Verdwenen erfgoed

Het Hof ter Meeren of het Roodhof - deel 1
 

Op de plaats waar nu het rusthuis ‘Ter Meeren” staat, klopte gedurende eeuwen het hart van Neerijse.  Hier stond het ‘Roodhof’, dat tussen haakjes nooit ‘rood’ geweest is.

Vandaag heeft het een totaal nieuwe bestemming gekregen.  Getuigen ervan de uitbreidingswerken aan het gebouw.

            

Het hof ter Meeren was gedurende eeuwen één van de belangrijkste hoeves in Neerijse. Het pachthof kon bogen op een zeer lang verleden.

Het hof bevond zich op een strategische plaats: het nam de heuvelrug in tussen de vallei van de Dijle en van de IJse.  Economisch gezien was dit een uitstekende ligging.  Toen men in de Middeleeuwen de plek uitkoos wist men dat de hoeve prima zou liggen: een areaal dat alle onderdelen van de landbouwexploitatie combineert: in de laagvlakte, dichtbij de stroom, uitgestrekt weiland waar het vee aan zijn trekken kon komen; naar de heuvels toe, de teelten van graangewassen die een rijkere ondergrond vergen.  De aanwezigheid van bossen was tevens een opportuniteit om dit gebied als jachtzone uit te buiten. 

Het woord ‘Roodhof’ verwijst trouwens naar “rooien”, een gebied dus dat op de bossen gewonnen werd.  In de 12^de en 13^de eeuw werd hier een belangrijk deel van het woud gerooid om de plaats te ruimen voor een aantal hoeves.  De benaming ‘Ter Meeren’ verwijst daarentegen naar de eerste eigenaars van het goed, de familie Van der Meeren die ook goederen in Sterrebeek, Wezembeek en Zaventem bezaten.  Gedurende meer dan twee eeuwen hebben verschillende generaties het domein in hun bezit gehad.

-          Ridder Jan van der Meeren (+ 1313) x Ida van den Berghe (+1339)

-          Wouter van der Meeren x Elisabeth van heynebeke

-          Hendrik van der Meeren x Maria Clutinc

-          Hendrik van der Meeren (+1440)

-          Hendrik (de Jonge) van der Meeren (neef van de vorige)

Tot de komst in Neerijse van de familie d’Overschie stond het pachthof hoger in aanzien dan het ‘hof Ter IJse’ dat achteraf het huidige kasteel van Neerijse werd. 

In 1529 ging het eigendom door huwelijk over naar de familie Van der Noot.

-          Antoon van der Noot x Isabella van der Meeren

-          Peter van der Noot

Tijdens de 17^e eeuw waren de bezittingen in handen van de familie Pontanus, nl. Lucia-Maria Pontanus.

Na een huwelijk met een lid van familie Deckher, de eigenaar van het naburige “Hof ten Hoobergen”, werden de twee landerijen samengevoegd.  Deze hoeve werd gesloopt en een zoon, Jan Aurelius van Walhorn, alias Deckher, licentiaat in de rechten en schepen van de stad Brussel, werd eigenaar.  In 1688 wordt hij dan ook in die hoedanigheid vermeld.

Een register van het Leenhof van Brabant beschrijft het hof als volgt: “Seeker pachthoff metten huysinghen, schureren ende stallingen daer op staende gelegen binnen de parochie van Nederyssche gemeynelyck geheeten t hoff ter meren mette winnende landen daer aen gelegen mette heerelycke cheynsen manchapen warende ende andere syne toebehoorten…”
 

Hij ging in 1734 een langdurig proces aan met Charles Joseph d’Overschie, daarna met Jean-Albert.  Het geschil had betrekking in eerste instantie op het weiden van vee op de rechteroever van de IJse.  Vervolgens werd het jachtrecht de inzet van het proces.  Uit de rekeningen van de familie d’Overschie blijkt namelijk dat zeer vaak toelagen verleend werden voor het doden van wild. 

                                 

De Ferraris-kaart (1775): onderaan ‘Cense (Cse) de Roode’.  ‘Cense’ komt van het Waals ‘Cinse’ dat op zijn beurt
afgeleid is van het Frans ‘cens’ die een feodale belasting was. ‘’Un censier’ was een schatplichtige.

De hoeve kende vervolgens verschillende eigenaars: Baron de Ruysbroeck van Termeren, Markies Delcamps en zijn minderjarige kinderen onder de voogdij van Collins d’Oetingen.

In 1754 werd Philippus Josephus Hubertus Helman, zoon van baron van Willebroeck eigenaar van de goederen.

De concurrentie onder de pachthoven werd door de aankomst van de familie d’Overschie in die mate verscherpt dat ze tot langdurige processen leidde.  De geschillen gingen in een eerste fase om het weiden van het vee langs de IJse en gingen dan in een tweede fase om het jachtrecht.

(Wordt vervolgd)

Bronnen

Dank aan Lisa Beersaerts, Julien De Volder en Yolande De Volder. 

De getuigen van het verleden van Neerijse.- Tekst van Jean-Pierre Van Binnebeek. Acco Leuven 2005.

Uit het verleden van de gemeente Huldenberg.- Erik Martens. 1978

Het verdwenen Roodhof te Neerijse.   Een ingewikkelde geschiedenis en een legende.- E.Martens. Heemblad van de HKH. 1985-4

Bijnamen in Neerijse. www.bloggen.be/Huldenberg

 
Foto : Jean-Pierre Van Binnebeek

Eindtekst Jean-Pierre Van Binnebeek