De teksten op dit webblog zijn authentiek. Mogen wij u dus daarop wijzen dat iedere overname van tekst een schriftelijke toelating vereist van de auteur. De redactie.
Langs de IJse Lente - Smeerwortel - Look-zonder-look - Fluitenkruid - Witte dovenetel - Hondsdraf - Vergeet-mij-nietje
Nest van koolmees
HULDENBERG
Vroeger en nu
21-06-2021
Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui
Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui in het daglicht.
Op de hoek van de Kapelweg en aan de voet van de
Kapelbergstraat staat de slotkapel van de baronnen van Neerijse. Binnenin, boven het altaar pronkt in normale
toestanden Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui. Wat is haar legende ? Hoe zijn de baronnen
d'Overschie in Neerijse aangekomen ? Wat was hun aandeel in de bouw van de
kapel ? Deze vragen behandelen we in onderstaande tekst.
O.-L.-V.-ten-Pui in de parochiekerk van Neerijse
(eigen foto).
De kapel heeft haar ontstaan te danken aan een wonderbaarlijke
gebeurtenis. Een schaapherder van de
hoeve Roodhof (die op de plaats stond van het huidige WZC Ter Meere) trof langs
de weg in het struikgewas een houten lievevrouwbeeldje aan. Hij nam het mee en
borg het thuis op in een kist. De
volgende morgen was het beeldje echter verdwenen en de herder vond het opnieuw
tussen de struiken. Dat herhaalde zich nog een paar keer. Tenslotte zette de
herder het beeldje bij de vindplaats op een stenen verhoging, een pui. Daar komt de benaming van de kapel vandaan.
De verering van Maria moet geplaatst worden in een algemene trend van de
contrareformatie, een reactie op de reformatie, d.i. het opkomen van het
protestantisme. Met de steun van de
aartshertogen Albrecht en Isabella kreeg de Heilige Maagd een belangrijke
aandacht. Overal werd ze vereerd, soms werden kerken of kapellen voor haar
gebouwd, denk maar aan Jezus-Eik, aan de Zoete Waters en vooral Scherpenheuvel.
Arthur Gottignies, de eigenaar van de hoeve Van Ophem en Corbeye (het
huidige Lindenhof) liet in 1611 een eerste kapelletje bouwen waar nu geen
sporen meer van zijn.
Inmiddels was de familie d'Overschie in
de streek aangekomen. Ze waren afkomstig van Delft in Holland en vergaarden een
fortuin uit de inkomsten van een brouwerij.
Zij waren katholiek en moesten na de vrede van Munster in 1648, die een
einde maakte aan de godsdienstoorlogen, en onder het dreigend gevaar en de
repressie van de protestanten hun land ontvluchten. Ze vestigden zich in het
kasteel van Wisbecq te St.-Renelde bij Saintes in Henegouwen. In 1672 verwierf
Michiel-Govert de titel van 'vrije baron van Overschie en vanhet
Heilig Roomse rijk'. Zijn zoon, Charles-Joseph d'Overschie, huwde in 1722
met Maria Bouwens van der Boyen die eigenares was van een deel van de
heerlijkheid Neerijse. Zeer snel breidden ze hun domein in Neerijse uit door
het verwerven van het jachtpaviljoen 'Ter IJse' ook 'Ridderhof' genoemd, de
daarbij horende watermolen en een bierbrouwerij.
Ook de eerste kapel was al in hun bezit.
In 1733 liet Charles-Joseph de huidige kapel bouwen. Op de voorgevel, onder het familiewapen verwijst
een door de tijdserosie aangetaste Latijnse tekst naar het bouwjaar van de
kapel : 1733 ; dit is het beste bewijs van de bouwdatum van de kapel. In de
literatuur wordt de datum altijd verkeerd vermeld.
Op 8 juni 1739 schonken ze het jachtpaviljoen aan hun oudste zoon
Jean-Albert d'Overschie. In Brussel werd deze laatste kamerheer van Karel van
Lorreinen. Hij liet het kasteel van Neerijse op de plaats van het
jachtpaviljoen bouwen en betrok het met zijn broers en later met zijn
echtgenote. Door zijn toedoen zou het dorp een drastische metamorfose
ondergaan. Vanaf dan kreeg de kapel een
aparte aandacht : hij maakte er de slotkapel van de familie van.
Links : Charles-Joseph d'Overschie
naast zijn echtgenote : zij lieten de kapel van O.-L.-V.-ten-Pui bouwen.
Rechts : hun zoon, de jonge
Jean-Albert d'Overschie : hij liet het huidig kasteel van Neerijse bouwen.
(eigen foto, schilderij uit de collectie van G. de
Coune)
De kapel Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui vertoont duidelijk de overgang van
barok naar classicistische stijl. De architectuur van het bedehuis is een
mengeling van barokke herinneringen, zoals de klokvormige voorgevel, de
vensters met segmentbogen en het klokkentorentje met peerspits, en van classicistische
elementen, zoals het driehoekig fronton waarmee de voorgevel bekroond is. De kapel was in het wit gepleisterd zoals het
bij een classicistisch gebouw hoorde. Twee verschillende stijlen vullen elkaar
aan tot een harmonieus geheel. De fraaie
portaalomlijsting die versierd is met een waaiervormig bovenlicht en die
aanleunt bij de opkomende rococostijl nodigt de bezoeker uit om naar binnen te
gaan ; hij zal er een wit gepleisterd interieur ontdekken met een overheersend
altaar in Louis XVI-stijl onder een classicistische halfronde koorsluiting.
Zo zag de kapel eruit in de tijd van
de baronnen dOverschie: wit gepleisterd en sober zoals het hoorde in de
classicistische stijl (postkaart).
De kapel bezit tevens één van de belangrijkste galerijen obiits of
rouwborden van de streek (17). Het aanbrengen van rouwborden in kerken en
kapellen vond in Europa ingang in de XVe eeuw. Men wilde aldus
overledenen in eeuwige gedachtenis houden. Adellijke families hebben door de
eeuwen heen de traditie bewaard. In
Neerijse werden de rouwborden niet in de parochiekerk opgehangen maar in de
kapel Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui omdat ze de slotkapel van de familie was. Hier
vonden dan ook ter gelegenheid van het overlijden van een lid van de familie
rouwceremoniën plaats. Zo staat vast dat baron Jean-Albert d'Overschie hier
opgebaard werd.
De kapel werd in de 19e eeuw voor andere doeleinden gebruikt.
Zo werd op 17 juni 1838 de zondagsschool opgericht. Volwassenen konden er elke zondag na het lof
in de kapel lessen volgen. Het programma bestond uit het essentiële van het
lager onderwijs en een godsdienstonderricht.
De zondagsschool bleef bestaan tot 1914.
De prachtige Kapel van Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui is een beschermd
monument sinds 14.9.2009 en wordt tijdens de meimaand opengesteld door de parochieverantwoordelijken.
Door de corona-verplichtingen zijn er andere gebruiken in voege.
Tekst en foto's :
Jean-Pierre Van Binnebeek
Referentiewerk : De getuigen van het
verleden van Neerijse. Van Binnebeek & Hallet. H.K. Huldenberg 2005.
Het café ´De
Casino is een monument in het centrum van Huldenberg, meer nog, een begrip
voor de lokale samenleving. Het staat al
250 jaar juist onder de kerktoren van de O.-L.-Vrouwekerk.
Het staat nu vast
dat het gebouw gesloopt wordt. Na het Hospice, de hoeve Van Bruystegem, de
hoeve Stroobants, het pachthof Sneessens (Pijlijzer), het café van Jef Stoel en
de Mariakring is het één van de laatste historische gebouwen die tot nu toe de
plaats moet ruimen voor vaak een modern appartementsgebouw.
Op het dorpsplein
van Huldenberg stonden niet alleen historische gebouwen maar ook fraaie huizen
die een eenvormige stijl vertoonden. Ze
stamden uit dezelfde bouwperiode: op de zijgevel van de Casino lezen we het
opschrift A(NN)O 1768, een jaar dat
getuige is van een bloeiperiode in ons dorp ; de baronnen de Baudequin de
Peuthy zwaaiden hier in die jaren de scepter;
ze slaagden erin, na een lange periode van armoede en verwoestende
godsdienstoorlogen de Huldenbergse verenigingen nieuw leven in te blazen.
Bewijs hiervan is deze oude postkaart uit de periode van voor wereldoorlog I ;
ze toont duidelijk dat alle huizen toen gebouwd waren in een eenvormige
classicistische stijl. Jammer genoeg
zijn ze haast allemaal verdwenen of verbouwd, de Casino wordt één van de laatste.
Op deze postkaart van voor 1914 ziet men de
fraaie uniformiteit van stijl van de huizen op het gemeenteplein. Het centrum
van Huldenberg was tot dan gedurende 150 jaar een perfect classicistisch dorp
gebleven.
Classicisme is een stroming
afkomstig uit Frankrijk die een terugkeer naar klassieke Griekse en Romeinse
voorbeelden nastreefde, als reactie op de dolle barok- en rococostijl. Dominant aanwezig zijn monumentaliteit, witte
gebouwen met duidelijke contourlijnen en vooral symmetrie. Als men de Casino
bekijkt, dan merken we dat ramen symmetrisch rond de ingangsdeur ingevoegd
werden. De postkaart toont goed aan dat
tussen 1768 en 1914 de huizen op het plein hun uniform classicistisch karakter
gedurende 150 jaar bewaard hadden. De
afbraak begon nadien.
De Casino speelde
in die periode een sleutelrol in de bevoorrading en de sociale contacten van
het dorp. Het is voor ons moeilijk te
bedenken dat de Casino een afspanning, een ´relais' was voor postkoetsen en
diligences. Toen reden er nog geen auto's of motorvoertuigen. Het paard deed
het zware werk. Daarom was er trouwens
rechtover de kapel van de Heilige Familie aan de ingang van het dorp een pomp
waar zowel voetgangers als dieren even konden uitrusten en hun dorst
lessen. Vanaf de jaren 1920 stopte hier
de autobus van Theo die tussen Overijse en Leuven pendelde. De Casino was het
tref- en verzamelpunt van Huldenberg.
Waarom het café ´De Casino' genoemd werd, blijft nog een
raadsel. In Overijse had een herberg een
gelijknamige naam. Het woord ´casino' komt uit het Italiaans ; het was
oorspronkelijk in Italië een huis waar
gezellige bijeenkomsten werden gehouden ; men kon er dansen, naar muziek
luisteren, kletsen en een gokje wagen. Het woord is onzijdig, men zegt ´het casino' terwijl het café in
Huldenberg ´de Casino' is. De betekenis heeft een evolutie gekend: ´casino¡ is ook het verkleinwoord van ´casa¡ (huis), dus huisje. Maar let goed
op de uitspraak in het Italiaans : als je de klemtoon op de ´ i ´ plaatst, dus
als je ´casino zegt, dan
spreek je over een bordeel. Als je de klemtoon op de ´ o ´ legt, dus als je
casino zegt, dan spreek je
over een gokplaats. En in Huldenberg zeg
je ´de casino ´ met de
klemtoon op de ´a´.
In ieder geval was de Casino voor wereldoorlog I een
combinatie van drankgelegenheid, relais, herberg, feestzaal, winkel en
misschien ook gokplaats.
De winkel hebben nog veel Huldenbergenaars gekend ; hij is
tot 1969 blijven bestaan. Iedereen wist
dat je ´Bij Gilam¡ (een bijnaam voor Guillaume of Guglielmus), een klein
winkeltje, veel kon kopen. De ingang van de winkel bestaat nog altijd, aan de
zijkant van de Casino, onderaan de trap die naar de kerk leidt.
Popp-kaart (midden 19e
eeuw) Situatieschets van de Casino.
Postkaart uit de
jaren 1947-48. Naast de Casino : een schuur en varkenstallen. De huisjes links
zijn afgebroken toen men de weg (toen de Langestraat) rechttrok. Op de muur een
opschrift voor de terugkeer van koning Leopold III tijdens de koningskwestie.
Om het café te
betreden heb je enkele treden die toegang geven tot een grote plaats, met een
toog waar achteraan gewonnen bekers blinken. In de open ruimte staan tafels en
stoelen, tegen de muur banken met tafeltjes.
De indeling heeft zijn oorspronkelijk karakter bewaard. Nog altijd mooi is de oorspronkelijke vloer
met tegeltjesmotief.
In de garage
ernaast hangt aan het plafond het souffleurshokje, de ´buisschouw¡, dat uitgeeft
op de historische zaal van de eerste verdieping, boven het café. Konden de
muren hier spreken, dan zouden we geschiedenisboeken kunnen schrijven want deze
ruimte was wat men nu pleegt te noemen een ´polyvalente zaal¡. Hier vonden in
het verleden allerlei activiteiten plaats : feesten, toneelopvoeringen,
repetities, soupers, vergaderingen van verenigingen, hier leefde
Huldenberg. Wellicht werd deze zaal
reeds gebruikt voor de feestelijkheden van de handboogschuttersgilde die baron
de Baudequin de Peuthy als beschermheer had.
De Koninklijke muziekmaatschappij ´De ware vrienden heeft er zijn
locatie ; hier werd in 1869 het huidige Koninklijke Sint-Ceciliakoor opgericht. En de zaal werd ook de trekpleister voor talrijke
andere verenigingen : de Casino Boys, de toneelkring BisArt, de voetbalclub
Huldenberg, de vissersclub en zelfs de Spaarkas ´De Vooruitziende Spaarders.
Maar één mysterie
heeft de Casino nog niet prijsgegeven. Onder het café, in een overwelfde
kelder, zou er ooit een tunnel uit lang vervlogen tijden vertrokken zijn. Sommigen zeggen naar het kasteel, anderen
beweren naar de kerk. Misschien zal met de sloopwerken het geheim van de Casino
onthuld worden !
Jean-Pierre Van
Binnebeek
Bronnen
Internet Café Casino
bij Herman.
Met de hulp
van en dank aan Herman Vanderveken, Christiane Vanderveken, Paula Ackermans,
Léon Kumps en Jef Dekeyser.
Christiane en
Herman wensen via deze weg iedereen te bedanken die in de loop der jaren
bijgedragen heeft tot het succes van de Casino.
"Vrienden, familieleden en trouwe klanten, we
zullen jullie nooit vergeten voor de mooie jaren en de toffe momenten die we
samen meegemaakt hebben in ons historische café. Vanharte dank voor alles wat u voor ons
gedaan hebt."
Waarom heeft de Sint-Pieter en -Pauwelkerk van Neerijse twee torens in het midden van de kerk ? Het oude geheim wordt nu onthuld.
Over de oorsprong van de twee torens worden vele verhalen verzonnen. U kent ze wellicht, zij behoren alle tot het rijk der fabelen !
De twee
torens van de kerk van Neerijse (eigen foto)
- Zo zouden twee edele dames de bouw van de kerk
gefinancierd en elk een toren gewenst hebben. Dit kan niet want de torens
gaan terug tot ongeveer het jaar 1200, een periode waar in Neerijse geen
kasteel en dus geen adellijke familie leefde! Men had het woud gerooid om er de
kerk en een abdij te bouwen.
- Zo zou men voor ieder patroonheilige een toren gebouwd
hebben. Nee, want er zijn andere
kerken die gewijd zijn aan Sint-Pieter en Sint-Paulus en die maar één toren
hebben !
- Zo zou de kerk zowel Neerijse en Huldenberg moeten
bedienen. Nee, want er stond al In Huldenberg een romaanse kerk voor het
jaar 1000 op de plaats waar nu de gotische staat, dat was dus niet nodig !
- Zo zouden Niet-Neerijsenaars beweerd hebben dat één toren
niet genoeg was om alle uilen erin te
huisvesten. Dit is vanzelfsprekend een
flauwe grap.
Wel, deze uitleg heb ik al vaak gehoord maar de juiste reden
voor de bouw van 2 torens nog nooit. Het
wordt dus tijd om orde op zaken te stellen en de echte oorzaak van de bouw van
twee torens te onthullen. De bouw van twee torens aan deze kerk moet in een historisch
kader geplaatst worden.
In de vroege middeleeuwen waren er in Frankrijk grote
abdijen die hun praal en pracht wilden uitstallen. Nemen we als voorbeeld de benedictijnenabdij
van Cluny die het middelpunt was van belangrijke hervormingsbewegingen. De kerk
van dit klooster bezat 7 torens.
Maquette
van de vroegere abdij van Cluny met haar 7 torens. (foto internet)
De Kathedraal van Doornik heeft nog altijd 5 torens. Geen
enkele Belgische kerk heeft er meer.
Waarom zoveel ? Dit grote bedehuis was gedurende eeuwen het
belangrijkste religieus centrum van Vlaanderen, Noord-Frankrijk en
Henegouwen. Het was ook de eerste
kathedraal op Belgische bodem.
Toen de Collegiale St-Michiel en St-Goedele van Brussel
bijna af was, dit was rond 1475, besliste men twee torens aan de westkant en
een kleine boven de kruising te plaatsen, eigenlijk een nabootsing van Notre
Dame de Paris.
En later in de tijd werd de basiliek van Koekelberg gebouwd
met twee torens, de grootste kerk van het land, een prestigeproject van Leopold II waarvan de plannen
na zijn dood in art deco hertekend werden.
Dit zijn maar enkele kerken die twee of meer torens hebben :
al deze bedehuizen moesten pracht, prestige en macht uitstralen. Het waren belangrijke religieuze gebouwen in
de ogen van hun bouwers.
En Neerijse zal u zeggen ?
Dichtbij
de huidige Belgische grens, niet ver van Amiens, stond de invloedrijke
benedictijnenabdij van Corbie die zeer lang een kerk met drie torens had. Corbie was op dat ogenblik oppermachtig.
Zij was het centrum van zowel het religieuze als het profane leven. In 1323
werd zelfs in haar prachtig binnenhof een kruistocht gepredikt.
Het klooster onderhield voortdurend innige contacten met het
Karolingische koningshuis (de familie van Karel de Grote) waarvan sommige
leden zelfs abt werden. Zij schonken al hun goederen aan de abdij en die waren
omvangrijk vooral gronden.
Zodoende kreeg de abdij
uitgestrekte gebieden in het huidige Brabant en Limburg. In Neerijse had ze de belangrijkste vestiging
in onze streek. Na het rooien van een
groot stuk woud bouwden ze er een prestigieuze kerk, natuurlijk met twee
torens, volgens het cachet dat de orde van Corbie vereiste. Daarnaast hadden ze
het pachthof van Ophem en Corbeye, dat in de 20ste eeuw de
naam Lindenhof kreeg en wellicht ook andere gebouwen die ondertussen
verdwenen zijn.
Afbeelding van de gevel van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron internet)
Afbeelding van de doorsnede van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron
internet)
Een kerk die meer dan één toren
heeft, is een kerk die toen ze gebouwd werd een belangrijk religieus centrum
was. En dat was het geval voor Neerijse. De kerk kreeg een dubbele toren zoals
die van de moederabdij. Het merkwaardig document hierboven uit de 7e
en 8e eeuw toont de gelijkenis van de eerste abdijkerk van Corbie
(uit de 7e eeuw) met die van
Neerijse (uit de 12e eeuw). De torens van deze kerk waren 30 m hoog.
Afbeelding van de eerste romaanse kerk van Neerijse uit de 12e eeuw. (uit parochiaal archief )
De eerste kerk van Neerijse die
rond 1200 gebouwd werd, werd in haar geschiedenis op twee momenten verwoest maar
telkens in de oorspronkelijke stijl herbouwd en de torens bleven bestaan.
Tot er in de jaren 1860 een nieuwe
pastoor kwam, eerwaarde heer Petrus Schmitz, die een baksteen in de maag had
omdat hij afkomstig was van een Antwerpse aannemersfamilie en de romaanse kerk
wilde afbreken om er een neogotische te laten bouwen. De twee torens moesten
daarbij sneuvelen. Gelukkig maar dat
baron August-Jozef d Overschie (die 44 jaar burgemeester van Neerijse geweest
is) er een stokje voor stak en de twee torens redde. Nu kon een gotische kerk tussen de twee
torens ook moeilijk ; de zes meter afstand
tussen de twee torens waren onvoldoende om een kruisribgewelf te plaatsen. De
pastoor moest van zijn opzet afzien en er werden dan nieuwe plannen gemaakt
waarin slechts sprake was van een "vergroting"; er werd gekozen voor een
neoromaanse kerk met rondbogen en behoud van de twee torens.
In Corbie vormden de twee torens de
westgevel van de kerk. In Neerijse staan ze in het midden van de kerk. Waarom is dat zo ?
In de middeleeuwen liep de grens
van het prinsbisdom Luik met het hertogdom Brabant dwars door Sint-Agatha-Rode
: de rivier de Laan vormde de grens.
Aan de ene kant werden kerken gebouwd volgens de maasromaanse stijl :
dit is makkelijk te herkennen omdat de toren tegen de westgevel staat. Zo
behoren de St-Agathakerk in Sint-Agatha-Rode, de Sint-Pieterskerk en de
Sint-Veronakapel in Bertem tot deze
stijl. Aan de overkant van de Laan werd
de schelderomaanse stijl toegepast : bij deze kerken staat(n) de toren(s) in
het midden. Zo behoren de kerk van Neerijse en die van Huldenberg tot deze
stijl. De romaanse kerk van Huldenberg werd in 1251 omgebouwd tot een gotische
kerk maar er bestaan nog sporen van de eerste kerk die van voor het jaar 1000
dateerde. De nieuwe gotische toren werd bovenop de vroegere romaanse toren
gebouwd, in het midden van de kerk.
U zal ze wellicht opgemerkt hebben, de maskers in het koor van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. Ze zijn merkwaardig. Wanneer werden ze aangebracht ? Door wie ? Waarom ? Op deze vragen geven we u een antwoord.
Rond het jaar 1000 stond er op de Heullenberg reeds een romaanse kerk. Heulle (helling) was ook de naam van het plein dat ontstaan was op de kruising van twee wegen, waaruit tevens de naam van de gemeente is ontstaan. De initiatiefnemers hadden deze plek uitgekozen omdat ze uit alle richtingen zichtbaar was. Dit bedehuis had reeds de grootte van het koor en de hoofdbeuk van de bestaande gotische kerk. Een trap die beneden naast de huidige Casino vertrok leidde tot het zuidportaal.
In 1251 werd onder impuls van de heren van Huldenberg beslist een nieuwe, modernere, kerk op de grondvesten van de bestaande romaanse kerk te bouwen. Bepaalde bestanddelen van de romaanse architectuur werden behouden, bijvoorbeeld de paradijspoort aan de noordzijde van het koor die nog altijd zichtbaar is. Deze stenen zijn 1000 jaar oud en de oudste van de gemeente.
Het moest een revolutionair bouwwerk worden die de recente bouwstroming moest volgen, nl. de gotiek. In Brussel was men reeds begonnen (1226) met de bouw van de collegiale St.-Michiel en St.-Goedele onder impuls van de hertogen van Brabant. Dit reusachtig prestigewerk werd in 7 fasen over een periode van 300 jaar rechtgezet. Rond 1250 werden de werken tijdelijk gestopt, wellicht om financiële redenen. De arbeiders, vooral steenkappers, vielen zonder werk. Zij kregen de kans om hier in Huldenberg aan het werk te kunnen. Gedurende enkele jaren bouwden ze het gotisch koorgedeelte van onze kerk dat zodoende het tweede oudste in gebruik zijnde gotische gebouw is van midden België.
Deze steenhouwers hadden bepaalde vrijheden en mochten iets persoonlijks achterlaten. Zij plaatsten maskers en andere beelden die de kruisribben van het gewelf ondersteunden. Gelijkaardige maskers zijn ook te vinden in de huidige Kathedraal St.-Michiel en St.-Goedele in Brussel.
Maskers in het koor
Masker in de kathedraal St-Michiel en St-Goedele, Brussel.
Masker in de OLV-kerk, Huldenberg
Masker in de OLV-kerk te Huldenberg
Deze merkwaardige
maskers bevinden zich in het koor. Waarom
werden ze daar aangebracht ? De
verschrikkelijke gelaatsuitdrukkingen van sommigen doen denken aan iets
vreselijks. In die periode wilden de
kerkinstanties de gelovigen behoeden voor de afschrikwekkende heltoestanden . Gelovigen deden er goed aan, een voorbeeldig
leven te leiden en zorgvuldig hier tijdens hun aardse verblijf het hiernamaals
voor te bereiden. De steenhouwers die
soms ook kunstenaars waren genoten ruime vrijheden en konden hun signatuur
achterlaten. Zij lieten wel hun waar gelaat niet zien.
Er zijn ook
andere beeldhouwwerken te zien die geen maskers zijn, zij zijn neutraler. Het koor van de kerk biedt op een kleine
oppervlakte een uniek ensemble fraaie beelden.
Maskers in de
kruising van de kerk.
Er zijn ook
kleinere, minder schrikwekkende maskers in de kerk te vinden. Je moet wel eventjes zoeken. Ze bevinden zich in de kruising van de kerk
(dat is de plaats waar koor, hoofdbeuk en dwarsbeuk zich kruisen), ergens
tussen een pijler en de kerkmuur of tegen een kolom of in een hoekje verborgen.
Ook in Brussel,
in de kathedraal vind je gelijkaardige hoofdbeelden. Daar versieren zij de muren van het koor en
ondersteunen ook kleinere kolommen. Je moet het weten want ze vallen in dit
groot bouwwerk niet zo op.
Hoofdbeelden in het koor van de kathedraal, Brussel
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Tot slot
De aanwezigheid
van gelijkvormige maskers en andere afbeeldingen zowel in Brussel als in
Huldenberg getuigt van een gelijktijdige bouwstroom door dezelfde steenhouwers
en/of hun kinderen. De heren van
Huldenberg waren weliswaar de vazallen van de hertogen van Brabant. Zij leefden in een gebonden afhankelijkheid ;
maar aan hen bewezen de hertogen ook als tegenprestatie bepaalde diensten zoals
de bouw van een gotisch bedehuis in Huldenberg ; daaraan hebben we nog altijd
onze mooie kerk te danken.
Het winteruur heeft zijn intrede gedaan. Onze uurwerken moeten één uur achteruitgezet worden... maar de zonnewijzer blijft zijn uur behouden. Alles over de zonnewijzer van Huldenberg.
(Als u de foto wil vergroten, klik erop)
Op de gevel van de dwarsbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk werd een zonnewijzer aangebracht die de aandacht trekt van menige voorbijganger.
We merken dat deze zonnewijzer niet het officiële uur aangeeft.
Waarom is dat zo ?
Wat schuilt er achter de spreuk ?
Het gaat hier om een verticale zonnewijzer waarvan de stijl (dat is de staaf die de schaduw op de zonnewijzer werpt) schuin over het verticale vlak hangt.Het uurlijnenpatroon is links en rechts van de 12-uurlijn symmetrisch.Het gaat van 8 uur tot 4 uur s namiddags.Dit betekent dat de zonnewijzer perfect naar het zuiden gericht is.
Waarom geeft de zonnewijzer niet het officiële uur aan ?
Zonnewijzers geven meestal de ware plaatselijke tijd of de zonnetijd aan, dus niet de officiële tijd. In Vlaanderen loopt de officiële tijd voor op de zonnetijd.Wat zijn hiervan de oorzaken ?
1.Onze officiële tijd is afgestemd op de zonnetijd van de 15e oostelijke lengtegraad. Per lengtegraad meer naar het westen loopt de officiële tijd 4 minuten meer voor op de zonnetijd ter plaatse.
2.Doordat de aardas schuin staat en doordat de aarde in een elliptische baan rond de zon draait, is er een correctie nodig; dit heet de tijdsvereffening. Zij varieert van dag tot dag, in de lente en de zomer tussen +6 en -6 minuten, in de herfst en de winter tussen +14 en -16 minuten.
3.Met de zomertijd komen daar nog 60 minuten bij.
Bekijken we de foto:
Het is 7 juli en 14.03 uur.Huldenberg ligt op 4,5° oosterlengte.
Totaal =de officiële tijd loopt 108 minuten (1u48) voor op de ware plaatselijke tijd zoals die op een zonnewijzer is af te lezen.
Op de foto leest men op het uurwerk van de kerk 14 u 03.Op de zonnewijzer is het 12 u 15.
Wat is de zonnewijzerspreuk ?
We lezen onderaan de zonnewijzer de zonnewijzerspreuk.
DE TIJD HELAAS ZIET VERGAET ALS DIT TEECKEN VROEGH EN LAET
D
De tekst herinnert de voorbijganger aan de vergankelijkheid van het aardse leven.Zulke boodschappen waren vaak in trek in de 18e eeuw;zodoende krijgt de voorbijganger de boodschap mee die hem of haar doet nadenken over het gebruik van de tijd, het leven en de dood.De spreuk op de zonnewijzer van Huldenberg kan dus als een klassiek voorbeeld beschouwd worden.
In de chronogram (dat is de tekst waarin letters anders gedrukt zijn, als Romeins cijfer beschouwd worden) zit het jaartal van de bouw van de zonnewijzer verscholen.
Hoe leest men het jaartal van de bouw van de zonnewijzer ?
We halen de rode letters uit de tekst.Het zijn Romeinse cijfers.
D I J D L I V L D I C V L
D = 500
C = 100
L =50
V = 5
I=1
J = 1
We plaatsen ze in de onderstaande volgorde:
D D D C LL L V V J I I I
DDD = 1500
C= 100
LLL= 150
V V=10
J I I I = 4
Totaal = 1764
De zonnewijzer van de O.-L.-Vrouwekerk is in 1764 aangebracht.Hij is een prachtwerk en kan duidelijk als referentie dienen voor de tientallen zonnewijzers die in ons land op kerken voorkomen.
Wat is de origine van deze idyllische plaats ? De wandelaar komt er voorbij zonder zich rekenschap te geven dat er een fabelachtig verhaal aan verbonden is.
Het veld was eigendom van de familie Mennekens, meer bepaald Aleijdt Mennekens die getrouwd was Jan de Bleser uit Loonbeek.
Het woord ‘brug’ heeft niets te maken met een bouwconstructie.
Wij wonen in een grensstreek waar verschillende talen door mekaar gebruikt werden.
Eén van die woorden was in de Gallische taal – die door Asterix gesproken werd -‘bruco’ afkomstig van het Latijn ‘brucus’. In het Frans hebben ze het woord, weliswaar in een afgeleide vorm, bewaard: bruyère. En dat is ‘heide’. Mennekensbrug betekent dus ‘het heideveld van de familie Mennekens’.
Sinds de Middeleeuwen is dit landschap wellicht weinig veranderd.
En deze plaats is tevens nauw verbonden met de legende van de kabouters. Deze buitenaardse wezens waren zeer behulpzaam en gingen ’s nachts in hoeve Ten Bosch (de huidige boerderij Peeters naast Ganspoel) de huishoudelijke taken verrichten. Als het personeel ’s morgens opstond was al het werk gedaan. Menig Huldenbergenaar hoor ik soms bij het opstaan zeggen als zijn of haar keuken onderste boven ligt na een avondfeest “zouden de kabouters er niet geweest zijn”? Er moet dus toch wel iets blijven hangen zijn in Huldenberg !
Voor wie Mennekensbrug niet situeert : u neemt de weg van Ganspoel, na 800 m in de vallei ligt Mènnekensbrug.
De hoeves van Wolfshaegen. Waarvan komt de benaming Celongaet?
Bij het verlaten van Sint-Agatha-Rode smelten de valleien van de Dijle en die van Laan samen. Het weidelandschap wisselt af met bossen. Als we eventjes terugblikken, zien we het dorp nog een laatste keer prijken op de kam van het heuveltje. De landelijke hoekstraat leidt ons tot een uitgestrekte vlakte waar de landbouw eeuwenlang hoogtij gevierd heeft. Getuige hiervan zijn de drie vierkantige hoeves die mooi op een lijn deel uitmaken van het heuvelachtig landschap.
Hinnemeure, Withof, Monmax, het zijn namen uit een sprookje gegrepen en het sprookje is zeer oud. Toen men in de Middeleeuwen de plek uitkoos wist men dat de hoeves uitstekend zouden liggen. Een areaal dat alle onderdelen van de landbouwexploitatie combineert : in de laagvlakte, dichtbij de rivier, uitgestrekt weiland waar het vee aan zijn trekken kon komen; naar de heuvels toe, de teelten van graangewassen die een rijkere ondergrond vergen.
Het 'insolite' aspect van deze plek ligt hem in de benamingen. Monmax was de kleinste hoeve. De naam komt van de twee pachters : Maximiliaan, de grootvader, en Edmond Van Pee, de vader.
Hinnemeure is de eerste hoeve als men van Sint-Joris-Weert komt. De hoeve is goed gearchiveerd.
Het is nog een actieve boerderij en appelfabriek.
En we eindigen met de grootste hoeve, het withof dat sinds de recente mooie restauratie Celongaet geheten wordt. De historiek van het gebouw is quasi onbekend door gebrek aan archiefmateriaal. Het elitair karakter van de toenmalige eigenaar komt tot uiting in het torentje boven de ingang dat een duiventil herbergde. Dit bezit druiste weliswaar in tegen de economische exploitatie van het complex want duiven waren niet zo geliefd bij de boeren. De authentieke nu gerestaureerde binnenkoer laat ons een 18e-eeuws woonhuis met Spaanse baksteen bewonderen. Maar wat het meest tot verbazing wekt is het gotisch gebinte van de grote hooischuur: een technisch hoogstandje dat voortvloeit uit lang vervlogen tijden waar kathedralen de horizon van onze landschappen versierden.
Op de de Ferraris kaart lezen we Ce Celongaet. 'Ce' staat voor 'cense', een Waals woord voor pachthof.Vandaag nog wordt het woord 'cinsie'(< censier = pachter) in de
dagelijkse taal in Wallonië gebruikt.
Als dit op de kaart staat, dan betekent dat de Oostenrijkers
van de Ferraris zich hebben laten bijstaan door Franstaligen om deze kaart op
te maken.Wellicht begrepen deze het
woord Celongaet niet.
Gaet' is een Germaans woord dat in het modern Nederlands
verdwenen is maar toch nog voorkomt in toponiemen of straatnamen.Vleurgat, in Ukkel bv. waarbij gat verwijst naar doorgang of steeg
en vleug naar een vogelkooi of duiventil. In Jezus Eik hebben we de
Vuurgatstraat, een middeleeuwse weg van Hoeilaart naar Fura, de Latijnse naam
voor Tervuren .Iedereen heeft ook wel
eens het vliegtuig genomen en op de luchthaven het Engelse woord 'gate' gehoord, dat betekent 'toegang' (tot de vliegtuigen). Dat is de betekenis van 'gaet' in Celongaet.
Celon (celen)
verwijst wellicht naar de Cellenbroeders die eerst in de Brusselsestraat in
Leuven verbleven en daarna verhuisden naar een locatie buiten de stadsmurengelegen bij Gasthuisberg. Hun pachthof zou
gelegen zijn in Wolfshaegen.
Wellicht stond
hier in 1775 een plaatje (zoals er nu ook één staat) dat een richtingaanwijzer
was : Celongaet betekende dus 'toegang of ingang naar de hoeve van de cellenbroeders'.En de Franstalige kaartenmakers van de
Ferraris zullen gedacht hebben dat dit de naam van de hoeve was. Bij de laatste
restauratie heeft men de naam zonder nadenken overgenomen terwijl die nooit de
naam van het pachthof zou geweest zijn.
Withof zou dus
hier beter op zijn plaats zijn, een beetje in de verlenging van Blauwhof in
Loonbeek, en Roodhof in Neerijse, hoewel het rood van het toponiem niet
verwijst naar de kleur maar afgeleid is van rooien en dateert uit de tijd dat
onze streken bedekt waren door de 'Carbonaria Sylva', het kolenwoud.
Voor onze herfstwandeling wandelen we van Klein Waver tot aan de Wijsbrug. Het mooiste stuk IJse in Huldenberg. Het is het deel dat niet rechtgetrokken is en waar de rivier rustig kan meanderen.
Foto: Vlier (bron Internet)
U kan zelfs de waterloop helemaal volgen, wantdaar waar deIJse wegdraait van de weg, is gemaaid en kan men duslangs het water lopen. Dit geeft een rustig gevoel en een heel ander beeld van onze IJse. Bij ons vertrek aan de brug van Klein-Waver valt het paars van de reuzenbalsemien op. Hier en daar pronken nog de gele knopjes van het boerenwormkruid. De berenklauw staat in zaad. Bekijk je zo een zaadje eens van dichterbij dan zie je dat het gemerkt is met bruine strepen. Net een berenklauw. Vandaar de naam.
De witte bloem van de haagwindeschittert in de zon. De stengel van deze bloem heeft zich rond de bramen gerankt. Tussen de vele brandnetels zie je hier en daar de kleine witte bloempjes van de hennepnetel.
Langsheen de wandelweg vind je de reuzenpaardenstaart. Dit is een van de weinige plaatsen waar deze voorhistorische plant nog aanwezig is.
Plots wordt onze neus geprikkeld door een tabaksachtige geur. Het zijn de bladeren van het grote hoefblad. Weliswaar vol gaten. De slakken hebben hun buikje rondgegeten.
Hier en daar staat de moesdistel te pronken met zijn zaadpluizen. Langs de wandelweg vind je de esdoorn. Elk blad lijkt bespat met zwarte inktvlekken. Inderdaad! De boom is aangetast door de inktvlekkenzwam. De paardekastanje is reeds helemaal roestbruin. Dit is een gevolg van de aantasting door de minneervlieg. Waar we vorig seizoen de heerlijke geur van de moerasspirea opsnoven, vinden we nu bij de plant de gedraaide zaadjes. Tussen het gras bloeit hier en daar nog een vergeet-mij-nietje. In een draai staan een paar dode bomen. Die zullen er nog lang staan. Een liggende boom verrot vlugger dan een staande. Hij heeft meer contact met het vocht en de duizend kevers, mossen en paddestoelen of zwammen. Op een rechtstaande vind je meestal de tondelzwam en langzaam maar zeker zal die zijn werk van afbraak doen. Tussen de bramen schitteren de helrode bessen (giftig) van de gevlekte aronskelk.
Wanneer we bijna aan de Wijsbrug zijn staan er links op korte afstand van elkaar twee kardinaalsmutsjes. Binnenkort zijn de bessen scharlakenrood en pronken ze als een kardinaalsmuts aan de struik. Onderweg zagen we nog andere rode bessen: de giftige bessen van de Gelderse roos. Zelfs de vogels eten ze niet.
Terugkeren doen we langs de IJseweg. Aan onze linkerzijde ontdekken we een glashelder beekje. Het wordt gevoed door tal van kleine beekjes die hun bron hebben onder aan de heuvel. Het water kan daar niet meer verder doordringen want het stoot op de harde laag van het Brabants plateau. Als kwelbronnen en beken komt het naar de oppervlakte. Glashelder en steeds met dezelfde temperatuur. Een goede raad: loop er niet in. Je voetstappen blijven er lang gemerkt. Het is er zeer moerassig. Ook dit gebied is een unicum. Bronbeken en bronbossen zijn er zeer weinig. Wij hebben er hier en in het kasteelpark. Laat ons ze bewaren!
Hier vinden we de mannetjes- en wijfjesvaren? In het beekje groeit bitter waterkers. Ook de vlier met zijn zwarte bessen is in zijn nopjes. In de bronbossen groeien de elzen. Met hunbruine propjes van vorig jaar, de groene van dit jaar en de reeds aanwezig zijndekatjesvan volgend jaar lijken ze wel een kalender. Ook bij de hazelaar zijn de nootjes van dit jaar en de katjes van volgend jaar te vinden.
Op eenstuk dor hout kruipen langzaam twee wijngaardslakken. Deze beschermde dieren nemen hun tijd om er te geraken.
Voor het winterseizoen wandelen we van de Wijsbrug naar de molen van Loonbeek.
Kapelletje van het schoolgebouw in de
Elzasstraat.
Het gebouw dat dateert uit de eerste decennia van de 20ste eeuw
werd maandag 18 mei 2015 gesloopt.
De Zusters Annonciaden kwamen in het centrum van Huldenberg in 1912
aan. Het onderwijs werd in het huidig gemeentehuis en in het 'hospis'
gegeven. Daarna breidden ze hun activiteiten uit en betrokken ze de
gebouwen in de Elzasstraat. De schoollokalen achteraan dateren van
1952.
Het beeldje dat we hier noemen 'O.-L.-Vrouw van den Elzas met kindje
Jezus' dateert van het begin van de 20ste eeuw.
Het gebouw werd in een paar uur met de grond gelijk gemaakt .... maar
het beeldje van Onze-Lieve-Vrouw met het kindje Jezus hebben we op de
valreep kunnen redden !!!
Het beeld is dat van "OLV van de Overwinning"
of "Notre Dame des Victoires" in het Frans (let o.a. op de wereldbol
waarop het kindje Jezus staat). Dit beeld was begin vorige eeuw zeer
populair en stond in menig Vlaamse huiskamer onder een stolp.
Een bedevaartplaats van "Notre Dame des Victoires" is de
gelijknamige basiliek in Parijs, aan de Place des Petits-Pères in het Tweede
arrondissement.
In 1629 vroegen de paters Augustijnen aan koning Lodewijk XIII
financiële steun voor de bouw van hun klooster en kapel op deze
plaats. De koning wou dit financiëren op voorwaarde dat de kapel
"Notre Dame des Victoires" zou noemen als dank aan Maria voor
zijn overwinning op de Protestanten in La Rochelle in 1628. Zo gebeurde
en in 1629 legde hij de eerste steen van de kapel.
Waarschijnlijk had koning Lodewijk XIII het feest van "OLV van de
Rozenkrans" (jaarlijks gevierd op 7 oktober) in het achterhoofd. Dit
feest werd ingesteld door de heilige paus Pius V in 1571. Deze paus had de
christelijke overwinning van de Slag bij Lepanto (7 oktober 1571) toegeschreven
aan het bidden van de rozenkrans.
Sommige bronnen vermelden dat paus Pius V dit feest op 7.10.1571
instelde als het feest van "OLV van de Overwinning". Het was
zijn opvolger paus Gregorius XIII die in 1573 de naam veranderde in het
feest van "OLV van de Rozenkrans".
Dit rozenkransgebed werd gepropageerd door de orde der Dominicanen,
waartoe Pius V zelf ook toe behoorde. Volgens een legende was de Rozenkrans een
geschenk van de Heilige Maagd Maria aan Sint Dominicus (1170-1221), stichter
van de dominicanen. Maria zou de rozenkrans hebben gegeven als wapen in zijn
strijd tegen de Albigenzen.
Maria die de rozenkrans schenkt aan Sint Dominicus wordt in onze kerk
afgebeeld op het processievaandel van de vroegere Broederschap van de Heilige
Rozenkrans.
Tekst: Rudy Sterckx en Jean-Pierre Van Binnebeek
foto's: Norbert Mosselmans en Jean-Pierre Van Binnebeek
Er was eens een edele jonker, die het schilderachtige Neerijse had uitverkozen om er zijn sprookjeskasteel neer te zetten voor zijn beeldschone jonkvrouwe, eveneens van adellijke bloede, Anna.
Hunliefdesnest was voorzien van een wagenhuis en paardenstallen, met daarnaast ook een Brabantse vierkantshoeve, bewoond door een pachtersfamilie, om in hun levensbehoeften te voorzien.Zij woonden temidden van een aangelegd park en hun enige buren waren herten, vogels en kikkers.En daar leefden ze op hun roze wolk, hoe kon het ook anders, ze waren smoorverliefd.
Op een herfstdag wandelde Anna door de Doode Bemde, een plaats die haar voorkeur genoot omdat de natuur er op haar mooiste was.In de verte hoorde zij een gebrul.Het leek meer op het geluid van een gewond dier dan op dat van een wolf of een wilde hond.
Geleid door haar nieuwsgierigheid liep Anna in de richting van het aanhoudend geschreeuw en dat leidde haar naar één van de talrijke vijvers van de Doode Bemde.Achter het struikgewas ontdekte ze een hond, die alle moeite van de wereld had om zijn kop boven water te houden, omdat hij vast zat in een klem.Wie weet hoelang dit dier hier al vastzit, bedacht ze zich, en snel nam ze een stevige tak en liet zich in de vijver zakken.Het koste haar al haar energie, maar uiteindelijk slaagde ze erin de hond te bevrijden en hem, en haarzelf, op het droge te heisen.Het beest leek helemaal uitgeput, haar hulp kwam geen seconde te vroeg.
Anna bracht de hond naar het wagenhuis, legde hem in het hooi, gaf hem iets te eten en droogde hem met een handdoek waarop het dier in een diepe slaap viel.
Bij het verlaten van het wagenhuis, stuitte Anna op Jules, de jongste zoon van de pachter, die meehielp in de hoeve van zijn vader.Opgeschrikt door zijn plotse aanwezigheid, besefte ze toen pas hoe onverzorgd ze eruit zag, zij deed haar adellijke komaf op deze manier allerminst eer aan.Ze mompelde iets wat leek op een verontschuldiging en haastte zich terug naar het kasteel.
s Anderendaags werd aan de deur van het kasteel geklopt.Anna opende de deur en stond tegenover Jules die haar een boeket zelf geplukte bloemen bracht.
Hij had zijn schroom kunnen overwinnen en vertelde haar dat hij zijn hond had ontdekt in het wagenhuis.Hij wou haar komen bedanken want gezien hij al twee dagen zoek was, had hij alle hoop opgegeven om hem nog levend terug te vinden.Gevleid door deze spontane toenadering nam ze de bloemen in ontvangst en met een roze blos op de wangen volgde ze hem naar het wagenhuis om te kijken of de hond opnieuw wakker was geworden.
Aangezien de hond nog vast sliep, besloot Jules s namiddags terug te keren.
Ditmaal had hij twee trossen druiven voor Anna meegebracht.De hond was wakker en stelde het goed, Jules nam hem voorzichtig in zijn armen.Anna volgde dit liefdevolle schouwspel en bij het kruisen van hun blikken, leek de tijd even stil te staan.s Anderendaags gingen ze terug naar de plaats waar Anna de hond had gevonden, op de terugweg naar het kasteel werden zij onverwacht overvallen door een regenbui.Ze liepen naar het kasteel terug en Jules stak de haard aan om hun kleren te laten drogen.Laat op de avond verliet Jules het kasteel, de heer des huizes zou immers die nacht nog terugkeren van een verre reis.
Sinds die avond leidde Anna een dubbel leven: haar komaf maakte van haar een kasteeldame, in haar hart koesterde zijechter een passionele liefde voor de pachterszoon.
Inmiddels waren er schermutselingen ontstaan tussen de Spaanse troepen en lokale verzetstrijders. Een Spaanse generaal had van het kasteel zijn hoofdkwartier gemaakt.
Het werd Anna moeilijker om Jules te ontmoeten.Zij ontdekte in de vijver onder de hoeve tal van kikkers die iedere avond voor de hele omgeving een overweldigend concert gaven.
Hierdoor verzon zij het perfecte excuus om haar minnaar vaker te zien: ze liet namelijk uit alle streken van het land andere kikkers invoeren, van alle rassen en kleuren en groef nieuwe poelenwaar nieuwe inwoners konden gedijen en zich vermenigvuldigen.
s Avonds zaten zij onder hun beide, Jules en zij, naast het water met hun kikkers.
Tot het onvermijdelijke gebeurde: Anna werd zwanger.
Zij kon haar geheim niet meer verborgen houden voor de heer en werd verplicht het kasteel te verlaten.Verbannen door de hele gemeenschap, die de heer trouw gehoorzaamde, zag zij geen uitweg meer en besloot haar kikkers te vervoegen en verdronk zichzelf in de vijver.
Ook Jules mocht niet langer in de hoeve blijven en hij besloot toe te treden tot het verzet. Hij kwam twee jaar later om tijdens een veldslag dichtbij Brugge. Inmiddels had hij de toenaam Sang Del Toro gekregen, omdat hij meer dan 200 Spaanse soldaten met zijn aan twee kanten snijdende mes had omgebracht; het was nog een geschenk van Anna geweest.
De naam Anna zou ergens in één van de balken van het wagenhuis te lezen zijn, wellicht uitgesneden in het hout met een tweesnijdend mes.
En de kikkers blijven iedere avond, voor hun Anna en Jules, een overweldigend concert geven.
Tekst: Sofie en Jean-Pierre Van Binnebeek Naar de tekst van de legende verschenen op www.ranadelrey.com foto: Jean-Pierre Van Binnebeek Postkaart
Wanneer het echt zomer wordt zie je ze overal. Soms alleen, soms met duizenden samen. Als een rode zee deinen ze in de zon. De klaproos is onlosmakelijk verbonden met graanvelden. Vroeger vond men er nog de blauwe korenbloem, maar die is echt raar geworden.
De vuurrode klaproos is één van de vele papaverachtige. Breekt men ze af dan komt er melkachtig sap uit de wonde.
Vier tere, zijdeachtige kroonbladeren omhullen een doosvrucht met daar rond de meeldraden. De bloem geurt niet en bevat geen nectar. Maar de felle scharlakenrode kleur trekt de insecten aan. Bijen die blind zijn voor rood worden gelokt door de UV-uitstraling. Er heeft geen zelfbevruchting plaats, wel kruisbestuiving.
Deze bloem plukken is uit den boze. Na enkel minuten laat ze reeds haar kroonblaadjes vallen. Dan sta je daar nog met de zaaddoos die er uitziet als een Chinees lantaarntje. De zaadjes zien er uit als niertjes. Vandaar dat men van maanzaad spreekt.
We weten allemaal dat de papaverachtige giftig zijn. De echte papaver ( papaver somniferum, lila of wit) wordt gekweekt. Het sap wordt gebruikt om heroïne, opium,codeïne( hoestdranken), morfine te bereiden.
Ook onze klaproos is dus giftig. Zij het niet in de mate van de grote zus. Maar het is toch oppassen geblazen.
Er zijn duizenden soorten papavers en vele kleuren;
Men gebruikte rode blaadjes om een mooi rood drankje tegen de hoest te brouwen. Ook kleurden ze al eens rode wijn.
Uit de zaadjes (niet giftig) perst men een fijne tafelolie. De zaadjes zelf worden in de voeding gebruikt al was het maar om broodjes met maanzaadjes te bakken.
KLAPROOS: Zo heet ze bij ons. Wanneer de zaaddoos rijp is en men schudt er mee dan klapperen de zaadjes tegen de wand.
Andere namen:
qKollebloem: Een kol is een heks dus
qSlaaptots: de bloem bevat slaapverwekkende stoffen. Begin 20ste eeuw deed men wat zaad in een voddeke, bond het samen en voor de kinderen werd het een tut. Men gebruikte wel de echte papaver. Gevolg dat er toen wel heel kinderen aan de trage kant bleven. Ze waren gedrogeerd!
qUiltots: uil staat voor olie. Zoals hoger vermeld wordt er een fijn tafelolie uit geperst. De tweede persing leverde een olie voor de verfindustrie.
Dat deze bloem reeds eeuwen verbonden is met onze graanvelden, vinden we terug in de Griekse mythologie. Ceres, de godin van de landbouw wordt steeds afgebeeld met een kroon van klaprozen.
Wanneer men ze rustig laat drogen is het een dankbare bloem voor het herbarium. Beter is een foto te maken en deze dan te bewaren. Zo blijft de bloem staan en heeft iedereen er wat aan.
In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag bespreken
we een prachtig schilderij dat in de rechter zijbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt en dat 'Jezus aan het Kruis' voorstelt.
Dit schilderij is een kopie die uit de 19e eeuw
dateert ; de schilder ervan is onbekend.Ook is er geen verwijzing naar een eventueel origineel kunstwerk.
Dadelijk valt de hoge kwaliteit van het schilderwerk op.
Jezus aan het Kruis.Kopie.O.-L.-V.-kerk Huldenberg. (Eigen foto)
Opvallend is dat de afbeelding helemaal niets toont van wat
er rond de gekruisigde gebeurt : geen bedroefde vrienden of familieleden, geen
nieuwsgierigen, geen soldaten, zelfs niet de twee rovers die op Golgotha naast
Jezus samen met hem gekruisigd werden.
Alle aandacht gaat naar het eenzame lichaam van Jezus,
genageld aan het kruis, afgebeeld op een mysterieuze donkere
achtergrond. Gedurende drie uur, lezen we in het Heilig Evangelie, viel duisternis over heel de
streek doordat de zon geen licht meer gaf en kort na de dood van Christus beefde de aarde en
de rotsen spleten.
Het kruis is samengesteld uit twee ruwe balken in de vorm
van een Latijns kruis.Bovenaan hangt
een fladderende rol waarop INRI - Iesus Nazaremus, Rex Iudaeorum of Jezus van Nazareth koning der Joden -
geschreven staat.
Jezus is ontdaan van zijn kleren, soldaten hebben ze
onder mekaar verdeeld, alleen rond de heupen werd een doek dichtgeknoopt.Het schriele lichaam is fijn geschilderd en
een mysterieus licht schijnt boven zijn hoofd.
Als we naar het schilderij kijken, beseffen we welke
dramatische gebeurtenis daar wordt afgebeeld.Zijn ogen zijn naar boven gericht en geven aan dat Hij met zijn Vader
communiceert.De lijdende uitdrukking
van zijn gelaat duidt aan dat het einde nabij is.
'Jezus aan het Kruis' is één van de droevigste onderwerpen die een
schilder kon kiezen.Nochtans is het één
van de meest voorkomende onderwerpen in de christelijke kunst.Tal van schilders hebben zich eraan gewaagd
om dit zo belangrijk moment uit de christelijke geschiedenis af te beelden.
Dit maakte het ons niet gemakkelijk om de speurtocht naar de
originele schilder tot een goed einde te brengen.
Bepaalde elementen hebben ons toch geholpen.
Jezus aan het kruis.P.P. Rubens Sint-Janskerk, Mechelen (eigen foto)
Als we dit schilderij van Rubens bekijken, dan zien we
enkele raakpunten, wat ons doet veronderstellen dat de schilder uit dezelfde
periode stamt, misschien uit dezelfde school, maar er zijn ook verschillen,
o.a. de armen die minder gespreid zijn en vooral het hoofd dat rechter
afgebeeld is.
En zo belanden we bij Antoon Van Dijck.Tussen 1621 en 1627 vertoefde Van Dijck in
Italië waar hij heel wat inspiratie vond bij Italiaanse meesters zoals Titiaan.
In 1622 schilderde hij een kruisiging die in de San
Zaccaria-kerk in Venetië hangt.
Crocifissione.A. Van Dijck.San Zaccaria, Venetië (foto internet)
Het is duidelijk dat dit kunstwerk veel gelijkenissen
vertoont met het doek, dat in Huldenberg hangt.De
achtergrond is weliswaar verschillend, ook de lichtinval op de bodem is anders.
In 1627 kwam er een nieuwe bestelling voor Van Dijck.Dit schilderij hangt in de O.-L.-Vrouwekerk
van Brugge.
Jezus aan het Kruis.
O.-L.-Vrouwekerk Brugge (foto internet)
En op ongeveer hetzelfde ogenblik schilderde Van Dijck een kunstwerk dat vandaag in het KMSK (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen) hangt en dat afkomstig is uit het klooster van paters Augustijnen in Antwerpen.
KMSK Antwerpen (foto
KIK op internet)
Dit laatste werk vertoont duidelijk het meest
gemeenschappelijke trekken met de kopie die in Huldenberg hangt.De afbeelding van de bodem, onderaan rechts
is bv. gelijk.
Er is dus een sterk vermoeden dat het schilderij dat in
Huldenberg hangt een kopie is van een schilderij van Antoon Van Dijck, wellicht
van het originele dat in het KMSK hangt.
Van Dijck heeft dit tafereel dus meermaals geschilderd en
telkens het tragische van de gebeurtenis uitgedrukt door details te vermijden
die men bij andere meesters vindt en die het tafereel nog pijnlijker
maken.Deze afbeelding werd ook gekozen
als model voor de kruisiging van het passiespel van Oberammergau.
De kopie die in Huldenberg hangt is van zeer goede kwaliteit,
iets waarop we fier mogen zijn.
Bronnen: Internet
JP Van Binnebeek
Technische gegevens
Jezus aan het kruis. KMSK Antwerpen
Schilderdoek / olieverf
Hoogte104 cm
Breedte72 cm
Jezus aan het kruis. O.-L.-Vrouwekerk Brugge
Schilderdoek / olieverf
Hoogte138 cm
Breedte98 cm
Jezus aan het kruis.O.-L.-Vrouwekerk Huldenberg
Schilderdoek / olieverf
Hoogte97 cm
Breedte66 cm
Uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'
In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag
beschrijven we een schilderij De Graflegging door Charles Vloeberg(h) dat in de
rechter kruisbeuk van de O.L.Vrouwekerk van Huldenberg hangt.
Het schilderij dateert uit de 19e eeuw en
stelt de graflegging van Jezus Christus voor.
Het kunstwerk werd in 1873 door de kerkfabriek
verworven dankzij toelagen van de regering en de bestendige deputatie.
In het Evangelie volgens Matteüs lezen we: Jozef van Arimatea nam het lichaam, wikkelde
het in een smetteloze lijkwade en legde het in zijn graf dat hij pas in de rots
had laten uithouwen.
Het lichaam wordt zorgvuldig door twee mannen in een smetteloos lijnwaad
neergelegd voor het graf.Het is donker,
het enige licht valt op het dode lichaam; en dat is ook een paradox want het is
alsof het de enige lichtbron is in de omgeving.Jezus is dood maar toch niet;het
lijk straalt energie uit.
Vier mannen met oosterse kleding nemen actief deel aan de scene,wellicht Nikodemus en Jozef van Arimatea,
tevens Joannes en nog een vierde volgeling.In de achtergrond staan twee vrouwen met
verslagenheid te treuren: Jezus Moeder en Maria
Magdalena.
Maria draagt een donker habijt ; Maria Magdalena
heeft in tegenstelling tot de Heilige Maagd geen sluier.
Dit mooie schilderij brengt ons in de sfeer van
Goede Vrijdag maar toch is er hoop want de verrijzenis is nabij.
Dit schilderij is toegewezen aan Charles Vloeberg(h).Hij is geboren in Huldenberg op 7 oktober 1818.We weten weinig over zijn leven.Hij verhuisde naar Zuid-Frankrijk waar hij
zijn activiteit als rentenier en artist verderzette.
Technische gegevens
De graflegging.- C. Vloeberg(h)
Schilderdoek
- Olieverf
Hoogte
157
Breedte
125
Tekst uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'.
In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag bespreken we een prachtig schilderij dat in de rechter kruisbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt en dat de graflegging van Jezus voorstelt.
Het was al avond
geworden en het was de dag voor de Sabbat.Jozef van Arimatea, lid van de hoge raad, ging naar Pilatus en vroeg om
het lichaam van Jezus.Pilatus stond
toe en Jozef wikkelde het lichaam in een lijkwade en legde het in zijn graf dat
hij in de rots had laten uithouwen.
Dit zijn de woorden die we in het evangelie kunnen lezen en
die het onderwerp uitmaken van het schilderij dat in de rechter dwarsbeuk van
de O.L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt.
Christus wordt in het graf gelegd.Kopie.O.-L.-Vrouwekerk
Huldenberg. Eigen foto.
Het gaat hier om een kopie uit de 18e eeuw van
een onbekende schilder.We wisten ook
niet wie het originele kunstwerk had vervaardigd.We zochten niet lang want zeer snel werd het
duidelijk dat dit doek een kopie is van La Deposizione van Caravaggio
geschilderd in 1602-03. Zijn echte naam
is Michelangelo
Merisi da Caravaggio(1571-1610) en hij is één
van de vooraanstaande schilders uit de Italiaanse barok.
Caravaggio (1571-1610) combineerde naturalistische taferelen
met religieuze voorstellingen.Zijn
meest opvallende eigenschappen zijn
de menselijke, realistische benadering van het
religieuze onderwerp en
zijn
dramatische lichtbehandeling die hij uit sterke contrasten opbouwt.
Hij leidde een woelig en kort leven; van Rome moest hij naar
Napels, Sicilië en Malta vluchten wegens manslag maar bleef schilderen.
La deposizione werd door Girolamo Vittrice voor de familiekapel
in S. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova) in Rome besteld. In 1797 verhuisde het werk naar Parijs in het
kader van het verdrag van Tolentino tussen Napoleon en Pius VI. In 1816 keerde het schilderij terug naar Rome
waar het nog altijd te bekijken is in de Vaticaanse Pinacotheek.
La Deposizione. Kopie in de Vittrice Kapel. Internet
Caravaggio beeldt eigenlijk noch de begrafenis, noch de
graflegging uit; Christus wordt niet in het graf gelegd maar door Nikodemus en
Johannes in aanwezigheid van de vrome vrouwenneergelegd op de grafsteen die moet dienen om het graf te sluiten.Rond het lichaam van Christus staan de
Heilige Maria, Maria Magdalena, Johannes, Nikodemus en Maria de moeder van
Jakobus en Jozef (Maria di Cleofa), die de armen in de hoogte steekt en naar de
hemel kijkt in een gebaar van uiterste dramatische spanning.
La deposizione.-
Caravaggio.Pinacoteca Vaticana. Internet
We staan hier voor een klassiek tafereel à la Caravaggio,
met een aparte lichtinval in de duisternis.Als basis wordt de grafsteen afgebeeld waarop symbolisch de kerk op
gebouwd wordt en die lichtjes door de hand van Christus geraakt wordt.Centraal over de hele breedte van het doek
wordt het lichaam van Christus afgebeeld, horizontaal als je de lijn van het
hoofd en het lichaam volgt, vertikaal door de arm en de benen van Nikodemus die
symbolisch de Kerk dragen. Boven het lichaam ontwikkelt zich het werk volgens
een diagonale vanuit het centrum naar de bovenhoek rechts. Langs deze lijn
worden de hoofden van de aanwezige personages afgebeeld.Het tafereel krijgt zijn afwerking bij de
armen in de lucht van Maria, de moeder van Jacobus en Jozef.
Er bestaan veel kopieën van dit meesterwerk. Die waarover
wij beschikken is veel kleiner dan het originele en mist wel de kleurschakeringen
en lichtcontrasten eigen aan de Italiaanse meester. Ook de gelaatsuitdrukkingen van de personages
zijn zwak en ondermaats en doen ons het realisme vande details en het dramatische van de scene
missen.
Bron: Internet
Tekst uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'
Elk jaargetijde willen we hier de plantengroei langs de IJse van De Kronkel tot de molen van Loonbeek weergeven. Telkens wordt er een ander deel beschreven. Vandaag lopen we van De Kronkel tot Smeysberg.. Vervolgens komen de delen totKlein Waver; tot de Wijsbrug en tenslotte tot de molen aan de beurt.
Zo vermijden we dat we in herhaling zouden vallen. Want elk deel heeft zijn specifieke plantengroei.. Uiteraard wordt niet elk plantje of grasje in de kijker genomen.
Het is de bedoeling dat we onze ogen openen wanneer we er wandelen en de tijd nemen om de natuur te bewonderen. Er is zo veel te zien.. Maar zien we het altijd?
Vandaag vertrekken we aan de Kronkel. Langsheen de IJsewiegen de vele soorten gras heen en weer in de wind. Tussen al dat groen ontdekken we de kleur van heel wat bloemen.
Aan de brug over de Kleine IJse bloeit SMEERWORTEL
enLOOK-ZONDER-LOOK.
Het geel van de boterbloemen zal ons vergezellen tot aan Smeysberg.
Het frêle roze van de ECHTE KOEKOEKSBLOEM laat niet vermoeden dat de DAGKOEKOEKSBLOEM haar zusje is.
Boven dat alles dansen de witte schermen van het FLUITENKRUID.
Om het nog mooier te maken schittert de RODE KLAVER langs de oevers.
Wie zoekt vindt ook nog de WITTE DOVENETEL, de HONDSDRAF en de EREPRIJS die in zijn blauw zijn ijvert met het VERGEET-MIJ-NIETJE.
Witte Dovenetel Vergeet-mij-nietje
Misschien hebben we nog andere planten en bloemen ontdekt. Niet alles bloeit in dezelfde periode. Temeer dat de lente ons dit jaar een ferme pad in de korf gezet heeft. April was de lentemaand dit jaar.
Al tussenstukje voor een nieuw seizoen zullen we hier telkens een plant beschrijven die in de volksgeneeskunde een rol gespeeld heeft en daardoor dikwijls een naam gekregen heeft dieverwijst naar het gebruik van de plant.
Om 20 uur luiden ze als teken van solidariteit met de werkers tegen en de slachtoffers van de Corona-virus. Plaats op dat ogenblik een kaars aan uw raam.
Om 12 uur hoort u iedere dag het Angelus. Voor meer info, lees hieronder.
De klokken van de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Huldenberg. deel 1
Volgens de katholieke traditie luiden de
klokken voor de laatste maal tijdens het gloria in de dienst van Witte
donderdag, waarna ze niet meer luiden (om het lijden van Christus te gedenken) tot
aan het gloria in de paaswake op Paaszaterdag.Men vertelt dan aan de kinderen dat ze gedurende die dagen naar Rome
vliegen om paaseieren te gaan halen
(wordt vervolgd... als de klokken terug zijn...)
Tekst en foto's: Rudy Sterckx Afbeelding: Internet
Bron uitspraak: Jan Gordts in 'Tilloenk vruger en sewaureg'.
De klokken van de
Onze-Lieve-Vrouwekerk van Huldenberg. Deel 2
Een lege klokkenstoel in de toren
In een dekenaal verslag van 1775 staat dat een klok van 1598 reeds
verdwenen was.Dit had wellicht te maken
met de godsdienstoorlogen.
Op de klok stond het volgende opschrift:
HENDRICK VAN DEN GHEYN HEEFT MY GEGOTEN INT JAER ONS HEEREN 1598 SINT
NICLAES TOT HULDENBERG;
De vermelding van Sint Niclaes kan te maken hebben met het feit dat
deze heilige in de kerk te Huldenberg bijzonder werd vereerd.Er was een Sint-Niklaasaltaar met beeld en
een beneficie van deze heilige werd aan een kapelaan begeven.St.-Niclaes stond tevens voor de toenmalige
St.Niklaaskerk, nu de O.-L.-Vrouwekerk.
Hendrik Van Den Ghein (+/- 1560 1602, Mechelen) was een lid van de
bekende Mechelse familie klokkengieters.Hij had het financieel zeer moeilijk door opgelopen schulden. Zelfs na
zijn dood had hij nog schulden. Hij trouwde met Anna Janssens (ook Anna
Verspreet genoemd) en had 6 kinderen, één meisje Anna bleef in leven.
Zo zag er de stamboom van de familie Van Den Ghein uit :
Willem van den
Ghein ( - 1533)
/
Peter I
(1500-1561)Jan I( - 1544)
/
Peter II (-
1598)-Jan II ( - 1573)
/
Peter III (1553-1618)- Hendrik
(1560-1602) Jan III ( - 1626)
===
In de toren hangen twee waardevolle klokken
gegoten in het jaar 1744.De kleinste, geschat op 300 kg,
draagt als opschrift: Peeter Van den
Gheyn me fudit Lovanii 1744 SintNicolaes
tot Hoelebergh.De grootste,
geschat op 500 kg,
heeft als opschrift: Peeter Vanden Gheyn me fudit Lovanii 1744 (vrij vertaald: Peeter Van den Gheyn heeft me
gegoten Leuven 1744).
Naast deze twee klokken heeft er vroeger nog een derde grotere klok
gehangen.Dit ziet men aan de houten
klokkenstoel waar plek is voor drie klokken en dit blijkt ook uit een dekenaal
verslag van 1775.Deze klok werd gegoten
in 1702 door Alexis Julien en droeg als opschrift Alexis Julien heeft my
gegoten int jaer 1702 huldenbergh.Het
is deze klok die tijdens de Franse overheersing in 1797 in beslag werd genomen.De twee andere klokken bleven, volgens de
overlevering, gespaard doordat de parochianen ze tijdig in de vijvers van het
kasteel hadden verborgen.
In de Tweede Wereldoorlog werden de twee huidige klokken door de Duitse
bezetter niet in beslag genomen, omdat ze (toen reeds tweehonderd jaar oud) als
waardevol werden beschouwd.
De Kerkraad heeft in september 2011 de versleten klepel van de kleine
klok nog laten vervangen door een gespecialiseerde firma om beschadiging bij
het luiden ervan te voorkomen.
Het luiden van de klokken gebeurt nu automatisch.Ze worden geluid voor het aankondigen van de
vieringen in onze parochiekerk en ze worden eveneens gebruikt voor het slaan
van het uur en het half uur.Ook wordt
elke dag om twaalf uur s middags nog het Angelus (Latijnse beginwoord van een
Mariaal gebedsritueel) geluid.Dan tikt
de hamer 3 maal 3 keer op de kleine klok, waarna deze begint te luiden.
Bovendien hebben de klokken in Huldenberg ook een eigen taal.Zo wordt het overlijden van een
medeparochiaan gemeld door het luiden van beide klokken omstreeks 18u op de dag
van of op de dag na het overlijden.Men kan
zelfs horen wanneer het een man of een vrouw betreft die overleden is.Bij een man begint eerst de grote klok te
luiden, waarna de kleine klok mee invalt, bij een vrouw luidt eerst de kleine
klok waarna de grote klok mee invalt.Op
dezelfde wijze wordt ook geluid voor aanvang van de uitvaart in de
parochiekerk.
Bronnen:
J.P. FELIX, Orgel en klokken in de O.-L.-Vrouwekerk te
Huldenberg, in Eigen schoon en de
Brabander,LXIV jg. nr. 1-2-3, jan.febr.maart
1981, p. 86-90.
J. VANHOREN, In en om het kasteel van Huldenberg,
Huldenberg, 1983, p. 147.
Marc en Karine VAN BETS - DECOSTER, De Mechelse klokkengieters.
De twee
torens van de kerk van Neerijse (eigen foto)
Masker in de kathedraal St-Michiel en St-Goedele, Brussel.
Masker in de OLV-kerk, Huldenberg
Masker in de OLV-kerk te Huldenberg
Hoofdbeelden in het koor van de kathedraal, Brussel
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
De Klaproos
Jezus aan het kruis.
Crocifissione.
Aan de brug over de Kleine IJse bloeit SMEERWORTEL
