Getuigenissen 100 Jaar Kerk en Leven in Maldegem. Deel 7.

‘De Gilde’, opgetrokken dank zij Pastoor H. Bouckaert groeide en bloeide meer dan een eeuw lang en speelde een belangrijke rol in het sociaal leven van de katholieke Maldegemnaren. De gekende zusters Cromheecke huurden aanvankelijk een groot bovenlokaal in De Gilde om er hun ‘kantlessen’ te geven.

Alle activiteiten van katholieke verenigingen, vergaderingen, opleidingen, spreekbeurten en toespraken van politici grepen er plaats. De broederschool hield  er de ‘plechtige prijsuitreikingen’ van de scholieren. Alle jeugdbewegingen konden er filmvoorstellingen volgen, toneelgroepen en muziekmaatschappijen werden aangetrokken om er te repeteren en op te treden.  Tentoonstellingen, rouwmaaltijden, kaartnamiddagen, huwelijksfeesten, boeken- en handelsbeurzen, dansavonden of fuiven, de plechtige prijsuitreikingen van de broederschool, allerlei feesten, bals enz. … trokken massa’s bezoekers. Kortom ‘De Gilde’ werd een trefpunt van het grootste deel van de meestal katholieke Maldegemse bevolking, en werd een goudmijntje voor heel wat Maldegemse zaakvoerders en een interessante broodwinning. Velen konden er ook daadwerkelijk werken, hetzij als vrijwilliger hetzij als bediende.

20^e eeuw.

Henri Bouckaert ging op rust toen hij 66 werd. Hij trok in een nieuwe woning in de Stationsstraat nummer 64 - laatst bewoond door metser Willy Vermeersch (14 01 1937) en Pharailde Vercruysse (07 07 1945). Dit huis werd enkele jaren geleden  afgebroken en verkocht door de kerkfabriek om toegang te verschaffen naar de garages van het nieuw flatgebouw naast de voormalige woning van Dokter Honoré Dhondt (10 11 1881) en Emma Vanhyfte en dochters, Stationsstraat 66 nu kinderdagverblijf en in nr. 58  de praktijk Dokter Van Reybroeck (nu nieuwe artsenpraktijk), ingang van de Gilde nr. 60, Kinderopvang nr. 62, woning van H. Bouckaert, afgebroken en nu nieuw flatgebouw: nr. 64.

Henri Bouckaert werd lid van de Kerkraad en hield een oogje in ’t zeil. Hij moedigde zijn opvolger Pastoor Petrus Van Loo aan († 9 april 1926) aan om een nieuwe kerk te laten optrekken. Pastoor Petrus Van Loo  had immers in zijn vorige parochie, in Knesselare een nieuwe kerk laten bouwen. Die bouwplannen voor een nieuwe kerk in Maldegem ontketenden een enorm verzet o.a. van uitgever-drukker-schrijver-politicus Victor De Lille en burgemeester-arts-brouwer Désiré Van Mullem. Pastoor Van Loo gaf onbaatzuchtig de bouwplannen op om andere doelstellingen te verwezenlijken.

In 1907 werd een afdeling van de school van de Zusters Maricolen opgericht in Strobrugge, samen met een kapel. De zusters gaven er les en hadden een goede band met de inwoners van de wijk. O.a. Zuster Amelberga gaf er les van 1945 tot 1961, later waren er minder zusters en stonden Juffrouw Clarysse Van Landschoot, Anna en Laura Standaert, Louisa Gailliaert, Nelly Inghelram en zovele andere onderwijzeressen voor de klas. In 1965 verdween de kapel met de aanleg van de nieuwe bruggen over het Schipdonkkanaal en het Leopoldkanaal maar dank zij de inzet van Broeder Edward Van den Abeele, onderpastoor Antoon Van Cauteren, de giften van de bewoners en de medewerking van bereidwillige vaklui werd een fraaie kapel opgetrokken, naar het plan van architect Laurent Cromheecke. De inwijding greep plaats op 1 mei 1967 met een ‘processie’ vanuit het Jeugdhuis en er werd een mis opgedragen in de kapel, massaal bijgewoond door de bewoners van de wijk. Zie www.camob.be van Noël Ryheul.

Petrus Clemens Van Loo behield de al eerder gestichte organisaties maar breidde uit:

-      Pensioenkassen voor mannen en vrouwen (met o.a. de St.-Antonius- en St.-Barbaragilde) waren een hele stap vooruit naar sociale rechtvaardigheid.

-      Hij stichtte een koksschool, waarschijnlijk alleen voor meisjes.

-      In 1904 liet hij de patronage voor de mannelijke jeugd herinrichten.

-      Hij liet een zaal bouwen voor ‘De Gilde’ (1909) die in 1911 ingehuldigd werd en die een blijvend succes kende dank zij de vele verenigingen en organisaties. De volwassenen konden er terecht, ouderen en jongeren, en raakten uit hun isolement.

-      Hij schreef een onuitgegeven geschiedenis van de parochie.

-      Hij schreef een brochure over de noodzaak voor een nieuwe kerk in Maldegem.

-      In 1920 kreeg hij toelating om zijn onderpastoors met de fiets te laten rijden …

Op 14 oktober 1914 hadden de Duitsers Maldegem bezet maar de kostbaarheden uit de kerk waren al verhuisd naar Eede.

Tijdens Wereldoorlog I (1914 - 1918), tijdens de Duitse bezetting van Maldegem, begeleidde de parochiepriester zo goed mogelijk zijn uitgehongerde parochianen.

-      In 1918 werd de kerk herschilderd, vlak na de oorlog.

-      In 1920 werd het orgel hersteld.

-      In 1922 – 1923 restaureerde hij het koor van de kerk.

-      In 1925 werd zijn 25 jaar pastoorschap uitbundig gevierd.

-      In 1926 stierf hij en er werd enorm getreurd in Maldegem, een ingoed mens was heengegaan.

Elk parochiepriester legde een onuitwisbare stempel op Maldegem. M. Posman

Bronnen: Boek Parochiaal Leven en Liber Memorialis. (wordt vervolgd).

De Gilde stond jarenlang leeg. 

Fotograaf Gilde: Els Stevens.

20-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

MARIANNE POSMAN brengt “Getuigenissen over 100 jaar kerk”  in Maldegem.

“Getuigenissen over 100 jaar kerk.” Deel  8. _{gebracht. Dus}

De burgemeesters van Maldegem waren op enkele uitzonderingen na, hoofdzakelijk katholieken t.t.z. leden van de toenmalige CVP,  grootgrondbezitters of edellieden die hun gronden en rijkdom verworven hadden op diverse manieren. Velen hadden zich verrijkt onder het Frans Bewind, dat antikerkelijke maatregelen trof. De kloof tussen arm en rijk was ontzettend diep tot na W.O. II. Nadien was er een opflakkering maar  nu nog verspreiden de media ontstellende berichten over de armoede overal ter wereld,  ook in ons dorp.

De Maldegemse burgemeesters vanaf 1831 waren meestal  C.V.P.ers die de activiteiten in de parochie van de parochiepriesters ten volle steunden. Misschien mag het wel gesteld worden dat de kerk de gemeentelijke politiek steunde en leidde, wat eigenlijk niet echt een taak was voor de geestelijken. Scheiding van kerk en staat was er niet voor niets. Via de politiek moest de democratie (meestal voor de burgerij) gesteund worden en de kerk moest zich bezig houden met verspreiding van de Blijde Boodschap, een boodschap van liefde, vriendschap, vrede, gerechtigheid, gelijkheid enz.

Eens scrollen over de tekst, ik heb dit van internet gehaald en blijkbaar lukt het niet op te kopi¨eren en te plakken. Excuses.

Burgemeesters Maldegem (historicus Etienne Dhont)

1.             Van 1830 tot 1885: periode van unionisme en liberaal overwicht

Met volgende burgemeesters (zie portretten foyer trouwzaal):

2.             Van 1885 tot 1933: periode van volstrekte meerderheid van de katholieke partij

Met volgende burgemeesters (zie portretten foyer trouwzaal):

(a) In 1926 waren er geen gemeenteraadsverkiezingen, aangezien slechts 1 lijst werd ingediend (met 10 katholieken en 3 liberalen).

3.             Van 1933-1944: periode van volstrekte meerderheid van de Christen Vlaamsche Volkspartij (Vlaams-nationaal)

Met volgende burgemeesters (zie portretten foyer trouwzaal):

(a) Ondanks zijn minderheidspositie bleef Hector Cuelenaere burgemeester in de periode 1933-1939, uitgezonderd van de 3 maanden dat Jozef De Lille burgemeester was in 1933.

(b) Bij de verkiezingen in 1938 behaalde de Christen Vlaamsche Volkspartij opnieuw de volstrekte meerderheid. Omwille van zijn antimilitarisme werd Jozef De Lille andermaal niet benoemd tot burgemeester. Evenwel werd thans de liberaal Maurice De Meyere in 1939 als burgemeester aangesteld, alhoewel hij geen deel uitmaakte van de gemeenteraad. In september 1944 werd hij ten onrechte geschorst door de Gouverneur, omwille

van het feit dat hij burgemeester was gedurende de oorlog.

4.             Van 1944 tot 1983: periode van katholiek overwicht

Met volgende burgemeesters (zie portretten foyer trouwzaal):

(a) Hector Cuelenaere, die in onmin was geraakt met Julien Willemarck, wilde zijn macht bestendigen via de aanstelling van zijn zoon Hippoliet als burgemeester buiten de raad. Dit was evenwel van korte duur – van september 1944 tot februari 1945 – want na hem werd Jules Goethals (Christen Vlaamsche Volkspartij) tijdelijk aangesteld als burgemeester van februari tot april 1945.

(b) Julien Willemarck was gedurende anderhalf jaar waarnemend burgemeester tot 1947, zonder evenwel officieel benoemd te worden door de Minister van Binnenlandse Zaken.

5.             Van 1983 tot 2013: periode van volstrekte meerderheid van de CVP/CD&V

Met volgende burgemeesters (zie portretten foyer trouwzaal):

6.             Van 2013 tot 2019: coalitie tussen CD&V en Groen

Met als burgemeester (zie portret foyer trouwzaal):

We bekijken de parochiepriesters verder. Na het overlijden van pastoor Van Loo in  1926, werd Pastoor Petrus Morre parochieherder in Maldegem, bijna een kwarteeuw lang (1926 - 1948). Hij had dus te maken met veel burgemeesters.

Geen eenvoudige taak. Het conservatieve  beleid verzette zich tegen de plannen tot industrialisering van Maldegem. Enkele tegenstanders hadden een visie over de tewerkstelling van de arme bevolking in Maldegem. Er waren plannen om  deze grote gemeente te industrialiseren zodat de mensen hier konden blijven wonen en werken. Door allerlei omstandigheden gingen die plannen niet door.

Pastoor Petrus Morre werd geboren in Geraardsbergen op 21 december 1870 en werd op 23 mei 1926, kort na het overlijden van zijn voorganger Pastoor Van Loo, ingehuldigd in Maldegem. Hij was toen 56 jaar oud. De onderpastoors in die tijd waren Leo Delfosse, Rufinus Brys en Edmond De Letter.

Meteen luidde zijn komst een schitterende bloeitijd van het verenigingsleven in. De bestaande organisaties werden uitgebreid met heel wat katholieke en andere genootschappen. Jeugdbewegingen voor jongens en meisjes zagen het licht en presenteerden een christelijke vorming, een bijna militaire discipline, nieuwe ideeën en vooral gezond amusement. Lange marcherende groepen jongeren die Vlaamse en religieuze strijdliederen zongen waren een vertrouwd straatbeeld in Maldegem. Toneelopvoeringen, dans- en turnvoorstellingen en concerten in De Gilde waren hoogstaande en drukbezochte evenementen waar massa’s mensen konden van genieten, vooral in de gebouwen of terreinen die de kerk ter beschikking stelde van de bevolking.  Alle priesters ijverden voor goede contacten met alle lagen van de bevolking met in het achterhoofd, vooral goede katholieke kiezers te vormen. 

Het was dus niet altijd louter altruïstisch dat zij handelden.

Bronnen: Parochiaal Leven en Liber Memorialis en internet. (wordt vervolgd). 

Tekst Marianne Posman.

Foto kerk M.J. De Clerck.

19-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

Getuigenissen over 100 jaar kerk. Deel  9.

Kinderpsychiater P. Adriaenssens, verwoordt het in de Standaard op 10 maart 2018 als volgt: ‘Na het verdwijnen van de kerk heeft de jeugd geen helder kompas  meer. Mijn generatie is nog streng katholiek opgegroeid en wij hebben er ons langzaam uit losgemaakt en een eigen visie gevormd.  De nieuwe generatie moet zich nergens meer van losmaken, maar het ontbreekt hen aan perspectief. Het gezin wordt het fundament, het nieuwe ijkpunt waar de klemtoon moet liggen op de hoopvolle Universele Verklaring van de Rechten van de mens waarvan het ontstaan wortelt in een katholieke traditie van solidariteit, antiracisme, respect voor de medemens met hun succesverhalen maar ook hun nederlagen.’

De huidige maatschappij is er niet beter op geworden. De jaren voor 1950 zijn de jaren van een generatie van de ouders van vele grijsaards in Maldegem. Velen herinneren zich nog hoe het er aan toe ging bij hen thuis. Het leven was doorweven van God, geloof en kerkelijke aangelegenheden, een soort houvast. De ouders van de huidige vierde of derde leeftijd waren overwegend godvrezend. De kinderen werden gedoopt in de kerk, deden hun communie, de ouders trouwden in de kerk en werden er begraven. Men stelde niets of heel weinig in vraag. De rituelen in en rondom de kerk maakten deel uit van het dagelijks leven. Priesters, broeders, paters, monniken, missionarissen, religieuzen in diverse instellingen, in scholen, in rustoorden en in ziekenhuizen waren een vertrouwd beeld en alle geestelijken boezemden ontzag in. De gelovigen vertrouwden hen en hadden respect voor hen omdat de geestelijken het goed met hen voorhadden. Bij ernstige beproevingen in een gezin werd er vol vertrouwen massaal en vurig gebeden. De mensen waren niet zo radeloos als nu bij oeverloos verdriet of grenzeloze verwarring. Depressies en aanverwante aandoeningen waren quasi onbestaande. Raadplegingen bij psychiaters waren uiterst zeldzaam. Op enkele uitzonderingen na, troostten de kerk, haar bedienaars en een heel netwerk gelovigen voldoende om de mensen de nodige psychische ondersteuning te geven in moeilijke tijden. Bijna iedereen had een kruisbeeld, een wijwatervat, een gewijd palmtakje of een heiligenbeeld in huis en bij diverse gelegenheden werd er heel veel gebeden in de kerk, aan de kapellen en thuis. Paternosters waren een kleinood die iedereen koesterde.

Zondagen en feestdagen vormden de historische bakermat van het Vlaamse amusementsleven. Godsdienstbeleving en omringende rituelen namen een belangrijke plaats in het leven van de gewone man. Er ging geen gelegenheid ongebruikt om feest te vieren om het dagelijks leven op te vrolijken: processies, patroonsfeesten, parochiefeesten, huwelijken, jubilea, oogstfeesten en jaarmarkten boden allen een reden om een eredienst bij te wonen en daarna de bloemetjes buiten te zetten. Deze traditie is typisch katholiek en is eigen aan onze streken. De veelheid van amusementsvormen en de beeldvorming die de Vlaming koppelt aan het landelijk volksvermaak zijn terug te leiden naar dit rurale, katholieke verleden.

De kerk beleefde een GOUDEN TIJD mede door het geestelijk triomfalisme die de mensen steunde en hoop gaf  na de oorlogsjaren en met de  desastreuze crisisjaren, jaren dertig in zicht  … Wat bedoelt men met ‘triomfalisme? Na 1918 stelde men vast dat Europa de rampen van de Eerste Wereldoorlog te boven kon komen door het katholieke geloof en de kerk opnieuw in het centrum van de cultuur te plaatsen.

De wanorde veroorzaakt door de oorlog,  kon op die manier worden hersteld. Het christelijk geloof was voor velen een houvast, had een publieke betekenis in het openbare leven en het betekende een verregaande identificatie van de katholieke kerk met Europa. Het katholieke geloof was en bleef de ziel van de Westerse beschaving. Kortom, de huidige oudere generatie in Maldegem en verder, is opgegroeid in die sfeer van geloof, vroomheid, eerbied, kerkgang, respect voor geestelijken en kerkelijke rituelen. Geloof hoorde bij Maldegem, bij de streek, in Vlaanderen  en bij de rest van Europa.

De kerk had inderdaad een sterke invloed op de mensen die toch niet gespeend waren van een eigen vrije wil, dus zij konden kiezen voor wie ze wilden, ze konden hun kinderen op gelijk welke school laten  inschrijven, zij konden gelijk welk beroep uitoefenen, het was niet allemaal kommer en kwel zoals soms wordt beweerd. Het blijft de vraag of het nu beter is dan vroeger. (wordt vervolgd).

Foto  Els Stevens. Tekst Marianne Posman. 

18-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

 “Getuigenissen over 100 jaar kerk.” Deel 10.

W.N. formuleert het als volgt: ‘Pastoor Morre had als bijnaam ‘paster sleek’ in Maldegem. Hij was een gemoedelijk man, die vooral zorgde voor de modernisering van de kerk, wat heel wat tijd vergde. Hij waakte over het welzijn van zijn parochianen in vaak moeilijke tijden. Hij bemoeide zich wat minder met de politiek. Hij focuste zich op kerk en gelovigen. De mensen in Maldegem waren nog bijna allemaal kerkgangers en hij zorgde ervoor dat ze bleven komen.’

Zoals elk parochiepriester deed Pastoor Morre zijn best. 

Vanaf 1926 ijverde Pastoor Petrus Morre voor zijn parochianen, bijna een kwarteeuw lang tot 1948.

-   In 1927 kwam er een vijfde zondagsmis.

-  In 1927 liet pastoor Morre de kerk volledig opknappen: de muren werden herschilderd, de daken hersteld en de buitenmuren gerestaureerd. In 1927 werd de H. Hartbond gesticht. In 1928 liet hij 300 nieuwe kerkstoelen plaatsen.

-   In 1928 kwam ook de nieuwe doopvont, een geschenk van de familie De Coninck – De Vos.

-   Privépersonen schonken nieuwe glasramen, de H. Barbara, de H. Theresia enz. De Kruisiging en de Verrijzenis, de twee mooie glasramen achteraan in de kerk werden geschonken door Jonker Frédéric Dhont in 1938, eigenaar van het Sint-Annakasteeltje in het centrum van Maldegem. De andere glasramen werden ook geschonken door welvarende gelovigen: Alfons Facq en Ida De Baets, Maria Van Kerschaever, Pastoor Morre e.a. Het Kruis van de Calvarie werd vernieuwd. Allemaal gedragen door de parochianen en vrijgevige particulieren.

-   In 1932 werd het vaandel van de H. Hartbond gewijd. Het wordt bewaard en ligt in het kerkarchief, nu ondergebracht op het gemeentelijk archief.

-   In 1937 werden er twee nieuwe kachels geplaatst.

-   In 1938 kwam er elektriciteit in de kerk, met lichtkransen en elektrische kandelaars.

-   In 1938 kwam er een micro en vijf luidsprekers.

Wereldoorlog II kwam er aan en Maldegem werd bezet door de Duitsers wat veel tweedracht bracht in de Maldegemse gemeenschap. Een heel moeilijke periode ook voor de priesters die moest schipperen tussen de eisen van de bezetter en de noden van de lijdende parochianen. Bezetters en inwoners van Maldegem waren heel vaak nog streng katholiek en moesten allebei ‘gehoord’ worden.

-   In 1943 werden de klokken uit de toren gehaald door de Duitsers. De kleine Rosaklok lieten ze hangen. Het was ooit een geschenk geweest van de zuster van onderpastoor Fernandus Laros (° 1760).

-   Naar het einde toe van W.O. II,  op 29 juni vierde Pastoor Morre zijn gouden priesterjubileum (1894 – 1944) en gaf aan elke parochiaan een mooie foto.

-   Op 12 september 1944 werd de bevrijding door de Canadezen ook in de kerk gevierd. 

Pastoor Morre was toen 74 jaar en hij deed het wat kalmer aan, tot zijn overlijden in juni 1948.

Pastoor Morre was een belangrijk parochiepriester die zeker invloed had op de gelovigen in Maldegem. Alle inwoners van Maldegem hadden wel een vrije wil om te doen en te laten wat ze zelf beslisten, zoals nu, gelovig of niet. (wordt vervolgd).

Bronnen: Parochiaal Leven en Liber Memorialis. 

Foto Els Stevens.

17-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

“Getuigenissen over 100 jaar kerk.” Deel  11.

 Voor 1950.

In de eerste helft van de vorige eeuw was de zondag voor velen de enige dag om zich te ontspannen. De werk- en schoolweek omvatte vroeger ook de zaterdag.

Zon- en feestdagen waren meer dan vandaag openbare aangelegenheden. Men had  ‘zondagskleren’. De man deed zijn das om en de vrouw zette haar meest elegante hoed op en samen met de kinderen  trokken ze naar de kerk, rechts de mannen, links de vrouwen. Bijna iedereen woonde een eredienst bij. De kerk was een ontmoetingsplaats voor vele plattelandsbewoners, dus er werd druk gecommuniceerd, ook achteraan in de kerk tijdens de eredienst, wat de priesters niet altijd konden waarderen.

De koppeling van Kerk en zondagse amusementsbesteding bleef voor vele dorpelingen bewaard. Na het kerkbezoek koos men ofwel voor de huiselijke rust, ofwel zakte men af naar een van de talrijke  dorpscafés in de buurt van de kerktoren om de rest van de middag met vrienden door te brengen.

Café uitbaters waren vaak ontslagen vakbondsmensen die de zaadjes naar het socialisme strooiden, ook hier in onze streek. De socialisten kwamen sinds eind 19^de eeuw op voor de rechten van de arbeider en de katholieken deelden die visie en reageerden enkele jaren later. Zij ijverden beiden voor betere levens- en werkomstandigheden van de arbeider, voor de overgrote meerderheid van de bevolking dus. Socialisten en later katholieken ijverden voor het zelfde doel, dus de aanvankelijk strenge scheiding vervaagde langzamerhand. Op café kwamen mensen samen om elkaar te ontmoeten en om even hun alledaagse zorgen te vergeten. In de dorpen waren de cafébezoekers hoofdzakelijk mannen. De ‘moeders aan de haard’ gingen naar huis na de eredienst om een zondagsmaal klaar te maken of om familiebezoek te ontvangen. De kinderen trokken daarna naar een van de vele succesvolle jeugdbewegingen.

Om zich te amuseren kende men een hele reeks caféspelen, gezelschapspelen,  het triktrakspel, domino, schaken of dammen,  vogelpik, dobbelen, kaarten en biljarten. In de plattelandsgemeenten had de plaatselijke sportclub, schuttersgilde, muziekvereniging of duivenbond vaak een lokaaltje achteraan het café. Op zondag kende het verenigingsleven het hoogtepunt van de week. Men kan zonder overdrijven stellen dat het café het kloppend hart vormde van de buurt of dorpsgemeenschap.

Daarnaast was van alle amusementsvormen  de cinema de droomfabriek bij uitstek. Deze amusementsvorm was de ongetwijfelde veruitwendiging van de moderniseringstendens: massaconsumptie, commercialisering en internationalisering. Internationale studio’s beheersten de markt en filmzalen rezen in de steden als paddenstoelen uit de grond. De opkomst en het succes van de cinema verliep jammer genoeg - maar logischerwijs - parallel met de neergang van het circus en variététheater. Vanaf 1920 breekt dit verschijnsel ook door in het platteland. De projecties gebeurden meestal in een bijzaaltje van het plaatselijk café. De invloed van de film op het maatschappijbeeld was cruciaal. Acteurs en actrices werden identiteitsbepalende modellen.

Het sociaal culturele spanningsveld tussen traditie en moderniteit wordt een complexe kluwen van ideologieën en implicaties hiervan op het artistieke denken was niet te onderschatten. Een steeds terugkerend fenomeen was de tegenstelling tussen traditie en moderniteit: de hang naar het oude tegenover de drang naar vernieuwing, ook hier in Maldegem.

Vele Vlamingen hadden problemen zich te profileren in een zich almaar sneller ontwikkelende wereld. Het trauma van de Eerste Wereldoorlog en de daaropvolgende economische crisis zorgden voor een wantrouwen tegenover al wat ‘vreemd’ en ‘nieuw’ was. De wereld bleek geen veilige plek meer en de toekomst werd bepaald door onzekerheid. Het amusementsleven bood een tijdelijke vluchtroute maar men had ook nood aan een meer diepgaande vorm van zingeving, het geloof.

Nationalisme en katholicisme kenden daarom in eerste helft van de vorige eeuw een enorme bloei. Beiden doordrongen de hele maatschappij en vele kunstvormen dienden vaak als hefboom om ideeën wereldkundig te maken.

In Maldegem en omstreken verliep alles op een rustiger tempo. De filmvoorstellingen strookten niet altijd met de werkelijkheid en de kerk wees in het parochieblad op de gevaren voor de kinderen en de jeugdige geest: Af te raden, te mijden, voor allen, kinderen toegelaten  … waren enkele bepalingen en werden nauwkeurig geraadpleegd door de ouders met wat jong volkje in huis. (wordt vervolgd). Tekst Marianne Posman.

Vroeger en nu, tal van cafés in de buurt van de kerk. Foto: Els Stevens.

16-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

MARIANNE POSMAN brengt “Getuigenissen over 100 jaar kerk”  in Maldegem.

“Getuigenissen over 100 jaar kerk. ”

Deel  12. Priester Daens (I)

L.P. getuigt: Onze kinderen beseffen niet hoe arm wij waren vroeger, laat ons zeggen 75 jaar geleden en die armoede was voordien nog veel groter. Er was maar één ruimte in huis die verwarmd werd met hout en kolen. Alle voedsel werd bereid op een Leuvense stoof. Wie op het platteland woonde had soms een moestuintje en wat kleinvee, zodat er toch soms vlees en groenten op tafel kwam. De moeders moesten schrapen om rond te komen elke maand, als vader al niet alles verdronk want in elk straatje, ook op het platteland was een café. Ongeschoolde arbeiders verdienden heel weinig of zij hadden vaak geen werk. De kloof tussen arm en rijk was ontzettend groot op het platteland en zeker in de steden. Het heeft jaren inspanningen gevraagd om de situatie van hen die al bij hun geboorte arm waren te verheffen.

Van 1888 tot 1948, dus 60 jaar lang waren de drie parochiepriesters, E.H. Bouckaert, E.H. Van Loo en E.H. Morre werkzaam in Maldegem en samen met hun onderpastoors en vrijwilligers zorgden zij voor de erediensten, de verenigingen, de jeugdbewegingen en het welbevinden van hun parochianen meer dan een halve eeuw lang. Zij hadden ook invloed bij de zusters in  de katholieke scholen en in het rustoord-hospitaal en bij  de broeders in de Lagere Jongensschool. Sommige onderpastoors gaven zelfs les godsdienst in het middelbaar onderwijs. Bovendien waren er de zeven weken catechismuslessen voor alle zesdejaarsklassen van alle scholen waar godsdienst werd gevolgd, als voorbereiding op de Plechtige Communie, waar ook de leerlingen van de Rijksmiddelbare School in betrokken werden. Heel veel mensen zonden hun kinderen naar een rijksschool omdat de schoolrekeningen niet zo hoog waren of omdat het voor hen praktischer was, er was later ook busvervoer, maar ze lieten hun kinderen godsdienstles volgen. Niet iedereen volgde zedenleer, er was een keuze.  Op die manier konden de  parochiepriesters wel degelijk hun invloed laten gelden elk jaar opnieuw generaties lang  en de christelijke leer zoals voorgeschreven verspreiden.

Het evenwicht vinden tussen de welvaart van de begoede klasse en de meerderheid van de bevolking die in de grootste armoede leefde bleef een knelpunt in de steden maar ook op het platteland.

De vorige tekst schetste zo wat de vrijetijdsbesteding van de mensen in dorpen zoals Maldegem en andere, voor 1950. Kerkelijke feesten werden later langzamerhand verdreven door burgerlijke vrijetijdsbestedingen. De cinema en  de filmvoorstellingen brachten gewijzigde ideaalbeelden bij de mensen en openden een nieuwe onbekende wereld.

In de steden was de industrialisatie al flink doorgedrongen en er heersten wantoestanden in fabrieken die o.a. aan de kaak gesteld werden door Priester Daens. Op het platteland sijpelde die informatie met mondjesmaat binnen maar had niet direct een onomkeerbaar effect op het dagelijkse leven van de gewone mensen. Nu wordt dagelijks alles breed uitgesmeerd in de media, iedereen is op de hoogte wat zich elders afspeelt, vroeger was dit niet zo. 

Het is toch wel eens interessant te vermelden wat Priester Dhaens beoogde en verwezenlijkte voor de mensen die in het getto woonden in de dichtbevolkte steden.

De geestelijkheid had jaren studies achter de rug, dus zij behoorden tot de ‘geletterde’ elite in de samenleving. Het was zeer waarschijnlijk moeilijk voor hen om te schipperen tussen de verschillende klassen in hun parochie. Zij waren er voor elk van hun parochianen, maar het was niet altijd makkelijk om elk van hen te benaderen en te beïnvloeden op dezelfde manier. Zij waren tenslotte ook maar mensen.

Een immense groep van de bevolking, de arbeiders hadden langzamerhand geen zin meer in een 'solidaire' maatschappij, waarin de klassenstrijd werd opgeheven omdat de arbeiders de kinderen van God zijn en de patroons ook. Ze geloofden niet meer dat ze - als gelovigen elkaar graag moesten zien  en elkaar niet bestrijden. De arbeiders hadden daar geen boodschap aan en wilden brood op tafel en rechtvaardigheid, ze werden strijdvaardig.

Priester Daens (1839 – 1907) was een van de eerste priesters die daar ook zo  over dacht en daadwerkelijk overging tot het organiseren van de arbeiders in onafhankelijke christelijke vakbonden. (Wordt vervolgd).

Tekst M. Posman.

15-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1

MARIANNE POSMAN brengt “Getuigenissen over 100 jaar kerk”  in Groot-Maldegem.

“Getuigenissen over 100 jaar kerk.” Deel  13.

Priester Daens (II)

Quote A.P. :De Belgische dramafilm Daens was een  absolute topper in 1992, al 26 jaar geleden maar het thema is nog actueel  in heel veel landen, misbruik van arbeiders, kinderarbeid, sociaal onrecht enz.… zijn nog lang niet de wereld uit. Acteur Jan Decleir vertolkte de rol van priester Daens op een grandioze manier.

Van 1888 tot 1948, dus 60 jaar lang waren de drie parochiepriesters, E.H. Bouckaert, E.H. Van Loo en E.H. Morre werkzaam in Maldegem-centrum, samen met hun onderpastoors en vrijwillige medewerkers.

De film van Priester Daens illustreert de samenleving in Vlaanderen meer dan 100 jaar geleden en speelt zich af rond 1890, dus even voor de twintigste eeuw. De hoofdpersoon is Priester Adolf Daens. Na wat moeilijkheden met de kerkelijke overheid, ging Priester Daens inwonen bij zijn broer Pieter Daens, die een drukkerij had. Priester Adolf Daens had geen inkomen en verdiende wat geld met privé lessen. Een van zijn leerlingen was het zoontje van textielfabrikant Borremans. Hij merkte op die manier  hoe slecht de werkomstandigheden waren in de fabrieken. Arbeiderskinderen kropen over de vloer, onder de machines door om draden op te rapen, waardoor er veel ongevallen gebeurden. De arbeiders werden uitgebuit, misbruikt en mishandeld. Priester Daens was hier woedend over en protesteerde heftig. Toen in de fabriek  moest worden bezuinigd, werden er veel mannen ontslagen. De vrouwen en kinderen mochten blijven. Priester Adolf Daens zorgde dat de parlementaire commissie langskwam om onrechtvaardige toestanden in de fabriek aan te klagen. Voordat de parlementaire commissie kwam controleren, sloot de fabriekseigenaar alle kinderen op in een hok, zodat de parlementaire commissie dacht dat de werkomstandigheden excellent waren en Priester Daens de verhalen over kinderarbeid verzon. De arbeidsters kwamen uiteindelijk in opstand maar de politie sloeg het verzet hardhandig uit elkaar en er vielen veel gewonden wat een enorme respons uitlokte in de kranten, bij de bevolking tot in de regering toe. Deze opstand droeg wel mee tot het algemeen kiesrecht.

Aangezien Priester Daens erg populair was bij de arbeiders, werd hij verkozen tot volksvertegenwoordiger. Op die manier maakte hij wel veel vijanden vooral bij de eigenaars van fabrieken die principieel aan hun eigen belang en hun leven in weelde dachten en niet aan het wel en wee van de arbeiders.

Priester Daens bleef die onrechtvaardigheid bestrijden. Hij richtte een eigen partij op, de Christen Volkspartij, de C.V.P., tegenhanger van de Socialistische partij, hij hield preken in de kerk en schreef artikelen in de krant van zijn broer Pieter. De begoede burgerij wilde dat hij uit zijn functie werd gezet. Omdat de rijken aandrongen op het ontslag van Priester Daens moest hij voor de paus in Rome verschijnen. Hij werd niet ontvangen, maar hem werd wel verteld dat hij uit de buurt van de socialisten moest blijven, wilde hij  zijn functie behouden.

Priester Daens bleef zich heel zijn leven tegen de kapitaalkrachtige katholieke burgerij verzetten. Hij overleed in 1907 na een tweede ambtstermijn als volksvertegenwoordiger. Priester Daens werd ‘s morgensvroeg begraven, begeleid door de armen, de volksvrouwen, de arbeiders, de stakers en een zwijgende menigte.

Deze mooie, emotionele film, gaf een beeld van de bevolking in de steden die in armoede leefde. De honger, de slechte werkomstandigheden, de akelige huizen en vooral het onrecht stonden in schril contrast met de levenswijze van de welstellenden die hun welvarendheid als verworven recht beschouwden. Op het platteland waren natuurlijk weinig grote fabrieksgebouwen, wel veel kleine werkplaatsen en grote landbouw- en veebedrijven waar ook heel veel personeel tewerkgesteld werd aan een armzalig loon en ook hier op het platteland was er een diepe kloof tussen arm en rijk. Het grootste deel van de bevolking leefde in grote armoede. De parochiepriesters probeerden er zo goed mogelijk mee om te gaan, zonder echt partij te kiezen. (II).

Info, foto internet. Tekst Marianne Posman.

14-05-2018 om 00:00 geschreven door Marianne Posman 1