|
 DE WITTE PAARDEKASTANJE
Schone castanjen, hoe blijde is uw groen,
vol sneeuwwitte keerskens gesteken;
ze blinken, ze bloeien, ze dansen, ze doen
hun' diennaar ootmoedig geweken
voor 't waaien van 't windtje
dat op en neêr,
voor 't waaien van 't windtje,
dat weg en dat weêr,
komt wandelende over uw takken gegaan,
noch stille en laat staan
geen een van uw wentelende bladeren!
Schone castanjen, hoe blijde is uw groen,
één zee is 't, vol zandgroene baren
Zo dichtte Guido Gezelle over de paardekastanje die nu overal in bloei staat.
Deze boom, al vinden we hem overal is geen inheemse boom. Reizigers uit Klein-Azië brachten hem rond 1600 in onze streken.
De plant heeft ook niets te maken met de eetbare of tamme kastanje. Die is van de beukenfamilie en de vruchten daarvan zijn eetbaar. Onze paardekastanje is niet eetbaar.
Ze zijn ongenietbaar voor de mens omdat ze veel looistof bevatten. Herten en schapen daarentegen lusten ze wel. . Maar ze zijn ook eetbaar voor geiten en varkens.
De glanzende bruine kastanje zitten in een stekelige groene bolster
Tijdens de winter zitten blad en bloem veilig in een kleverige knop. Kleverig opdat het water niet zou indringen .Binnenin de knop vinden we alles omgeven door een dons. Zo beschermt de plant zich tegen de koude.
Is de lente daar, dan ontvouwt de knop zich en verschijnen blad en bloem.
Het blad is samengesteld met vijf tot zeven dikke bladen die duidelijke nerven hebben.
De bloem vormt een rechtopstaande bloeiwijze die men kaarsen noemt.
Bovenstaande foto toont duidelijk hoe uit de viltige en kleverige knop het nieuwe blad en bloemenkaars groeien.
Tegenwoordig verliezen de witte paardekastanje nog voor het einde van de zomer hun bladeren. De kastanjemineermot is hiervan de oorzaak. Deze kleine mot legt haar eitjes tussen bladschijf en moes. Die larven die uitkomen voeden zich met het moes en de bladeren verdorren en vallen af. De plant zal nog wel trachten nieuwe bladeren te vormen maar dat is ten koste van veel energie en de boom zal uitgeput geraken. Ook een boom die op een zeer winderige plek staat verliest zijn bladeren voor het zomereind. En staat er dus kaal bij.
Ze kunnen ook oud worden, de oudste, nog levende bomen staan in Engeland en die zijn geplant in 1664.
De paardekastanje is een echte sierboom, want het hout is niet goed te gebruiken voor constructies of het maken van meubels. Dit komt o.a. doordat de stam vaak getordeerd is waardoor het moeilijk te bewerken is en ongeschikt is voor constructiehout. Dat is ook heel kenmerkend voor de boom en kun je in de straat ook bij veel bomen zien dat de stam getordeerd is. Zelfs als openhaardhout is het niet goed te gebruiken.
Het is vooral om zijn prachtige bloeiwijze dat hij parken en langs lanen geplant wordt. De boom die tot 35 m hoog kan worden vraagt wel een vochtige bodem en veel licht.
Naam
1. Hippos = ros, paard, castanum = kastanje. Waarschijnlijk vertaald uit het Turks van castanesi (paardekastanje). De zaden dienden o.a, als paardenvoer. De Turken gaven de vruchten aan hun merries te eten wanneer deze een veulen verwachtte. Maar ook zouden ze gebruikt zijn tegen de hoest van paarden.
2. Bekijkt men onderstaande foto dan ziet men een bladlitteken juist onder de knop.
Op die plaats stond een blad. Wanneer de boom ze verliest da,n blijft er een litteken achter. Dit heeft de vorm van een hoefijzer met 5 zwarte puntjes. Het zijn de spijkergaten in de hoef.
Is het hout niet veel waard toch werd de witte paardekastanje voor allerlei doeleinden gebruikt.
- Men bereidt er een shampoo van want de kastanjevrucht is zeer rijk aan saponine. Lanen die afgeboord zijn met de paardekastanje zijn in de herfst als het regent dikwijls bedekt met een schuimlaag.
- De bast wordt gebruikt als ontstekingsremmer en zijn werkzaam bij waterzucht en oedeem ook bij krampen, bloedsomloopstoornissen en sclerose brengt de plant soelaas.
- De kastanjevrucht wordt gebruikt als geneesmiddel bij spataderen en bloedingen. Hetzij als zalf hetzij als injectie.
- Kinderen verzamelen de kastanjes en knutselen er figuurtjes mee.
- Bij bladval in de herfst liggen dikke hopen op de grond. Het is dan heerlijk om te ravotten in die hopen en de bladeren te horen ritselen.
- Met drie bladstelen kan men een bril knutselen.
- Tijdens de oorlog werden de kastanjes gemalen en als veevoeder gebruikt en bakte men er brood van. Brood dat aan het mes bleef plakken en dat walgelijk was omwille van de bittere looistoffen. Maar men had niets anders.
norbert mosselmans 05/2010
INFO
Bomen en struiken Readers Digest
Fotos Internet
Gebruik Geneeskruiden
Gedicht Oud schoolboek
|
