De jaarlijkse Consumer Electronics Show is alweer voorbij, was het een knallende start voor VR of waren het toch meer goede voornemens voor de toekomst? We blikken terug op de meest opvallende nieuwtjes uit Las Vegas waaronder draadloze kastjes, holografische lampen, virtuele fitness en seks in 360 graden.
Historie van virtual reality op CES
Hoewel de Consumer Electronics Show al veel langer bestaat was 2013 het jaar dat Oculus voor het eerst hun DK1 van de Rift headset liet zien. Dat jaar had Oculus eigenlijk het rijk alleen. In 2014 zou deze trend zich voortzetten, de DK1 werd opgevolgd door de Crystal Cove headset met een tracking camera, Infrarood LEDs en een hogere verversingssnelheid.
Augmented Reality maakte dit jaar ook zijn opwachting met het CastAR systeem waar Valve ook aan heeft meegewerkt. Avegant liet de Glyph zien en PrioVR bewees dat ontwikkeling in Virtual Reality in een stroomversnelling terecht was gekomen.
In 2015 was Facebook de kersverse eigenaar van Oculus, dit was ook het jaar van de Oculus Killers. Veel bedrijven sprongen in deze opkomende markt zoals 3DHead met hun Vaporware product en Razer met het Open Source OSVR systeem. Samsung introduceerde de draadloze Gear VR op basis van het Oculus systeem, de Rift was ondertussen geëvolueerd naar een volwassen VR product met twee schermen en een verbeterd tracking systeem.
Later in 2015 zouden er twee nieuwe concurrenten opstaan die Oculus op de CES in 2016 van de troon wilde stoten. Als eerste de PSVR van Sony, een headset voor de PS4, en als tweede de HTC Vive, een headset waarmee je vrij rond kunt lopen. Beweging was een hot item vorig jaar met grote fitness machines als de Virtuix Omni. Oculus liet ditmaal de Touch controllers zien, toch waren de ogen vooral gericht op de HTC Vive en innovatieve technologie als oog-tracking.
Dit was een hele korte terugblik naar de afgelopen jaren, wat gaat 2017 brengen voor VR, AR en MR?
VR wordt de Netflix van VR gaming
Het Netflix model van maandelijks onbeperkt films en series kijken wordt steeds vaker toegepast. Spotify is een soortgelijke muziekdienst, HTC gaat met Viveport een dergelijke dienst voor VR games aanbieden. Uitgevers kunnen hun spellen onder de aandacht brengen in dit abonnement, HTC gaat een selectie VR titels aanbieden waarmee het vinden van goede content eenvoudiger wordt voor de gebruiker. Deze strategie sluit mooi aan op het Arcade platform dat met name in China sterk wordt gepromoot door HTC.
HTC Vive Tracker
Er zijn al heel wat creatieve hackers geweest die de HTC Vive controllers op andere objecten hebben bevestigd, er lopen zelfs honden rond met een Vive controller op de rug. Dat kan eenvoudiger hebben ze bij HTC gedacht, ze introduceerde op de CES de nieuw een kleine opzet tracker die je op verschillende objecten kunt bevestigen.
Denk bijvoorbeeld aan een plastic geweer voor een realistische ervaring in een schietspel. Er was ook een demonstratie van DiamondFX, een professionele honkbal simulator waarbij de tracker wordt bevestigd op een honkbalknuppel. De brandweer simulator van Flaim laat zien dat de Vive echt geen kinderspel is, zo kunnen brandweerlieden trainen met blussen. Met twintig tracking punten is dit kastje voor veel toepassingen geschikt.
HTC Vive Deluxe Audio Strap
HTC komt nog niet met de tweede generatie Vive, ze kiezen voor het verbeteren van het huidige model met optionele accessoires zoals de Deluxe Audio Strap. Deze accessoire lost het veelgehoorde probleem op dat de Vive niet echt goed gebalanceerd op je hoofd rust, in tegenstelling tot de PSVR van Sony. Met de Deluxe Audio Strap rust de Vive niet alleen beter op je hoofd, er is ook een geïntegreerde hoofdtelefoon ingebouwd. De prijs is nog niet bekend, het product zal in het tweede kwartaal van 2017 verschijnen.
TP CAST Wwerkt met de Deluxe Audio Strap
We waren al bekend met de TPCAST, het kastje om de HTC Vive draadloos te gebruiken. Deze accessoire voor de Vive kost 249 dollar met een vertraging van slechts 2ms en een accu die 90 minuten werkt op een volle lading. Later zal er een grotere accu verschijnen waar je maar liefst vijf uur mee kunt gamen. De TPCAST werkt ook met de Deluxe Audio Strap.
Draadloze Rift en Vive met KwikVR
In 2017 wordt VR draadloos. Net als de TPCAST is KwikVR een klein kastje die je draadloos laat gamen. In tegenstelling tot TPCAST werkt KwikVR met de HTC Vive en de Oculus Rift. De ontvanger bevestig je aan de broekriem en zal geleverd worden met een eigen Wifi router voor betrouwbare data overdracht. De vertraging ligt op 12ms op volledige resolutie. Dat is meer vertraging dan de TPCAST, wellicht zelfs teveel. Het product heeft nog geen vaste release datum.
Noitom Hi5 VR handschoen
Er zijn al veel VR handschoenen zoals ManusVR waarvan de meeste nét niet goed genoeg zijn. Het probleem schuilt vooral in de positiebepaling. Noitom omzeilt dit probleem door de nieuwe HTC tracker te gebruiken voor de positie, vinger tracking gaat via de speciale handschoen die elke beweging nauwkeurig registreert. Virtuele objecten vastpakken is nog niet helemaal natuurlijk, het is wel weer een stap in de juiste richting.
Cerevo Taclim VR schoenen
Over stappen gesproken, de markt voor VR handschoen lijkt verzadigd, Cerevo kijkt wat lager met de Taclim. Met deze kunststof sandalen voel je waar je virtueel loopt. Water, asfalt en zand, je voelt precies de samenstelling van de ondergrond. Momenteel werkt het systeem alleen nog met Google VR, ondersteuning voor andere systemen zal later volgen. Er hangt wel een hoog prijskaartje aan; de Cerevo Taclim schoenen gaan tussen de 1000 en 1500 dollar kosten. Laten we hopen dat er voor die prijs ook geurvreters bij geleverd worden...
Lenovo komt met opklap VR headset
Het goede nieuws is dat Lenovo ook een VR headset gaat lanceren, het slechte nieuws is dat het prototype tijdens de CES nog niet functioneel was. De headset gaat minder dan 400 dollar kosten en wordt uitgerust met twee 1440x1440 schermen en twee cameras voor room-scale tracking. De slimste feature is waarschijnlijk de mogelijkheid deze headset op te klappen, dat is toch wel uniek. Blijkbaar had er nog niet eerder een VR designer naar een lasbril gekeken.
Project Alloy van Intel komt eind 2017
Project Alloy van Intel is een compleet nieuw VR platform, daarbij wordt een eigen headset ontwikkeld maar het zal ook gaan werken op de Rift, Vive en in principe voor iedereen die het wil ondersteunen. Het meest opvallende aspect aan de Alloy presentatie was niet de 360 graden video, en ook niet de optie om met twee spelers in één virtuele ruimte te spelen. Nee, ze gaven alle 250 aanwezigen in het publiek een papieren braakzak, in het geval van misselijkheid. Goed nieuws, alle zakken bleven ongebruikt!
Vijf miljoen exemplaren van de Gear VR verkocht
Helaas was er geen nieuws over de Gear VR die zonder smartphone zal werken, we moeten nog even vooruit met de vorige generatie Gear VR. Daarvan zijn er ondertussen al vijf miljoen exemplaren wereldwijd over de toonbank gegaan, een indrukwekkend resultaat. De Gear VR werkt met een beperkte selectie Samsung smartphones en is gebaseerd op de Oculus software die draait op een Android systeem.
PlayStation 4 heeft 53.4 consoles verkocht
Sony maakte geen verkoopcijfers bekend van de PSVR, wel gaven ze aan dat er ondertussen 53.4 miljoen PlayStation 4 consoles wereldwijd verkocht zijn. Dat zijn dus meer dan 50 miljoen machines die in theorie gebruikt kunnen worden voor plug-and-play VR. De PSVR was al ruim voor de kerstdagen in 2016 verkocht, in 2017 zullen er veel nieuwe titels verschijnen.
Gran Turismo Sport aangekondigd voor VR
Wanneer GTS uitkomt is nog niet bekend, een demo van Gran Turismo Sport voor de PlayStation VR headset was al te spelen op de CES 2017. Het spel zal in 4K resolutie draaien, laten we hopen dat ze iets hebben geleerd van de kritieken op DriveClub VR. Daar werden veel spelers misselijk van door de snelle bewegingen.
Nieuw Virtual Reality Industry Forum aangekondigd
Maar liefst 28 bedrijven waaronder grote namen als Dolby, Ericsson, Intel en Sony hebben hun krachten en kennis gebundeld om een standaard te ontwikkelen voor VR content. Met dit initiatief willen de leden voorkomen dat er een nieuwe formaten oorlog ontstaat zoals voorheen bij audio en video. Elk bedrijf dat de missie van VRIF ondersteunt is welkom te participeren.
Eerste Windows Holographic brillen
Windows heeft afgelopen jaar standaard ondersteuning voor VR, AR en MR toepassingen aan Windows toegevoegd. Microsoft is niet bang voor concurrentie, naast hun eigen Hololens kunnen andere merken ook Holographic producten ontwikkelen. Tijdens de CES 2017 waren de eerste prototypes te zien van Lenovo, Acer, Dell, HP en 3Glasses. De technische specificaties zijn nog niet bekend.
Microdisplay van Kopin
Soms zijn de meest indrukwekkende producten de kleinste. Het nieuwe microdisplay van Kopin heeft een resolutie van maar liefst 2048 x 2048 pixels met een verversingssnelheid van 120Hz op een oppervlakte van slechts 1 inch. Daarnaast komt er zeer weinig hitte vrij en het stroomverbruik ligt erg laag. Ideaal dus voor compacte headsets die niet veel groter zijn dan een bril. Tegen het einde van 2017 zal de resolutie zelfs op 3K x 3K liggen.
Ricoh R 24-uurs Live streaming camera
Steeds meer camera fabrikanten maken hun eerste stappen in de wereld van 360 graden foto en video. Deze camera van Ricoh kan tot 24 uur live streamen met een Full HD resolutie in 360 graden. De camera heeft twee lenzen met realtime stitching en een mono microfoon. De output kan live naar HDMI, USB of naar een microSD kaart worden uitgestuurd. Het is niet geheel duidelijk waarom er een limiet is van 24 uur, deze camera lijkt ook interessant als beveiligingscamera.
Insta360 Pro 8K Panorama camera
De meeste 360 graden cameras nemen een beeld op met een beperkte resolutie. Zelfs in 4K kun je nog afzonderlijke pixels herkennen. De 8K camera van Insta360 kan 3D foto en video opnemen en live streamen dankzij de zes individuele lenzen met een totale resolutie van 60MP. Video wordt in maximaal 6K opgenomen met een stereoscopisch beeld. De prijs van 3000 dollar is buiten het budget van de meeste hobbyisten, toch zijn de specificaties erg hoog voor een camera in deze prijsklasse.
Eigenlijk is de Holo Cube een heel eenvoudig concept, dat maakt dit product van Merge VR juist zo interessant. Het is een kubus met AR markers, via een eenvoudige headset kun je de kubus transformeren tot een holografische kubus, een Rubik kubus, een Minecraft planeet of zelfs een kloppend hart.
De kubus kan in feite zelf uitgeprint worden, het is de vraag welke content Merge VR gaat bedenken om dit concept succesvol te maken. MergeVR heeft al eerder een soort kindvriendelijke Google Cardboard ontwikkeld in combinatie met een eigen app store.
ASUS Zenfone voor Daydream en Tango
Zowel Daydream en Tango van Google waren nagenoeg onzichtbaar op de CES 2017, wel zagen we een smartphone die geschikt is voor beide systemen. De ZenFone AR is de tweede smartphone die geschikt is voor Tango en zal ook werken met Daydream. Opvallend is de camera sensor die via software een super resolutie van 23MP kan vastleggen.
Atkins maakt spel over suiker
Afvallen staat meestal bovenaan de lijst van goede voornemens, Atkins springt bovenop de VR hype met hun Sugar Goggles VR spel. Je vliegt door het lichaam en moet voedzame keuzes maken. Wellicht is het een leuke marketing truc, verwacht verder geen diepgang of bruikbare informatie over voeding. We zullen de conclusie in dit spel vast verklappen; suiker is slecht.
Fitbit en VirZOOM gaan je fit maken dit jaar
Als Atkins niet werkt kun je met VirZOOM op een echte hometrainer stappen terwijl je als Pegasus of tank rondrijdt in een virtuele wereld. VirZOOM en Fitbit gaan nu samenwerken, Fitbit kan gekoppeld worden aan de Peleton hometrainer waarmee je alle statistieken en adviezen direct uit kunt lezen. Overigens waren er nog weinig VR fitness producten te zien op CES 2017, wellicht komen er volgend jaar meer.
Alle objecten worden slim, kijk maar naar deze tafellamp die in 3D echte objecten kan scannen en vervolgens een 3D projectie maakt op de tafel. Dit is echt Augmented Reality.
Hidden Figures app, een educatieve Pokémon GO ervaring
Hidden Figures is een AR app die je net als Pokémon GO in de buitenlucht laat zoeken naar Augmented personen. Alleen betreft het deze keer het verhaal van drie Amerikaans-Afrikaanse vrouwen die in de jaren vijftig een belangrijke maar vaak vergeten rol speelde bij NASA. Er zijn in Amerika 150 locaties verspreid, helaas werkt deze app niet in Nederland.
Maak Hologram Selfies met Owlii
Owlii werkt aan een concept om holografische fotos te maken die je kunt bekijken met een VR of MR headset. Het systeem werkt momenteel al met een HTC Vive en een Microsoft Hololens. Owlii is een moderne versie van het traditionele foto album. Hoe de technologie werkt is nog niet helemaal duidelijk, Owlii gaf wel aan dat hun product betaalbaar blijft om een groot publiek aan te spreken.
Naughty America VR is verstopt in een hoekje
Amerikanen zijn een beetje preuts vergeleken met Nederlanders, de porno producent Naughty America werd een beetje verstopt in een aparte ruimte. Toch wisten veel heren en enkele dames deze kamer te vinden waar ze enkele korte trailers konden bekijken van VR porno ofwel stereoscopische panorama films. De demonstraties waren exclusief voor een mannelijk hetero publiek, het totale aanbod is meer divers.
Waar was Oculus?
De grote afwezige dit jaar was Oculus. Hoewel HTC Vive het gat dit jaar goed heeft opgevuld viel Oculus op door afwezigheid. Alleen op een groot bord van Facebook was onderaan een klein logo te vinden van Oculus. In 2016 werd oprichter Palmer Luckey stilletjes naar de achtergrond geschoven, mede door zijn onhandige en politiek incorrecte uitlatingen. Mark Zuckerberg trad vervolgens meer op de voorgrond, maar ook hij liet het dit jaar afweten. Waar gaat Oculus dit jaar mee komen? De Rift heeft Virtual Reality een nieuw leven geschonken, zullen ze zelf een zachte dood sterven?
Conclusie
Er was op de CES 2017 veel aandacht voor Virtual Reality, toch waren de meeste onthullingen niet echt opzienbarend. De trend voor 2017 lijkt evolutie en niet revolutie. Bestaande concepten worden verfijnd en bijgeschaafd zodat ze gereed zijn voor het grote publiek.
Steeds meer headsets zullen draadloos werken, er zullen daarnaast meer zelfvoorzienende headsets en smart brillen verschijnen die niet langer gekoppeld zijn aan een PC of smartphone. VR voelen blijft een uitdaging waar dit jaar aandacht aan besteed zal worden, het is niet zeker dat de oplossing voor CES 2018 gereed zal zijn.
De Utrecht VR start-up VR Owl lanceert een nieuw concept met de naam Virtual Reality Dining. Naar aanleiding van een succesvol pilot in 2016 wordt VR Dining nu breder in de markt gezet. De officiële lancering vind plaatst tijdens de Horecava. Tijdens deze unieke avond uit kunnen gasten op bijzondere wijze hun maaltijd verrijken met behulp van virtual reality.
VR Restaurant; alle zintuigen prikkelen.
Het centrale concept bij virtual reality is de belevenis, de unieke ervaring en het gevoel van onderdompeling. Des te meer zintuigen geprikkeld worden des te echter (en leuker!) de ervaring. Hier speelt VR Dining op unieke wijze op in. Tijdens VR Dining avond wordt een speciaal menu samengesteld en worden gerechten gekoppeld aan virtual reality ervaring. Door het combineren van proeven, ruiken en zien wordt een extra dimensie aan de dinerbelevenis toegevoegd.
Dankzij VR Dining ervaren gasten hun diner op een geheel nieuwe wijze. Met VR Dining ervaren gasten hun diner op een geheel nieuwe manier. Ontdek het bos waar de truffels uit het gerecht zijn verzameld, geniet van een heerlijk glas wijn in een Zuid-Afrikaanse wijngaard of kijk mee met een slager die het vlees verwerkt. De VR ervaringen kunnen voor, tijdens en na de gerechten plaatsvinden.
Samenwerking met Universiteit Utrecht & Deli XL
In samenwerking met de universiteit Utrecht wordt onderzoek gedaan naar de invloed van virtual reality op de smaakbelevenis. Na eerste proeven werd duidelijk dat vr de eet-ervaring op uniek wijze kan beïnvloeden. Het tonen van beelden gerelateerd aan het gerecht zorgt voor een synergie die ongeëvenaard is.
Zo blijkt dat het mogelijk is om gerechten zoeter te laten proeven zonder extra suiker toe te voegen. Ook pittige gerechten worden heter ervaren dankzij het gebruik van virtual reality beelden. De samenwerking met Deli XL is unieke kruisbestuiving tussen twee branches; food & vr. Tijdens de horecava kunnen bezoekers voor het eerst kennismaken met het vr dining concept.
VR Dining voor bedrijf, restaurant en consument
VR Dining is een flexibel concept dat door heel Nederland toegepast gaat worden. Gasten eten een gezamenlijk diner en ervaren samen de beleving van geur, smaak, beeld en verhaal. VR Dining is ontstaan uit een samenwerking van VR Owl en Deli XL. Meer informatie? Bezoek de website over het eerste virtual reality restaurant van Nederland of check de VR Dining Facebook pagina.
Later in 2015 zouden er twee nieuwe concurrenten opstaan die Oculus op de 
Er zijn al heel wat creatieve hackers geweest die de HTC Vive controllers op andere objecten hebben bevestigd, er lopen zelfs honden rond met een Vive controller op de rug. Dat kan eenvoudiger hebben ze bij HTC gedacht, ze introduceerde op de CES de nieuw een kleine opzet tracker die je op verschillende objecten kunt bevestigen.
We waren al bekend met de TPCAST, het kastje om de
Er zijn al veel VR handschoenen zoals 
Het centrale concept bij virtual reality is de belevenis, de unieke ervaring en het gevoel van onderdompeling. Des te meer zintuigen geprikkeld worden des te echter (en leuker!) de ervaring. Hier speelt VR Dining op unieke wijze op in. Tijdens VR Dining avond wordt een speciaal menu samengesteld en worden gerechten gekoppeld aan virtual reality ervaring. Door het combineren van proeven, ruiken en zien wordt een extra dimensie aan de dinerbelevenis toegevoegd.
Zo blijkt dat het mogelijk is om gerechten zoeter te laten proeven zonder extra suiker toe te voegen. Ook pittige gerechten worden heter ervaren dankzij het gebruik van virtual reality beelden. De samenwerking met Deli XL is unieke kruisbestuiving tussen twee branches; food & vr. Tijdens de horecava kunnen bezoekers voor het eerst kennismaken met het vr dining concept.
