Wat ligt er achter het graf van Toetanchamon?

12 AUGUSTUS 2015 | Van onze redactrice Inge Schelstraete

Volgens een Britse archeoloog heeft het graf van Toetanchamon nog lang niet al zijn geheimen prijsgegeven. Nicholas Reeves, die onder meer verbonden is aan het Metropolitan Museum in New York, denkt dat er twee nog niet ontdekte ruimtes achter het graf liggen. Een daarvan zou het graf kunnen zijn van koningin Nefertiti, de stiefmoeder van de jonge farao.

Op 3D-scans zijn onder de muurschilderingen de contouren te zien van een kleine deur in de achterste muur van de grafkamer en een deur in de rechtermuur die groot genoeg is om een gang te verbergen. Zo’n gang leidt naar een graf, denkt Reeves. Het pleister op de muur is ouder dan op de andere muren, en beschilderd met religieuze scènes die een rituele bescherming moeten bieden. Dat wijst op een belangrijke gast achter de gesloten deur. ‘Er is maar één koninklijke vrouw uit de achttiende dynastie die met zoveel egards werd behandeld, en dat is Nefertiti.’

Toetanchamon regeerde vermoedelijk van 1333 tot 1323 voor Christus. Hij was de zoon van farao Achnaton, die de Egyptische goden verving door de ene zonnegod Aton en de hoofdstad van Thebe (het huidige Luxor) verplaatste naar Amarna, onpopulaire maatregelen die de jonge farao na zijn dood moest afschaffen.

Nefertiti, bekend van de buste in het Neues Museum in Berlijn, was Achnatons koningin. Maar DNA-onderzoek wees een paar jaar geleden uit dat een niet bij naam gekende concubine de moeder van Toetanchamon was, en dat is waarschijnlijk niet Nefertiti. Haar graf is nooit gevonden; waarschijnlijk werd ze in Amarna begraven, maar de kans bestaat dat haar mummie later naar de Vallei der Koningen werd overgebracht.

Professor Harco Willems van de K.U. Leuven doet de publicatie van Reeves niet meteen af als wishful thinking. ‘Hij heeft gedetailleerde zwart-witscans die de muren in reliëf weergeven. Als je oog niet meer wordt afgeleid door de mooie schilderingen, zie je vage contouren en texturen die dichtgemaakte en bepleisterde deuropeningen kunnen zijn. Dat procedé is bekend uit andere graven. Maar of ze nu meteen naar een kolossaal graf leiden, is voor de muziek uit lopen. Ik ken geen koninklijke tomben waar je via een grafkamer naar de andere loopt.’

De wachtkamer van Nefertiti

Het zouden gewoon bergruimtes kunnen zijn: ‘Normaal gesproken zijn er vier in een graftombe. Toetanchamon heeft er een. Met de twee nieuwe kamers zou je er drie hebben, dat klopt meer voor een koninklijk graf.’ Dat Toetanchamons graf klein is, betekent ook niet dat het de wachtkamer van een groter graf was, zegt Willems. ‘Hij is jong gestorven en heeft niet de tijd gehad een fiks graf aan te leggen. Hij leefde ook in een woelige periode; er zijn nog wel meer kleine graven uit de entourage van zijn familie.’

Dat Toetanchamons bekende dodenmasker gaatjes in de oren heeft, betekent niet dat het masker voor Nefertiti is gemaakt. ‘Je ziet in die periode vaak oorsieraden bij mannen. Toetanchamons grafgiften zien er allemaal mooi uit, maar het is eigenlijk een zootje van bij elkaar geraapte voorwerpen van verschillende mensen, vaak dames aan het hof.’

Willems en zijn team zijn actief geweest in Amarna, waar ze onder meer de steengroeven in kaart brachten die nodig waren om op vijftien jaar een nieuwe hoofdstad te bouwen. Hoopt hij niet stiekem dat Nefertiti’s graf daar wordt gevonden?

‘We hebben daar wel wat dingen uit die tijd gevonden, onder meer een inscriptie die bewees dat Nefertiti minstens vier jaar langer met Achnaton heeft geregeerd dan tot dan werd aangenomen. Maar er is veel dat we nog niet over haar weten: elke opheldering is welkom.’
http://www.standaard.be/cnt/DMF20150811_01814589?pid=4948241

‘Geheime deur leidt naar graf Nefertiti’

Wetenschappers vermoeden dat ze een geheime deur ontdekt hebben in de grafkamer van de Egyptische farao Toetanchamon. Achter die deur zou mogelijk het graf van Nefertiti liggen, de moeder van Toetanchamon.

‘De deur leidt naar het ongeopende graf van de oorspronkelijke eigenaar van het graf, Nefertiti’, denkt Nicholas Reeves van de universiteit van Arizona.

Reeves ontdekte op 3D-scans van de grafkamer reliëfverschillen in het pleisterwerk op de muren, die er volgens hem op wijzen dat daaronder twee dichtgemetselde deuren schuilen. Zijn hypothese is dat de ene deur naar een opslagplaats leidt (zie foto), en de andere naar de tombe van Nefertiti, die de oorspronkelijke eigenaar van de graftombe zou zijn geweest.

Zijn vermoeden wordt versterkt doordat de grafkamer van Toetanchamon rechts van de toegangstunnel ligt. Dat is eerder gebruikelijk bij koninginnen dan bij farao’s. Het zou ook verklaren waarom de grafkamer van Toetanchamon zo klein is. Dat stelt wetenschappers al voor vragen sinds de ontdekking van de tombe in 1922.

Achter deze muur (ter hoogte van de man met de luipaardvacht) vermoedt Reeves de deur:

Er zijn nog andere elementen die de theorie van Reeves ondersteunen. Eerder werd al bewezen dat de inrichting van de grafkamer van Toetanchamon op een ander moment gebeurde dan de kamer werd gebouwd. De voorwerpen die hij meekreeg in zijn graf, lijken bovendien tweedehands en haastig geplaatst. Zelfs zijn beroemde masker heeft oren met gaatjes in, wat typische vrouwelijk is. Reeves stelt dat Toetanchamon gewoon de overschotjes van Nefertiti kreeg.

‘Al die aanwijzingen op zich bewijzen niets, maar als je het allemaal samen legt, kan je mijn conclusie moeilijk negeren’, zegt Reeves. ‘Als ik fout ben, ben ik fout. Maar als ik juist ben, is dit de grootste archeologische ontdekking ooit.’

‘Dit ziet er ernstig uit’

‘Dit ziet er een ernstige ontdekking uit’, zegt professor Egyptologie Harco Willems van de KU Leuven. ‘Reeves is een bekend en gerespecteerd onderzoeker. Dat is niet iemand die zomaar iets verzint.’

Of het ook echt de grootste archeologische ontdekking ooit wordt, nuanceert Willems. ‘Dat klinkt eerder als Amerikaanse pr. Maar als er iets achter de muur zit, wordt het bijzonder spannend. Zeker als je denkt aan de kwaliteit van de vondsten in de kamer van Toetanchamon.’

Twee nieuwe ruimtes kunnen best denkt Willems. ‘Andere koningsgraven hebben meestal vier zijkamers. Bij Toetanchamon is tot nu toe één zijkamer ontdekt, het is dus goed mogelijk dat we nu op twee nieuwe kamers stoten. Maar het is niet omdat er een kamer is, dat er ook een graf zal zijn. En als er een graf is, is het ook nog niet zeker dat het echt dat van Nefertiti is.’

Willems wacht in spanning af welk vervolg dit krijgt. ‘Het beste lijkt me nu om een internationale commissie samen te stellen die bekijkt hoe dit onderzocht kan worden. Met een bodemradar of echotechnieken kan je op zoek gaan naar achterliggende holtes, zonder dat je de grafkamer zou moeten schenden. Voor een onderzoek met zulk prestige, moet je ook zonder al te veel problemen de financiën bijeen kunnen krijgen.’

‘De mooie is gekomen’

Nefertiti was de vrouw van farao Achnaton, en leefde in de 14de eeuw voor Christus, tijdens de 18de Dynastie van Egypte.

Aan Nefertiti (de naam betekent ‘De mooie is gekomen’) wordt een legendarische schoonheid toegeschreven. Ze is bekend door een goed bewaarde buste die in het Neues Museum in Berlijn staat.

Eerder werden al twee mummies gevonden die aan haar werden toegewezen, maar die theorieën werden na DNA-testen ontkracht.

http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20150811_01813598