De Sint-Jansbergsteenweg –Deel 1

De naam van de steenweg is duidelijk : hij leidt ons naar Sint-Jansberg, Mont-Saint-Jean, dichtbij Waterloo, richting Nijvel.  Dit is de oude Nijvelse baan die de vallei volgde en die Nijvel met Leuven verbond.

Wij beginnen onze ontdekkingstocht aan de ingang van het dorp, aan het kasteel.  Dit prachtig bouwwerk in Renaissancestijl was na 1500 de plaats waar de familie Vandervorst woonde.  We hebben ons laten wijsmaken dat Jan Vandervorst (er waren er 4 en wie van de 4 het is, is niet duidelijk) de bijnaam Geijs had.  Als mensen hem groetten zeiden ze Menier Geijs, vandaar de naam Margijs(bos), het bos van Menier Geijs.

Toen de familie Vandervorst al lang naar Duitsland verhuisd was, en haast geen wortels in Loonbeek meer had, werd het kasteel in het begin van de 19^e eeuw verkocht en begon de lijdensweg van dit gebouw.  Het ging door verschillende handen; het werd eigendom van graaf Florimond de Quarré, daarna van Prosper Christijn, graaf van Ribaucourt en gedeelten van het gebouw werden gesloopt.  Tijdens Wereldoorlog I werd het beroofd van zijn meubilair, maakte men er een pachthof waarin Vee en Treis woonden (Xavier Craps en Trees De Coster).

Nadien kende dit historische gebouw een zeer moeilijke periode.  Pei Vérke (Pierre Moeremans) ging er varkens kweken.  Hij reed met een oude camionnette Renault om zijn varkens op de markt te verkopen.  Zo verloor hij eens een deel van zijn vracht in de dreef.  Hij verzamelde ook de afval van verschillende kazernes.  Alles werd ter plaatse in ketels gekookt en klaargemaakt voor de varkens. Op een bepaald ogenblik werkte er een tiental man en het was wellicht de plaats in Loonbeek waar het meest bier van de tafel vloeide.  Driemaal werd de plaats door de varkenspest geteisterd tot de kwekerij ermee moest ophouden.  In 1966 werd graaf de Patoul eigenaar, in 1969 begon Mw. de Houtheim de restauratiewerken.  Nadien kocht de familie Vanderstraeten het goed en kwam erin wonen.

Aan de overkant van de IJse staat het fraaie gebouw van de vroegere watermolen, eigendom van de familie Vloebergs-Wijnants.

Hij was gedurende eeuwen een banmolen geweest.  De dorpelingen waren verplicht er hun graan te laten malen.  Op 1 oktober 1795 werd het molenbansysteem opgeheven en vervangen door een belasting op het gemaal.  Tot voor 50 jaar gingen er nog mensen naartoe met een kruiwagen of een karretje getrokken door een hond om hun graan tot bloem te laten malen, waarmee ze zelf konden bakken. 

Jom va Wannes (Guillaume Wijnants) was met zijn echtgenote Lowiske (Louiza Dillemans) de laatste molenaar.  In 1953 liet hij het rad afbreken en vervangen door een turbine.  Nadien werd het gebouw gerenoveerd en de molenaar ruimde de plaats voor zijn dochter, Maggy Wijnants.

Voordien was de eigenaar Fékke van de Muile (Felix Bosschaerts) getrouwd met Maria Steeno.   Toen zij stopten zijn ze naar Tervuren verhuisd.  Fékke had in 1934 het goed geërfd van zijn vader Pie Boske (Petrus Bosschaerts) uit Sint-Joris-Weert die al in 1901 erin kwam wonen. De waakhond van Pie, een Duitse scheper, die op dat ogenblik zeven jongen had, bracht ze één voor één naar Weert in zijn muil terug.

In het huis hoger woonden Maree van Pie Boske (Marie Bosschaerts) en Fille va Bèrta (Théophile Philips).  Nadien kwam Wis Jes.  Eén van haar drie zonen was Fons de Lapper (Alfons Philips), zo genoemd omdat hij veel dronk. Hij was smid van beroep en was ook gast bij Pei Vérke.

Daarnaast woonde de familie van Stoojl.  Jozef Vandenborre, bijgenaamd Zjèf va Stoojl huwde met  Zjulee Keek (Julie Vanderwegen) en verhuisde naar de kattenstraat ; zij hielden er een kippenkwekerij, vandaar de bijnaam.  Zij ging ook rond in de kerk voor het stoelgeld.

Hun drie kinderen droegen ook – hoe kan het anders - dezelfde bijnaam: Meree en Treis va Stoojl (Marie en Thérèse Vandenborre) waren ‘jonge dochters’ en Nakkje va Stoojl (Anna Vandenborre), ook ongehuwd, is jarenlang meid van Pastoor Van Berkel geweest.

Aan de overkant van de straat stond er na wereldoorlog II maar één huis, juist onder de kerk, dat van Bernaar (Bernard Wijnants).  Hij woonde er met zijn kinderen, Liza va Bernaar, Tist en Zjul va Bernaar.  Het werd daarna door Jozef Van Zeebroeck bewoond, die naar Brazilië uitweek.  Zij zoon huwde met de dochter van Poul va Zjulleke (Paul Weemaels) die tuinbouwschool gevolgd had.  Hij heeft er daarna een travo serren uitgebaat.

We komen bovenaan de helling en nemen de bocht naar rechts.  Op de hoek stond het café ‘Bij Kozze’.   Het café was een familiezaak want Kozze (Joannes Vanderlinden) en Mélneeke va Kozze (Mélanie De Keyser), baatten er reeds rond 1900 een ‘estaminet’ uit.

De zoon, Zjèf va Kozze (Jozef Vanderlinden), nam het café over; er was ook een zaal en een winkeltje.  Dit was het commercieel centrum van het dorp.  Hij was tevens kapper en speelde indien nodig taxichauffeur met een oude Citroën. Het belangrijkste moment van het jaar was de kermis.  De hele bevolking kwam er in de zaal en in het café samen.  Dan was er ook ‘konseër’ (< concert).  Ook na de vergaderingen op het rechtover gelegen gemeentehuis of na een begrafenis ging men ‘bij Kozze’ binnen.

Zjèf va Kozze (Jozef Vanderlinden) en Zjan va Kozze (Jeanne Remy)

voor het café en de winkel.

Merja va Kozze was de moeder van Zjan va Kozze (Jeanne Remy), de echtgenote van Zjèf va Kozze (Jozef Vanderlinden).  Ze was afkomstig van Brussel.  Ze kwam naar Loonbeek tijdens de oorlog omdat het in die periode moeilijk leven was in de hoofdstad en omdat Zjèf er alleen voor stond om de zaak te runnen.

Het huis werd door Poul va Maree va Dorre (Paul Endels) gekocht.  Maree va Dorre (Marie Philips) was de naam van de uitbaatster van een café verder en droeg eerder de bijnaam Meree va Deneeke.

Naast het café stond de beenhouwerij van Mô(ke) Pei (Raymond Decoster) die getrouwd was met Semon (Simonne Engels).  Lang ervoor, rond de eeuwwisseling woonde Miester Béllemans er.  Hij was hoofdonderwijzer in Loonbeek en ook gemeentesecretaris.  Zijn echtgenote was Marie Dehertogh, bijgenaamd Maree Béllemans.  Nadien kwamen Meree Kakke en haar echtgenoot René er wonen.

Eén van de gruwelijkste taferelen uit de Loonbeekse geschiedenis speelde zich in dit huis op 1 augustus 1954 af: Semon stak haar man na een ruzie met een slagersmes dood.  Hij kon nog naar het café lopen en overleed er.  Loonbeek stond toen op zijn kop.  De moord verdeelde het dorp in twee strekkingen, degenen die ‘pro Môke’ waren, en die die ‘pro Kozze’ waren. 

In een eerste fase waren het café en de beenhouwerij door een doorgang gescheiden.  Na wereldoorlog II werd de doorgang dichtgemetseld en de huizen met elkaar verbonden.

Naast de beenhouwerij stond het café ‘Bij Dorre’ of ‘Bij Meree van Dorre’ of ‘Bij Zjâ van Dorre’ want Zjâ (Jean Endels) was de zoon van Dorre (Isidore Endels) die getrouwd was met Seeke va Dorre (Félicie). 

Daarna begon het domein van ‘Blauwhof’.  Het Blauwhof van Loonbeek heeft door de eeuwen heen een belangrijke rol gespeeld in het dagelijks leven van het dorp en zijn inwoners.

Oorspronkelijk was het Blauwhof een grote hoeve die het centrum was van het economisch en politiek leven in Loonbeek.  Eeuwenlang hebben families pachters de boerderij bewoond en van daaruit de omliggende velden bewerkt.

In de 19e eeuw herbergde de hoeve gedurende jaren de burgemeester van de gemeente.  Jan François Stroobants (+ 15.7.1852), die gehuwd was met de dochter van Guillelmus Lamal, Maria-Theresia Lamal, had er zijn verblijfplaats.  Nadien kwam ridder de Wyels, die ervoor zorgde dat Loonbeek in 1874 een parochie werd.

In de 20^ste eeuw werd na ridder de Wyels het Blauwhof eigendom van Amand-Joseph Van Weyenbergh genaamd Van Wijnbèrg.  Hij kocht het goed in 1906. Eerst gebruikte hij de hoeve als tweede verblijfplaats.  In een tweede fase kwam hij er wonen en hij verbleef er tot zijn dood in 1933.  Na de dood van Amand-Joseph in 1933 erfde zijn enige dochter, Julie Van Weyenbergh (1880-1970), het gebouw en de tuinen.  Zij was kloosteroverste (priores) bij de zusters Ursulinen te Zaventem (zuster Marie de Sainte-Aurélie). 

Het Blauwhof bood tevens onderdak aan enkele Loonbekenaars.

Zo was Sjipper (Frans Van Essche) getrouwd met Zjuleeke va Sue (Julie Caeckelberghs) er lang pachter.

Dolf van Peites (Adolf Van Aerschot) getrouwd met Melnee va Pestèves (Mélanie Meeus) en Susse van den Étte (Franciscus Robeet) getrouwd met Rozaleeke van Pajk stonden in voor de tuin.

In de periode van de tweede wereldoorlog werd de Leuvense industrieel Donckers eigenaar.  Niet voor lang want in 1944 namen de zusters van de Heilige Harten (of picpussinnen) hun intrek in het domein ‘het Blauwhof’ en verbouwden het gebouw grondig.  De picpussinnen hebben bijna 20 jaar in Loonbeek verbleven. Jammer genoeg moeten wij vaststellen dat zij op architecturaal vlak een niet zo positieve erfenis achterlieten.

Rond 1950 bood een klein gebouw aan de straat onderdak aan Poeterke Stieën (Pater Vandensteen).  Daarna kwam de pastoor, den Trets (Prosper Truyts) er wonen.

In 1963 namen de Arme Klaren, afkomstig van de Marollen, hun intrek in de gebouwen.  Ze verbleven er 40 jaar en hebben in die periode, hoewel ze zeer afgescheiden leefden, een uitstekend contact met de plaatselijke bevolking gehad.  Het gebouw werd voor hen jaar na jaar te groot en toen de laatste drie zusters in 2003 naar Woluwe vertrokken hadden gemeentelijke diensten een deel van het gebouw reeds ingepalmd. 

---=oOo=---

Rechtover het café ‘Bij Kozze’ staat nog altijd het vroegere gemeentehuis.  In het gemeentehuis werden niet alleen de klassieke administratieve diensten verleend ; het was tevens de woonst van de hoofdonderwijzer: eerst woonde er Miester Luenbeik,  (Remy Loonbeek was zijn familienaam), daarna Miester Michils (Germanus Michiels), bijgenaamd De Witte. Zijn echtgenote, Madam van de Miester, haar voornaam was Jeanne, was een goed mens; zij zorgde voor het onderhoud van de klas. De kinderen hadden schrik van de meester omdat hij niet aarzelde slagen uit de delen met zijn lat of zijn regel.  Hij was ook duivenmelker, hobby die hij actief combineerde met het onderwijzerschap.  Hij had zijn klas in het gebouwtje achter het gemeentehuis. 

Hileër va Torre Kuel (Hilaire Verdoodt), onderwijzer van het 1^ste, 2^de en 3^de jaar, had daarentegen zijn klas in het gemeentehuis.  Hij woonde in Huldenberg en kwam naar Loonbeek met z’n ‘motcyclet’.

Juffrouw Lizét (Lisette Langsberg), kleuteronderwijzeres was de laatste bewoonster van het gemeentehuis.

In die tijd was de burgemeester Sjipper (Frans Van Essche) die eerst getrouwd was met Julie Caeckelbergs, daarna met Wiske (Louise Verboomen).  Nadien werd het Jef Craps afkomstig uit de Veeweide van Duisburg.  De gemeentesecretaris Leonaer was er drie halve dagen per week want hij oefende dezelfde functie uit in Rode en Ottenburg.  Geruchten deden de ronde dat het, als vrouw, niet aangewezen was alleen in de omgeving van de ‘Sekretoeres’ te vertoeven. 

Na het vertrek van de pastoor uit Loonbeek, verhuisden de gemeentediensten naar de pastorie die juist naast het gemeentehuis stond.

Verder naar Neerijse toe, stonden er quasi geen huizen.  Het eerste, op de hoek van de Kastanjekouter, was dat van Bèrte Floeët (Engelbert Fluyt) die in een eerste huwelijk getrouwd was met Mathilde Caeckelbergs (zij stierf in haar zevende kinderbed) en in een tweede met Wis Moeës (Louise De Keyser) afkomstig van Neerijse.  Deze laatste trouwde na de dood van haar echtgenoot met Pie Sélder (Pierre Thuriot), afkomstig van de molenweg (Klein-Waver).  Hij kreeg zijn bijnaam omdat hij, voordat hij in Loonbeek woonde, dagelijks met selder naar Tervuren met zijn fiets reed.  Hij was ook jarenlang schepen in Loonbeek.  De verhalen doen de ronde dat je die man onmogelijk zat kreeg. 

We verlaten eventjes de hoofdweg en gaan de Kastanjekouter in.  Hier stond in de 20^e eeuw de school van de Annonciaden waar kleuter- en basisonderwijs gegeven werd. Daarna werd het den Til bewoond en gehouden door Jean Rosier en Antoinette Trappeniers.  Op een bepaald ogenblik werd den Til in twee eigendommen gescheiden.

Rechtover den Til stond het huis van Wee va Sue (Louis Caeckelberghs) die getrouwd was met Zjelee va Wazje afkomstig van de Veeweide in Duisburg.  Hun zoon, Zjâ va Wee va Sue (Jean Caeckelberghs) huwde met Lucienne Socquet afkomstig van Ottenburg.

Iets hoger woonden Renei va Maree va Kakke (René Drijberg) en zijn echtgenote Marie Craps.

De villa van Van Wijnbèrg (Van Weyenbergh) kwam er na 1961. Maurice Van Weyenbergh, hoger kaderlid van de Union Minière, kwam terug uit Katanga. Hij liet de Hollestraat asfalteren op eigen kosten.

We keren terug naar de steenweg.  Op de andere hoek van de Kastanjekouter stond de boerderij van Frans Sjipper (Frans Van Essche), de burgemeester die driemaal trouwde: eerst met Julie Caeckelberghs, vervolgens met Wiske (Louise Verboomen), daarna met de Poolse Stormach.  Door de perikelen rond zijn huwelijk verkocht hij openbaar zijn huis aan de Familie Moreels en hij bouwde een klein huis ernaast waar ook zijn serren stonden.

Het huis verder was opnieuw een café met zaal ‘Bij Zjèfke van den Dikke’.  Zjèfke van den Dikke (Jozef Verhoeven) was vrijgezel en kreeg op bepaalde gelegenheden (bv. de kermis) veel mensen over de vloer.  Zjèfke hield zich met zijn zaak weinig bezig, hij liet dat over aan Fille Petes (Petes = purée) (Théophile Vandenplas) en zijn echtgenote Julia Trappeniers.  Zjèfke was daarentegen de rechter arm van de eigenaars van het Blauwhof.  Tijdens de oorlog was er een band gegroeid tussen Zjèfke en de familie Van Weyenbergh.  Zo had Zjèfke de eer om Moïse Tchombé, President van Katanga, persoonlijk in de villa van de Kastanjekouter te bedienen.  Zjèfke werd ooit door een auto aangereden toen hij met zijn fiets ’s avonds uit de richting Neerijse reed.

Het huis verder was opnieuw een café, bij ‘Jukke van den Boeës’ (Auguste Sterckx) en zijn echtgenote Maree va Jukke van den Boeës afkomstig van de Veeweide in Duisburg.

Fred Sterckx, zijn enige zoon, en Lisa Letellier woonden erbij in.  Jukke vloekte constant en was ervoor gekend.  Hij was witloofboer en kocht witloof ‘aan de laag’ voor leveranciers.  Het café was de plaats bij uitstek waar kon onderhandeld worden.

In het volgende huis woonde Wiske (Louise Verboomen) met Wee van den Boeës (Louis Sterckx), daarna in een tweede huwelijk met Sjipper.  Nadien kwam de zoon, Moris va Wiske (Maurice Sterckx) getrouwd met Maria Michiels er wonen.

Daarnaast woonden Zjul en Gabriél van de Smalle (Jules Schroeders en Gabriële Philips).

Dit is één van de huizen die gebouwd werden met ‘patattenbons’.  Nadat de Landbouwkas van de boerenbond in de jaren dertig over de kop ging, werden ‘patattenbons’ uitgeschreven die de slachtoffers van het failliet met prioriteit toelieten terug te bouwen. 

Zo komen we aan de Hollestraat.  Het klein schattig huisje op de hoek staat er reeds meer dan twee eeuwen. Het was bewoond door Talle va Jan Sus (Vital Philips) en zijn echtgenote Marie Philips.  Hun zoon Frans, bijgenaamd Den Rotte omdat hij zoveel dronk, kwam er ook wonen.  Marcel, een andere zoon bouwde ernaast, en ging er met zijn vrouw Marjét va Maree Kakke (Mariette Drijberg) wonen.  Het huisje werd aan Léo en Krista Van Den Wijngaerde-Storbrauck verkocht en zij restaureerden het met veel smaak.

In de hollestraat vond men, naast het huisje op de hoek, Tille van de Smalle (Mathilde Schroeders). Haar zoon, Den Bommer (Marcel Mommens) die 38 katten had, kwam er ook wonen. 

Iets hoger staat het huis van Kleike van den Dikke (Clément Verhoeven) die met de schaal in de kerk rondging.  Hij was hovenier en rookte altijd de pijp. Als hij van iemand een sigaar kreeg, brak hij hem en stak hem in zijn pijp.  Hij was getrouwd met Tanske (Hortense Peeters).  Zij hadden drie kinderen, Gerarda, Jules en Bertine.

Bovenaan aan het kruispunt naast de camping staan een drietal huizen.

Links hadden zich Zjèf va Kozze (Jozef Vanderlinden) en Jeanne Remy gevestigd.

Daarnaast staat het huis van Mersèl va Wee Koster (Marcel De Coster) en Nèlli va Kozze (Nelly Vanderlinden). Dirk De Coster, de zoon, heeft er zich met echtgenote Christine naast gevestigd.

Uit 'Bijnamen uit Groot-Huldenberg. JP Van Binnebeek - Y. De Volder. - 2012