De teksten op dit webblog zijn authentiek. Mogen wij u dus daarop wijzen dat iedere overname van tekst een schriftelijke toelating vereist van de auteur. De redactie.
Langs de IJse Lente - Smeerwortel - Look-zonder-look - Fluitenkruid - Witte dovenetel - Hondsdraf - Vergeet-mij-nietje
Nest van koolmees
HULDENBERG
Vroeger en nu
23-10-2021
De kerk van Sint-Agatha-Rode
De kerk van Sint-Agatha-Rode is gerestaureerd en is in september 2021 opengegaan.
Het was al een tijdje dat de parochianen van Sint-Agatha-Rode geen toegang meer hadden tot hun parochiekerk. In september werd de opening na de restauratiewerken een feit.
De kerk en de vrijheidsboom (eigen foto)
Sint-Agatha-Rode moet in de vroege Middeleeuwen een onherbergzaam gebied geweest zijn van bossen en moeras. De graven van Leuven hebben het hout van het oord tussen Dijle en Lane laten rooien, vandaar de naam Rode.
Zij lieten een kapel bouwen toegewijd aan de Heilige Agatha.
In die tijd waren zulke heiligen zeer in trek. Agatha van Catania was de dochter van een vooraanstaande Siciliaanse familie. Zij leefde in de derde eeuw na Christus. Zij werd vermoord onder keizer Decius. Haar borsten werden afgesneden maar een engel genas de wonden in haar cel. Zo wordt de heilige zeer vaak afgebeeld met een schaal waarop twee borsten liggen. Ze werd daarna gesleept over brandende kolen met scherven tot ze stierf. Zij wordt aangeroepen tegen borstziekten, kanker, pest en hongersnood. Zij is de beschermster van de klokkengieters, hoogovenwerkers, bakkers, juweliers en de beroepen die met vuur te maken hebben (bijvoorbeeld de brandweerlieden).
In de 2de helft van de dertiende eeuw werd begonnen met de bouw van de gotische kerk die haar huidig uitzicht kreeg in de 14e eeuw. Ze werd in witte zandsteen van Gobertange (een plaats in Waals-Brabant) gebouwd. Ze is een driebeukige gotische kerk met een ingebouwde westtoren. Een groot deel is in de vroeg gotische stijl opgetrokken. Het koor is in Brabantse gotiek. De robuuste westtoren bevindt zich tussen twee zijbeuken en dit is de reden waarom het bedehuis deel uitmaakt van het maasromaanse type omdat de toren in het westen staat zoals bij de kerk van Bertem. Maar ze staat wel op de grens van het schelderomaanse type, een grens die gevormd wordt door de Laan ; aan de overkant hebben kerken de toren(s) in het midden zoals in Neerijse en in Huldenberg. Naast de toren vinden we de doopkapel.
Tijdens de recente restauratie werd de bevloering uitgenomen . Daardoor ontdekte men de plattegrond en de funderingen in ijzerzandsteen van een romaanse kerk van het jaar 1000. De gotische kerk was errond gebouwd.
Tijdens de renovatiewerken zijn de funderingen van een romaanse kerk uit het jaar 1000 blootgelegd. (foto internet)
In de Middeleeuwen was de ingang van de kerk aan de zuidelijke kant; het vroegere portaal is nog zichtbaar. In 1760 werd in de westgevel een classicistisch portaal gemaakt dat nu de ingang van de kerk is.
In de 15e en 16e eeuw werden schilderingen aangebracht. Sommige zijn nog zichtbaar. Zo merken we er één met Sint-Sebastiaan in goede staat. Een ander uit de 17e eeuw stelt het laatste oordeel voor. Na het wegnemen van de preekstoel werd een prachtige muurschildering van Sint-Pieter ontdekt.
In dezelfde eeuw werden glasramen geplaatst die tijdens de tweede wereldoorlog beschadigd werden. Het glasraam uit 1871 in de voorgevel van Jean-François Pluys werd bewaard. Het is een afbeelding van de Heilige Agatha. In de doopkapel is er een mooi glasraam dat mooi aansluit bij het doopritueel : het is een tweeluik dat links de erfzonde voorstelt (Adam en Eva worden uit het aardsparadijs verbannen) en de doop van Jezus-Christus door Johannes de Doper. De glasramen in het koor werden in 1940 vernietigd door de ontploffing van de brug over de Dijle. Zij werden in 1962 vervangen door 5 nieuwe. Het middelste stelt een tafereel van de Heilige Margareta van Alacope samen met het Heilige Hart voor. De vier andere tonen vier gebeurtenissen uit het leven van Sint-Agatha. Ze zijn een ontwerp van Jef Colruyt en een uitvoering van Frans David Crickx.
De kerk had vroeger al heel wat meegemaakt. In de 16de eeuw is ze afgebrand, vermoedelijk in 1578 door toedoen van de Geuzen. Eind 16de eeuw werd met de herstellingen begonnen. Tijdens de Franse overheersing bleef de kerk gespaard door de gewiekstheid van de toenmalige pastoor, maar werden wel de klokken door de Fransen weggehaald voor oorlogsdoeleinden. In 1802 werden er twee nieuwe klokken in de toren gehangen, gegoten door Andreas Ludovicus van den Gheyn een bekende klokkengieter. Eén ervan verdween tijdens wereldoorlog II maar werd daarna vervangen.
Klok door van den Gheyn gegoten.(eigen foto)
Op 3 juli 1979 werd de kerk en de omgeving geklasseerd en één jaar later was een dossier klaar voor renovatie dat onlangs werd uitgevoerd.
Dankzij de restauratiewerken zijn er archeologische vondsten gedaan. Zo is er ontdekt dat de voorgevel, de grote toren en enkele zijbeuken geen funderingen hadden. Ook werden twee graven blootgelegd.
In 1738 hing de Waalse horlogemaker Charles Alexandre Lion een Lion-uurwerk in de toren van de kerk. Hoewel zijn familie ook in enkele Leuvense kerken gewerkt heeft, is dit uurwerk in ons land een zeldzaamheid. Het uurwerk is bijna intact en functioneert zoals vroeger. Alleen het opwinden gebeurt nu elektrisch. Tandwielen zijn verbonden met een ankerrad met slinger. Daardoor draait een as die zowel het uurwerk op de toren van de kerk als het slagwerk van de klokken aandrijft.
Het raderwerk van het Lion-uurwerk. (eigen foto)
De kerk werd op 18 september 2021 om 11 uur plechtig ingezegend.
Jean-Pierre Van Binnebeek
Bronnen
Internet.- Het archeologisch onderzoek in de Sint-Agathakerk in Sint-Agatha-Rode. Vanessa Vander Ginst & Maarten Smeets.
Internet.- Interview van Denise Debrouwer, architecte, in het kader van Open Monumentendag 2020.
Internet. Interview van Saskia Martens in het kader van Open Monumentendag 2020.
De kapel Minet in Ganspoel is 150 jaar. Haar geheim wordt ontrafeld. (Deel 1)
Het is nu al 150 jaar dat de kapel Minet sierlijk en eenzaam boven in het veld van Ganspoel staat. Boven de deur staat het bouwjaar vermeld : 1871. Er zijn vele verhalen rond de omstandigheden van de bouw van dit bedehuisje. Maar met de tijd zijn al deze praatjes verwaterd en trekt geen enkele verteller vandaag nog aan het langste eind. Deze unieke verjaardag is dus een enige kans om de waarheid rond de reden van de bouw te onthullen.
De kapel Minet (eigen foto)
In de jaren 1860 is Joseph Jules Ernest Minet (1840-1919) zich als pachter komen vestigen in het pachthof Ganspoel dat achter het Hof ten Bosch (het pachthof van de familie Peeters) stond, in het begin van de weg naar het Instituut Ganspoel. Deze weg werd toen de weg van Duisburg naarLoonbeek genoemd zoals men het op dit plannetje merkt.
Joseph Jules Ernest Minet. Hij was de bouwheer van de kapel (uit het archief van Jean-Pierre Minet).
Situatieplan van het pachthof Ganspoel (uit het archief van Jean-Pierre Minet).
Het pachthof is inmiddels in 2020 afgebroken. Joseph Minet was een welvarende pachter en tevens een persoonlijkheid in het Huldenbergse verenigingsleven. Hij bracht het later tot burgemeester, tussen 1895 en 1903. Hij was getrouwd met Pauline Albertine Janssen (1841-1912) die afkomstig was uit een Tiense familie, eigenaar van de suikerraffinaderij.
Pauline Albertine Janssen, de echtgenote van Joseph Minet (uit het archief van Jean-Pierre Minet).
Het pachthof Ganspoel waar de familie Minet woonde. Later werd het ingenomen door het blindeninstituut. (Oude postkaart)
Het jonge gezin kreeg op 2 maart 1867 een dochtertje. Ze noemden haar Maria Phalmire (Palmyre) Kristine. Jammer genoeg overleed het meisje op de leeftijd van 8 maanden op 5 december 1867. In de 19e eeuw was de kindersterfte tijdens de eerste twee jaren van het leven hoog.
Joseph en Pauline gaven de moed niet op. Op 20 januari 1869, dus een goed jaar later, werd een tweeling geboren, twee meisjes. Eén ervan werd dezelfde dag als dood, zonder naam, aangegeven op de burgerlijke stand van de gemeente. Het andere kreeg de naam Marie Apoline Ghislaine Palmyre. Deze laatste voornaam, Palmyre, droeg zij verder in het dagelijkse leven.
Palmyre Minet en het kaartje van haar eerste communie. Ze stierf op 17-jarige leeftijd. (uit het archief van Jean-Pierre Minet).
In oktober 1871, dus 2 jaar en 9 maanden later lieten de ouders de kapel bouwen. Waarom zouden ze dit gedaan hebben? Hun dochtertje was inmiddels bijna 3 jaar oud.
Als we dan verder naar de registers van de burgerlijke stand van Huldenberg kijken, dan lezen wij dat Pauline Janssen op 24 mei 1872 het leven schonk aan een zoon, Joseph Ghislain Marie Félix (1872-1936). Dit betekent dat ze zwanger was toen men met de bouw van de kapel begon. Het is dus duidelijk dat de ouders in de herfst 1871 enerzijds dankbaar waren dat hun meisje Palmyre, na twee overlijdens in de familie, nog in leven was ; anderzijds hoopten zij op een geboorte, liefst van een jongen wat belangrijk was voor een pachter die aan opvolging dacht. Daarom werd de kapel gebouwd. En het werd een gezonde jongen, hun bede werd verhoord.
Joseph Ghislain Marie Félix Minet op latere leeftijd. Voor hem werd de kapel gebouwd (foto uit het archief van Jean-Pierre Minet).
Twee jaar later, op 18 oktober 1874, kregen ze nog een meisje, Maria Josephine Adelia Ghislena genoemd.
Op 23 april 1886 overleed Palmyre Minet op 17-jarige leeftijd te Elsene, op Goede Vrijdag. De bouw van de kapel heeft dus niets te maken met haar overlijden want de kapel stond er toen al meer dan 14 jaar. Haar broer, Joseph Ghislain was toen ook 14 jaar oud.
Tekst : Jean-Pierre Van Binnebeek met de gewaardeerde hulp van Jean-Pierre Minet.
Bronnen :
Geboorte- en overlijdensregisters van de gemeente Huldenberg tussen 1860 en 1890. Dank aan Jean Mertens voor de toegang tot deze geboorte- en overlijdensregisters.
Archief van de familie Jean-Pierre Minet
(Wordt vervolgd : Deel 2 - De symboliek van de kapel Minet)
De doopkapel Minet, een gebouw vol symboliek. (Deel 2)
In het eerste deel van de tekst hebben we gezien dat de familie Minet deze kapel heeft laten bouwen om de geboorte van een zoon af te smeken. En het is hen gelukt, hun bede werd verhoord. We zien nu waarom deze kapel een doopkapel is.
De kapel is een achthoekige constructie met drie gesloten romaanse venstertjes. Vroeger waren het echte ramen ; ze werden dichtgemetseld omdat ze door vandalisme vaak vernietigd werden.
De kapel Minet (eigen foto)
Boven de deur, onder een rondboog met sleutelsteen, verlicht een waaiervormig raampje de binnenruimte. De vroegere houten deur is inmiddels door een metalen vervangen.
Deze constructie verwijst naar de baptisteria of doopkapellen van de eerste Christenen en die van de middeleeuwen. Een bewijs hiervan is het baptisterium San Giovanni aan de westkant van de dom van Firenze.
Het achthoekige baptisterium San Giovanni van Firenze (1059 - 1128). (fotos internet)
Ook doopvonten hadden vaak een achthoekige vorm. Dat van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg is een mooi voorbeeld.
De achthoekige doopvont van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg uit 1621 (eigen foto).
Het doopritueel symboliseert de intrede in een geloofsgemeenschap. Vroeger werd men geheel ondergedompeld in het doopbekken, de voorganger van de doopvont. Later werd het hoofd besprenkeld met water om de zonden af te wassen en gezuiverd te worden van de erfzonde. Na het ritueel is men als lid van de kerk aangenomen.
Waarom zijn vele van deze gebouwen achthoekig ?
De meeste doopkapellen of doopvonten zijn cirkelvormig of achthoekig.
De achthoek in de christelijke symboliek verwijst naar het geloof in een andere ruimte.
Onze tijd wordt aan het ritme van 7 eenheden aangepast, bv. de dagen van de week, de 7 vruchtbare en onvruchtbare jaren in Egypte, de zeven sacramenten Maar de eerste christenen vermeldden een andere tijd, die strikt genomen geen tijd was. Zij verwezen naar de eeuwigheid die zij als 8ste dag aanduidden, een tijd die buiten de cyclus van 7 viel.
De achthoekige vorm refereerde aan de doorgang die de gedoopte persoon op die dag maakte naar een andere tijd, de eeuwigheid. Voor de christene is het logisch te leven en te geloven in het vooruitzicht van een eeuwigdurend leven. In de wiskunde heeft men het liggende cijfer 8 gebruikt om de oneindigheid uit te drukken.
De familie Minet heeft bij de bouw van de kapel duidelijk de wens uitgedrukt om een gezond kind te hebben, liefst een zoon, die bij zijn of haar doop een eeuwig christelijk leven zou kunnen leiden. Een doopkapel was voor hen het gepaste symbool. Wellicht werd Joseph Ghislain Marie hier in deze kapel gedoopt.
Binnenin de kapel.
OLV op een houten altaar waarop geschreven staat OLV van Lourdes BVO (bid voor ons). De diadeem boven het hoofd vermeldt Ik ben de onbevlekte ontvangenis. Geknield, aan de voet van het altaar, Bernadette Soubirous (eigen fotos).
Opvallend is ook dat de kapel aan Onze Lieve Vrouw van Lourdes gewijd is. De verschijningen in Lourdes dateren van 1858. Dit betekent dat slechts 13 jaar later, op een ogenblik dat de communicatie met verre oorden moeilijk was, de familie een perfect standbeeld van O.-L.-Vrouw van Lourdes naar hier kon brengen.
Hoe konden zij zo goed op de hoogte zijn ? Dit is merkwaardig.
Na uitvoerig onderzoek in het familiearchief is duidelijk gebleken dat zij goed geïntroduceerd waren bij de hoogste instanties van het aartsbisdom en werden ook op een perfecte wijze bijgestaan. Zij waren op de hoogte van het dogma van de onbevlekte ontvangenis dat op 8 december 1854 afgekondigd werd door een bul (een bul is een open brief van een paus) van Paus Pius IX. Het stelde dat Maria verwekt werd en ter wereld kwam zonder met de erfzonde te zijn bevlekt. Op 25 maart 1858, na drie weken verschijningen en drie weken stilte, kreeg Bernadette antwoord op haar vraag wie de dame was: Je suis limmaculée conception (Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis) was het antwoord. Het verband met de doop van hun nog niet geboren kind was gemaakt.
Vaak wordt O.L.V. van Lourdes voorgesteld met een diadeem waarop 12 sterren te zien zijn. Deze voorstelling verwijst naar de zwangerschap. Bij Johannes 12 (1-2) in de Apocalyps lezen we volgende tekst :
1 En er werd een groot teken gezien aan de hemel: een vrouw, bekleed met de zon, en de maan was onder haar voeten, en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren, 2 en zij was zwanger, en zij schreeuwde in haar barensnood, gekweld in het baren.
Als in de kapel Maria deze diadeem draagt, dan is dat geen toeval. Hier wordt duidelijk aangetoond dat deze doopkapel een symbool was voor een katholieke familie die hun kinderen de hemelse vreugde wilde geven.
Tekst: Jean-Pierre Van Binnebeek. Dank aan Jean-Pierre Minet voor de verstrekte hulp.
Midden in het gehucht 'De Tomme' in Ottenburg, in het hoekje van de gemeente, staat een
aarden ophoping van 140 x 30 x 6
m. Deze ophoping dateert uit de periode van de
Egyptische piramides. Men kan er niet naast kijken. Is dit een natuurlijk
verschijnsel of werd deze heuvel door de mens gemaakt ?
In het gehucht
"De Tomme"
bevindt zich het meest imposante prehistorische monument
van Vlaanderen. In het
verlengde ervan in de richting van de akkers, evenals langs de steile randen in
het bos van Laurensart zien we hoe geweldig groot deze vestiging moet geweest
zijn. Hier verheft zich een enige zichtbare lange heuvel. Tal van opgravingen en
onderzoeken hebben er plaatsgevonden. De laatste was in 2013.
De Tomme, de
140 m lange heuvel (eigen foto genomen rond 2000)
Deze langwerpige
heuvel zou misschien ook aan de basis liggen van de naam Tomme. Het woord 'Tomme' zou afgeleid zijn van
"tombe" omdat men vroeger dacht dat de enorme aarden ophoging die vrij
goed te zien is tussen de huizen van het gehucht, een graf was. Niets is
minder waar. Het gaat wel om een kunstmatige langgerekte aarden heuvel
aangebracht door de Michelsbergers. In 1974 werd hij beschermd als
landschap.
De Michelsbergers installeerden zich steeds op een hoogte
in het landschap. Bij voorkeur zelfs op een promontorium of een soort "schiereiland" waarvan de randen
langs de omtrek steil waren. Dit was het
geval in Ottenburg.
Archeologen hebben door middel van
digitale hoogtetechnologie vastgesteld dat lang geleden heel het plateau van 90
hectare in Ottenburg waarschijnlijk omwald was. Men onderscheidt drie archeologische plaatsen
: de heuvel, het woongebied en de nog bestaande wal.
Als deze ophoging geen grafheuvel was, waarvoor diende
het dan wel ?
Deze ophoging is zeker en vast geen overblijfsel van een
aarden wal om het plateau af te sluiten, want voor deze functie is de richting
van de heuvel verkeerd. Hij zou in de richting noord-zuid moeten staan. Archeologen
vermoeden dat deze volumineuze aarden ophoping eerder als verzamelplaats
gebruikt werd. De laatste opgravingen hebben voorwerpen aan het licht gebracht
die wellicht deel uitmaakten van sommige (religieuze) rituelen.
De heuvel stond enkele jaren geleden in de tuin van
mensen die de waarde van het monument niet goed konden inschatten. Hij werd ook deels beschadigd en dan verplicht hersteld rond 2010.
In het oosten van de heuvel bevond zich het woongebied. Tegen het bos heeft men via opgravingen in de
akkers alle "ingrediënten" van de Michelsbergcultuur gevonden. In het
Neolithicum (het steentijdperk) waren zij de eersten om gewassen te verbouwen en
vee te houden zodat de vestigingsplaatsen zeer vruchtbaar moesten
zijn. Daarom installeerden de eerste landbouwers in
onze gewesten hun nederzettingen voornamelijk op leemplateaus. De Tomme is gekend als vindplaats van prehistorische
artefacten ; dat zijn voorwerpen die door mensenhand en door kunst bewerkt
werden. De voornaamste
kenmerken van deze prehistorische cultuur zijn tulpvormige aarden potten.
Een voorbeeld van tulpvormige
aarden pot (afbeelding uit Internet)
In het bos van Laurensart is er een holle weg die
naar beneden gaat. Loodrecht op deze weg is er een aarden wal die op sommige
plaatsen 2 à 3 m hoog is. De wal
vertrekt aan de rechter zijde van de weg.
Maar via gesofistikeerde technologieën is men tot de bevinding gekomen
dat deze aarden wal doorloopt aan de andere kant van de weg en zelfs tot heel
ver de randen van de afgrond volgt. In het bos langs de steile randen zou
er zelfs een gans netwerk zijn van aarden wallen, zo goed als onzichtbaar voor
het blote oog. De wal die wellicht met een houten
omheining versterkt werd, diende om indringers uit het Zuiden tegen te houden. Aan de voet ervan waren er steeds bronnen, beken of rivieren. Het is een
mysterie hoe deze wal die door menselijke handen gemaakt is, duizenden jaren overeind
is kunnen blijven.
Een aarden wal
die duizenden jaren oud is, beschermde de nederzetting van de Tomme.
Het
plateau van Ottenburg terug in de tijd.
F. François. - 2018
Onroerend
Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DB002285, Huldenberg: De
Middenneolithische site van Ottenburg. Peter Van den Hove. - 2013te van Ottenburg. Peter Van den Hove. - 2013
Huldenberg, en meer bepaald Loonbeek, mag trots
zijn op een gebouw dat in het midden van de 20steeeuw in Art
Deco-stijl gebouwd werd.
Het gebedshuis werd in 1954 door de zusters van de Heilige Harten of
Picpussinnen in het toenmalige klooster opgericht.
Art Deco is een kunststroming waarvan de naam is
afgeleid van de 'Exposition internationale des arts décoratifs et
industriels modernes' die in 1925 in Parijs plaatsvond. De stroming
volgde, in België althans, de Art Nouveau op, maar zij was, in tegenstelling
tot deze laatste, ook terug te vinden in kerken.
Het is een stijl met geometrische vormen,
geïnspireerd op Egyptische en oriëntaalse kunst.De vormgeving is
strak en eenvoudig;lange, dunne vormen, gebogen oppervlakten en
heldere kleuren.In kerken die meestal in mooie baksteen gebouwd
zijn, brengen glasramen een aparte atmosfeer.
De architecten maakten gebruik van kostbare
materialen maar ook nieuwe zoals bakeliet en chroom.Art Deco is een
allround-stijl zowel in de architectuur als in de interieurinrichting.
Art Deco bereikte zijn hoogtepunt in het
interbellum maar had ook nog succes na de tweede wereldoorlog: de kapel van het
Blauwhof is daar een voorbeeld van.
De kapel in Loonbeek is merkwaardig door haar
eenvoud, haar stijl en haar zuivere glasramen, waarbij symboliek overal
aanwezig is.
Het koor is uiterst sober.Het
invallende licht van de zes rechthoekige glasramen brengt tot bezinning en
gebed.
Het hemelsblauw geeft de toon aan.Aan
beide kanten ontwaren we één fraaie slanke roos, die staat voor liefde,
schoonheid, vreugde, geluk en genegenheid; zij zijn ook een beeld van de
eeuwigheid met hemelse volmaaktheid van Christus en van de Kerk.
Ze wordt omringd door twee sierlijke lelies, die
vanuit de grond naar de hemel toegroeien. Deze zijn het symbool van de
zuiverheid en de maagdelijkheid ; de lelie vertegenwoordigt beminnelijkheid,
vruchtbaarheid, vrouwelijkheid en vergankelijkheid bij verlies of rouw.
De noordelijke zijde van de kapel is voorzien van kleine glasramen
waarop veel dierensymboliek te vinden is.
Een drinkend hert staat voor snelheid, gratie en rennen naar het
ware geluk.
Het glasraam verwijst naar psalm 42 uit het Boek der Psalmen waarvan de
eerste strofe luidt:´Zoals het hert dorst naar de waterbron, zo dorst
mijn ziel, O God, naar U¡.
De Pelikaan is met zijn drie jongen
afgebeeld.Dit is een verwijzing naar het Heilig
Bloed.De pelikaan doorboort zich de borst om met zijn bloed zijn
jongen te voeden, als symbool van de Christusÿ zelfopoffering aan het kruis.
Bij de symboliek van het Lam Gods
wordt Jezus Christusvoorgesteld als het onschuldige lam, Hij heeft met zijn gewillige lijden en dood
op het kruisverlossing bewerkstelligd. Dat wil zeggen dat hij met zijn
dood, net als een offerdier, de zonden van de mensen heeft weggenomen, en
daarmee de mensen heeft verzoend met God.
De zuidelijke zijde van de kapel is
merkwaardig.Op de vier grote glasramen worden vier van de
belangrijkste figuren van de Kerk afgebeeld.Zij verschijnen alle
vier op een virtuele wolk.
- De heilige Augustinus (354-430)
wordt voorgesteld als bisschop van Hippo (nu Annaba, stad in het NO van
Algerije) met mijter en staf.In zijn rechter hand houdt hij een
vlammend hart als symbool van de liefde tot God en de evennaaste.Hij is één
van de vier grote westerse kerkvaders (samen met Ambrosius, Hiëronymus en
Gregorius de Grote, Paus Gregorius I).
- De heilige Bernardus van Clairvaux
(1090-1153) was één van de belangrijkste (strenge) hervormers van het
middeleeuwse kloosterleven bij de Cisterciënzers. We zien hem met boek en
schrijfveer, kijkend naar de hemel, in het witte monnikspij van het
Cisterciënzersklooster van Citeaux. Hij is o.a. de patroonheilige van de
veehoeders, zijn beeld staat ook in de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. De
boeren gingen vroeger hier op bedevaart en namen het stuk koord mee, waarmee ze
de koe naar de stier hadden geleid opdat hij voor een gezond kalf zou zorgen.
Hij wordt dan ook aangeroepen tegen ziekten van hoornvee.
- De heilige Dominicus Guzman van Caleruega (1172-1221),
stichter van de Dominicanen of Predikheren, zit met een boek in de rechter hand
en een (groene) lelie in de linker. Boven zijn hoofd prijkt de klassieke gouden
ster die zijn peettante tijdens zijn doop op zijn voorhoofd zou hebben gezien.
Het woord Dominicus komt van het Latijnse Domini canes (honden van de Heer).
Zijn moeder droomde voor zijn geboorte van een hond die met een brandende
fakkel door het veld liep en het in brand stak, een voorspelling dat Domenicusÿ
orde de wereld zou verlichten. In 1206 kreeg hij van de paus een missietaak in
het zuiden van Frankrijk (Albi) waar hij samen met de Cisterciënzers de katharen
ketters moest bestrijden. Ook het verder
bestaan van de plaatselijke begijnenbeweging moest eronder lijden.
- De heilige Benedictus van Nurcia (nu
Norcia, een stad in het centrum van Italië) (480-547) is de stichter van de
benedictijnen.Hij draagt een zwart habijt met kap en
abtstaf.Zijn gezicht is bebaard.In zijn rechter hand
draagt hij, zoals de twee vorige heiligen, een boek waarop soms de tekst ‘ora
et laboraÿ (bid en werk) staat; hij verwijst naar de gestelde regel
van Benedictus (540): 8 uur werken, 8 uur bidden en 8 uur slapen werd een
voorbeeld voor alle kloosters in Europa.
De kapel van het Blauwhof is al een aantal jaren
een stapelruimte van gemeentelijke diensten geworden.De
oorspronkelijke functie is verloren gegaan.Niet alleen verloedering
dreigt; de nieuwe bestemming van het Blauwhof en de geplande werken waarbij een
gedeelte van het gebouw alafgebroken is, doen twijfels rijzen rond de
toekomst van de kapel die niet beschermd
is.
Mogen dit een oproep zijn voor de
verantwoordelijken om dit enig gebouw in Art Deco te vrijwaren voor
verdwijning.
Jean-Pierre Van Binnebeek
Foto's : Jean-Pierre Van Binnebeek
Bibliografie
Sanctus, meer dan 500 heiligen kennen. Davidsfonds
Leuven. 2004
Op de hoek van de Kapelweg en aan de voet van de
Kapelbergstraat staat de slotkapel van de baronnen van Neerijse. Binnenin, boven het altaar pronkt in normale
toestanden Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui. Wat is haar legende ? Hoe zijn de baronnen
d'Overschie in Neerijse aangekomen ? Wat was hun aandeel in de bouw van de
kapel ? Deze vragen behandelen we in onderstaande tekst.
O.-L.-V.-ten-Pui in de parochiekerk van Neerijse
(eigen foto).
De kapel heeft haar ontstaan te danken aan een wonderbaarlijke
gebeurtenis. Een schaapherder van de
hoeve Roodhof (die op de plaats stond van het huidige WZC Ter Meere) trof langs
de weg in het struikgewas een houten lievevrouwbeeldje aan. Hij nam het mee en
borg het thuis op in een kist. De
volgende morgen was het beeldje echter verdwenen en de herder vond het opnieuw
tussen de struiken. Dat herhaalde zich nog een paar keer. Tenslotte zette de
herder het beeldje bij de vindplaats op een stenen verhoging, een pui. Daar komt de benaming van de kapel vandaan.
De verering van Maria moet geplaatst worden in een algemene trend van de
contrareformatie, een reactie op de reformatie, d.i. het opkomen van het
protestantisme. Met de steun van de
aartshertogen Albrecht en Isabella kreeg de Heilige Maagd een belangrijke
aandacht. Overal werd ze vereerd, soms werden kerken of kapellen voor haar
gebouwd, denk maar aan Jezus-Eik, aan de Zoete Waters en vooral Scherpenheuvel.
Arthur Gottignies, de eigenaar van de hoeve Van Ophem en Corbeye (het
huidige Lindenhof) liet in 1611 een eerste kapelletje bouwen waar nu geen
sporen meer van zijn.
Inmiddels was de familie d'Overschie in
de streek aangekomen. Ze waren afkomstig van Delft in Holland en vergaarden een
fortuin uit de inkomsten van een brouwerij.
Zij waren katholiek en moesten na de vrede van Munster in 1648, die een
einde maakte aan de godsdienstoorlogen, en onder het dreigend gevaar en de
repressie van de protestanten hun land ontvluchten. Ze vestigden zich in het
kasteel van Wisbecq te St.-Renelde bij Saintes in Henegouwen. In 1672 verwierf
Michiel-Govert de titel van 'vrije baron van Overschie en vanhet
Heilig Roomse rijk'. Zijn zoon, Charles-Joseph d'Overschie, huwde in 1722
met Maria Bouwens van der Boyen die eigenares was van een deel van de
heerlijkheid Neerijse. Zeer snel breidden ze hun domein in Neerijse uit door
het verwerven van het jachtpaviljoen 'Ter IJse' ook 'Ridderhof' genoemd, de
daarbij horende watermolen en een bierbrouwerij.
Ook de eerste kapel was al in hun bezit.
In 1733 liet Charles-Joseph de huidige kapel bouwen. Op de voorgevel, onder het familiewapen verwijst
een door de tijdserosie aangetaste Latijnse tekst naar het bouwjaar van de
kapel : 1733 ; dit is het beste bewijs van de bouwdatum van de kapel. In de
literatuur wordt de datum altijd verkeerd vermeld.
Op 8 juni 1739 schonken ze het jachtpaviljoen aan hun oudste zoon
Jean-Albert d'Overschie. In Brussel werd deze laatste kamerheer van Karel van
Lorreinen. Hij liet het kasteel van Neerijse op de plaats van het
jachtpaviljoen bouwen en betrok het met zijn broers en later met zijn
echtgenote. Door zijn toedoen zou het dorp een drastische metamorfose
ondergaan. Vanaf dan kreeg de kapel een
aparte aandacht : hij maakte er de slotkapel van de familie van.
Links : Charles-Joseph d'Overschie
naast zijn echtgenote : zij lieten de kapel van O.-L.-V.-ten-Pui bouwen.
Rechts : hun zoon, de jonge
Jean-Albert d'Overschie : hij liet het huidig kasteel van Neerijse bouwen.
(eigen foto, schilderij uit de collectie van G. de
Coune)
De kapel Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui vertoont duidelijk de overgang van
barok naar classicistische stijl. De architectuur van het bedehuis is een
mengeling van barokke herinneringen, zoals de klokvormige voorgevel, de
vensters met segmentbogen en het klokkentorentje met peerspits, en van classicistische
elementen, zoals het driehoekig fronton waarmee de voorgevel bekroond is. De kapel was in het wit gepleisterd zoals het
bij een classicistisch gebouw hoorde. Twee verschillende stijlen vullen elkaar
aan tot een harmonieus geheel. De fraaie
portaalomlijsting die versierd is met een waaiervormig bovenlicht en die
aanleunt bij de opkomende rococostijl nodigt de bezoeker uit om naar binnen te
gaan ; hij zal er een wit gepleisterd interieur ontdekken met een overheersend
altaar in Louis XVI-stijl onder een classicistische halfronde koorsluiting.
Zo zag de kapel eruit in de tijd van
de baronnen dOverschie: wit gepleisterd en sober zoals het hoorde in de
classicistische stijl (postkaart).
De kapel bezit tevens één van de belangrijkste galerijen obiits of
rouwborden van de streek (17). Het aanbrengen van rouwborden in kerken en
kapellen vond in Europa ingang in de XVe eeuw. Men wilde aldus
overledenen in eeuwige gedachtenis houden. Adellijke families hebben door de
eeuwen heen de traditie bewaard. In
Neerijse werden de rouwborden niet in de parochiekerk opgehangen maar in de
kapel Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui omdat ze de slotkapel van de familie was. Hier
vonden dan ook ter gelegenheid van het overlijden van een lid van de familie
rouwceremoniën plaats. Zo staat vast dat baron Jean-Albert d'Overschie hier
opgebaard werd.
De kapel werd in de 19e eeuw voor andere doeleinden gebruikt.
Zo werd op 17 juni 1838 de zondagsschool opgericht. Volwassenen konden er elke zondag na het lof
in de kapel lessen volgen. Het programma bestond uit het essentiële van het
lager onderwijs en een godsdienstonderricht.
De zondagsschool bleef bestaan tot 1914.
De prachtige Kapel van Onze-Lieve-Vrouw-ten-Pui is een beschermd
monument sinds 14.9.2009 en wordt tijdens de meimaand opengesteld door de parochieverantwoordelijken.
Door de corona-verplichtingen zijn er andere gebruiken in voege.
Tekst en foto's :
Jean-Pierre Van Binnebeek
Referentiewerk : De getuigen van het
verleden van Neerijse. Van Binnebeek & Hallet. H.K. Huldenberg 2005.
Het café ´De
Casino is een monument in het centrum van Huldenberg, meer nog, een begrip
voor de lokale samenleving. Het staat al
250 jaar juist onder de kerktoren van de O.-L.-Vrouwekerk.
Het staat nu vast
dat het gebouw gesloopt wordt. Na het Hospice, de hoeve Van Bruystegem, de
hoeve Stroobants, het pachthof Sneessens (Pijlijzer), het café van Jef Stoel en
de Mariakring is het één van de laatste historische gebouwen die tot nu toe de
plaats moet ruimen voor vaak een modern appartementsgebouw.
Op het dorpsplein
van Huldenberg stonden niet alleen historische gebouwen maar ook fraaie huizen
die een eenvormige stijl vertoonden. Ze
stamden uit dezelfde bouwperiode: op de zijgevel van de Casino lezen we het
opschrift A(NN)O 1768, een jaar dat
getuige is van een bloeiperiode in ons dorp ; de baronnen de Baudequin de
Peuthy zwaaiden hier in die jaren de scepter;
ze slaagden erin, na een lange periode van armoede en verwoestende
godsdienstoorlogen de Huldenbergse verenigingen nieuw leven in te blazen.
Bewijs hiervan is deze oude postkaart uit de periode van voor wereldoorlog I ;
ze toont duidelijk dat alle huizen toen gebouwd waren in een eenvormige
classicistische stijl. Jammer genoeg
zijn ze haast allemaal verdwenen of verbouwd, de Casino wordt één van de laatste.
Op deze postkaart van voor 1914 ziet men de
fraaie uniformiteit van stijl van de huizen op het gemeenteplein. Het centrum
van Huldenberg was tot dan gedurende 150 jaar een perfect classicistisch dorp
gebleven.
Classicisme is een stroming
afkomstig uit Frankrijk die een terugkeer naar klassieke Griekse en Romeinse
voorbeelden nastreefde, als reactie op de dolle barok- en rococostijl. Dominant aanwezig zijn monumentaliteit, witte
gebouwen met duidelijke contourlijnen en vooral symmetrie. Als men de Casino
bekijkt, dan merken we dat ramen symmetrisch rond de ingangsdeur ingevoegd
werden. De postkaart toont goed aan dat
tussen 1768 en 1914 de huizen op het plein hun uniform classicistisch karakter
gedurende 150 jaar bewaard hadden. De
afbraak begon nadien.
De Casino speelde
in die periode een sleutelrol in de bevoorrading en de sociale contacten van
het dorp. Het is voor ons moeilijk te
bedenken dat de Casino een afspanning, een ´relais' was voor postkoetsen en
diligences. Toen reden er nog geen auto's of motorvoertuigen. Het paard deed
het zware werk. Daarom was er trouwens
rechtover de kapel van de Heilige Familie aan de ingang van het dorp een pomp
waar zowel voetgangers als dieren even konden uitrusten en hun dorst
lessen. Vanaf de jaren 1920 stopte hier
de autobus van Theo die tussen Overijse en Leuven pendelde. De Casino was het
tref- en verzamelpunt van Huldenberg.
Waarom het café ´De Casino' genoemd werd, blijft nog een
raadsel. In Overijse had een herberg een
gelijknamige naam. Het woord ´casino' komt uit het Italiaans ; het was
oorspronkelijk in Italië een huis waar
gezellige bijeenkomsten werden gehouden ; men kon er dansen, naar muziek
luisteren, kletsen en een gokje wagen. Het woord is onzijdig, men zegt ´het casino' terwijl het café in
Huldenberg ´de Casino' is. De betekenis heeft een evolutie gekend: ´casino¡ is ook het verkleinwoord van ´casa¡ (huis), dus huisje. Maar let goed
op de uitspraak in het Italiaans : als je de klemtoon op de ´ i ´ plaatst, dus
als je ´casino zegt, dan
spreek je over een bordeel. Als je de klemtoon op de ´ o ´ legt, dus als je
casino zegt, dan spreek je
over een gokplaats. En in Huldenberg zeg
je ´de casino ´ met de
klemtoon op de ´a´.
In ieder geval was de Casino voor wereldoorlog I een
combinatie van drankgelegenheid, relais, herberg, feestzaal, winkel en
misschien ook gokplaats.
De winkel hebben nog veel Huldenbergenaars gekend ; hij is
tot 1969 blijven bestaan. Iedereen wist
dat je ´Bij Gilam¡ (een bijnaam voor Guillaume of Guglielmus), een klein
winkeltje, veel kon kopen. De ingang van de winkel bestaat nog altijd, aan de
zijkant van de Casino, onderaan de trap die naar de kerk leidt.
Popp-kaart (midden 19e
eeuw) Situatieschets van de Casino.
Postkaart uit de
jaren 1947-48. Naast de Casino : een schuur en varkenstallen. De huisjes links
zijn afgebroken toen men de weg (toen de Langestraat) rechttrok. Op de muur een
opschrift voor de terugkeer van koning Leopold III tijdens de koningskwestie.
Om het café te
betreden heb je enkele treden die toegang geven tot een grote plaats, met een
toog waar achteraan gewonnen bekers blinken. In de open ruimte staan tafels en
stoelen, tegen de muur banken met tafeltjes.
De indeling heeft zijn oorspronkelijk karakter bewaard. Nog altijd mooi is de oorspronkelijke vloer
met tegeltjesmotief.
In de garage
ernaast hangt aan het plafond het souffleurshokje, de ´buisschouw¡, dat uitgeeft
op de historische zaal van de eerste verdieping, boven het café. Konden de
muren hier spreken, dan zouden we geschiedenisboeken kunnen schrijven want deze
ruimte was wat men nu pleegt te noemen een ´polyvalente zaal¡. Hier vonden in
het verleden allerlei activiteiten plaats : feesten, toneelopvoeringen,
repetities, soupers, vergaderingen van verenigingen, hier leefde
Huldenberg. Wellicht werd deze zaal
reeds gebruikt voor de feestelijkheden van de handboogschuttersgilde die baron
de Baudequin de Peuthy als beschermheer had.
De Koninklijke muziekmaatschappij ´De ware vrienden heeft er zijn
locatie ; hier werd in 1869 het huidige Koninklijke Sint-Ceciliakoor opgericht. En de zaal werd ook de trekpleister voor talrijke
andere verenigingen : de Casino Boys, de toneelkring BisArt, de voetbalclub
Huldenberg, de vissersclub en zelfs de Spaarkas ´De Vooruitziende Spaarders.
Maar één mysterie
heeft de Casino nog niet prijsgegeven. Onder het café, in een overwelfde
kelder, zou er ooit een tunnel uit lang vervlogen tijden vertrokken zijn. Sommigen zeggen naar het kasteel, anderen
beweren naar de kerk. Misschien zal met de sloopwerken het geheim van de Casino
onthuld worden !
Jean-Pierre Van
Binnebeek
Bronnen
Internet Café Casino
bij Herman.
Met de hulp
van en dank aan Herman Vanderveken, Christiane Vanderveken, Paula Ackermans,
Léon Kumps en Jef Dekeyser.
Christiane en
Herman wensen via deze weg iedereen te bedanken die in de loop der jaren
bijgedragen heeft tot het succes van de Casino.
"Vrienden, familieleden en trouwe klanten, we
zullen jullie nooit vergeten voor de mooie jaren en de toffe momenten die we
samen meegemaakt hebben in ons historische café. Vanharte dank voor alles wat u voor ons
gedaan hebt."
Waarom heeft de Sint-Pieter en -Pauwelkerk van Neerijse twee torens in het midden van de kerk ? Het oude geheim wordt nu onthuld.
Over de oorsprong van de twee torens worden vele verhalen verzonnen. U kent ze wellicht, zij behoren alle tot het rijk der fabelen !
De twee
torens van de kerk van Neerijse (eigen foto)
- Zo zouden twee edele dames de bouw van de kerk
gefinancierd en elk een toren gewenst hebben. Dit kan niet want de torens
gaan terug tot ongeveer het jaar 1200, een periode waar in Neerijse geen
kasteel en dus geen adellijke familie leefde! Men had het woud gerooid om er de
kerk en een abdij te bouwen.
- Zo zou men voor ieder patroonheilige een toren gebouwd
hebben. Nee, want er zijn andere
kerken die gewijd zijn aan Sint-Pieter en Sint-Paulus en die maar één toren
hebben !
- Zo zou de kerk zowel Neerijse en Huldenberg moeten
bedienen. Nee, want er stond al In Huldenberg een romaanse kerk voor het
jaar 1000 op de plaats waar nu de gotische staat, dat was dus niet nodig !
- Zo zouden Niet-Neerijsenaars beweerd hebben dat één toren
niet genoeg was om alle uilen erin te
huisvesten. Dit is vanzelfsprekend een
flauwe grap.
Wel, deze uitleg heb ik al vaak gehoord maar de juiste reden
voor de bouw van 2 torens nog nooit. Het
wordt dus tijd om orde op zaken te stellen en de echte oorzaak van de bouw van
twee torens te onthullen. De bouw van twee torens aan deze kerk moet in een historisch
kader geplaatst worden.
In de vroege middeleeuwen waren er in Frankrijk grote
abdijen die hun praal en pracht wilden uitstallen. Nemen we als voorbeeld de benedictijnenabdij
van Cluny die het middelpunt was van belangrijke hervormingsbewegingen. De kerk
van dit klooster bezat 7 torens.
Maquette
van de vroegere abdij van Cluny met haar 7 torens. (foto internet)
De Kathedraal van Doornik heeft nog altijd 5 torens. Geen
enkele Belgische kerk heeft er meer.
Waarom zoveel ? Dit grote bedehuis was gedurende eeuwen het
belangrijkste religieus centrum van Vlaanderen, Noord-Frankrijk en
Henegouwen. Het was ook de eerste
kathedraal op Belgische bodem.
Toen de Collegiale St-Michiel en St-Goedele van Brussel
bijna af was, dit was rond 1475, besliste men twee torens aan de westkant en
een kleine boven de kruising te plaatsen, eigenlijk een nabootsing van Notre
Dame de Paris.
En later in de tijd werd de basiliek van Koekelberg gebouwd
met twee torens, de grootste kerk van het land, een prestigeproject van Leopold II waarvan de plannen
na zijn dood in art deco hertekend werden.
Dit zijn maar enkele kerken die twee of meer torens hebben :
al deze bedehuizen moesten pracht, prestige en macht uitstralen. Het waren belangrijke religieuze gebouwen in
de ogen van hun bouwers.
En Neerijse zal u zeggen ?
Dichtbij
de huidige Belgische grens, niet ver van Amiens, stond de invloedrijke
benedictijnenabdij van Corbie die zeer lang een kerk met drie torens had. Corbie was op dat ogenblik oppermachtig.
Zij was het centrum van zowel het religieuze als het profane leven. In 1323
werd zelfs in haar prachtig binnenhof een kruistocht gepredikt.
Het klooster onderhield voortdurend innige contacten met het
Karolingische koningshuis (de familie van Karel de Grote) waarvan sommige
leden zelfs abt werden. Zij schonken al hun goederen aan de abdij en die waren
omvangrijk vooral gronden.
Zodoende kreeg de abdij
uitgestrekte gebieden in het huidige Brabant en Limburg. In Neerijse had ze de belangrijkste vestiging
in onze streek. Na het rooien van een
groot stuk woud bouwden ze er een prestigieuze kerk, natuurlijk met twee
torens, volgens het cachet dat de orde van Corbie vereiste. Daarnaast hadden ze
het pachthof van Ophem en Corbeye, dat in de 20ste eeuw de
naam Lindenhof kreeg en wellicht ook andere gebouwen die ondertussen
verdwenen zijn.
Afbeelding van de gevel van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron internet)
Afbeelding van de doorsnede van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron
internet)
Een kerk die meer dan één toren
heeft, is een kerk die toen ze gebouwd werd een belangrijk religieus centrum
was. En dat was het geval voor Neerijse. De kerk kreeg een dubbele toren zoals
die van de moederabdij. Het merkwaardig document hierboven uit de 7e
en 8e eeuw toont de gelijkenis van de eerste abdijkerk van Corbie
(uit de 7e eeuw) met die van
Neerijse (uit de 12e eeuw). De torens van deze kerk waren 30 m hoog.
Afbeelding van de eerste romaanse kerk van Neerijse uit de 12e eeuw. (uit parochiaal archief )
De eerste kerk van Neerijse die
rond 1200 gebouwd werd, werd in haar geschiedenis op twee momenten verwoest maar
telkens in de oorspronkelijke stijl herbouwd en de torens bleven bestaan.
Tot er in de jaren 1860 een nieuwe
pastoor kwam, eerwaarde heer Petrus Schmitz, die een baksteen in de maag had
omdat hij afkomstig was van een Antwerpse aannemersfamilie en de romaanse kerk
wilde afbreken om er een neogotische te laten bouwen. De twee torens moesten
daarbij sneuvelen. Gelukkig maar dat
baron August-Jozef d Overschie (die 44 jaar burgemeester van Neerijse geweest
is) er een stokje voor stak en de twee torens redde. Nu kon een gotische kerk tussen de twee
torens ook moeilijk ; de zes meter afstand
tussen de twee torens waren onvoldoende om een kruisribgewelf te plaatsen. De
pastoor moest van zijn opzet afzien en er werden dan nieuwe plannen gemaakt
waarin slechts sprake was van een "vergroting"; er werd gekozen voor een
neoromaanse kerk met rondbogen en behoud van de twee torens.
In Corbie vormden de twee torens de
westgevel van de kerk. In Neerijse staan ze in het midden van de kerk. Waarom is dat zo ?
In de middeleeuwen liep de grens
van het prinsbisdom Luik met het hertogdom Brabant dwars door Sint-Agatha-Rode
: de rivier de Laan vormde de grens.
Aan de ene kant werden kerken gebouwd volgens de maasromaanse stijl :
dit is makkelijk te herkennen omdat de toren tegen de westgevel staat. Zo
behoren de St-Agathakerk in Sint-Agatha-Rode, de Sint-Pieterskerk en de
Sint-Veronakapel in Bertem tot deze
stijl. Aan de overkant van de Laan werd
de schelderomaanse stijl toegepast : bij deze kerken staat(n) de toren(s) in
het midden. Zo behoren de kerk van Neerijse en die van Huldenberg tot deze
stijl. De romaanse kerk van Huldenberg werd in 1251 omgebouwd tot een gotische
kerk maar er bestaan nog sporen van de eerste kerk die van voor het jaar 1000
dateerde. De nieuwe gotische toren werd bovenop de vroegere romaanse toren
gebouwd, in het midden van de kerk.
U zal ze wellicht opgemerkt hebben, de maskers in het koor van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg. Ze zijn merkwaardig. Wanneer werden ze aangebracht ? Door wie ? Waarom ? Op deze vragen geven we u een antwoord.
Rond het jaar 1000 stond er op de Heullenberg reeds een romaanse kerk. Heulle (helling) was ook de naam van het plein dat ontstaan was op de kruising van twee wegen, waaruit tevens de naam van de gemeente is ontstaan. De initiatiefnemers hadden deze plek uitgekozen omdat ze uit alle richtingen zichtbaar was. Dit bedehuis had reeds de grootte van het koor en de hoofdbeuk van de bestaande gotische kerk. Een trap die beneden naast de huidige Casino vertrok leidde tot het zuidportaal.
In 1251 werd onder impuls van de heren van Huldenberg beslist een nieuwe, modernere, kerk op de grondvesten van de bestaande romaanse kerk te bouwen. Bepaalde bestanddelen van de romaanse architectuur werden behouden, bijvoorbeeld de paradijspoort aan de noordzijde van het koor die nog altijd zichtbaar is. Deze stenen zijn 1000 jaar oud en de oudste van de gemeente.
Het moest een revolutionair bouwwerk worden die de recente bouwstroming moest volgen, nl. de gotiek. In Brussel was men reeds begonnen (1226) met de bouw van de collegiale St.-Michiel en St.-Goedele onder impuls van de hertogen van Brabant. Dit reusachtig prestigewerk werd in 7 fasen over een periode van 300 jaar rechtgezet. Rond 1250 werden de werken tijdelijk gestopt, wellicht om financiële redenen. De arbeiders, vooral steenkappers, vielen zonder werk. Zij kregen de kans om hier in Huldenberg aan het werk te kunnen. Gedurende enkele jaren bouwden ze het gotisch koorgedeelte van onze kerk dat zodoende het tweede oudste in gebruik zijnde gotische gebouw is van midden België.
Deze steenhouwers hadden bepaalde vrijheden en mochten iets persoonlijks achterlaten. Zij plaatsten maskers en andere beelden die de kruisribben van het gewelf ondersteunden. Gelijkaardige maskers zijn ook te vinden in de huidige Kathedraal St.-Michiel en St.-Goedele in Brussel.
Maskers in het koor
Masker in de kathedraal St-Michiel en St-Goedele, Brussel.
Masker in de OLV-kerk, Huldenberg
Masker in de OLV-kerk te Huldenberg
Deze merkwaardige
maskers bevinden zich in het koor. Waarom
werden ze daar aangebracht ? De
verschrikkelijke gelaatsuitdrukkingen van sommigen doen denken aan iets
vreselijks. In die periode wilden de
kerkinstanties de gelovigen behoeden voor de afschrikwekkende heltoestanden . Gelovigen deden er goed aan, een voorbeeldig
leven te leiden en zorgvuldig hier tijdens hun aardse verblijf het hiernamaals
voor te bereiden. De steenhouwers die
soms ook kunstenaars waren genoten ruime vrijheden en konden hun signatuur
achterlaten. Zij lieten wel hun waar gelaat niet zien.
Er zijn ook
andere beeldhouwwerken te zien die geen maskers zijn, zij zijn neutraler. Het koor van de kerk biedt op een kleine
oppervlakte een uniek ensemble fraaie beelden.
Maskers in de
kruising van de kerk.
Er zijn ook
kleinere, minder schrikwekkende maskers in de kerk te vinden. Je moet wel eventjes zoeken. Ze bevinden zich in de kruising van de kerk
(dat is de plaats waar koor, hoofdbeuk en dwarsbeuk zich kruisen), ergens
tussen een pijler en de kerkmuur of tegen een kolom of in een hoekje verborgen.
Ook in Brussel,
in de kathedraal vind je gelijkaardige hoofdbeelden. Daar versieren zij de muren van het koor en
ondersteunen ook kleinere kolommen. Je moet het weten want ze vallen in dit
groot bouwwerk niet zo op.
Hoofdbeelden in het koor van de kathedraal, Brussel
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Tot slot
De aanwezigheid
van gelijkvormige maskers en andere afbeeldingen zowel in Brussel als in
Huldenberg getuigt van een gelijktijdige bouwstroom door dezelfde steenhouwers
en/of hun kinderen. De heren van
Huldenberg waren weliswaar de vazallen van de hertogen van Brabant. Zij leefden in een gebonden afhankelijkheid ;
maar aan hen bewezen de hertogen ook als tegenprestatie bepaalde diensten zoals
de bouw van een gotisch bedehuis in Huldenberg ; daaraan hebben we nog altijd
onze mooie kerk te danken.
Het winteruur heeft zijn intrede gedaan. Onze uurwerken moeten één uur achteruitgezet worden... maar de zonnewijzer blijft zijn uur behouden. Alles over de zonnewijzer van Huldenberg.
(Als u de foto wil vergroten, klik erop)
Op de gevel van de dwarsbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk werd een zonnewijzer aangebracht die de aandacht trekt van menige voorbijganger.
We merken dat deze zonnewijzer niet het officiële uur aangeeft.
Waarom is dat zo ?
Wat schuilt er achter de spreuk ?
Het gaat hier om een verticale zonnewijzer waarvan de stijl (dat is de staaf die de schaduw op de zonnewijzer werpt) schuin over het verticale vlak hangt.Het uurlijnenpatroon is links en rechts van de 12-uurlijn symmetrisch.Het gaat van 8 uur tot 4 uur s namiddags.Dit betekent dat de zonnewijzer perfect naar het zuiden gericht is.
Waarom geeft de zonnewijzer niet het officiële uur aan ?
Zonnewijzers geven meestal de ware plaatselijke tijd of de zonnetijd aan, dus niet de officiële tijd. In Vlaanderen loopt de officiële tijd voor op de zonnetijd.Wat zijn hiervan de oorzaken ?
1.Onze officiële tijd is afgestemd op de zonnetijd van de 15e oostelijke lengtegraad. Per lengtegraad meer naar het westen loopt de officiële tijd 4 minuten meer voor op de zonnetijd ter plaatse.
2.Doordat de aardas schuin staat en doordat de aarde in een elliptische baan rond de zon draait, is er een correctie nodig; dit heet de tijdsvereffening. Zij varieert van dag tot dag, in de lente en de zomer tussen +6 en -6 minuten, in de herfst en de winter tussen +14 en -16 minuten.
3.Met de zomertijd komen daar nog 60 minuten bij.
Bekijken we de foto:
Het is 7 juli en 14.03 uur.Huldenberg ligt op 4,5° oosterlengte.
Totaal =de officiële tijd loopt 108 minuten (1u48) voor op de ware plaatselijke tijd zoals die op een zonnewijzer is af te lezen.
Op de foto leest men op het uurwerk van de kerk 14 u 03.Op de zonnewijzer is het 12 u 15.
Wat is de zonnewijzerspreuk ?
We lezen onderaan de zonnewijzer de zonnewijzerspreuk.
DE TIJD HELAAS ZIET VERGAET ALS DIT TEECKEN VROEGH EN LAET
D
De tekst herinnert de voorbijganger aan de vergankelijkheid van het aardse leven.Zulke boodschappen waren vaak in trek in de 18e eeuw;zodoende krijgt de voorbijganger de boodschap mee die hem of haar doet nadenken over het gebruik van de tijd, het leven en de dood.De spreuk op de zonnewijzer van Huldenberg kan dus als een klassiek voorbeeld beschouwd worden.
In de chronogram (dat is de tekst waarin letters anders gedrukt zijn, als Romeins cijfer beschouwd worden) zit het jaartal van de bouw van de zonnewijzer verscholen.
Hoe leest men het jaartal van de bouw van de zonnewijzer ?
We halen de rode letters uit de tekst.Het zijn Romeinse cijfers.
D I J D L I V L D I C V L
D = 500
C = 100
L =50
V = 5
I=1
J = 1
We plaatsen ze in de onderstaande volgorde:
D D D C LL L V V J I I I
DDD = 1500
C= 100
LLL= 150
V V=10
J I I I = 4
Totaal = 1764
De zonnewijzer van de O.-L.-Vrouwekerk is in 1764 aangebracht.Hij is een prachtwerk en kan duidelijk als referentie dienen voor de tientallen zonnewijzers die in ons land op kerken voorkomen.
De twee
torens van de kerk van Neerijse (eigen foto)
Masker in de kathedraal St-Michiel en St-Goedele, Brussel.
Masker in de OLV-kerk, Huldenberg
Masker in de OLV-kerk te Huldenberg
Hoofdbeelden in het koor van de kathedraal, Brussel
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
Hoofdbeeld in de kruising van de OLV-kerk, Huldenberg
