Jezus aan het Kruis 

In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag bespreken we een prachtig schilderij dat in de rechter zijbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt en dat 'Jezus aan het Kruis' voorstelt.

Dit schilderij is een kopie die uit de 19^e eeuw dateert ; de schilder ervan is onbekend.  Ook is er geen verwijzing naar een eventueel origineel kunstwerk. 

Dadelijk valt de hoge kwaliteit van het schilderwerk op.

Jezus aan het Kruis.  Kopie.  O.-L.-V.-kerk Huldenberg. (Eigen foto)

Opvallend is dat de afbeelding helemaal niets toont van wat er rond de gekruisigde gebeurt : geen bedroefde vrienden of familieleden, geen nieuwsgierigen, geen soldaten, zelfs niet de twee rovers die op Golgotha naast Jezus samen met hem gekruisigd werden.

Alle aandacht gaat naar het eenzame lichaam van Jezus, genageld aan het kruis, afgebeeld op een mysterieuze donkere achtergrond.  Gedurende drie uur, lezen we in het Heilig Evangelie, viel duisternis over heel de streek doordat de zon geen licht meer gaf en kort na de dood van Christus beefde de aarde en de rotsen spleten. 

Het kruis is samengesteld uit twee ruwe balken in de vorm van een Latijns kruis.  Bovenaan hangt een fladderende rol waarop INRI - Iesus Nazaremus, Rex Iudaeorum of Jezus van Nazareth koning der Joden - geschreven staat.

Jezus is ontdaan van zijn kleren, soldaten hebben ze onder mekaar verdeeld, alleen rond de heupen werd een doek dichtgeknoopt.  Het schriele lichaam is fijn geschilderd en een mysterieus licht schijnt boven zijn hoofd.

Als we naar het schilderij kijken, beseffen we welke dramatische gebeurtenis daar wordt afgebeeld.  Zijn ogen zijn naar boven gericht en geven aan dat Hij met zijn Vader communiceert.  De lijdende uitdrukking van zijn gelaat duidt aan dat het einde nabij is.

'Jezus aan het Kruis' is één van de droevigste onderwerpen die een schilder kon kiezen.  Nochtans is het één van de meest voorkomende onderwerpen in de christelijke kunst.  Tal van schilders hebben zich eraan gewaagd om dit zo belangrijk moment uit de christelijke geschiedenis af te beelden.

Dit maakte het ons niet gemakkelijk om de speurtocht naar de originele schilder tot een goed einde te brengen.

Bepaalde elementen hebben ons toch geholpen.

Als we dit schilderij van Rubens bekijken, dan zien we enkele raakpunten, wat ons doet veronderstellen dat de schilder uit dezelfde periode stamt, misschien uit dezelfde school, maar er zijn ook verschillen, o.a. de armen die minder gespreid zijn en vooral het hoofd dat rechter afgebeeld is.

En zo belanden we bij Antoon Van Dijck.  Tussen 1621 en 1627 vertoefde Van Dijck in Italië waar hij heel wat inspiratie vond bij Italiaanse meesters zoals Titiaan.

In 1622 schilderde hij een kruisiging die in de San Zaccaria-kerk in Venetië hangt.

Het is duidelijk dat dit kunstwerk veel gelijkenissen vertoont met het doek, dat in Huldenberg hangt.  De achtergrond is weliswaar verschillend, ook de lichtinval op de bodem is anders.

In 1627 kwam er een nieuwe bestelling voor Van Dijck.  Dit schilderij hangt in de O.-L.-Vrouwekerk van Brugge.

  Jezus aan het Kruis. O.-L.-Vrouwekerk Brugge (foto internet)

En op ongeveer hetzelfde ogenblik schilderde Van Dijck een kunstwerk dat vandaag in het KMSK (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen) hangt en dat afkomstig is uit het klooster van paters Augustijnen in Antwerpen.

KMSK Antwerpen (foto KIK op internet)

Dit laatste werk vertoont duidelijk het meest gemeenschappelijke trekken met de kopie die in Huldenberg hangt.  De afbeelding van de bodem, onderaan rechts is bv. gelijk.

Er is dus een sterk vermoeden dat het schilderij dat in Huldenberg hangt een kopie is van een schilderij van Antoon Van Dijck, wellicht van het originele dat in het KMSK hangt.

Van Dijck heeft dit tafereel dus meermaals geschilderd en telkens het tragische van de gebeurtenis uitgedrukt door details te vermijden die men bij andere meesters vindt en die het tafereel nog pijnlijker maken.  Deze afbeelding werd ook gekozen als model voor de kruisiging van het passiespel van Oberammergau.

De kopie die in Huldenberg hangt is van zeer goede kwaliteit, iets waarop we fier mogen zijn.

Bronnen: Internet

JP Van Binnebeek

Technische gegevens

Jezus aan het kruis. KMSK Antwerpen

   Schilderdoek / olieverf

   Hoogte   104 cm

   Breedte  72 cm

Jezus aan het kruis. O.-L.-Vrouwekerk Brugge

   Schilderdoek / olieverf

   Hoogte   138 cm

   Breedte  98 cm

Jezus aan het kruis.  O.-L.-Vrouwekerk Huldenberg

   Schilderdoek / olieverf

   Hoogte   97 cm

   Breedte  66 cm

Uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'

JP Van Binnebeek

De graflegging.- Charles Vloebergh

In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag beschrijven we een schilderij – De Graflegging door Charles Vloeberg(h)– dat in de rechter kruisbeuk van de O.L.Vrouwekerk van Huldenberg hangt.

In het Evangelie volgens Matteüs lezen we: ‘Jozef van Arimatea nam het lichaam, wikkelde het in een smetteloze lijkwade en legde het in zijn graf dat hij pas in de rots had laten uithouwen’.

Het lichaam wordt zorgvuldig door twee mannen in een smetteloos lijnwaad neergelegd voor het graf.  Het is donker, het enige licht valt op het dode lichaam; en dat is ook een paradox want het is alsof het de enige lichtbron is in de omgeving.  Jezus is dood maar toch niet;  het lijk straalt energie uit.

Dit mooie schilderij brengt ons in de sfeer van Goede Vrijdag maar toch is er hoop want de verrijzenis is nabij.

Technische gegevens

De graflegging.- C. Vloeberg(h)

Schilderdoek - Olieverf

Hoogte 157

Breedte 125

Tekst uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'.

J-P Van Binnebeek

Christus wordt in het graf gelegd

In voorbereiding op de Goede Week en Goede Vrijdag bespreken we een prachtig schilderij dat in de rechter kruisbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt en dat de graflegging van Jezus voorstelt.

“Het was al avond geworden en het was de dag voor de Sabbat.  Jozef van Arimatea, lid van de hoge raad, ging naar Pilatus en vroeg om het lichaam van Jezus.   Pilatus stond toe en Jozef wikkelde het lichaam in een lijkwade en legde het in zijn graf dat hij in de rots had laten uithouwen. “

Dit zijn de woorden die we in het evangelie kunnen lezen en die het onderwerp uitmaken van het schilderij dat in de rechter dwarsbeuk van de O.L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt.

Christus wordt in het graf gelegd.  Kopie.  O.-L.-Vrouwekerk Huldenberg. Eigen foto.

Het gaat hier om een kopie uit de 18^e eeuw van een onbekende schilder.  We wisten ook niet wie het originele kunstwerk had vervaardigd.  We zochten niet lang want zeer snel werd het duidelijk dat dit doek een kopie is van ‘La Deposizione’ van Caravaggio geschilderd in 1602-03.  Zijn echte naam is Michelangelo Merisi da Caravaggio  (1571-1610) en hij is één van de vooraanstaande schilders uit de Italiaanse barok.

Caravaggio (1571-1610) combineerde naturalistische taferelen met religieuze voorstellingen.  Zijn meest opvallende eigenschappen zijn

• de menselijke, realistische benadering van het religieuze onderwerp en

•  zijn dramatische lichtbehandeling die hij uit sterke contrasten opbouwt.

Hij leidde een woelig en kort leven; van Rome moest hij naar Napels, Sicilië en Malta vluchten wegens manslag maar bleef schilderen.

‘La deposizione’ werd door Girolamo Vittrice voor de familiekapel in S. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova) in Rome besteld.  In 1797 verhuisde het werk naar Parijs in het kader van het verdrag van Tolentino tussen Napoleon en Pius VI.  In 1816 keerde het schilderij terug naar Rome waar het nog altijd te bekijken is in de Vaticaanse Pinacotheek.

La Deposizione. Kopie in de Vittrice Kapel. Internet

Caravaggio beeldt eigenlijk noch de begrafenis, noch de graflegging uit; Christus wordt niet in het graf gelegd maar door Nikodemus en Johannes in aanwezigheid van de vrome vrouwen  neergelegd op de grafsteen die moet dienen om het graf te sluiten.  Rond het lichaam van Christus staan de Heilige Maria, Maria Magdalena, Johannes, Nikodemus en Maria de moeder van Jakobus en Jozef (Maria di Cleofa), die de armen in de hoogte steekt en naar de hemel kijkt in een gebaar van uiterste dramatische spanning.

‘La deposizione’.- Caravaggio.  Pinacoteca Vaticana. Internet

We staan hier voor een klassiek tafereel à la Caravaggio, met een aparte lichtinval in de duisternis.  Als basis wordt de grafsteen afgebeeld waarop symbolisch de kerk op gebouwd wordt en die lichtjes door de hand van Christus geraakt wordt.  Centraal over de hele breedte van het doek wordt het lichaam van Christus afgebeeld, horizontaal als je de lijn van het hoofd en het lichaam volgt, vertikaal door de arm en de benen van Nikodemus die symbolisch de Kerk dragen. Boven het lichaam ontwikkelt zich het werk volgens een diagonale vanuit het centrum naar de bovenhoek rechts. Langs deze lijn worden de hoofden van de aanwezige personages afgebeeld.  Het tafereel krijgt zijn afwerking bij de armen in de lucht van Maria, de moeder van Jacobus en Jozef.

Er bestaan veel kopieën van dit meesterwerk. Die waarover wij beschikken is veel kleiner dan het originele en mist wel de kleurschakeringen en lichtcontrasten eigen aan de Italiaanse meester.  Ook de gelaatsuitdrukkingen van de personages zijn zwak en ondermaats en doen ons het realisme van  de details en het dramatische van de scene missen.

Bron: Internet

Tekst uit 'Kunstwerken in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg'

JP Van Binnebeek

Technische gegevens

La deposizione.

Pinacoteca Vaticana

Olieverf op schilderdoek

Hoogte 300 cm

Breedte 203 cm

Jezus wordt in het graf gelegd

O.-L.-Vrouwekerk Huldenberg

Olieverf op schilderdoek

Hoogte 150 cm

Breedte  110 cm