Het winteruur heeft zijn intrede gedaan.  Onze uurwerken moeten één uur achteruitgezet worden... maar de zonnewijzer blijft zijn uur behouden.
Alles over de zonnewijzer van Huldenberg.

(Als u de foto wil vergroten, klik erop)

Op de gevel van de dwarsbeuk van de O.-L.-Vrouwekerk werd een zonnewijzer aangebracht die de aandacht trekt van menige voorbijganger. 

We merken dat deze zonnewijzer niet het officiële uur aangeeft.

Waarom is dat zo ?

Wat schuilt er achter de spreuk ?

Het gaat hier om een verticale zonnewijzer waarvan de ‘stijl’ (dat is de staaf die de schaduw op de zonnewijzer werpt) schuin over het verticale vlak hangt.  Het uurlijnenpatroon is links en rechts van de 12-uurlijn symmetrisch.  Het gaat van 8 uur tot 4 uur ’s namiddags.  Dit betekent dat de zonnewijzer perfect naar het zuiden gericht is.

Waarom geeft de zonnewijzer niet het officiële uur aan ?

Zonnewijzers geven meestal de ware plaatselijke tijd of de zonnetijd aan, dus niet de officiële tijd. In Vlaanderen loopt de officiële tijd voor op de zonnetijd.  Wat zijn hiervan de oorzaken ?

1.Onze officiële tijd is afgestemd op de zonnetijd van de 15e oostelijke lengtegraad. Per lengtegraad meer naar het westen loopt de officiële tijd 4 minuten   meer voor op de zonnetijd ter plaatse.

      
2.Doordat de aardas schuin staat en doordat de aarde in een elliptische baan rond de zon draait, is er een correctie nodig; dit heet de tijdsvereffening. Zij varieert van dag tot dag, in de lente en de zomer tussen +6 en -6 minuten, in de herfst en de winter tussen +14 en -16 minuten.

3.Met de zomertijd komen daar nog 60 minuten bij.

Bekijken we de foto:

Het is 7 juli en 14.03 uur.  Huldenberg ligt op 4,5° oosterlengte. 

Ons uurwerk loopt op de volgende wijze voor:

Oorzaak 1 :   4 minuten maal 10,5 (15 -  4,5) = 42 minuten

Oorzaak 2 :  6 minuten

Oorzaak 3 : 60 minuten

Totaal =  de officiële tijd loopt 108 minuten (1u48) voor op de ware plaatselijke tijd zoals die op een zonnewijzer is af te lezen.

Op de foto leest men op het uurwerk van de kerk 14 u 03.  Op de zonnewijzer is het 12 u 15.

Wat is de zonnewijzerspreuk ?

We lezen onderaan de zonnewijzer de zonnewijzerspreuk.

DE TIJD HELAAS ZIET VERGAET ALS DIT TEECKEN VROEGH EN LAET

D

De tekst herinnert de voorbijganger aan de vergankelijkheid van het aardse leven.   Zulke boodschappen waren vaak in trek in de 18e eeuw;  zodoende krijgt de voorbijganger de boodschap mee die hem of haar doet nadenken over het gebruik van de tijd, het leven en de dood.  De spreuk op de zonnewijzer van Huldenberg kan dus als een klassiek voorbeeld beschouwd worden.

In de chronogram (dat is de tekst waarin letters anders gedrukt zijn, als Romeins cijfer beschouwd worden) zit het jaartal van de bouw van de zonnewijzer verscholen.

Hoe leest men het jaartal van de bouw van de zonnewijzer ?

We halen de rode letters uit de tekst.  Het zijn Romeinse cijfers.

D I J D L I V L D I C V L

D = 500

C = 100

L =  50

V = 5

I  =  1

J = 1

We plaatsen ze in de onderstaande volgorde:

D D D C L  L L V V J I I I

DDD    = 1500

C         = 100

LLL     = 150

V V     =  10

J I I I    =  4

Totaal = 1764

De zonnewijzer van de O.-L.-Vrouwekerk is in 1764 aangebracht.  Hij is een prachtwerk en kan duidelijk als referentie dienen voor de tientallen zonnewijzers die in ons land op kerken voorkomen.

Bronnen : Wikipedia

Tekst: Jean-Pierre Van Binnebeek