Exodus 2:1 Een man uit het huis van Levi huwde een Levitische vrouw; 2 deze werd zwanger en baarde een zoon. Toen zij zag, dat hij schoon was, verborg zij hem drie maanden lang. 3 Maar langer kon zij hem niet verborgen houden; daarom nam zij voor hem een biezen kistje, bestreek het met asfalt en pek, legde het kind erin en zette het in het riet aan de oever van de Nijl; 4 zijn zuster ging op enige afstand staan om te zien, wat er met hem gebeuren zou. 5 Toen kwam de dochter van Farao om in de Nijl te baden, en intussen wandelden haar dienaressen langs de Nijl; zij zag het kistje in het riet en zond haar slavin om het te halen. 6 Toen zij het open deed, zag zij het kind, en zie, het jongetje schreide, zodat zij medelijden met hem kreeg en zeide: Dit is een Hebreeuws kind. 7 Toen zeide zijn zuster tot de dochter van Farao: Zal ik voor u uit de Hebreeuwse vrouwen een voedster gaan roepen, om het kind voor u te zogen? 8 En de dochter van Farao zeide tot haar: Ja. Toen ging het meisje de moeder van het kind roepen. 9 En de dochter van Farao zeide tot deze: Neem dit kind mee en zoog het voor mij, dan zal ik u het u toekomende loon geven. Daarop nam de vrouw het kind mee en zoogde het. 10 En toen het kind groot geworden was, bracht zij het naar de dochter van Farao; en hij werd door haar als zoon aangenomen, en zij noemde hem Mozes, want, zeide zij: ik heb hem uit het water getrokken. (NBG Vertaling 1951)

Handelingen 7:20 Te dien tijde werd Mozes geboren en hij was schoon voor God; drie maanden werd hij opgevoed in zijns vaders huis. 21 En toen hij te vondeling was gelegd, nam de dochter van Farao hem aan en liet hem als haar eigen zoon opvoeden. 22 En Mozes werd onderwezen in alle wijsheid der Egyptenaren en was machtig in zijn woorden en werken. 23 Toen hij nu de leeftijd van veertig jaar bereikt had, kwam het in zijn hart op, naar zijn broeders, de kinderen Israëls, om te zien. (NBG Vertaling 1951)

Deze geschiedenis is wereldwijd bekend en had op dit blog al eerder mijn aandacht. Zie o.a. het artikel van 02-03-2014, de prins van Egypte, Mozes de geadopteerde zoon van de dochter van farao. Zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?ID=2468533

En meer recent schreef ik een artikel op 09-04-2015 over Mozes als jonge generaal van het Egyptische leger, waar bij zijn aanstelling ook de dochter van farao bij betrokken was. Zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1428271200&stopdatum=1428876000

In mijn werk ‘Genesis versus Egyptologie, 2009, hoofdstuk 7, identificeerde ik de Bijbelse dochter van farao als de dochter van farao Pepi II van de zesde dynastie. Dit gebeurde als een gevolg van een volledige herschikking van de Egyptische dynastieën op de tijdsbalk, op basis van Bijbelse ankerpunten. Tegelijkertijd gaf ik in hoofdstuk 8 ook aandacht aan het werk van Dr. Donovan Courville, een bekend revisionist van de geschiedenis van de oudheid, die Sobekneferoe van de twaalfde dynastie, als de dochter van farao identificeerde.

Volgens de revisie van de geschiedenis van het Oude Egypte liepen het Oude en het Midden-Rijk contemporain en gingen beide ten onder in de ramp van de Exodus met vervolgens een tussenperiode in de geschiedenis van Egypte, als een gevolg van de invallen van de Hyksos, die met de Bijbelse Amalekieten geïdentificeerd worden. Zie het artikel van 01-06-2015 op dit blog; toen kwam Amalek. Zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?ID=2723829

In mijn boek TIJD en TIJDEN, 2015, diepte ik dit alles verder uit in het hoofdstuk Pitom en Raämses, blz. 89-98. Zie link: http://boekscout.nl/shop/ViewProduct.aspx?bookId=5579

De Bijbel spreekt alleen over ‘de dochter van farao’, zonder een naam door te geven. En ook de bekende Septuagint LXX vertaling van het Hebreeuws naar het Grieks uit de derde eeuw v. Chr., geeft geen naam op. Flavius Josephus (die in het Grieks schreef) echter, geeft wel een naam op: Thermuthis.

Flavius Josephus, Joodse Oudheden, Boek II,ix.5-7 (vertaling van het Grieks naar het Engels door William Whiston, 1667/1752). Deze Griekse naam vinden we echter niet terug in de bewaard gebleven Egyptische koningslijsten waarvan er een aantal in het Grieks overgeleverd zijn.

Theologen en Bijbelvorsers die het Bijbelverhaal in de Egyptische geschiedenis proberen in te lassen en ervan uitgaan dat de indeling van de dynastieën op de tijdsbalk door de Egyptologie begin twintigste eeuw gefabriceerd, wetenschappelijk onderbouwd is, moeten ten tijde van de achttiende Egyptische dynastie, op zoek naar een gepaste kandidate. En de keuze die men al eens maakt is die van farao Hatsjepsoet, een vrouw die gedurende eenentwintig jaar en negen maanden op de troon van Egypte zat. Ik heb al eerder opgemerkt dat de revisie van de geschiedenis van de oudheid als een puzzel is. Men heeft het juiste plaatje nodig ter inlassing van alle stukken. En de puzzelstukken dienen perfect te passen. Dus laat ons zien of Hatsjepsoet als kandidaat, de proef doorstaat. De proef is dan het Bijbelshistorische verhaal dat exact, perfect (!) dient te passen in de voorgestelde chronologische lijn van farao’s van de achttiende dynastie en hun regeerperiodes. Maar eerst een woord over hoe het komt dat de Egyptologie de achttiende dynastie in de vijftiende en veertiende eeuw v. Chr. op de tijdsbalk heeft geplaatst. In mijn boek TIJD en TIJDEN, 2015, hoofdstuk: de geschiedenis van de geschiedenis, blz.27-42, ga ik hier uitvoerig op in en lever bronmateriaal van revisionisten die mij voorgegaan zijn.

De foutieve plaatsing van de Egyptische dynastieën van Manetho op de tijdsbalk, is de verantwoordelijkheid van de Egyptoloog Eduard Meyer. In 1904 maakte hij zijn werk ‘kalender en Sothis-periode’ bekend. Hij ging er van uit dat er in het oude Egypte twee kalenders naast elkaar bestaan hadden. Een burgerlijke en een godsdienstige gebaseerd op het opkomen van de Hondsster, of Sopdet voor de Egyptenaren. Sothis is dan de Griekse naam voor deze ster, en de naam Sirius de Latijnse. Eduard Meyer legde verband tussen de noodzakelijke correctie in jaarlengte, het schrikkeljaar, en het verschijnen van de vaste ster Sothis ten tijde van het begin van de jaarlijkse Nijl-overstroming. Hij ging er van uit dat een Egyptisch jaar 365 dagen telde en dus elk vierde jaar op de kalender een schrikkeljaardag verloren ging. Hij veronderstelde als gevolg hiervan dat er twee kalenders in het oude Egypte in gebruik waren: een officiële kalender die met de maand Thoth begon en geen rekening met schrikkeljaren hield, en een zonnekalender die gebaseerd was op het opkomen van de veronderstelde Hondsster en dus astronomisch correct was. De twee kalenders begonnen officieel gelijktijdig op de eerste dag van de maand Thoth; daardoor liep na vier jaar de officiële kalender één dag op de astronomische kalender achter en als een gevolg daarvan vond de heliakische opkomst van Sothis op de tweede dag van de maand Thoth plaats. Op deze wijze verloor de kalender één week op achtentwintig jaar tijd, op een periode van honderdtwintig jaar ging er een maand verloren; en na een tijdspanne van 1460 jaar liepen de twee kalenders weer gelijk en begon dan een nieuwe Sothis-periode.

In 239 AD vermeldde de Romeinse grammaticus Censorinus dat in 139 AD de eerste dag van het Egyptische kalenderjaar daadwerkelijk samenviel met de heliakische verschijning van Sirius – wat het einde van een Sothis-cyclus in dat jaar betekende en het begin van een nieuwe cyclus veronderstelde. Terugrekenend concludeerde men dat vergelijkbare situaties zich hadden voorgedaan in ongeveer 1321, 2781 en 4241 voor Christus. Eduard Meyer ging daarop op zoek in de Egyptische annalen naar vermeldingen over het Sothis-jaar en cyclus.

De eerste datering meende hij terug te vinden in het papyrus-Ebers dat betrekking heeft op het negende regeringsjaar van farao Amonhotep I, op de negende dag van de derde maand van het derde seizoen, dat een vermeende opgang van Sothis zou meedelen. Farao Amonhotep I behoorde tot de achttiende dynastie. Veel blijft echter niet verklaarbaar. Zo staat er niet de naam Amonhotep I maar Zeserkere, waarschijnlijk de voornaam van Amonhotep I? De Egyptoloog David Rohl, en revisionist van de geschiedenis van de oudheid maakt in zijn werk duidelijk dat de zogenaamde Sothis-vermelding op de achterzijde van een vel van het Ebers-papyrus helemaal niet verwijst naar een éénmalig opkomen van Sopdet. Zie het artikel op dit blog van 10-01-2014: het Ebers-papyrus. Zie link: http://www.bloggen.be/robertdetelder/archief.php?startdatum=1388962800&stopdatum=1389567600 en scrol naar beneden.

De tweede datering die Eduard Meyer meende gevonden te hebben ter staving van een Sothis-opkomen, is die van een kalenderfragment op een steen gevonden in Elephantine, waar een verwijzing te vinden is naar het opkomen van de Hondsster of Sothis, in de dagen van farao Thothmosis III. Het regeringsjaar van Thothmosis III wordt echter niet vermeld, en ook is niet duidelijk of de verschijning van Sothis betrekking had op het zonnejaar, noch of een eerste verschijning bedoeld werd. Daarbij merkt de Egyptoloog Cecil Torr op, dat het gebouw weliswaar van Thothmosis III was, de inscriptie echter van een opvolger geweest kan zijn.

Met deze twee verwijzingen meende Eduard Meyer niettemin het einde en het begin van een nieuwe Sothis-periode op de tijdsbalk te kunnen aanduiden. Op basis van het geschrift van de Romeinse grammaticus Censorinus maakte hij een tijdsprong van 1460 jaar van 139 AD naar 1321 v. Chr. voor het einde van de vorige Sothis-periode. Er is ook nog een document uit de vierde eeuw na Christus van Theon, een astronoom uit die tijd. Op het manuscript van Theon staat er een notitie in het Grieks dat er ‘vanaf Menophres tot aan het eind van het tijdperk van Augustus’ 1605 jaar waren verlopen. Terugrekenend geeft dit ook 1321 v. Chr. als jaartal voor het einde van een veronderstelde Sothis-periode. En aldus werden de farao’s van de achttiende dynastie met dit jaar als ankerpunt in de veertiende eeuw v. Chr. naar voor en naar achter, op de tijdsbalk gerangschikt. Wat niet altijd vermeld wordt is het feit dat in hetzelfde manuscript van Theon van Alexandrië, vermeld staat dat de Sothis-periode eindigde in het vijfde jaar van Augustus zijnde 26 v. Chr. De Romein Censorinus plaatste het begin van een nieuwe Sothis-periode echter in 139 AD. Een verschil van 164 jaar, als vertrek en/of eindpunt van een veronderstelde Sothis-periode, wat vragen zou moeten oproepen. Ook ging men er ongefundeerd van uit dat ‘Menophres’ voor farao Ramses I stond? Maar dit is gissen! In mijn boek TIJD en TIJDEN ga ik hier dieper op in en identificeer ‘Menophres’ met de stad Memfis.

De Egyptoloog Cecil Torr (Memphis and Mycenae, 1896, Chapter IV, Egyptian Chronology: The Calendar, etc.) besluit zijn hoofdstuk over de veronderstelde Sothis-cyclus met het volgende commentaar:

… This all looks as though the cycle was invented by the later Greeks at Alexandria. Nor is there anything to indicate that it was known to the Egyptians in earlier times; no mention of it being found in their inscriptions or papyri, though occasionally these note the rising of the dog-star.”

Laat ons nu onderzoeken of de identificatie van Hatsjepsoet als de Bijbelse dochter van de farao van de verdrukking in het Bijbelse verhaal (wat het correct plaatje voor de oudheidpuzzel is) past. De Bijbel leert dat Mozes drie maanden oud, te vondeling gelegd werd en door de dochter van farao gevonden en geadopteerd. De farao van de verdrukking heeft volgens de Bijbel een uitzonderlijk lange regeerperiode van minstens zeventig plus jaren. De jonge Mozes die aan het hof van farao opgroeit en onderwezen wordt verblijft daar namelijk voor een periode van veertig jaar. Daarna moet hij voor de wraak van farao voor zijn leven naar Midian vluchten. Te Midian verblijft hij ook voor een periode van veertig jaar, wanneer het nieuws komt dat de farao van de verdrukking gestorven is. In mijn werk TIJD en TIJDEN, blz. 107-111 diep ik een en ander uit en toon aan dat de farao van de verdrukking vier jaar voor de exodus het leven liet en door een ander huis of dynastie opgevolgd werd. De volledige regeerperiode van de farao van de verdrukking is hiermee vastgelegd op 76 jaar.

Dit gegeven past niet in het raamwerk van de achttiende dynastie. De vader van Hatsjepsoet was Thothmosis I, die volgens de theorie dan de farao van de verdrukking (?) moet zijn. Deze farao heeft echter een regeerperiode van slechts vier of negen jaar, tot maximum vijftien jaar, naar gelang de bron die gehanteerd wordt. Daarom eerst aandacht voor de verschillende bronnen die we hebben over de achttiende dynastie, een dynastie die overigens goed gedocumenteerd is. De gegevens die Manetho verstrekt zijn via de kroniekschrijvers Africanus (ca.220 AD), Eusebius (ca.320 AD) en Flavius Josephus (ca.80 AD) bewaard gebleven hoewel er onderling verschillen zijn. Daarnaast hebben we de monumenten in Egypte met heel wat historische gegevens erop vermeld. De naam Thothmosis I is een Griekse naam, ons overgeleverd via Manetho en zijn kopieerders. Zijn Egyptische naam in hiëroglyfen was: Akheperkara Djoetmose.

De voorganger van Thothmosis I op de troon van Egypte was Amonhotep I geweest, die kinderloos stierf. De volgende

 koning werd de militair Thothmosis I die als een gevolg van zijn huwelijk met prinses Ahmose, de dochter van Ahmose I en koningin Nefertari, in de Koninklijke familie opgenomen werd. Met de naam Thothmosis werd eer gebracht aan de god Thoth die vereerd werd i.v.m. de uitdrijving van de Hyksos. Wie de vader van Thothmosis was blijft onbekend; zijn moeders naam was Semiseneb. De geboortenaam Thothmosis betekent: geboren uit de god Thoth. Zijn Egyptische naam was Djoetmose I. De troonnaam van Thothmosis/Djoetmose was Akheper-ka-ra (Akheperkara).

Zijn gemalin Ahmose baarde hem twee zonen; Wadjmose en Amenmose die echter beide voor hun vader stierven. De troonopvolger werd uiteindelijk Thothmosis II die verwekt werd bij een bijvrouw genaamd Mutnofret, de zuster van Ahmose, de gemalin van Thothmosis I. Uit de relatie Ahmose en Thothmosis I werd ook een dochter Hatsjepsoet geboren die later mee zou regeren. Vermoedelijk had Ahmose nog een dochter met de naam Nefroebity die afgebeeld staat in de tempel van Hatsjepsoet met Thothmosis I en Ahmose!

Thothmosis I maakte van Nubië een Egyptische provincie en voerde veldtochten tot aan de Eufraat. De noordelijke campagne van Thothmosis I naar Naharin aan de Eufraat wordt door de Egyptoloog Donald B. Redford, in het vijfde of het zesde regeringsjaar van Thothmosis geplaatst.

Als een gevolg van de vroege dood van Wadjmose en Amenmose, de oudste zonen van Thothmosis I, werd Thothmosis II de vierde farao van de achtiende dynastie. Om zijn positie op de troon te bevestigen werd hij in de echt verbonden met zijn halfzuster Hatsjepsoet, de dochter van Thothmosis bij Ahmose. Zij was vermoedelijk ouder dan Thothmosis II. Thothmosis had een zoon bij een bijvrouw, genaamd Isis: Thothmosis III. Deze troonopvolger zou echter moeten wachten tot de dood van Hatsjepsoet alvorens de scepter in Egypte te kunnen overnemen. Thothmosis III was nochtans als opvolger benoemd, al tijdens het leven van Thothmosis II, om reden van de ambities van zijn vrouw en halfzuster. Vermoedelijk was Thothmosis II een zieke man en liep zijn regeerperiode, met uitzondering van zijn eerste twee jaar, met die van Hatsjepsoet gelijk liep.

Hatsjepsoet, of de Griekse naam Amessis bij Josephus, regeerde eenentwintig jaar en negen maanden. In het bewaard gebleven manuscript van Africanus staat zij genoteerd als Amensis met een regeerperiode van tweeëntwintig jaar. De kopieerder Eusebius van Manetho, vermeld haar niet. Hatsjepsoet regeerde aanvankelijk als co-regent met Thothmosis II en na diens dood als voogd van de jonge Thothmosis III. In het tweede regeringsjaar van van de jonge Thothmosis III echter, trok Hatsjepsoet alle regeringsbevoegdheden naar zich toe en regeerde als vrouwelijke farao over Egypte.

Flavius Josephus, die in het Grieks zijn verhaal doorgaf, noemt haar bij de Griekse naam Amessis en dit in afwijking van zijn eerdere vermelding van Thermuthis als Griekse naam voor de dochter van farao. Amessis en Thermuthis waren voor Flavius Josephus twee te onderscheiden personen.

Ik meen dat ik de poging tot identificatie van de Bijbelse dochter van farao met Hatsjepsoet weerlegd heb. En dit vooral op basis van de regeerperiode van de farao van de verdrukking in de Bijbel en de te korte regeerperiode van farao Thothmosis I van de achttiende dynastie. Het invoegen van Hatsjepsoet als puzzelstukje in het Bijbelse plaatje, kan niet zonder schade toe brengen aan zowel het puzzelstukje als aan het plaatje. Het puzzelstukje past eenvoudigweg niet in het plaatje!

Godgeleerden die met Bijbels-historische chronologie bezig zijn zouden met durf buiten hun vakwetenschap moeten treden en de gevestigde Egyptologie onder handen nemen. Zoals de Egyptologie de Egyptische dynastieën van de oudheid op de tijdsbalk gerangschikt heeft passen de Bijbels-historische gegevens daar niet in. Een revisie van de geschiedenis van de oudheid is dringend nodig en de Bijbel kan hier een gids zijn met heel wat tijdsbalk-ankerpunten. Overigens, het gaat hier niet om een exacte vakwetenschap zoals bij wiskunde e.a. maar om de oudheidgeschiedenis van een land waar heel wat veronderstellingen en speculaties mee gepaard gaan. Of zoals een bekende Egyptoloog ooit zelf opbiechtte:

“…It must never be forgotten that we are dealing with a civilization thousands of years old and one of which only tiny remnants have survived. What is proudly advertised as Egyptian History is merely a collection of rags and tatters.”      

De Britse Egyptoloog Sir Alan Gardiner

Bronmateriaal voor de achttiende dynastie:

Flavius Josephus, vertaald en van commentaar voorzien door William Whiston, 1867

Cecil Torr, Memphis and Mycenaea, 1896

Donovan A. Courville, The Exodus Problem and its Ramifications, 1971

J.H. Breasted, Geschichte Ägyptens, Fünftes Buch, Kapitel 14-15

Joyce Tyldesley, Hatchepsut The Female Pharaoh, 1996

Donald B. Redford, Egypt, Canaan and Israel in Ancient Times, 1992

Alan Gardiner, Egypt of the Pharaohs, 1964

Amelia Ann Blanford Edwards (1831-1892), Queen Hatasu, and Her Expedition to the Land of Punt.

Wordt vervolgd…

Met vriendelijke groet,

Robert De Telder