Op basis van DNA- en ander onderzoek dat in de voorbije jaren en decennia gebeurde, gaan wetenschappers er van uit dat de Homo Sapiens 200.000 tot 300.000 jaar geleden ontstond in Afrika. Zo vonden ze er onder meer schedels die minstens 195.000 jaar oud waren. Ook andere vondsten bevestigen die conclusie.

Waar meer discussie over is, is het punt waarop de moderne mens besloot om Afrika te verlaten en uit te zwermen over de rest van de Aarde. De meeste wetenschappers legden zich aanvankelijk neer bij de theorie dat de massamigratie uit Afrika 60.000 jaar begon, maar de jongste jaren waren er ook wat ontdekkingen die op andere zaken leken te wijzen.

Zo werd in een grot in het noorden van Israël een kaakbeen gevonden dat ook 200.000 jaar oud zou zijn. In het zuiden van China werden dan weer van 100.000 jaar geleden daterende tanden gevonden. De Aboriginal-bevolking van Australië zou het land dan weer 65.000 jaar geleden bereikt hebben. Dat zou erop kunnen wijzen dat kleine groepen mensen Afrika al vroeger verlieten, bijvoorbeeld om te jagen.

Vingerkootje

Met andere woorden: de geschiedenis van de mensheid is een geschiedenis die geregeld herschreven wordt door wetenschappers. Amerikaanse onderzoekers zijn daar nu andermaal in geslaagd, dankzij een belangrijke vondst in Saudi-Arabië. Ze vonden er, diep in de Al-Nefud-woestijn, het vingerkootje van een vinger van 85.000 jaar oud die zonder enige twijfel menselijk is.

Opnieuw een deuk dus in de theorie dat de mens 60.000 jaar geleden Afrika pas verliet. De wetenschappers achter de vondst, van de Universiteit van Oxford, concluderen uit hun en het voorgaande onderzoek dat er niet zoiets was als een massamigratie uit Afrika. Het wegtrekken van de mensen was een proces dat in golven en in verschillende richtingen gebeurde, en dus niet zoals aangenomen werd enkel langs de kustlijnen.

“Het fossiel uit Al Wusta bewijst dat de moderne mens Arabië zeker 90.000 jaar geleden al bereikt heeft”, zegt professor en archeoloog Michael Petraglia van de Universiteit van Oxford bij Haaretz. “We zien de uitstroom uit Afrika van 60.000 jaar geleden als een van de vele die er geweest is. Er zijn dus zeker vroeger migraties geweest, die bovendien veel geografisch gespreider was dan aangenomen werd.”

Zeker menselijk

Het bot, een klein fossiel, is zeker van een mens. Dat zegt Petraglia, die door de vorm ervan weet dat het niet van een Neanderthaler was. “Gedetailleerde analyse heeft uitgewezen dat het vingerkootje van een Homo Sapiens was. We hebben dat uitvoerig bestudeerd en vergeleken met allerlei soorten van primaten.”

Woestijn

De Al-Nefud-woestijn beslaat een 290 kilometer lang en 225 kilometer breed gebied, met een oppervlakte van 103.600 vierkante kilometer. Het regent er hoogstens tweemaal per jaar, dus is het niet echt een goed gebied voor de mens om te leven. Vroeger was dat anders, zegt Petraglia. “Dat weten we dankzij satellietbeelden. Er was vroeger een netwerk van rivieren en we hebben er tot 10.000 oude meren geteld. Onze bezoeken aan die oude meren hebben aangetoond dat er ooit wel degelijk water in heeft gestaan en dat er leven was, zoals nijlpaarden, in die landschappen.” Ook de Sahara, vandaag de grootste woestijn ter wereld, was ooit groen.

Volgens de onderzoekers gebeurde de trek van mensen naar Arabië in periodes waarin er meren, rivieren en grasvelden waren. Ze volgden dan wellicht de dieren die er om die reden naartoe trokken, aldus Petraglia.

“Dit onderwerp blijft me fascineren. Nadat de Homo Sapiens Afrika verlaten had, is hij geconfronteerd geweest met heel wat andere ecologische situaties. Toen kregen ze ook te maken met seizoenen.”

De professor stelt zich nog één grote vraag: “Wat is er gebeurd met de mensen wanneer de woestijn opdroogde? Zijn ze er uitgestorven of massaal weggetrokken? Die vraag hopen we ooit te kunnen beantwoorden. We blijven zoeken.”

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20180410_03455487

Onderzoek naar ‘verdronken beschaving’ in Noordzee van start

Vissers halen met de regelmaat van de klok fossiel botmateriaal en prehistorische werktuigen boven uit de Noordzee. Dat toont aan dat er tijdens de ijstijden op die plek mensen woonden. Dat was mogelijk omdat de zeespiegel toen tientallen meters lager was en grote delen van wat nu de Noordzee is, gewoon land waren.

Onderzoekers van de universiteiten van Bradford en Gent gaan nu, in samenwerking met het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en met het onderzoeksschip Belgica, een poging ondernemen om de oude landschappen die nu onder de zeebodem liggen, alsnog in kaart te brengen. Het project zal naar schatting twee jaar duren en vindt plaats in nauwe samenwerking het Britse project ‘Lost Frontiers’. Plek van het onderzoek is de Bruine Bank, onderdeel van het zogenaamde verdronken ‘Doggerland’.

De eerste expeditie gaat op 10 april van start en duurt 10 dagen. In een eerste fase zullen wetenschappers met dieptescans en geofysische technieken tot diep onder de huidige zeebodem kijken, om zo oude landschappen te traceren en reconstrueren. In een tweede fase willen ze er doelgerichte boringen doen, op zoek naar resten van menselijke bewoning.

Tussen de vondsten die tot nu gedaan werden, ‘zit heel oud materiaal’, zegt Tine Missiaen van het VLIZ, ‘gedateerd in een zeer ruim tijdsframe tussen 700.000 en 20.000 jaar geleden’. Het gaat onder meer om 7.000 fragmenten van mammoetenbeenderen. ‘Meer recente beenderresten, waaronder zelfs menselijke botresten, dateren van net voor de stijging van de zeespiegel, op het einde van de laatste ijstijd, ergens tussen 10.000 en 8.000 jaar geleden.’

Missiaen legt ook uit dat er gescand zal worden ‘met verschillende frequenties’ en ‘tot diep onder de zeebodem, zodat we zowel het ondiepe als het diepe pakket bodem in één keer kunnen onderzoeken en we een gedetailleerd beeld krijgen van de verschillende fasen van de landschapsvorming.’

Terra incognita

‘In archeologische termen is Doggerland tot nu toe grotendeels terra incognita’, zegt Professor Vincent Gaffney van de universiteit van Bradford. ‘Het zou een grote doorbraak betekenen indien we een prehistorische nederzetting kunnen lokaliseren op de Bruine Bank.’

Er is eerder al verkennend onderzoek gedaan ten zuiden van de Bruine Bank. Dat onderzoek werd naderhand verder gedetailleerd door wetenschappers van de universiteit van Gent. ‘Zij vonden riviersystemen die op het einde van de laatste IJstijd de zuidelijke Noordzeevlakte vorm gaven’, weet Missiaen. ‘Op basis van die informatie konden ze een bepaald gebied ten westen van de Bruine Bank aanduiden waar mogelijk ooit een groot meer moet hebben gelegen. De oevers van dat meer zouden een geschikte locatie voor een nederzetting zijn geweest.’

De bevestiging van de locatie van een prehistorisch meer nabij de Bruine Bank, en de karakterisering van het daarmee geassocieerde riviersysteem, zou een omwenteling betekenen. Dat zegt Dr. David Garcia Moreno van de Gentse universiteit. ‘Een dergelijke ontdekking kan grote gevolgen hebben voor ons begrip van de evolutie van Noordwest-Europa sinds de laatste IJstijd.’

http://www.standaard.be/cnt/dmf20180410_03455521