De Sint-Antoniuskerk van Loonbeek (eigen foto)

Loonbeek wordt voor het eerst vermeld in 1177 als Lunebeke.  De naam komt van het Keltisch Lauhon = bossen en Baki=beek, dus beek in de bossen.

Sinds 1044 stond er een kapelletje van St Antonius Abt.  De plaats waar die kapel stond is geweten : ze bevond zich waar nu de sacristie van de kerk is.

De eerste bewoners zijn in Loonbeek rond 1245, na ontbossingen, aangekomen. In de archieven wordt melding gemaakt van een overeenkomst tussen pachters die zich in Loonbeek vestigden en de abdij van Park.  We kennen ook de namen van de pachters : Michael de Monte, Godfried Rophus en zijn zuster, Franco, Hendrik, Johannes en Steneldis.  Dit is een mooi voorbeeld van het prille begin van een gemeenschap dat later zal uitgroeien tot een dorp.  Telkens duiken er nieuwe gronden en novale tienden op.  Dit zijn heffingen veelal met kerkelijk karakter op de oogsten van nieuw gewonnen landerijen.  Maar er bestond in die tijd geen parochie en geen kerk,  alleen een kapelletje; de gelovigen waren ofwel afhankelijk van Huldenberg ofwel van Neerijse.

De huidige kerk is er pas in 1450 gekomen.  Ze werd opgetrokken in gotische stijl. Toen waren er in Loonbeek 38 bewoonde haardsteden.  In de jaren nadien daalde het aantal inwoners : tussen 1480 en 1496 stonden er een twintigtal woningen.

In 1500 verwierf Jan vander Vorst de heerlijkheid Loonbeek die in het bezit was van Wouter, de heer van Huldenberg.  Jan Vandervorst had als bijnaam Ghys en was rechtsgeleerde.  De naam Margijsbos is wellicht afkomstig van ‘menier Ghijs’ zoals de mensen hem pleegden te noemen. Hij was rechtsgeleerde en vanaf 1505 verkreeg hij de hoge justitie in Loonbeek, daardoor kon hij zware lijf- en doodstraffen laten voltrekken. Hij stierf op 15 mei 1509 en werd in de St.- Goedelekerk in Brussel begraven.

Andere leden van de familie lieten zich later onder de Sint-Antoniuskerk begraven.  De twee  prachtigste grafstenen, die je in de streek kan vinden, zijn van twee zonen, Jan (priester), Engelberg en diens echtgenote Anna Ophem en ze zijn nog te zien in de muren van het koor. Ze zijn een bewijs van de ‘splendeur’, de luister van de familie vander Vorst.

De kerk bleef eigendom van de familie vander Vorst tot na hun vertrek op het einde van de 18^e eeuw.  Ze fungeerde als slotkapel.  In 1763 brachten ze hun wapenschild in het koor aan.  Het is in stuc verwerkt en in rococostijl. 

Het koor met bovenaan het wapenschild van de familie vander Vorst. (eigen foto)

De kerkelijke situatie van Loonbeek was een apart verhaal.  In feite waren de parochianen aangewezen op Neerijse of Huldenberg maar ter plaatse hadden de inwoners de kapelaan van de familie vander Vorst.  Die kapelaan had een rente en hij moest iedere dag een mis lezen in de slotkapel.  Hij was zelfstandig en onafhankelijk van geestelijke oversten.  Dit leidde vaak tot ongenoegen van de pastoors van Neerijse maar ondanks alle betrachtingen van deze laatsten bleef de situatie in Loonbeek onveranderlijk tot 1873.

De huidige tribune was de woning van de kapelaan.  In 1984 werd een opening ontdekt en de aanwezigheid van restanten van een kleine open haard en een schoorsteenmantel.

Zo zag de kerk er voor 1945 uit. (foto KIK)

Inmiddels was graaf de Ribeaucourt eigenaar geworden van de heerlijkheid.  In dat jaar 1873 schonk hij het kerkgebouw aan de gemeente die een aanvraag indiende om als zelfstandige parochie erkend te worden (dus juist 150 jaar geleden). Op een vergadering op 10 december 1873 verzette de parochie Neerijse zich tegen deze aanvraag.  Desondanks verscheen 1 jaar later, op 30 december 1874, het koninklijk besluit dat de zelfstandigheid bevestigde en de eerste pastoor, eerwaarde heer Karel Van Gorp, werd benoemd in november 1875.  Het geschil tussen Neerijse en Loonbeek bleef nog een tijdje aanslepen.  Maar op een buitengewone zitting op 9 september 1877 besliste de kerkraad van Neerijse toch 12.000 fr. te geven aan de kerk van Loonbeek op voorwaarde dat Loonbeek zou afzien van alle eisen rond de eigendommen van de kerk van Neerijse. Dit werd door een koninklijk besluit van 18 juli 1878 goedgekeurd.

De vierledige stalle die in het koor stond werd in 1873 beschreven en dateerde uit de 16^e eeuw.

De vroegere preekstoel (foto KIK)

Rond 1900 was de kerk te klein geworden.  Pastoor Teodule Coven besliste ze groter te maken.  Ze kreeg twee traveeën bij aan de westkant.

Deze foto toont duidelijk aan dat de kerk met twee traveeën (die nog niet geschilderd zijn) vergroot werd. (foto KIK)

Midden januari wordt Sint-Antonius Abt gevierd. Zijn standbeeld dat in de kerk staat, gaat terug tot de 17^e eeuw.  Een reliek in een ostensorium van de 15^e eeuw wordt vereerd en tijdens de mis worden varkenskoppen voor het altaar gelegd.  Daarna trekt iedereen naar zaal Vandervorst en worden de koppen en bijkomende vleesstukken per opbod verkocht.

Inmiddels is de parochie Loonbeek 150 jaar geworden, een reden om met vieringen uit te pakken want in Loonbeek kon gefeest worden zoals het schilderij ‘Kermis in Loonbeek’ van Adrien Van de Putte het duidelijk bewijst.