gedurende een halve eeuw het toegegeven wordt dat het Egyptische Y-H-W het Hebreeuwse Tetragrammaton voorstelt moet volgens Redford de conclusie zijn dat het Tetragrammaton met Edom verbonden kan worden? Ter ondersteuning van zijn postulaat dat het Tetragrammaton uit Edom stamt, haalt hij zonder bronverwijzing veronderstelde zogenaamde talrijke passages uit de Bijbel en de overleveringen aan waar vermeldt wordt dat de HEERE God uit Seïr optrekt. Ik ben vanuit mijn studie vertrouwd met deze Bijbelgedeelten zoals dit van de profeet Habakuk. Dit zijn Bijbelgedeelten die hun vervulling ten tijde van de Exodus kenden en ook nog een eindvervulling zullen zien bij de alsnog toekomstige Apocalyps. In die beschreven zogenaamde Apocalyptische tijd zal overigens ook Edom opnieuw zijn rol spelen.

Het laatste hoofdstuk van de profeet Zacharia sluit af met een apocalyptisch gedeelte. Daarin wordt geprofeteerd over een wereldoorlog, over een oprukken van alle natiën tegen het herstelde Jeruzalem (14:2). Op het hoogtepunt van de beschreven eindstrijd grijpt de HEERE God in (14:3-4) en ziet de profeet Zacharia Hem staan op de Olijfberg die als een gevolg splijten zal, waarna een apocalyptisch beeld zonder weerga geschetst wordt. Het is de gevreesde en lang verwachte Dag des HEEREN die beschreven wordt (14:5-8). En dan vervolgd de profeet met een bijzondere voorspelling wat betreft de Naam van God:

Zacharia 14:9 En de HEERE zal tot Koning over de ganse aarde zijn; te dien dage zal de HEERE een zijn, en Zijn Naam een. (Statenvertaling)

Jesaja 42:8 Ik ben de HEERE (JHWH), dat is Mijn Naam; en Mijn eer zal Ik geen anderen geven, noch Mijn lof den gesneden beelden. (Statenvertaling)

IK ZAL ZIJN, Die IK ZIJN ZAL, de betekenis van het Tetragrammaton, zal dan voor ieder duidelijk zijn. Het jaar 70 AD met de vernietiging van de Tempel door de Romeinen en de wegvoering van de Joodse bevolking in ballingschap betekende niet het definitieve einde van Israël maar zal volgens het Profetische woord van de Bijbel een vervolg kennen.

De conclusie van de egyptoloog Donald B. Redford dat de enige redelijke verklaring voor de vraag waar het Tetragrammaton ontstond de Sjasoe in Edom was, is niet aangetoond. Hij maakt zich zelfs hierbij naar mijn mening, schuldig aan een cirkelredenering die in wezen niets bewijst. Alleen het revisionisme van de geschiedenis van de oudheid geeft uitkomst. De achttiende en negentiende dynastie horen op de tijdsbalk niet thuis in de veertiende en dertiende eeuw v. Chr. waar de orthodoxie ze plaatste maar komen volgens de revisie op de tijdsbalk zo een zeshonderd jaar dichterbij. Wie de Sjasoe in werkelijkheid waren wordt pas in de zevende eeuw v. Chr. volledig duidelijk. Zie het artikel op dit blog van 11.08.2016: Farao Seti I van de Egyptische negentiende dynastie, zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1470607200&stopdatum=1471212000

Mijn conclusie is dat het Egyptische hiëroglief van de berg-god niets anders is dan de voorstelling van een vreemde berg-god. De oorsprong was het land van Nimrod: Sinear, van waaruit Egypte aangedaan werd, en dit lang voor er sprake van Edomieten en/of Sjasoe was. Ik merk ook op dat Redford nergens naar de Egyptologe Margaret A. Murray en haar studie: “The Splendour that was Egypt, A general survey of Egyptian culture and civilization, 1949, verwijst. Murray maakt nochtans duidelijk dat de berg-god Y-H-W al tijdens de Gerza-periode zijn intrede in Egypte deed en diens oorsprong dus niet in Edom ligt.

Let op: het is een onderdeel van het werk van de egyptoloog Donald B. Redford dat ik afwijs en niet zijn gehele studie. In mijn boek ‘De Zonaanbidder’ uit 2016 verwijs ik in mijn bibliografie naar het werk van Redford met vooral aandacht voor zijn studie ‘Akhenaten-The Heretic King, 1987. In dit boek toont Redford zich een genie die egyptologie en archeologie meesterlijk verbindt en hiermee een nooit eerder getoond profiel van Achnaton weergeeft. Wat ik afwijs is de orthodoxe dateringsmethode waarmee zij de Egyptische dynastieën op de tijdsbalk geplaatst hebben.

Wordt vervolgd….

Met vriendelijke groet,

Robert De Telder

Recente publicaties:

EXODUS, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/102331

De Zonaanbidder, 2016, zie link: http://www.bravenewbooks.nl/books/87999