HULDENBERG

De kerk en de vrijheidsboom (eigen foto)

Sint-Agatha-Rode moet in de vroege Middeleeuwen een onherbergzaam gebied geweest zijn van bossen en moeras. De graven van Leuven hebben het hout van het oord tussen Dijle en Lane laten rooien, vandaar de naam Rode.

Zij lieten een kapel bouwen toegewijd aan de Heilige Agatha. In die tijd waren zulke heiligen zeer in trek. Agatha van Catania was de dochter van een vooraanstaande Siciliaanse familie. Zij leefde in de derde eeuw na Christus. Zij werd vermoord onder keizer Decius. Haar borsten werden afgesneden maar een engel genas de wonden in haar cel. Zo wordt de heilige zeer vaak afgebeeld met een schaal waarop twee borsten liggen. Ze werd daarna gesleept over brandende kolen met scherven tot ze stierf. Zij wordt aangeroepen tegen borstziekten, kanker, pest en hongersnood. Zij is de beschermster van de klokkengieters, hoogovenwerkers, bakkers, juweliers en de beroepen die met vuur te maken hebben (bijvoorbeeld de brandweerlieden).

De heilige Agatha verwelkomt ons op de makelaar (makelaar = lat op de aanslag van dubbele deuren of vensters) van de buitenzijde van het portaal van de St-Agathakerk van onze deelgemeente. Ze draagt een schaal met twee borsten. Het houten beeld dateert uit 1913.

In de 2de helft van de dertiende eeuw werd begonnen met de bouw van de gotische kerk die haar huidig uitzicht kreeg in de 14e eeuw. Ze werd in witte zandsteen van Gobertange (een plaats in Waals-Brabant) gebouwd. Ze is een driebeukige gotische kerk met een ingebouwde westtoren. Een groot deel is in de vroeg gotische stijl opgetrokken. Het koor is in Brabantse gotiek. De robuuste westtoren bevindt zich tussen twee zijbeuken en dit is de reden waarom het bedehuis deel uitmaakt van het maasromaanse type omdat de toren in het westen staat zoals bij de kerk van Bertem. Maar ze staat wel op de grens van het schelderomaanse type, een grens die gevormd wordt door de Laan ; aan de overkant hebben kerken de toren(s) in het midden zoals in Neerijse en in Huldenberg. Naast de toren vinden we de doopkapel met een fraaie achthoekige doopvont.

Tijdens de recente restauratie werd de bevloering uitgenomen . Daardoor ontdekte men de plattegrond en de funderingen in ijzerzandsteen van een romaanse kerk van het jaar 1000. De gotische kerk was errond gebouwd.

(foto internet)

In de Middeleeuwen was de ingang van de kerk aan de zuidelijke kant; het vroegere portaal is nog zichtbaar. In 1760 werd in de westgevel een classicistisch portaal gemaakt dat nu de ingang van de kerk is.

In de 15^e en 16^e eeuw werden schilderingen aangebracht. Sommige zijn nog zichtbaar. Zo merken we er één met Sint-Sebastiaan in goede staat. Een ander uit de 17^e eeuw stelt het laatste oordeel voor.

Sint-Sebastiaan. Muurschildering in de kerk van Sint-Agatha-Rode (eigen foto).

Na het wegnemen van de preekstoel werd een prachtige muurschildering van Sint-Pieter op de eerste linker zuil van de middenbeuk ontdekt. Aan de overkant, op de eerste rechter zuil werd een andere minder duidelijke schildering blootgelegd ; het is quasi zeker dat het om Sint-Paulus gaat.

Sint-Pieter met in de rechter hand de sleutel. Zuilschildering in de kerk van Sint-Agatha-Rode (eigen foto).

In dezelfde eeuw werden glasramen geplaatst die tijdens de tweede wereldoorlog beschadigd werden. Het glasraam uit 1871 in de voorgevel van Jean-François Pluys werd bewaard. Het is een afbeelding van de Heilige Agatha. In de doopkapel is er een mooi glasraam dat mooi aansluit bij het doopritueel : het is een tweeluik dat links de erfzonde voorstelt (Adam en Eva worden uit het aardsparadijs verbannen) en de doop van Jezus-Christus door Johannes de Doper. De glasramen in het koor werden in 1940 vernietigd door de ontploffing van de brug over de Dijle. Zij werden in 1962 vervangen door 5 nieuwe. Het middelste stelt een tafereel van de Heilige Margareta van Alacope samen met het Heilige Hart voor. De vier andere tonen vier gebeurtenissen uit het leven van Sint-Agatha. Ze zijn een ontwerp van Jef Colruyt en een uitvoering van Frans David Crickx.

De marteling van de heilige Sint-Agatha. Glasraam in het koor van de kerk van Sint-Agatha-Rode. Werk van Jef Colruyt en Frans David Crickx (1962) (eigen foto).

De kerk van Sint-Agatha-Rode is tevens een prachtig retabel in gepolychromeerd hout rijk. Het dateert uit de jaren 1900-1910 en is van een onbekende beeldhouwer. Het versiert het altaar in de rechter zijbeuk en bestaat uit een dubbel luik. Twee gebeurtenissen van de marteldood van de heilige Sint-Agatha worden uitgebeeld : links Sint-Agatha wordt over brandende kolen gesleept , rechts worden haar borsten met ijzeren tangen afgerukt.

Het retabel (eigen fotos)

De kerk had vroeger al heel wat meegemaakt. In de 16de eeuw is ze afgebrand, vermoedelijk in 1578 door toedoen van de Geuzen. Eind 16de eeuw werd met de herstellingen begonnen. Tijdens de Franse overheersing bleef de kerk gespaard door de gewiekstheid van de toenmalige pastoor, maar werden wel de klokken door de Fransen weggehaald voor oorlogsdoeleinden. In 1802 werden er twee nieuwe klokken in de toren gehangen, gegoten door Andreas Ludovicus van den Gheyn een bekende klokkengieter. Eén ervan verdween tijdens wereldoorlog II maar werd daarna vervangen.

Op 3 juli 1979 werd de kerk en de omgeving geklasseerd en één jaar later was een dossier klaar voor renovatie dat onlangs werd uitgevoerd.

Dankzij de restauratiewerken zijn er archeologische vondsten gedaan. Zo is er ontdekt dat de voorgevel, de grote toren en enkele zijbeuken geen funderingen hadden. Ook werden twee graven blootgelegd.

In 1738 hing de Waalse horlogemaker Charles Alexandre Lion een Lion-uurwerk in de toren van de kerk. Hoewel zijn familie ook in enkele Leuvense kerken gewerkt heeft, is dit uurwerk in ons land een zeldzaamheid. Het uurwerk is bijna intact en functioneert zoals vroeger. Alleen het opwinden gebeurt nu elektrisch. Tandwielen zijn verbonden met een ankerrad met slinger. Daardoor draait een as die zowel het uurwerk op de toren van de kerk als het slagwerk van de klokken aandrijft.