De vondst werd aangekondigd door de Egyptische minister van Oudheidkunde Khaled Al-Anani. De Egyptische archeologen deden de ontdekking in de necropool Draa Aboul Naga, die bekendstaat om zijn oude graven en tempels, op de westelijke oever van de Nijl.

Het graf van de goudsmid Amenemhat, zijn vrouw en een van zijn zonen, dateert van de 18de dynastie (16de tot 11de eeuw voor Christus).  Aan de ingang van het graf stonden het standbeeld van de goudsmid en zijn vrouw, gezeten op een stoel. Tussen hen in hing een portret van hun zoon. In een zaal vonden de archeologen diverse mummies, nog standbeelden en maskers.

Een gang voerde de archeologen verder in het graf, waar ze in een tweede zaal de mummies aantroffen van een vrouw en haar twee kinderen. Eerder dit jaar hadden archeologen in Luxor nog een graftombe ontdekt van een rechter en Zweedse archeologen vonden 12 begraafplaatsen die bijna 3.500 jaar oud zijn.

De Egyptische autoriteiten hopen dat de vondsten het aantal toeristen weer kan doen toenemen. Het toerisme heeft zware klappen gekregen na de val van president Moebarak en een aantal terreuraanslagen.

De hominini zijn een geslachtengroep of "tribus" in de orde van de primaten - de mensapen, de apen en de halfapen. Tot de homininen behoren drie nog levende soorten, de mens, de chimpansee en de bonobo, en verschillende soorten uitgestorven voorouders of uitgestorven zijtakken van de mens die ontstaan zijn na de evolutionaire splitsing tussen de mens en de chimpansee. Het gaat dan om verschillende soorten Ardipithecus, Australopithecus en uitgestorven soort Homo, zoals de Homo neanderthalensis.

De vroegste stadia van de evolutie van de homininen zijn nog erg onduidelijk. Onze soort splitste zich af van onze naaste nog levende verwant, de chimpansee, tussen 7 en 13 miljoen jaar geleden. De oudste fossielen van homininen waarover geen twijfel bestaat, werden gevonden in het oosten van Afrika en zijn zo'n 4 miljoen jaar oud. Er zijn wel een aantal oudere fossielen die mogelijk van homininen zijn, en die zijn zo'n 6 tot 7 miljoen jaar oud. Daartoe behoren Orrorin uit Kenia en Sahelanthropus uit Tsjaad, vindplaatsen die zo'n 2.500 kilometer uit elkaar liggen.

De  voetafdrukken die ontdekt werden door Gerard Gierlinski van het Poolse Onderzoeksinstituut in Warschau, liggen nog eens 2.500 kilometer verder van Tsjaad, op het kleine Griekse eiland Trachilos in de buurt van Kreta. 

Gierlinski vormde een team met een aantal collega's, onder wie Per Ahlberg van de Universiteit van Uppsala in Zweden, om de afdrukken te analyseren. Het team vond minstens twee afzonderlijke sporen van afdrukken, die allebei blijkbaar gemaakt werden door een wezen dat rechtop liep op twee benen.

(lees voort onder de foto)

Twee reeksen voetsporen, met details in (b) en (c). R en L staat voor linker en rechter voetafdrukken.  (Foto: Gierlinski et al. in Proceedings of the Geologists' Association)

De vorm van de afdrukken vertoont gelijkenissen met de voeten van hominini.

Het meest opvallende is dat ze duidelijk achtergelaten werden door een dier dat op de zolen van zijn voeten liep, zoals hominini doen, en niet enkel op de tenen.

De afdruk toont ook dat het wezen dat de voetsporen maakte, vijf tenen had, en dat de grote teen uitzonderlijk goed ontwikkeld was, een ander kenmerk van de hominini. En er is geen spoor van klauwen te zien, wat overeenkomt met het feit dat hominini teennagels hadden in plaats van klauwen.

Verrassend is echter dat fossiele en geologische aanwijzingen aantonen dat de voetafdrukken 5,7 miljoen jaar oud zijn. Men neemt doorgaans aan dat de hominini 1,7 miljoen jaar geleden Afrika verlaten hebben, en dat betekent dus dat de voetafdrukken zo'n 4 miljoen jaar ouder zijn.  

"Het zijn bijna zonder twijfel echte voetafdrukken van een dier dat op twee voeten liep", zei Robin Crompton van de University of Liverpool aan "New Scientist". Crompton was niet betrokken bij de studie van de voetafdrukken van Trachilos, maar hij heeft andere voetafdrukken van hominini geanalyseerd.

Van welk tweevoetig dier dan wel precies, dat is nog onduidelijk.

(lees voort onder de foto)

Drie goed bewaarde voetafdrukken als foto (links), als laser scan van het oppervlak (midden), en als laser scan met interpretatie (rechts). (a) werd gemaakt door een linkervoet, (b) en (c) door een rechtervoet. 1-5 duidt de tenen aan, ba staat voor indruk van de bal van de voet en he voor de indruk van de hiel. De schaalbalk is 5 cm. (Foto: Gierlinksi et al. in Proceedings of teh Geologists' Association)

De oudste fossielen van voeten van hominini die we hebben, behoren tot de 4,4 miljoen jaar oude Ardipithecus ramidus. Maar Ardipithecus had een opponeerbare grote teen - die zoals onze duim tegenover de andere vingers, of in dit geval tenen, geplaatst kan worden -, en dat zou een duidelijk herkenbaar patroon achtergelaten hebben in de voetafdruk. Datgene wat het spoor in Trachilos heeft gemaakt, wat het ook was, hield alle vijf de tenen parallel.

"Er is iets enigszins gek aan de hand met de grote teen", zei Ahlberg aan "New Scientist". "Zijn positie en vorm gelijken heel erg op die van een moderne mens, maar hij lijkt meer mobiel te zijn", een beetje zoals de opponeerbare duim van een chimpansee.

David Begun van de University of Toronto in Canada heeft zich ook al vragen gesteld over deze kwestie. "Het is theoretisch mogelijk dat Ardipithecus zijn spieren kon gebruiken om zijn grote teen op een lijn te wringen met de rest van de voet, en zo een meer modern uitziende voetafdruk af te leveren", zo zei hij.

Een andere mogelijkheid is dat de afdrukken toebehoren aan een aap, die niet verwant is aan de hominini, maar die ook geëvolueerd is naar rechtop lopen, minstens voor een deel van de tijd. Zowel Crompton als Begun wijzen erop dat moderne gorilla's voetafdrukken produceren die veel meer gelijken op die van mensen dan de afdrukken van chimpansees, en misschien heeft een andere aap die een verre verwant is, gelijkaardige voeten ontwikkeld 5,7 miljoen jaar geleden.

(lees voort onder de foto)

Wereldbol met de locatie van de vindplaatsen van de voetafdrukken van Trachilos en Laetoli, en van soorten uit het Mioceen (23 tot 5,333 miljoen jaar geleden), die in de recente literatuur geïnterpreteerd worden als hominini. De letters P geven gebieden weer waar fossielen gevonden zijn van hominini uit het Plioceen (5,333 - 2,58 miljoen jaar geleden). (Illustratie: Gierlinski et al. in Proceedings of the Geologists' Association)

De bekendmaking van de ontdekking van de voetafdrukken  komt enkele maanden nadat Begun en zijn collega's aanwijzingen naar voren gebracht hadden dat Graecopithecus, een uitgestorven aap uit rotsen van 7,2 miljoen jaar oud in Oost-Europa, waarover voor de rest weinig bekend is, misschien wel een hominine geweest zou kunnen zijn.

Die suggestie bleek erg controversieel, en sommige vooraanstaande onderzoekers kraakten het idee volkomen af dat vroege hominini buiten Afrika zouden geleefd kunnen hebben. "Er zijn mensen die het idee eenvoudigweg van tafel vegen omdat ze denken dat het gewoon niet mogelijk is", zei Begun aan "New Scientist". "Maar het wordt algemeen aangenomen dat wat de fauna van de Afrikaanse savanne is geworden - giraffen, antilopen, neushoorns -, dat die soorten in het zuiden van de Balkan leefden en van daar naar Afrika gemigreerd zijn."

In principe, zo zegt Begun, kunnen de hominini ook ontstaan zijn in het oosten van Europa en van daar naar het zuiden getrokken zijn, samen met de andere soorten. "Dat wil niet zeggen dat het waar is - maar het is zeker wel aannemelijk."

Zelfs alleen al het idee bediscussiëren in formele academische studies bleek moeilijk, zo zegt hij. Het duurde maanden voor Begun een tijdschrift vond dat bereid was het onderzoek naar Graecopithecus te publiceren, ook al waren de studies geschreven door onderzoekers met een goede reputatie. En Ahlberg zei dat het even moeilijk bleek de studie over de voetafdrukken van Trachilos gepubliceerd te krijgen. De studie is uiteindelijk verschenen in de Proceedings of the Geologists' Association.