|
De twee torens van de kerk van Neerijse
.
Waarom heeft de Sint-Pieter en -Pauwelkerk van Neerijse twee torens in het midden van de kerk ? Het oude geheim wordt nu onthuld.
Over de oorsprong van de twee torens worden vele verhalen verzonnen. U kent ze wellicht, zij behoren alle tot het rijk der fabelen !
 De twee
torens van de kerk van Neerijse (eigen foto)
- Zo zouden twee edele dames de bouw van de kerk
gefinancierd en elk een toren gewenst hebben. Dit kan niet want de torens
gaan terug tot ongeveer het jaar 1200, een periode waar in Neerijse geen
kasteel en dus geen adellijke familie leefde! Men had het woud gerooid om er de
kerk en een abdij te bouwen.
- Zo zou men voor ieder patroonheilige een toren gebouwd
hebben. Nee, want er zijn andere
kerken die gewijd zijn aan Sint-Pieter en Sint-Paulus en die maar één toren
hebben !
- Zo zou de kerk zowel Neerijse en Huldenberg moeten
bedienen. Nee, want er stond al In Huldenberg een romaanse kerk voor het
jaar 1000 op de plaats waar nu de gotische staat, dat was dus niet nodig !
- Zo zouden Niet-Neerijsenaars beweerd hebben dat één toren
niet genoeg was om alle uilen erin te
huisvesten. Dit is vanzelfsprekend een
flauwe grap.
Wel, deze uitleg heb ik al vaak gehoord maar de juiste reden
voor de bouw van 2 torens nog nooit. Het
wordt dus tijd om orde op zaken te stellen en de echte oorzaak van de bouw van
twee torens te onthullen. De bouw van twee torens aan deze kerk moet in een historisch
kader geplaatst worden.
In de vroege middeleeuwen waren er in Frankrijk grote
abdijen die hun praal en pracht wilden uitstallen. Nemen we als voorbeeld de benedictijnenabdij
van Cluny die het middelpunt was van belangrijke hervormingsbewegingen. De kerk
van dit klooster bezat 7 torens.
Maquette
van de vroegere abdij van Cluny met haar 7 torens. (foto internet)
De Kathedraal van Doornik heeft nog altijd 5 torens. Geen
enkele Belgische kerk heeft er meer.
Waarom zoveel ? Dit grote bedehuis was gedurende eeuwen het
belangrijkste religieus centrum van Vlaanderen, Noord-Frankrijk en
Henegouwen. Het was ook de eerste
kathedraal op Belgische bodem.
Toen de Collegiale St-Michiel en St-Goedele van Brussel
bijna af was, dit was rond 1475, besliste men twee torens aan de westkant en
een kleine boven de kruising te plaatsen, eigenlijk een nabootsing van Notre
Dame de Paris.
En later in de tijd werd de basiliek van Koekelberg gebouwd
met twee torens, de grootste kerk van het land, een prestigeproject van Leopold II waarvan de plannen
na zijn dood in art deco hertekend werden.
Dit zijn maar enkele kerken die twee of meer torens hebben :
al deze bedehuizen moesten pracht, prestige en macht uitstralen. Het waren belangrijke religieuze gebouwen in
de ogen van hun bouwers.
En Neerijse zal u zeggen ?
Dichtbij
de huidige Belgische grens, niet ver van Amiens, stond de invloedrijke
benedictijnenabdij van Corbie die zeer lang een kerk met drie torens had. Corbie was op dat ogenblik oppermachtig.
Zij was het centrum van zowel het religieuze als het profane leven. In 1323
werd zelfs in haar prachtig binnenhof een kruistocht gepredikt.
Het klooster onderhield voortdurend innige contacten met het
Karolingische koningshuis (de familie van Karel de Grote) waarvan sommige
leden zelfs abt werden. Zij schonken al hun goederen aan de abdij en die waren
omvangrijk vooral gronden.
Zodoende kreeg de abdij
uitgestrekte gebieden in het huidige Brabant en Limburg. In Neerijse had ze de belangrijkste vestiging
in onze streek. Na het rooien van een
groot stuk woud bouwden ze er een prestigieuze kerk, natuurlijk met twee
torens, volgens het cachet dat de orde van Corbie vereiste. Daarnaast hadden ze
het pachthof van Ophem en Corbeye, dat in de 20ste eeuw de
naam Lindenhof kreeg en wellicht ook andere gebouwen die ondertussen
verdwenen zijn.
Afbeelding van de gevel van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron internet)
Afbeelding van de doorsnede van de eerste
abdijkerk van Corbie uit de 7e en 8e eeuw. (bron
internet)
Een kerk die meer dan één toren
heeft, is een kerk die toen ze gebouwd werd een belangrijk religieus centrum
was. En dat was het geval voor Neerijse. De kerk kreeg een dubbele toren zoals
die van de moederabdij. Het merkwaardig document hierboven uit de 7e
en 8e eeuw toont de gelijkenis van de eerste abdijkerk van Corbie
(uit de 7e eeuw) met die van
Neerijse (uit de 12e eeuw). De torens van deze kerk waren 30 m hoog.
Afbeelding van de eerste romaanse kerk van Neerijse uit de 12e eeuw. (uit parochiaal archief )
De eerste kerk van Neerijse die
rond 1200 gebouwd werd, werd in haar geschiedenis op twee momenten verwoest maar
telkens in de oorspronkelijke stijl herbouwd en de torens bleven bestaan.
Tot er in de jaren 1860 een nieuwe
pastoor kwam, eerwaarde heer Petrus Schmitz, die een baksteen in de maag had
omdat hij afkomstig was van een Antwerpse aannemersfamilie en de romaanse kerk
wilde afbreken om er een neogotische te laten bouwen. De twee torens moesten
daarbij sneuvelen. Gelukkig maar dat
baron August-Jozef d Overschie (die 44 jaar burgemeester van Neerijse geweest
is) er een stokje voor stak en de twee torens redde. Nu kon een gotische kerk tussen de twee
torens ook moeilijk ; de zes meter afstand
tussen de twee torens waren onvoldoende om een kruisribgewelf te plaatsen. De
pastoor moest van zijn opzet afzien en er werden dan nieuwe plannen gemaakt
waarin slechts sprake was van een "vergroting"; er werd gekozen voor een
neoromaanse kerk met rondbogen en behoud van de twee torens.
In Corbie vormden de twee torens de
westgevel van de kerk. In Neerijse staan ze in het midden van de kerk. Waarom is dat zo ?
In de middeleeuwen liep de grens
van het prinsbisdom Luik met het hertogdom Brabant dwars door Sint-Agatha-Rode
: de rivier de Laan vormde de grens.
Aan de ene kant werden kerken gebouwd volgens de maasromaanse stijl :
dit is makkelijk te herkennen omdat de toren tegen de westgevel staat. Zo
behoren de St-Agathakerk in Sint-Agatha-Rode, de Sint-Pieterskerk en de
Sint-Veronakapel in Bertem tot deze
stijl. Aan de overkant van de Laan werd
de schelderomaanse stijl toegepast : bij deze kerken staat(n) de toren(s) in
het midden. Zo behoren de kerk van Neerijse en die van Huldenberg tot deze
stijl. De romaanse kerk van Huldenberg werd in 1251 omgebouwd tot een gotische
kerk maar er bestaan nog sporen van de eerste kerk die van voor het jaar 1000
dateerde. De nieuwe gotische toren werd bovenop de vroegere romaanse toren
gebouwd, in het midden van de kerk.
Jean-Pierre Van Binnebeek
|
