De handboogschuttersgilde van Huldenberg

Het huidige gemeenteplein of de "Plaetse ofte merkt" ontstond op 29 september 1681 door ruiling van goederen onder Ridder Filips Ryckewaert (+1689), heer van Tyberchamps. Hierdoor bekwam Huldenberg een geschikte plaats voor het oprichten van een schietboom of wip voor de schuttersgilde.

Het zoeken naar een ideale locatie

In een eerste fase koos men voor de Schriekmansbeemd.  Deze lag tussen de oude IJse en twee vijvers van het kasteel.  Blijkbaar gaf deze locatie geen voldoening want de doelen werden verplaatst naar de Mottenbeemd.  Deze beemd grensde aan het Pijlijzershof (later het pachthof Sneessens) dat gelegen was achter het huidige gemeentehuis.

Het Pijlijzershof met beemd op de Ferrariskaart

Een terrein van ongeveer 25 are (3/4 van één dagwand) werd uitgetekend.  Het lag ten zuiden van het hof en grensde aan de “straete gaande naer Waever” bekend in andere documenten als “straete van Huldenbergh naer Namen”, de huidige Elzasstraat.  De doelen waren noordoostelijk gericht opgesteld, in de richting van Loonbeek dus om minder gevaar op te leveren.  In het midden van de 18^e eeuw (1759) vinden we de benaming “doelhof” in een tekst over de verhuring van het terrein.

De handboogschuttersgilde van Huldenberg

De gilde zelf gaat terug tot ongeveer 1750 en was een ‘Broederschap van den Heijligen ridder en martelaere Sebastiaen’ en was onder voorzitterschap van Baron de Baudequin de Peuthy.  Zij is de oudste vereniging uit het volksleven van Huldenberg.  Handboogschieten was een belangrijke activiteit geworden in het dorpsleven.  Wereldlijke en geestelijke hoogwaardigheidsbekleders namen er aan deel. 

De Franse republiek schafte op 28 april 1796 de gilde af. 

Ten tijde van Napoleon flakkerde het verenigingsleven opnieuw op en werd aan de baron gevraagd de gilde nieuw leven in te blazen.  Dit gebeurde op 20 januari 1803, op het feest van de heilige Sebastianus, patroonheilige van de gilde. Wip- en doelschieting kregen een nieuwe start.

Op die dag mocht baron Theodoor de Baudequin de Peuthy als eerste met boog en pijl de wipschieting openen.  Hij was het die de prijzen uitdeelde.  Ook vrouwen die op doelen schoten werden beloond door de barones.

De schietingen gebeurden tijdens de zomer, wanneer de baron op zijn kasteel in Huldenberg vertoefde.  De feestelijkheden begonnen met een heilige mis gevolgd door een processie.  Dan vonden de wip- en doelschietingen plaats.  Soms werd de koningsvogel neergehaald: dan gaf de schieting een  nieuwe koning.  De feestelijkheden werden afgesloten met een banket.

De schieting van 1839

In september 1839 vond een schieting plaats met uitreiking van prijzen, o.a. een tinnen schotel waarvan afbeelding hieronder.

(Verzameling tin van Brabantse schuttersgilden, Karsten Vandebotermet)

SEPTEMBRE 1839 PRIX DONE (donné) PAR MONSIEUR LE BARON DE PEUTHY POUR LE TIR A L’OISEAU A HULDENBERG

Hieronder zoomen we in op de tekst:

SEPTEMBRE 1839                                                            PRIX DONE (donné)

PAR MONSIEUR LE BARON DE PEUTHY

POUR LE TIR A L’OISEAU

A HULDENBERG

Op de achterzijde van de schuttersschotel van Huldenberg

• Het gekroonde roosmerk als garantie voor de beste tinlegering,
  

• Sint Michiel als symbool voor de plaats van herkomst, = Brussel waar de schotel dus gemaakt werd.

Beide merken dragen de naaminitialen F D L van de tingieter die deze schotel gegoten heeft. Het gaat om Frans De Leeuw: geboren in s' Hertogenbosch in 1800, gehuwd te Brussel in 1821 en daar ook overleden in 1863.

Sebastianus van Rome

Hij was een officier van de keizerlijke lijfgarde te Rome, die om zijn christelijk geloof op bevel van Diocletianus met pijlen werd beschoten en voor dood achtergelaten.  Door de zorgen van de heilige Irene herstelde hij.  Hij werd nadien opnieuw gevangengenomen en met knuppels doodgeslagen (circa 288 na Ch.).

De diverse schuttersgilden

De schuttersgilden waren verenigingen die sinds de middeleeuwen voor de verdediging van steden en dorpen instonden en daartoe hun leden de nodige opleiding gaven.  Vanaf de 14^e eeuw werden zij gesteund door de steden en door de adellijke heren en als gilden erkend.

Men onderscheidt naar hun wapen handboog- en kruisbooggilden en op het einde van de 15^e eeuw ook kolveniers- of bus- en schermersgilden.

In sommige kerken (bv. in de Zavelkerk in Brussel) hadden zij hun altaar en verzamelden zij kunstwerken. Zij hadden ook hun eigen patroonheilige.

1. Kruisboogschutters

   Groot serment van de kruisboogschutters (met onderstel)

   Patroonheilige : St-Joris

   Klein serment van de kruisboogschutters

   Patroonheilige : St-Gregorius

Haakschutters of busschutters

Met haakbus (handcanon)

Patroonheilige : St-Christoffel

Schermers :

Patroonheilige : St-Michiel

Boogschutters :

Patroonheilige : St-Sebastiaan & St-Antonius, ook St-Maculphus

Tekst  Jean-Pierre Van Binnebeek

Afbeeldingen : Internet

De primaat van Petrus

De Paus ontleent zijn gezag aan het Boek der Pausen - dat zijn levensbeschrijvingen van de eerste pausen, o.a. dus die van apostel Petrus.  Daarin staat te lezen dat Petrus door Jezus gekozen is als eerste leider van de Kerk.

In het Evangelie zijn er twee passages waarin het primaatschap aan bod komt:

• in het Evangelie volgens Matteüs (Math 16:18-19) staat:

Jij bent Petrus, de rots waarop ik mijn kerk zal bouwen… Ik zal je de sleutels van het koninkrijk van de hemel geven…

Jezus geeft de sleutels aan Petrus. Fresco Pietro Perugino in de Sixtijnse Kapel. (Foto Internet)

• in het Evangelie volgens Johannes (Johannes 21, 15-19) lezen we:

Jezus zei tot Simon Petrus: Simon, zoon van Johannes, hebt gij Mij waarlijk lief, meer dan dezen? Hij zei tot Hem: Ja Here, Gij weet, dat ik U liefheb. Hij zei tot hem: Weid mijn schapen… En dit gezegd hebbende, sprak Hij tot hem: Volg Mij.

Dit tafereel wordt uitgebeeld in het schilderij dat in de linker kruisbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk van Huldenberg hangt.

Volgens het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium gaat het terug tot de periode tussen 1600 - 1700 en is het één van de oudste kunstwerken die in het bedehuis te vinden zijn.

De primaat van Petrus (O.-L.-Vrouwekerk Huldenberg) (eigen foto)

De schilder brengt ons in een exotisch landschap met in de achtergrond mysterieuze rotsformaties en een zuiderse kust.  De boten verwijzen naar het vissersberoep van sommige apostelen. Eén visser staat in de boot, twee anderen hebben het vaartuig verlaten. Symbolisch is het ook zo dat vanaf dat ogenblik de apostelen vissers van mensen worden.

Vooraan omkadert een weelderige vegetatie (bomen, struikgewas) het centrale tafereel.

Jezus staat in het midden van het schilderij; hij wijst met de rechter hand naar de schapen waarvan sprake in het Evangelie van Johannes.  Ondertussen richt hij zich tot zijn apostels, meer bepaald tot Petrus, die met de armen gekruist op de borst geknield is en Hem antwoord geeft. Achter hem, een jonger personage met rood gewaad, wellicht Johannes, en vier andere apostelen. In de achtergrond komen nog twee personen aan.

Dit schilderij wordt toegeschreven aan een schilder van de Vlaamse School.  De scène die zich hier afspeelt vertoont wel veel gelijkenissen met die van schilderijen van voor 1600.  We denken o.a. aan de landschappen van Vlaamse Primitieven.

JP Van Binnebeek

Gerestaureerd orgel Sint-Niklaaskerk Ottenburg

Op zaterdag 14 maart 2015 werd het gerestaureerd orgel plechtig opnieuw in gebruik genomen.

Dit orgel was op 12 oktober 1981 als beschermd monument erkend.  De kerkfabriek van Ottenburg diende vervolgens een dossier voor de restauratie in.  Het duurde 24 jaar vooraleer de huidige kerkraad het dossier heeft kunnen afsluiten.

Er zijn geen gegevens betreffende de bouw en de leeftijd van het orgel.  Uit de opbouw, toonhoogte en andere aanwijzingen wordt als bouwjaar ergens rond 1805 geschat.  Het zou toegeschreven aan de familie Smets uit Brussel, dit op basis van gelijkaardige orgels die door deze familie gebouwd of hersteld zijn.  Het orgel is het gaafst bewaarde van deze familie.  De orgelkast is ouder: ze zou uit de late 17 of 18^e eeuw dateren.  De balustrade zou ook rond 1805 gebouwd zijn, het snijwerk is van laat 17^e of 18^e eeuw.

Het orgel heeft 54 toetsen, 10 registerknoppen en geen voetwerk.

 Er hebben een aantal restauraties plaatsgevonden:

• In 1904 door August D’Hondt,

• Nadien door Theo Boexks,

• In 1925 werd het hersteld en het dokzaal verbouwd.

• In 1947 werd overgegaan tot het plaatsen van een elektrische blaasinstallatie.

• In 1979 werd nog een kleine herstelling verricht.

Voor de huidige restauratie werd in 2004 een dossier voor de aanbesteding opgemaakt onder impuls van Mr. Lemmens en Mr. Zweers.  In 2010 kreeg de firma Pels-D’Hondt uit Herselt het werk toegewezen voor een bedrag van 195.000 euro. De werken startten op 1 maart 2011 en werden in oktober 2013 afgesloten en de definitieve oplevering op 14 oktober 2014.

Om het orgel te beschermen tegen temperatuurverschillen werden de verwarming en de vloer van de kerk ook veranderd.  Een temperatuur van 16 graden wordt continu aangehouden en de stookkosten zijn ook merkelijk gedaald.

Na de restauratie van het orgel van de St-Paulus en St-Pieterskerk in Neerijse beschikt Huldenberg over een tweede prachtig orgel in zijn kerken.

Tekst en foto's

Josse Michiels & Jean-Pierre Van Binnebeek