Woensdag 16 juli 2014. Het is middag voorbij als we besluiten om een wandeling te maken. Er is wat bewolking maar de temperatuur is aangenaam. Een 25° met een zwakke wind. In het spoor van WOI rijden we naar Essen. De grens in Essen heeft in het verleden altijd al een belangrijke rol gespeeld. De gemeente vormde tot 1805 één parochie met de Nederlandse buurgemeente, de heerlijkheid Nispen. Daar kwam een eind aan na de Belgische afscheidingsoorlog in 1830.  Essen en Nieuwmoer verkeerden tijdens WOI weer in een bijzondere situatie. In april 1915 besliste de Duitse legerleiding om België hermetisch af te sluiten van Nederland door middel van een elektrische draadversperring. De dodendraad volgt niet de landgrens, maar een rechte lijn. Omwille van de grillige loop van de noordelijke landsgrens werden Essen en Nieuwmoer afgesneden van de buitenwereld. Aan de zuidkant is er de dodendraad. En in het noorden wordt Essen eveneens afgescheiden door de Nederlandse prikkeldraadversperring. Alhoewel er geen elektriciteit opstaat, wordt ze niet minder streng bewaakt. Essen komt in een soort “Niemandsland” te liggen en de inwoners moeten smokkelen om te overleven. Zo lees ik in de krant ‘Vrij Belgie’ van vrijdag 3 augustus 1917, (te koop aangeboden door “de Gazet Van Antwerpen) “Doodgeschoten. – De 24-jarige Edward Haemerlinck, geboren te Eekloo, laatst wonende te Bassevelde, is op last van de Duitsche krijgsoverheid met den kogel gestraft, om het overbrengen van brieven uit en naar Nederland begunstig te hebben”.  

Een werkgroep en de gemeentebesturen van Essen en Kalmthout hebben twee wandelingen uitgestippeld met de naam: “Het verleden in beeld”. De wandeling “Wandelen in Niemandsland” loopt door het centrum van Essen en is slechts 5km lang.       Met het thema ‘Den Doodendraad tijdens WOI’ wandelen we langs acht fotodoeken met beelden van 100 jaar geleden. Een tweede wandeling, “Wandelen tussen Uil en Schijf” is 11km lang en komt door de groene Horendonkse bossen. Het foldertje is gratis af te halen in het VVV-kantoor ‘De Tasberg’ in de Moerkantsebaan 50 te Essen.

Onze wandeling, van 5km, vertrekt oorspronkelijk op het Heuvelplein bij “De Pomp”. Nabij het gemeentehuis van Essen. Ik zie de kerktoren met parkeerplaatsen errond. Ik weet niet of we ver van het gemeentehuis zijn, maar staat de kerk en het gemeentehuis niet steeds centraal in een dorp? Niet dus! Ik parkeer toch bij de kerk. Deze neogotische parochiekerk ‘Sint-Antonius van Padua’ is gebouwd in 1907. Na WOII moest ze hersteld worden. Het Sint-Antoniusbeeld is van 1922. Te voet willen we naar het plein wandelen. Maar als we de “Beliestraat” bereiken besluiten we onze wandeling hier te beginnen. Ons foldertje heeft een routebeschrijving en aan de hand van de tekening kan je je enigszins oriënteren. Het wordt warmer. De temperatuur bereikt reeds de 30° in de zon. We hebben er niet aan gedacht om water mee te nemen.

Ons eerste WOI “fotodoek” staat naast de ingang van een statig gerenoveerd Herenhuis in de “Stationsstraat”. Dit landhuis werd gebouwd in de tweede helft van de 19^de-eeuw. Het terrein is volledig omgeven door een haag. De foto vertoont twee soldaten te paard voor de ingang van het Herenhuis ‘Villa Rosa’. Onderaan is de volgende tekst te lezen: “Veel welgestelde stedelingen bezaten een huis in de buurt van het station, om tijdens het weekend de drukte van de stad te ontvluchten. De grote huizen werden tijdens WOI in gebruik genomen door de officieren van het Duitse leger”. ‘Villa Rosa’ werd gebruikt als casino en ontspanningshuis voor de officieren. Het ijzeren hek, en de draadafsluiting voor de woning zijn verdwenen. De inrijpoort is vervangen door twee grote eikenbomen. Het gebouw zou een uitstekende locatie zijn voor een film van WOI.

Van hieruit zien we de ingang van het mooie gerestaureerde stationsgebouw. We moeten eerst linksaf in de “Frans Noldusplein”. Op de hoek van de Kerkstraat en de Spoorwegstraat staat ons volgende “fotodoek”. Vlak voor de brug over de spoorweg.   Op de foto poseren drie Duitse soldaten met een treinmachinist. Achter hen het “dortoir” gebouw. “Na de komst van de trein in 1854 ontstond de nieuwe wijk: “Essen statie”. Ze was vooral gericht op handel en zaken doen. Het viaduct werd gebouwd op de plaats waar voorheen de “dortoir” stond, een gemeenschappelijke slaapplaats voor machinisten”.

Het spoorstation is een groots gebouw. De spoorlijn Antwerpen-Essen-Roosendaal werd aangelegd in 1854. Het dorp kwam sterk tot ontwikkeling door de komst van de spoorweg. Het verschafte werk aan de plaatselijke bevolking. Het station werd vervangen in 1901. Binnenin is er slechts één loket. Het is open tot 14:15u. Verderop zien we het goederenstation langs de spoorweg. In 1891 deed het dienst als voorlopig reizigersstation.

Op de hoek van de Hemelrijklaan en de Schepenveraertstraat staat een mooie grote kapel. Het getraliede hek is dicht maar niet op slot. Deze Mariakapel, gebouwd in gele baksteen, werd voor het eerst gebouwd rond 1879. In de 20^ste eeuw was ze echter dringend aan renovatie toe en werd ze vergroot. Lindebomen werden nadien aangeplant. Aan de binnenzijde werden de muren gemetst in witte glanzende baksteen. Tegen de achtergevel is een rotsformatie gebouwd zoals in Lourdes. De Heilige Bernadette zit links onderaan op haar knieën met haar handen in elkaar te bidden tot Moeder Maria, rechts bovenaan. Het is de kapel van Jan Huysmans. “Maria onbevlekte ontvangenis”. Nu eigendom van de parochie St-Antonius. Gebouwd door Trien en Mieke Anthonissen als aandenken aan hun ouders Anthonissen-Van Loon. Een gedenksteen van de familie is in arduin onderaan in de grot ingemetst. Enkele houten geverniste banken en een kandelaar met een brandende kaars sieren het geheel op.   Alles is mooi en netjes onderhouden.

De maïs staat hoog. Het is gedaan met de vergezichten. We wandelen langs de spoorweg verder door de Handelstraat. Rechts van de baan allemaal nieuwbouw. Geen kleine huisjes, maar serieuze , voor ons althans, villa’s of landhuizen. Huizen waar je heel je leven met twee moet voor gaan werken. Het enige nadeel is de trein. Hij rijdt bijna als het ware door de voortuin. Maar tegenwoordig zijn de woningen zo goed geïsoleerd dat je binnen het lawaai niet meer hoort. In het centrum van Essen zijn nog vele oude huisjes. Enkele zijn prachtig opgeknapt. Anderen worden dan weer verwaarloosd. Rijp om af te breken. Van hieruit zien we verschillende hoge kranen in het centrum staan. Hier is nog veel werk voor aannemers.

Ons volgende “fotodoek” staat aan de spoorwegovergang in de Grensstraat. De foto is nagenoeg 100 jaar oud, maar het gebouw op de achtergrond lijkt op het eerste zicht nog hetzelfde. “In elk van deze huisjes tegen de grens werden soldaten ondergebracht die langs beide zijden hun land bewaakten. Er zijn bepaalde foto’s waar we Duitse en Nederlandse soldaten broederlijk op één beeld zien. Vaak nog aangevuld met lokale bewoners”. Om te voorkomen dat de bezetters op een te vriendschappelijke voet met de bevolking zouden omgaan, werden de soldaten elke twee maanden verplaatst. Voor Essen en de bevolking was er weinig reëel gevaar. De enige strijd die werd geleverd was deze met smokkelaars. Ik mag duidelijk stellen dat de foto’s, die op de doeken afgedrukt zijn, nog heel scherp zijn. De gezichten van de personen zijn duidelijk te zien, zelfs tot in detail. Moesten ze in kleur zijn zou je zweren dat het recente foto’s waren.

We moeten de spoorweg dwarsen voor onze volgende foto. “Vanaf het begin dat Essen bezet was door de Duitsers in 1914 namen deze de controle van de spoorweg over. Het treinverkeer werd enkel nog gebruikt voor militaire doeleinden. Een aantal soldaten was belast met de bewaking van het station. Deze oudere ‘landsturmers’ waren gezien hun leeftijd niet meer geschikt voor het frontleven. Ze stonden onder andere ook in voor het politietoezicht in de gemeente, het postkantoor en voor het onderhoud van de elektrische draad. Via de controletoren hadden deze soldaten een weid uitzicht tot over de grens en het hele spoorwegcomplex. In- en uitvoer van goederen werd onmogelijk”. Hier, op deze plaats, heeft de uitkijktoren gestaan. Er blijft spijtig genoeg niets meer van over.

We wandelen verder over de Grensstraat en slaan linksaf in “Hemelrijk”. Een infobord verschaft ons de “Geschiedenis van de Quarantainestallen”. “In 1896 kocht de staat in Essen een landbouwland van 1,7 hectare, waar in de loop van de jaren 45 stallen werden op verdeeld. Deze stallen werden in 1897 officieel geregistreerd als ‘Veestallen’. Koeien, paarden, varkens,… het uit Nederland ingevoerde vee werd hier gekeurd op besmettelijke ziekten en daarna gebrandmerkt door een hiervoor aangestelde rijks veearts, die tevens in de stallen ook nog proefnemingen deed op speciaal daartoe gekweekte schapen en marmotten. Eveneens was er een slachterij aan het gebouw verbonden”. “Het vetvee kwam veelal per trein toe en verliet de wagens op de ‘Ramp’ (een speciaal door de spoorweg, langs een zijspoor, aangelegde los- en laadkade voor het vee). In de aanpalende straten werden van zodra de dieren de nodige quarantaine doorlopen hadden, veemarkten georganiseerd door vee verkopers in feestelijke kostuums, met bolhoed en wandelstok. Er kwamen lieden uit het ganse land voor het kopen van deze dieren. Ter plaatse ontwikkelde zich verschillende middenstandsbedrijven, 15 herbergen, een paar hotels en allerlei winkels met snuisterijen omtrent de ‘Quarantainestallen’. Talrijke Essenaren vonden werk bij de stallen met een piek van 100 werknemers. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 viel alle bedrijvigheid stil. De bezettingstroepen sloegen hier hun tenten op. Met de oprichting van de EEG in 1957 kregen de stallen een heel andere rol, het vee moest geen quarantaine meer ondergaan omdat ze reeds bij hun aankomst aan de stallen van de nodige attesten voorzien waren. Ze moesten enkel gebrandmerkt worden. Een laatste keer dat de stallen nog ruim in het nieuws kwamen, was in 1976, waar in het kader van hulpactie ‘Caritas Catolica’, 110 zwarte bonte vaarzen van hieruit naar de landbouwers uit de Po-vlakte in Italië werden vervoerd. We mogen het misschien een troost noemen dat de quarantainestallen, samen met die van Visé, de enige overgebleven zijn van het land. Waarvan deze in Essen terug als handelscentrum (rommelmarkt, met daarbij horend terras en speeltuin, voor de oudere onder ons een rustgevende vijver met bijbehorende vlindertuin) weer worden opengesteld voor het publiek, om zo de sfeer van vroeger opnieuw te herroepen”. Tot zover het infobord. Er word niet bij vermeld dat ook de quarantainestallen tijdens WOI werden aangeslagen door de bezetters. Ze dienden toen tijdelijk als opvangplaats voor vluchtelingen, later stalden soldaten er hun paarden.

Terug naar de Grensstraat en altijd rechtdoor. Links is Nederland. Stond hier ook een “Dodendraad”? Nergens een info van te vinden tot aan ons volgende “infodoek”. Langs een smal pad kan je hier de grens over. Hier stond tijdens de Eerste Wereldoorlog een wachthuisje en een grenswachter. Op de foto staan twee soldaten voor een prikkeldraadversperring. Bajonet op het geweer en de kolf op de grond. Op de achtergrond  staan Nederlandse gezinnen nieuwsgierig toe te kijken. De eerste ramptoeristen. De info vermeld: “Elke grensovergang werd bewaakt door Duitse en Nederlandse soldaten. De Duitse militairen droegen niet allemaal hetzelfde uniform. Het Duitse Keizerrijk bestond bij het begin van WOI uit 39 verschillende staten, die elk een eigen uniform hadden”. Samen met de Nederlandse militairen en douaniers bewaakten ze elke mogelijke doorgang van België naar Nederland. Om smokkel en vluchten van kandidaat soldaten tegen te gaan. Het moet niet altijd slecht nieuws zijn dat we lezen in de krant. Zo lees ik in de krant ‘Vrij Belgie’ die uitgegeven werd op 3 augustus 1917 en nu heruitgebracht door de ‘Gazet van Antwerpen’: “Weert. Over de grens. – Zaterdagmorgen in de vroegte wisten een 30-tal jonge Vlamingen de elektrische draadversperring nabij een Limburgsch grensdorpje te verbreken en zonder ongevallen Nederland binnen te komen”.

Op de hoek van de Grensstraat en de Nieuwstraat staat ons volgende bord tegen de zijgevel. De grens is aangegeven door geel-zwarte klinkers in het wegdek. Op het bord staat de volgende tekst te lezen: “Aan de Belgische kant was het een druk bewoonde straat, tegen de grens stond de kerk met een kerkhof. Welgestelde heren bouwden hun woning zo dicht mogelijk tegen de kerk. Het ‘Kerkeneind’ werd bewoond door burgemeesters, dokters, handelaars, sigarenmakers, lederbewerkers, bakkers en cafés. Aan de Nederlandse kant waren velden en weiden”. De soldaten op de foto staan bijna allen afgebeeld met een fiets. Voor de foto heeft het gemeentebestuur betonnen zandzakjes gestapeld. Er groeien enkele klaprozen op. Links strekken zich, op Nederlands grondgebied, weidse polder landschappen uit. Essen, het sympathieke grensdorpje, rechts van ons, maken het moeilijk te geloven dat het ooit minder vredig was in deze regio.

Het volgende infobord staat in de Nieuwstraat. Ik lees: “Vanaf oktober 1914 wapperde hier de Duitse vlag die permanent bewaakt moest worden door de plaatselijke veldwachter. Om te voorkomen dat dorpelingen ze zou ontvreemden”.

Het volgende infopaneel staat tegen de voorgevel van een oude verlaten woning. Waarschijnlijk één van de oudste staminees uit vervlogen jaren. “In de 20^ste-eeuw had Essen meer dan 200 cafés. Duitse soldaten zochten er in hun vrije tijd pure ontspanning. Deze foto is genomen achter café-bakkerij-winkel Van Henricus Kamerling en Maria Cools”. De meeste café-uitbaters hadden een tweede beroep in hetzelfde pand, zoals winkelier, bakker, kleermaker of kapper. Het gezin op deze foto baatte een café en winkel uit terwijl vader Henricus bakker was. Ook op deze foto is te zien dat de bevolking er weinig problemen mee had om samen met de bezetter gezien te worden.

We houden een sanitaire stop bij café-restaurant 1804 in de Nieuwstraat. Het is ondertussen 17:00u. We drinken een fris biertje op een zonovergoten terras. Dit vormt de favoriete halte van menig wandelaar en fietser. Het hoort er nu eenmaal bij. Soms met een streekgebonden hapje. Daarna houden we halt bij de moderne Onze-Lieve-Vrouwkerk. Gebouwd in 1950, ter vervanging van een 18^de-eeuwse parochiekerk op de Nederlandse grens. De westertoren was oorspronkelijk van 1772 maar werd verwoest in 1944. In een nis boven het portaal staat het beeld uit de 17^de-eeuw, van O.L.Vrouw, patrones van Essen. Even verder is het driehoekige Heuvelplein. Het H. Hartbeeld toornt hoog boven ons uit. Het werd opgericht in 1924. De tekst op de arduinen plaat is bijna volledig verweerd. De Pomp op het plein is iets unieks. Het gietijzeren monument werd opgericht in 1836-44 voor de vijf Belgische vrijwilligers die hier op de Heuvel sneuvelden tijdens de Belgische Revolutie van 1830. Ook de gesneuvelden van de beide wereldoorlogen worden door dit monument herdacht. De namen staan vermeld in de nissen.

Hier moeten we eigenlijk linksaf in de Beliestraat. Omdat we langs het gemeentehuis wandelen zien we de straat niet. Het moderne gemeentehuis dateert van 1952. In 1945 werd het oud-gemeentehuis vernield dat gebouwd was in 1823. Het wapen in de voorgevel dateert van 1725-1799, gemaakt door een prelaat van de abdij van Tongerlo. Het monument met de twee ‘ossekoppen’ werd opgericht naar aanleiding van 50 jaar carnaval. We wandelen rechtdoor. Aan de grote weg krijgen we argwaan en draaien terug. We vragen de weg aan een plaatselijke bewoner. Die stuurt ons terug tot bij de Pomp op het Heuvelplein. Hier dus linksaf in de Beliestraat. Nog een eind tot bij de kerk van St-Anthonis. Het is nog steeds warm. De temperatuur in de auto wijst 27° aan. Nog een laatste foto van een sokkel met het beeld dat toegewijd is aan O.L.Vrouw. Ingehuldigd op 18 mei 1947. Tot schrijfs.

28-08-2014 om 18:45 geschreven door Luc Verschooten  

Via de Antwerpse nieuwszender ATV winnen we 2 tickets voor de “Shooting Range, fotografie in de vuurlinie”. Een tentoonstelling die loopt van 27 juni 2014 tot en met 11 november 2014. We zijn echt benieuwd. We parkeren de auto gratis op de Waalse kaai. Er is sprake dat er hier ook parkeermeters worden geplaatst. Gelukkig is dat nog niet gebeurd. Achter het bestaande pakhuis, waarin het museum sinds 1986 is ondergebracht, werd een prestigieuze maar sobere nieuwbouw opgetrokken.                 Het fotomuseum is op 21 maart 2004 feestelijk heropend na uitgebreide verbouwingswerken. Er bevinden zich sindsdien grote tentoonstellingszalen, twee cinemazalen, een aantal extra depots, een verruimde inkomhal en een workshop ruimte.        Dankzij de landelijke erkenning die het FoMu in 2009 verwierf, kon het museum een dynamisch beleid uitbouwen. In de nieuwe museumopstelling, die om de vier maanden wordt gewisseld, wordt fotografie getoond als een medium in een brede sociale en culturele context. Naast artistieke foto’s is er ook plaats voor journalistieke, wetenschappelijke, documentaire en modefotografie, collecties van verenigingen, familiefoto’s, prentbriefkaarten en reclamefoto’s.

We mogen individueel het gebouw bezoeken. Met de lift stijgen we naar het vierde verdiep. Hier word een kleine tentoonstelling gehouden met veel beeldmateriaal van Walker Evans. Hij verzorgde de foto’s, teksten en het ontwerp van het fotografisch magazine dat hij tijdens zijn carrière maakte. Met de trap dalen we af naar het derde verdiep. Hier word het nieuwste project getoond van de kunstenaars Mikhael Subotzky en Patrick Waterhouse. Een project over één enkel monumentaal appartementsgebouw, Ponte City, dat de skyline van Johannesburg domineert. Op het tweede verdiep is het de beurt aan Richard Mosse. Hier worden foto’s getoond van de Democratische Republiek Congo met infraroodfilm. Mosse reisde sinds 2010 verschillende keren naar Oost-Congo om er de eindeloze spiraal van geweld vast te leggen.

Het is tijd om af te dalen naar het gelijkvloers. Daar worden we in twee groepen verdeeld en lopen samen met een ervaren gids via de trap naar het eerste verdiep. Daar gaat het van de ene zaal naar de andere waar we professionele uitleg krijgen over de fotografie tijdens WOI. De Groote Oorlog is het eerste grootschalig conflict dat met foto’s en films is vastgelegd. De jonge media blijken ongekende krachten te bezitten: als alziend oog, als herinnering, maar ook als wapen. Beelden leggen niet enkel een conflict vast, ze spelen er zelfs een belangrijke rol in. Shooting Range belicht op welke manier dat gebeurde, in een conflict dat de hele wereld vier jaar in de ban hield. We hebben nooit geweten dat er nog zoveel foto’s van WOI in omloop waren.      Tijdens onze rondleiding kunnen we zien hoe een stilstaand beeld werd gebruikt in kranten, magazines, postkaarten of zelfs voor militaire doeleinden. Propaganda- en antioorlogsfilms verrijken het beeld van dit wereldconflict. Historische stukken worden in hun originele verschijningsvorm getoond. Kleine foto’s tonen soldaten met hun gezin. Ze lieten zich nog snel fotograferen voor ze naar het front gingen. Zo hadden ze nog een aandenken van hun geliefden op zak. Boeken met oude foto’s liggen in een tentoonstellingsbak. Door het glas kunnen we ze bewonderen. Een blad omdraaien is uit den boze. Een foto hangt vergroot boven onze hoofden. Onze gids vraagt heel oplettend naar twee foto’s te kijken. We zien het niet direct, maar voor ons zijn ze gelijk. Doch is de ene foto gecensureerd. De opname is gemaakt tijdens een oefening. De kolf van een geweer is nog ingepakt. Een soldaat maakt met zijn hand een gebaar richting vijand, terwijl ze uit de loopgraven kruipen. Op de gecensureerde foto is dat alles weg “geshopt”. Dat wegwerken werd honderd jaar geleden reeds gedaan. Er wordt bij deze tentoonstelling een boek aangeboden met ongecensureerde foto’s voor €39,99. Deze foto’s zijn soms hartverscheurend. Een foto vertoont enkele geblinddoekte burgers voor hun vuurpeloton. De soldaten wachten slechts op het sein om te schieten. Een andere foto laat zien hoe enkele soldaten in hun loopgraaf voorzichtig boven de zandzakjes proberen te kijken of de vijand eraan komt. Wie wordt geraakt? Wie schiet eerst? Honderden postkaarten werden genomen van soldaten, vrouwen en kinderen, dorpen en steden… alles wat maar enigszins kon verkocht worden. We worden een zaal ingeleid met amateuristische foto’s. Meestal getrokken door de soldaten zelf om naar het thuisfront te sturen. Meestal met lachende of slapende soldaten. Alles behalve afschuwelijke beelden die hun familie zouden afschrikken. Tegen het einde van de oorlog kleurde men zelfs de foto’s in. Bij overlijden van de soldaat laat de familie van de bestaande foto een doodsprentje maken.  Ook foto’s van vrouwen met kinderen die zich laten fotograferen bij het graf van hun man en vader, soms na maanden zoeken.

De rondleiding duurde iets meer dan een uur. We vonden het heel interessant en hebben er beslist iets van bijgeleerd. Onze gids neemt afscheid en haast zich weer naar beneden. Een volgende groep staat reeds te wachten. We mogen nog rondkijken naar de vele foto’s en films. Daarna gaat het terug naar het gelijkvloers. Op de benedenverdieping kunnen de bezoekers nog genieten van een eigentijdse fotogalerie waar hedendaags jong talent een plaats krijgt. Of rondsnuffelen naar mooie fotoboeken en geschenken in de Shop of even uitblazen in het aangename UFO Café. Tot schrijfs.

16-08-2014 om 18:12 geschreven door Luc Verschooten  

Fietsknooppunten: 36-39-5-2-74-49-48-3-38-35-22-7-67-8-9-10-23-36.                            Afstand: 34km.

Zaterdag 31 mei 2014. Er hangen veel witte wolken tegen een helder blauwe lucht. We zijn extra vroeg opgestaan, om 07:30u. We rijden vandaag naar de westhoek, noordwesthoek. De temperatuur bedraagt voor het moment 17° en er staat een zwakke wind. Maar hoe zal het in de westhoek zijn? Uit ervaring weten we dat er steeds een hartig windje waait. Maar het blijft beslist droog, volgens de weerman. Dus we klagen niet.

Om 09:00u bevinden we ons al op de E17 snelweg, richting Gent. Door het vroege uur is het rustig op de weg. Er rijden bijna geen vrachtwagens. We mogen zelfs 100 km/u rijden in de Kennedytunnel. Dat moeten ze geen tweemaal zeggen. Lucy (GPS) loodst ons voorbij Gent op de E40, richting Oostende. Vanaf Drongen verdwijnt de zon achter de wolken. De temperatuur blijft echter 18°. De weerman had het gisteren voorspelt, zegt ons Rina. In het westen moeten ze wat langer wachten op de zon.

Bij afrit 4 nemen we de afslag van Middelkerke. We rijden tussen een groen landschap. Landbouw- en weidegrond wisselen elkaar af, soms verstoort door een grote boerderij. Op de weilanden grazen paarden, koeien en schapen. Voor ons duikt de kerk op van Sint-Pieters-Kapelle. Lucy stuurt ons even richting Diksmuide maar algauw moeten we rechtsaf naar Schore. Voorbij het centrum steeds rechtdoor tot over de IJzer. Om de auto langdurig te parkeren kiezen we voor het kleine dorpje Stuivekenskerke, aan knooppunt 36, vlak bij de kerk. Aankomst 10:30u.

Met de fiets volgen we knppnt 39 omgeven door hectaren koren. Tarwe of gerst? Het is van hieruit niet te zien. De meest gebruikte graansoort is echter tarwe. Van tarwekorrels kunnen verschillende meel- en bloemsoorten worden gemaakt. Nu is de tarwe nog groen. Het oogsten vind plaats wanneer de korrel voldoende gedroogd is. Hier en daar een weiland met hoge gele bloemen. Het zijn koolzaadbloemen waaruit koolzaadolie wordt getrokken. Men kan er ook biodiesel van maken. In pure vorm wordt het vermengt met dieselolie. Sinds juni 2005 rijdt “de Lijn” op koolzaadolie. Een mooi initiatief. Zo gaan er jaarlijks enkele tonnen CO2 minder de lucht in.

Na knppnt 5 komen we bij Oud-Stuivekenskerke. Een infobord verteld ons: “Archeologische site. Op deze weide zijn resten zichtbaar van middeleeuwse bewoning. Mogelijk was hier een “castrale motte”, dat is een wooncomplex van een feodale heer. Archeologen leiden dit o.m. af aan de vorm van de walgracht en aan de lichte bult in het landschap. Ook de datering van de resten (vermoedelijk zijn ze uit het begin van de 12^de eeuw) wijst in de richting van een castrale motte. Op de kunstmatig aangelegde heuvel, het opperhof, stond in de middeleeuwen de versterkte toren van de heer. Op het neerhof stonden enkele woningen en de bedrijfsgebouwen. De hoeve, den Hoogen Rooker genaamd, was tot aan de Eerste Wereldoorlog in bedrijf. Nu rest nog een landelijke woning.

De straat Oud Stuivekens deelt de site in twee. Aan deze kant bevonden zich vroeger het opperhof en het neerhof met hun omwalling. Het Reigersvliet deed dienst als buitenste omwalling. Aan de andere kant van de straat lag het noordelijke deel van de wal.

Het ruilverkavelingscomité Stuivekenskerke heeft het noordelijk deel van de omwalling gereconstrueerd en de vroegere perceelgrens hersteld. Ook de vroegere wal rond het opperhof is door uitgraving beter zichtbaar gemaakt.

De stad Diksmuide is eigenaar van deze site. Ze zorgt ervoor dat de beide terreinen begraasd worden door schapen”. Tot zover de tekst op het bord. De archeologische site is tevens in kleur uitgetekend zodat we een beter beeld krijgen hoe het er hier ooit heeft uitgezien.

Vervolgens belanden we in het O.L.Vrouwhoekje. De herdenkingskapel “O.L.Vrouw ter zege” werd opgericht in 1924-25. Aan beide zijden staat een gedenkzuil. Een van 1928 die ingehuldigd werd voor het 1^ste en het 2^de bataljon karabiniers-wielrijders. De andere gedenkzuil werd geplaatst voor het 5^de regiment lansiers. Ingehuldigd in 1948. Tussen 1956- 64 werden rondom de kapel 41 gedenkzuiltjes geplaatst. Op de schuine voorzijde staan de kentekens en nummers van de onderscheiden regimenten van alle eenheden van het Belgisch veldleger die tijdens WOI aan het front streden. In 1955 vond de inwijding plaats van de 15 nieuwe brandglasramen in de kapel. We zien koning Albert I en koningin Elisabeth en nog enkele taferelen van de “Grooten Oorlog”. De roze granieten demarcatiepaal met oorspronkelijke opschriften is van 1924.

Op het infobord heeft men drie oude foto’s geplaatst. De eerste toont ons de kerktoren van Oud-Stuivekenskerke van 1914. Eronder staat de volgende tekst: “Tot 1870 had Oud-Stuivekenskerke een kerk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Later bleef alleen de toren uit 1572 staan”. Er wordt niet bij vermeld waarom het schip, van de kerk, verdwenen is en nooit meer opgebouwd werd. Ik raadpleeg Wikipedia, en deze vrije encyclopedie schrijft het volgende: “In 1866-1872 wil men de Sint-Pieterskerk restaureren. Omdat dit te veel werk bleek, besliste burgemeester J.B. De Graeve om een nieuwe kerk te laten bouwen. De nieuwe kerk zou echter een tweetal kilometer ten noorden van de dorpskern worden gebouwd, in de nabijheid van zijn landgoed Vicogne. De jaren erna ontstaat al gauw een nieuwe dorpskern rond deze kerk, met een pleintje, een schooltje, een pastorie, een herberg en een kruidenierswinkel. De oude kerk wordt afgebroken, op de toren na. De oude dorpskern vervalt tot een klein gehuchtje, met enkele kleine woningen en een hoeve. Het krijgt de naam "Oud-Stuivekenskerk". Op foto twee zien we dezelfde site met de westertoren in mei 1915. Geheel kapot gebombardeerd. Zelfs enkele woningen op de achtergrond hebben hun portie gehad. Alleen het dak geraamte en de buitenmuren bleven overeind. Het infobord vertelt: “Na de slag aan de IJzer (18 tot 31 oktober 1914) en de onderwaterzetting van het frontgebied was Oud-Stuivekenskerke een eiland. Vanaf november 1914 werd er een Belgische voorpost ingericht. De kerktoren of de hoeve ernaast was de observatiepost van artilleriewaarnemer reserveluitenant Edouard Lekeux. Hij bleef hier van december 1914 tot mei 1916, toen zijn divisie werd afgelost. Later werd hij reservecommandant en pater franciscaan, frater Martial. Gedurende de eerste oorlogsjaren (de stellingoorlog) werd hier een grote wachtpost uitgebouwd. Er waren loopgraven en verbindingsgangen, schuilplaatsen en bunkers. In de torenruïne maakte de genie een betonnen schuilplaats, met daarbovenop een bunker als waarneming en mitrailleurs post. In deze sector was dit de Grote Wacht Zuid of de Grote wacht van Oud-Stuivekenskerke, naast de Grote Wacht Noord rondom de hoeve Reigersvliet. Zij maakten deel uit van een reeks vooruitgeschoven luister- en observatieposten op de hoger gelegen terreingedeelten in het overstroomde gebied. De Grote Wacht Zuid, op de plaats nu genoemd ‘Het-Onze-Lievevrouwehoekje’ was een sleutelpositie op de linkerflank van de sector Kaaskerke, aan de IJzer en tegenover Diksmuide”. De restanten van de westertoren zijn toegankelijk. Een bronzen gedenkplaat, in de twee landstalen, werd tegen de muur bevestigt als aandenken aan Martial Lekeux. Een nog ouder gedenkplaat tegen de muur waarop te lezen is in verweerde letters: Mardaga Georges, de tekst is volledig in het Frans. De korporaal van het 12^de regiment vond hier de dood op 14 December 1914. Opzij, van de trap, staat nog een oude grafsteen tegen de muur van de voormalige dis- en kerkmeester van 1789. Langs een betonnen draaitrap gaat het naar boven. De oriëntatietafel werd verwijdert. Deze maakte plaats voor een houten constructie die kan beklommen worden en van waaruit we een mooi uitzicht over het landschap hebben. Hier wappert de Belgische vlag. In de verte de IJzertoren, gehuld in mist. Als we 360° draaien zien we ontelbare spitse en stompe kerktorentjes. Onmogelijk te zeggen van welk dorp of stad ze zijn. Spijtig dat de zon het laat afweten. Het zouden mooie foto’s zijn. Wat mij niet duidelijk is, op het infobord, men schrijft duidelijk: “… een kerk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw”. Andere sites, op Google, waaronder Wikipedia, schrijft dan weer: “… Sint-Pieterskerk”? Na een telefoongesprek met de archivaris van Diksmuide wordt het duidelijk. De ruïne is wel degelijk het restant van de Sint-Pieterstoren uit 1572. Na WOI werd de gedenkkapel “Onze-Lieve-Vrouw ter Zege” gebouwd. Sindsdien spreekt men over de Onze-Lieve-Vrouwetoren. Vandaar de verwarring. Ik lees verder op het bord: “Na de oorlog ijverde pater Lekeux – die zijn belevenissen neerschreef in twee boeken: ‘Mes Cloîtres dans la tempête’ en ‘Le patelin de Notre-Dame’ – voor de bouw van een herinneringskapel ter nagedachtenis aan de gesneuvelde soldaten. De kapel werd toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter Zege. Ze werd op 6 september 1926 ingewijd. Vijftien brandglasramen, met oorlogstaferelen en een afbeelding van de geknielde Lekeux voor het Onze-Lieve-Vrouwebeeld, sieren de kapel”. Het bord besluit: “De vzw ‘De vrienden van het Onze-Lieve-Vrouwehoekje te Oud-Stuivekeskerke’ (1954) staat in voor het beheer van deze belangrijke oorlogssite”.

Diep onder de indruk vervolgen we onze weg. Ons fietspad is autovrij en slingert zich tussen groene weilanden. Boterbloemen en distels groeien hier in weelde. Het is een plezier om hier te fietsen. Zelfs al schijnt de zon niet. Een mens moet tegenwoordig al blij zijn als het droog blijft. Onze volgende halte wordt de kapel voor G. Delacave en alle gesneuvelden van de streek. Boven de lage deuropening is een bas-reliëf ingemetst. Het vertoont Sint-Joris die te paard een gevleugelde draak doodt. Op het altaar staat een buste van het Heilig Hart, plastiek bloemen en twee kandelaars. Enkele marmeren gedenkplaten  met Franse opschriften over de dapperen van de streek in 1914-18. We zijn op weg naar de dodengang bij knppnt 2. We slaan rechtsaf en fietsen over de IJzerdijk langs de IJzer. Rechts van ons wordt een nieuwe WOI site opgericht. Hier stonden tijdens WOI twee silo’s van petroleumtanks. Van hieruit hielden sluipschutters van de vijand de dodengang onder schot met mitrailleurs. Een 50m voor de dodengang stoppen we voor een enorme Duitse schutsbunker. Tijdens WOI bouwden de Duitsers enkele bunkers in gewapend beton als ondersteuning tussen de Petroleumtanks en de dodengang. De ruïne is afgezet met hekken. We zien duidelijk de ijzeren profielen die de bunker ondersteunen. Er is geen infopaneel voorhanden. Wordt de site gerestaureerd of afgebroken?

De dodengang is een netwerk van meer dan een kilometer Belgische loopgraven en bunkers. Het was de gevaarlijkste stelling op amper 50 meter van de Duitse stelling van daarnet. Hier lezen we op een infopaneel: “De hel van de soldaten in 1914-1918! In 1914, lanceert het Belgische leger meerdere aanvallen om de Duitse machinegeweren te neutraliseren die zich op een paar honderd meter van de stellingen bevinden. Deze eindigen echter telkens in een bloedbad. De soldaten graven dan in erbarmelijke omstandigheden loopgraven in de dijk langs de IJzer in de richting van de petroleumtanks. Het dagelijkse aantal doden loopt in deze sector dermate op, dat hij al snel omgedoopt wordt tot ‘Dodengang’”.  Het bezoekerscentrum is niet toegankelijk.              Er worden restauratiewerken uitgevoerd. We kunnen wel langs een geveltrap tot het balkonterras voor een mooi uitzicht. Hier is het druk. Mensen van alle leeftijden. Zelfs jonge ouders met heel jonge kinderen. Terug beneden wandelen we tussen de borstwering met cement gevulde zandzakjes. Ze liggen hoog opgestapeld. Er groeien hier en daar klaprozen tussen de muur van “zandzakjes”. Wij kunnen er niet over kijken. We volgen een betonnen pad. In een vierkante ruimte werd een gebetonneerde uitkijkpost gereconstrueerd met schiet- en granaatgaten. De demarcatiepaal nr. 12 staat op het uiterste punt van de gang opgesteld. We wandelen als in een labyrint door gangen, over betonnen trappen, aarden plateaus, observatieposten en kleine bunkers waar soldaten rusten of gewonden verzorgd werden.  

Na afloop houden we onze picknick aan een tafel vlak naast de kronkelende rivier “de IJzer”. Een pleziervaartuig legt aan bij de nieuwe aanlegsteiger. De twee koppels komen de “dodengang” bezoeken. Dat dacht ik toch. Ze stevenen langs de dijk naar beneden, recht naar de overzijde van de straat, de kroeg in. De dorstige laven.

We rijden verder langs knppnt 74 naar Kaaskerke. Een deelgemeente van Diksmuide. We volgen nog steeds de rivier over het jaagpad. Er zijn tientallen luxe-jachten aangemeerd.  Aan de overzijde van de IJzer staan hoge luxeappartementen. Ze hebben een mooi uitzicht op de IJzertoren. We houden inmiddels halt bij een grote oude kapel. Een calvariemonument ter herinnering aan alle doden van de Eerste Wereldoorlog. Het werd ingehuldigd op 23 september 1928. Ooit werden naar deze plek bedevaarten georganiseerd. Alle tekst is in het Frans.  Twee metalen vleugelpoorten staan open. Een kleine foto van koningin Astrid staat op het altaar naast Moeder Maria met kind. Naast het altaar een hoge kandelaar zonder kaarsen. Plastieken bloemenkransen van de jaren stillekes vooraan. Verdorde bladeren van afgelopen herfst draaien door de wind in een kringetje.

Met de historische boodschap ‘Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus’ groet de IJzertoren ons al van in de verte, die we uiteraard bezoeken. Het is 13:10u. Voor een bezoek moeten we langs een nieuw betonnen complex lopen. Voor €8 p/p krijgen we een ticket. Het nieuwe ontmoetingscentrum heeft bronzen maquettes van de verschillende sites. Platen met brailleschrift voor de blinden en slechtzienden. Buiten stappen we over een geïmproviseerde hangbrug door een verwoest landschap. In een krater, gevuld met water, kwaken de kikkers tot een kanonschot klinkt. Water spuit omhoog. Sommige bezoekers slagen een gil, en grijpen de reling vast. Rechts liggen de resten van een gespan met het kadaver van een paard. Geen echt paard natuurlijk. Maar zo zag het landschap er wel uit tijdens de oorlog van ’14-‘18. Infoborden vertellen ons meer. We komen naast de parking op een reconstructie van een ondergrondse spoorbedding. Een info bord verschaft ons informatie over de projectielen die men gebruikte tijdens de Eerste Wereldoorlog: “De artillerie tijdens WOI schoot geen stenen of ijzeren bollen meer zoals vroeger.

 De projectielen waren cilindervormig maar droegen nog altijd de naam granaat. Die verwijst naar de granaatappel, een zaadrijke appelvormige vrucht. Een volledige granaat bestaat uit drie delen: de huls (ofwel het zakje) met de stuwlading kruit, de eigenlijke granaat as projectiel en daarin de ontstekingsbuis. Er zijn veel soorten granaten: springgranaten en granaatkartetsen, rookgranaten en gasgranaten, licht- en seingranaten, berichtgranaten… Ze krijgen vaak een naam volgens de doormeter van de loop waaruit ze geschoten worden (bijvoorbeeld 75mm, 10,5mm). Bij de Franstaligen en de Vlamingen wordt de naam obus gebruikt. Die komt van de Franse benaming van een houwitser. De artilleriegranaten die men nu nog vindt, worden vaak als bommen bestempeld. Nochtans is er een duidelijk onderscheid. De krachtterm ‘duizend bommen en granaten’ getuigt daarvan”.   

De hele site bestaat uit de heropgebouwde Pax-poort, restanten van de oude IJzertoren met crypte en de eigenlijke IJzertoren. In mei 1928 begint men aan de bouw van de eerste 52m hoge IJzertoren. Op 24 augustus 1930 wordt de toren ingewijd tijdens de elfde IJzerbedevaart. Eerst in ’36 wordt de toren en de crypte opengesteld voor het publiek. Tien jaar later, we schrijven 1946, word de IJzertoren door onbekenden in de nacht van 15 op 16 maart gedynamiteerd en volledig verwoest als reactie op de collaboratie van een groot deel van de Vlaamse beweging. Bovenop de ruïne wordt een groot “Heldenhuldekruis” opgericht. Onder het enorme witte kruis lezen we de tekst: “Hier liggen hun lijken als zaden in ’t zand. Hoop op de oogst o Vlaanderland”. Met de puinresten wordt achteraf de Paxpoort gebouwd en in 1950 ingehuldigd. De monumentale beelden worden gerecupereerd en op de hoeken van de poort aangebracht. Begin jaren ’50 besliste men een nieuwe IJzertoren te bouwen, naar het vorige model, maar de toren wordt 34m hoger, die in 1965 wordt ingehuldigd. De IJzerbedevaarten groeien uit tot massabijeenkomsten van Vlaamsgezinden.

Het pad naar de IJzertoren is in beton gegoten. Vooraan de tekst ‘Gemmenich 4 augustus 1914’. Links en rechts werden naamplaatjes ingemetst van een stad of dorp waar de Groote Oorlog heeft plaatsgevonden. Op de hoeken van het pad staan vier kunstwerken uit oud ijzer. Verroest materiaal van WOI werd samengeperst tot een vierkante kubus met, obussen, prikkeldraad, helmen… Een nieuwe site, de muur van herinnering, is nog in aanbouw. Hier komen alle namen op te staan van alle Belgische soldaten die sneuvelden tijdens WOI en WOII. Een infobord legt uit: “Drie doden. Het Belgische leger bleef sinds de lente van 1915 erg passief om zo weinig mogelijk manschappen te verliezen. Op 26 maart 1917 zette het voor het eerst sinds lang een infanteriecompagnie in voor een aanval op een Duitse loopgraaf bij Stampkot op het grondgebied van Steenstrate. Daarbij sneuvelden drie jongens die als vrijwilliger de oorlog waren ingestapt. Hun namen zijn: Edward en Frans Van Raemdonck en Amé Fiévez, twee Vlamingen en een Waal. Ze worden ter plekke in een voorlopig graf ter aarde besteld. Later wordt het stoffelijk overschot verzameld en in een gemeenschappelijke kist gelegd. Daardoor liggen ze nu in de crypte van de IJzertoren. Zij staan symbool voor de 42.252 gesneuvelde militairen die wij een naam willen geven op deze muur. Daarom zijn zij de eersten”. Tot zover de herdenkingsmuur.

Het kruis bovenaan de IJzertoren bevat het opschrift “AVV-VVK” en “Nooit meer oorlog”, in het Engels, het Frans en het Duits. In het gebouw is een museum ondergebracht van 22 verdiepingen. Langs automatische schuifdeuren treden we binnen. Rechts van ons een tekst op de muur: “Wat rest van het leven. Wat blijft van het land. Deze merkwaardige toren heeft de vorm van een reusachtige grafzerk en werd gebouwd ter herdenking van de Vlaamse soldaten die sneuvelden tijdens de Groote Oorlog. ‘Nooit meer oorlog’ is de vloek aan de oorlog die de toren in het landschap plaatst waarin zich van 1914 tot 1918 het Belgisch-Duits front uitstrekte. De tentoonstelling ‘Wat rest van het leven. Wat blijft van het land’ herleest de geschiedenis van de ‘Groote Oorlog’ en de IJzertoren. Wat rest van het leven’ toont de rampzalige impact van elke oorlog op ieders bestaan, maar ook: hoe het leven ondanks alles verder gaat. ‘Wat blijft van het land’ verwijst naar de littekens die de oorlog in deze velden trok maar stelt evenzeer vragen over nationale identiteit”.

Op het gelijkvloers worden we vriendelijk ontvangen door een jonge vrouw, die ons verteld hoe we moeten lopen. Met de lift naar het hoogste verdiep. Daarna met de trap naar beneden. Verdiep per verdiep langs half verlichte ruimtes die de rode draad vormt en de bezoeker meevoert langs foto’s en tekstuitleg verstrekt over WOI en uiteraard over de IJzertoren. Opzij van de lift bevindt zich een kapel met glasramen.

Met de lift reizen we in enkele seconden naar de 22^ste verdieping. Hier komen we in de panoramazaal met tegeltjes tegen de muur met de namen van de talrijke schenkers. Het Davidsfonds, de Vereniging van Oud-Strijders en de VTB… om enkele bekende te noemen. Boven onze hoofden hangt het tafereel van het frontlandschap in een cirkel dat geschilderd is door Pieter Vermeersch. Een paar trappen hoger kom je op een “balkon”. We staan in open lucht. De wind nemen we erbij. De zon komt zelfs de IJzertoren bekijken. We nemen mooie panoramische foto’s. De mensen beneden ons zijn talrijke mieren. Dan nemen we de trap naar de twintigste verdieping. Op elke etage is een ander thema van WOI aangebracht. We nemen de tijd om alles te zien. We slagen geen enkel verdiep over. Het ene verdiep is al wat interessanter dan het andere, maar we genieten. Voor zover je van de oorlog kan genieten dan. Op het 17^de gaat het om het leven als mollen onder de grond. Een verdiep lager over het Kerstbestand. Enzovoort. Ook de Tweede wereldoorlog komt aan de beurt vanaf het 10^de. De twee laatste etages gaat over de modder en de Dug-out. Op het gelijkvloers komen we in het auditorium met videofilm, museumwinkel en de broodnodige toiletten.

We wandelen naar de resten van de eerste IJzertoren. We dalen enkele trappen af tot de crypte. In de muren zijn nissen uitgespaard, waarin heldenhuldezerkjes staan. Pas in 1932 tijdens de 13de IJzerbedevaart werden de eerste IJzersymbolen in de crypte begraven. Hun heldenhuldezerken liggen op de grond. Enkele bekende namen: “Joe English, de gebroeders Van Raemdonck en Amé Fiévez. De originele klok (“Klok Nele”), die in de kruiskop van de IJzertoren hing en 1200kg woog, barstte tijdens het dynamiteren van de IJzertoren. Ze werd nadien overgebracht naar de crypte. Omwille van waterinfiltratie, barsten, scheuren, verzakte muren werd in overleg met Monumenten en Landschappen beslist de crypte grondig te restaureren. Op 2 juni 1997 werden de kisten van de IJzersymbolen naar de kapel in de toren overgebracht. De restauratie was ingrijpend, maar de restanten van de oude toren bleven zichtbaar en de steen van Merkem, de klok Nele, de eerste steen van de eerste toren, de naamstenen en de oorspronkelijke ingangsdeuren werden verwerkt in de nieuwe crypte. Op 18 augustus 2001 werden de kisten van de IJzersymbolen bijgeplaatst in de Crypte. Het wijden van de zerkjes gebeurde op de Bedevaart van 2001. Het is niet duidelijk hoeveel mensen er exact in de crypte begraven liggen.

Na ons bezoek is het 15:45u. We hebben amper 7km gereden. We hebben nog een eind te gaan. Ondertussen schijnt de zon. Als de wolken voor de zon schuiven zakt de temperatuur met enkele graden. Even terug oriënteren. We volgen nu route 49 tot voorbij de parking van de IJzertoren. Bij knppnt 49 moeten we naar rechts. Vanaf hier begint de “Frontzate”.

“Deze vroegere spoorlijn Diksmuide-Nieuwpoort, een aftakking van de lijn Gent-De Panne, is in 1868 aangelegd en deed dienst tot  in 1974”. 14km rijden we over de voormalige spoorwegbedding. Nu ligt de spoorweg links van ons een paar meter hoger. Een grindpad brengt ons naar knppnt 48. “Op de akkers en weiden aan de IJzer willen de manschappen van het Belgische leger midden oktober 1914 de Duitse troepen kost wat kost stoppen. De Duitse staf wilde namelijk de kanaalhavens Calais en Duinkerke veroveren om zo de aanvoer van geallieerde troepen en voorraden vanuit Engeland af te snijden. Als de tegenstander over de IJzer komt, wordt de spoorweg van groot belang”. Bij een picknicktafel houden we halt. Links van ons is het centrum van Kaaskerke. Een infobord verteld de geschiedenis van het dorp tijdens WOI. “Door de ligging op de frontlijn wordt Kaaskerke volledig verwoest en omgebouwd tot een groot loopgravencomplex, met aan de IJzer de beruchte Dodengang”. “In 1921 begint de eigenlijke wederopbouw, waarbij de dorpskom – om de onbewaakte spoorwegovergangen te vermijden – zo’n 250m verder heropgebouwd wordt. Na de kerk, de pastorie en de gemeenteschool ontwikkelt het dorp zich tot een typisch straatdorp”.

We rijden verder richting Nieuwpoort. De wind wakkert aan. We nemen een extra ondersteuning voor onze e-fietsen. Ook hier enorme velden met korenaren. Niet zo hoog als daarstraks. Dat heeft misschien iets te maken met de koude westenwind? “Heel wat schuilplaatsen, bunkers, monumenten, gedenktekens en oorlogsbegraafplaatsen langsheen de spoorlijn herinneren aan de bloedige ‘Slag aan de IJzer’ en vier jaar stellingenoorlog”. Verderop een rust en schuilplaats in de vorm van een kiosk. Hier drinken we de laatste druppels koffie uit ons thermos. Vanaf hier zien we nog steeds de IJzertoren. Het volgende dorp dat we passeren is Pervijze. Net voor knppnt 35. We moeten een drukke baan oversteken. Het voormalige treinstationnetje van Pervijze is een gerenoveerde woning. Het is slechts aan de dorpsnaam te zien dat het een station geweest is. “De treinsporen verdwenen eind zeventiger jaren en de Frontzate is nu een vredevol wandel- en fietspad”. “Het gebied bezit een heel eigen biotoop met karakteristieke planten zoals: pastinaak, vroegeling, koningskaars en sleutelbloem”. Soms grazen hier schapen en ze beklemtonen de rust die hier is weergekeerd. Van de voormalige bunkers die we te zien krijgen, zijn het enkel  brokstukken die tussen het hoge gras tevoorschijn komen. Tussen knppnt 35 en 22 is een landschapskunstwerk van 1914-1918 tentoongesteld. Het is een sobere herdenking aan de lokale oorlogsgebeurtenissen. 104 gelijkvormige betonblokken zijn in een wel bepaald ritme in het perceel gelegd. Deze blokken vormen getallen die verwijzen naar de begin- en einddatum van de Eerste Wereldoorlog. Na een tijdje kunnen we het ontcijferen. Vier augustus 1914 – 11 november 1918. Voorbij de voormalige “Booitshoeke Statie” houden we halt bij onze eerste bunker. Betonnen zandzakjes steken een eind boven het fietspad uit. Slechts aan de buitenzijde te bezichtigen. De ingang achteraan is zorgvuldig afgesloten. Een brug over een brede beek draagt het opschrift “Ramskapelleleed”. We naderen Ramskapelle. Langs onze weg vinden we brokstukken van wat ooit bunkers geweest zijn. Sommige bunkers zijn overwoekerd door onkruid. In de verte, omgeven door weiland, een grote bunker. Bij het voormalige stationnetje van Ramskapelle stoppen we voor enkele foto’s te maken. Enkele jaren geleden waren we hier ook. Sindsdien werd er het één en ander veranderd. Voor de muur van betonnen zandzakjes verwijst een bord naar het 14^de Linieregiment dat op deze plaats in oktober 1914 heldhaftig strijdt leverde voor de herovering van Ramskapelle. De ingang is afgesloten en een kunstwerk werd geplaatst van drie soldaten die zitten te kaarten. Een knipoog naar het Kerstbestand. In hun nabijheid staat een kerstboom. Een moment van vrede tussen Belgen en Duitsers.

Hier wijken we even af van onze route. We slaan linksaf en komen bij de begraafplaats van Ramskapelle. Achteraan staat een vlaggenstok waaraan de Belgische vlag wappert. Tussen de grafzerken groeien witte rozen. Hier rusten 632 gesneuvelde soldaten waarvan er meer dan 400 niet meer konden geïdentificeerd worden. In 1952 werd de laatste soldaat bijgezet. Bij het ploegen werden de stoffelijke resten van Louis Notaert teruggevonden in Stuivekenskerke.

Om 17:45u rijden we langs de spaarbekken Nieuwpoort binnen. We rijden naar het strand langs de houten voetgangersdijk. We volgen eerst route 67 en dan 82 langs de winkels met dure merkkleding. Via de jachthavenwijk rijden we voorbij luxeappartementen. We parkeren onze fietsen vlak bij het strand van Nieuwpoort-Bad. Er is bijna geen wind. Zeiljachten komen binnen gevaren langs de havengeul. De zeilen steken majestueus boven de kade uit. We wandelen langs het mulle strandzand tot aan het water. Het is afnemend tij. Rechts in de verte de rood witte vuurtoren. We zien veel verbrande mensen. Hun huid is roze rood gekleurd. Onze weerman had er gisteren nochtans voor gewaarschuwd. Insmeren en insmeren. De zon brandt. Wie niet horen wil moet voelen. Aan de horizon nog tientallen grote witte zeilboten. Het is vandaag een excellente dag geweest om te zeilen. Na enkele foto’s slenteren we terug naar de wandelboulevard. We willen iets eten voor we terug vertrekken. Op het verhoogd terras van hotel Sandeshoved is nog plaats. Tijdens onze maaltijd zien we een ex-collega voorbij wandelen met vrouw en kleinkind. Roepen helpt niet. Er is te veel lawaai. Erachteraan lopen is ook geen optie. Ik stuur thuis wel een mailtje. Na onze hoofdschotel van varkenshaasje, witloof en snijboontjes met aangepaste saus wachten we op ons dessert. Komt Ludo weer voorbij gewandeld. Deze keer hoort hij ons wel roepen. Spijtig dat we niet samen konden zitten. Onze tafel verlaten zonder betalen gaan ze niet graag hebben. We zien elkaar beslist weer.

Het is 20:30u als we met de fiets terug vertrekken. We moeten nog eind. Maar we hebben energie opgedaan en fietsen iets sneller. We volgen knppnt 08 door het centrum van Nieuwpoort. Richting het monument van Koning Albert I. Langs het kanaal Nieuwpoort-Diksmuide, vlak bij het sluizencomplex houden we nog even halt bij een gedenksteen van 1914-’18. Hier moet de schuilplaats gestaan hebben van de sluiswachters.   

Tussen knppnt 09 en 10 rijden we langs de grote spaarbekken. Een oord voor vissers en zonnekloppers. Rechts de kerk van Sint-Joris. Vanaf knppnt 10 loopt het mis. We stoppen nog bij het monument op de linkeroever langs de IJzer, vlakbij de Uniebrug. Hoog op de sokkel staat het beeld van een soldaat met de handen over het geweer. Het opschrift is in het Frans en herinnerd aan de deelname van het Belgische 7^de Linieregiment aan de Slag van de IJzer van 17 tot en met 23 oktober 1914. En de gevechten bij Lombardsijde op O4 november van datzelfde jaar. Het monument werd onthuld in 1932.

Als we de Uniebrug willen overrijden zien we nog een monument. Een muur gebouwd in hardsteen voor het 14^de Linieregiment. Links de Franse tekst. Rechts staat in het Nederlands te lezen: “Hier verdedigde het 14^de Linieregiment op 22, 23 en 24 oktober 1914 het laatste stukje vaderlandse bodem. 900 helden vergoten er hun bloed”. Ook dit monument herinnerd aan de deelname aan de Slag aan de IJzer.

We rijden de IJzer over en volgen knppnt 23. Voorbij een taveerne die te huur staat. Enkele jaren geleden hebben wij hier nog iets gedronken op het terras. We moeten op een brede baan verder rijden. Niet zonder gevaar. Het is niet druk. Tot hier toe konden we steeds apart op een fietspad rijden. Gescheiden van de baan. Ons Rina vindt dat het lang duurt voor we weer een bordje van ons knooppunt te zien krijgen. We stoppen en kijken op ons meegebracht plannetje. Ik zie dat we het water rechts van ons moeten hebben. Op dit moment is het water links van ons. We rijden in tegenovergestelde richting. We moeten terug. Weer een bordje gemist? Aan de Uniebrug zien we wat er gebeurt is. Bij de taveerne die te huur staat moesten we linksaf onder de brug door. Dat bordje hebben we gemist. We werden afgeleid door het etablissement. We rijden op het jaagpad van de IJzer. Het begint frisser te worden. We moeten onze jassen aandoen. De zon gaat langzaam onder. We halen het misschien nog voor het donker wordt.

Om 22:OOu zijn we terug bij de auto. Nog anderhalf uur rijden tot thuis. Tot schrijfs.

15-08-2014 om 21:38 geschreven door Luc Verschooten