"Daarna trok de aanvoerder van de lijfwacht, Nebuzaradan, Jeruzalem binnen. Hij stak de tempel van de Heer en het koninklijk paleis in brand en ook alle huizen van de belangrijke mensen van Jeruzalem. En hij liet zijn leger de muren van Jeruzalem afbreken." Zo beschrijft de Bijbel in het boek Jeremia de verwoesting van Jeruzalem door de Babyloniërs onder leiding van hun koning Nebukadnezar II in 586 voor Christus.

Uit opgravingen in de zogenoemde Stad van David in het oosten van Jeruzalem blijkt nu dat die verwoesting niet enkel een verhaal in het Oude Testament is, maar ook echt is gebeurd. Aan de oostzijde van de site uit de oudheid hebben archeologen van de Israel Antiquities Authority sporen van vernieling ontdekt die zowat 2.600 jaar geleden plaatsvond, simultaan met het verhaal in de Bijbel.

(Lees voort onder video)

Concreet hebben de archeologen kamers gevonden die met as zijn bedekt. Ze vonden ook hopen stukgeslagen keramiek die zegels draagt die typisch zijn voor het einde van de zogenoemde "eerstetempelperiode" in Jeruzalem, het tijdsvak dat een einde kende met de Babylonische verwoesting. De zegels waren destijds een instrument voor het bijhouden van de administratie.

Daarnaast heeft de opgraving ook verkoolde resten van hout, druivenpitten, visschubben en vissengraten opgeleverd. De Israel Antiquities Authority zal die samen met wetenschappers van het Weizmann Institute aan een koolstofdatering onderwerpen, zo weet The Times of Israel.

Uit de opgraving blijkt voorts dat de verwoesting snel en hevig moet zijn geweest, maar ook dat niet alle gebouwen destijds zijn platgebrand. "We vermoeden dat sommige gebouwen zijn vernield en dat andere waren verlaten en onaangeroerd zijn gebleven", zegt archeoloog Joe Uziel. Opvallend is ook dat de sporen en de gebouwen die nu zijn gevonden zich vermoedelijk buiten de stadsmuren van Jeruzalem bevonden tijdens de "eerstetempelperiode". Dit doet de vraag rijzen of de stad destijds groter was dan gedacht.

Wie eigenaar van een kat is, heeft mogelijk een stukje Egypte in huis. Uit een studie die maandag in Nature Ecology and Evolution verschijnt, blijkt dat een groot deel van de hedendaagse huiskatten afstamt van een groep gedomesticeerde katten die rond 500 voor Christus in het land van de farao's leefde.

Vast staat dat 10.000 jaar geleden al gedomesticeerde katten in de Levant leefden, de zogenoemde vruchtbare sikkel. Van daaruit verspreidden de dieren zich over de rest van de oude wereld. Zo waren gedomesticeerde katten 6.000 jaar geleden in de Balkan terug te vinden.

Toch was het pas bij een tweede kolonisatiegolf dat katten de wereld echt veroverden. Die golf vond veel later plaats tijdens de Ptolemaïsche en Romeinse periode. Rond 300 voor Christus raakten katten toen vanuit Egypte over de rest van de wereld verspreid. Blijkbaar zijn het die katten die vandaag nog grotendeels voortleven in de hedendaagse huiskatten.

"De huiskat deed het in Egypte erg goed", zegt Wim Van Neer van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in Brussel die samen met Claudio Ottoni van het Centrum voor Archeologische Wetenschappen van de KU Leuven aan het onderzoek meewerkte.

"Het zou kunnen dat ze daar, net als in het Oude Nabije Oosten, ter plekke is gedomesticeerd uit de lokale wilde katten. Maar het is ook mogelijk dat ze in Egypte huiskatten uit de Levant hebben geïmporteerd of dat ze zijn meegekomen als scheepskatten uit dezelfde regio. In die tijd waren katten al ingeburgerd als noodzakelijke bewoners van vrachtschepen."

Katten waren erg in de mode in het oude Egypte, al van voor de faraonische tijd. Op verschillende plaatsen werden katten begraven met hun eigenaars. Zo zijn in Hierakonpolis zes katten in een graf aangetroffen dat dateert van 3.700 voor Christus.

De katten raakten tijdens de Grieks-Romeinse tijd verder verspreid over Europa en het Euraziatisch continent, via de Romeinse kolonisatie. Er werd zelfs Egyptisch katten-DNA gevonden in een kat uit de vikinghaven van Ralswiek, in het noorden van Duitsland.

Alle vroege katten hadden een streepjespatroon, zoals hun wilde voorouder. Pas in de middeleeuwen duiken de eerste katten met een vlekkenpatroon op.

Onze huiskatten stammen met zekerheid niet af van onze eigen inheemse wilde katten (Felis silvestris silvestris). Die zijn erg schuw, laten zich niet benaderen, ook niet met voedsel, en mijden contact met mensen. Wel is er in de loop van de tijd vermenging geweest van huiskatten met de wilde kat. Tijdens de tijd van de grote ontdekkingsreizen werden de huiskatten verder meegevoerd tot in de nieuwe wereld.

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.3005925

Hij is de ultieme homo universalis: Leonardo da Vinci, de Florentijnse kunstenaar, architect, uitvinder en nog zo veel meer uit de 15e eeuw die zowat in zijn eentje de Italiaanse renaissance belichaamt. Zijn leven en werk is dan wel uitvoerig onderzocht en beschreven, wie zijn moeder was en waar ze vandaan kwam, was tot nu toe grotendeels een mysterie. Enkel haar naam was bekend: Caterina.

Bijna zes eeuwen later heeft de Britse professor en kunsthistoricus Martin Kemp haar identiteit eindelijk achterhaald. Hij beweert dat de moeder van Da Vinci ene Caterina di Meo Lippi was. Zij was een arm en kwetsbaar weeskind van amper 15 toen een advocaat van 25 haar verleidde en een zoon bij haar verwekte.

Kemp baseert zijn bevindingen op tal van belastingaangiftes uit de 15e eeuw die in de archieven van Vinci en Firenze steken. "Toscane had al vroeg een belastingsysteem dat rekening hield met de waarde van eigendommen", vertelt hij aan The Guardian. "Dit is vandaag een fantastisch archief omdat iedereen belastingaangiftes moest doen. Uiteraard beweerde iedereen straatarm te zijn, maar inspecteurs voerden controles uit."

De inspecteurs gingen ook langs in Vinci. Het is dankzij hun verslagen dat Kemp meer over Caterina is te weten gekomen. Zo blijkt dat haar vader een nietsnut was die enkel een bouwvallig huis bezat. Toen Caterina nog jong was, ging hij ervandoor en stierf hij.

Caterina bleef alleen achter met een jongere stiefbroer Papo. Haar grootmoeder stierf kort voor 1451. Niet veel later ontmoette ze Ser Piero da Vinci, een ambitieuze advocaat van 25 die in Firenze werkte. Uit de documenten blijkt dat hij in juli 1451 vakantie nam, precies rond de tijd dat Caterina zwanger raakte. "Een mooie lenteavond, waarschijnlijk ergens in een veld en dat was het", zegt Kemp.

Helaas voor Caterina stond Ser Piero op dat moment op trouwen met een andere vrouw. Toch liet hij haar volgens Kemp niet zonder meer vallen. Zijn familie zou haar een bescheiden bedrag hebben toegestopt. Dat kan verklaren waarom ze als weeskind zonder eigen middelen al snel met Antonio di Piero Buti trouwde, een lokale boer "van haar stand".

Leonardo groeide op in het nabijgelegen huis van zijn grootvader Antonio da Vinci, een regeling die destijds niet ongewoon was. Daar zou hij op 15 april 1452 ook zijn geboren. De belastingaangifte van Antonio uit 1457 vermeldt zijn familieleden, inclusief Leonardo geboren als buitenechtelijk kind van Ser Piero en Caterina.

Die ontdekking is slecht nieuws voor het hedendaagse toerisme in Vinci. Een ander gebouw in deelgemeente Anchiano staat immers bekend als het geboortehuis van Leonardo. Onder de noemer "Casa Natale" lokt het jaarlijks vele kunstpelgrims, maar volgens Kemp bezoeken zij de verkeerde site.

De documenten tonen voorts aan dat Caterina na Leonardo nog een zoon en vier dochters kreeg. Daarnaast brengen ze nog een link tussen Ser Piero en haar aan het licht: de advocaat heeft later nog juridisch werk voor haar echtgenoot geleverd.

Kemp heeft zijn bevindingen neergeschreven in "Mona Lisa: the people and the painting", een boek dat volgende maand verschijnt. Hij hoopt dat zijn werk voorgoed komaf zal maken met de vele mythes die de ronde doen over Caterina. Zo denken velen dat ze een Afrikaanse of Oosterse slavin was.

Het boek brengt ook een en ander aan het licht over Lisa del Giocondo, de vrouw die model stond voor "Mona Lisa". Kemp beweert dat haar echtgenoot Francesco geen Florentijnse zijdehandelaar was, maar een gewiekste koopman die handelde in suiker uit Madeira, leder uit Ierland, eigendommen, geld en slaven.

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2986010

Zo'n 66 miljoen jaar geleden sloeg een enorme asteroïde in op de aarde, in de omgeving van wat nu het Yucatan-schiereiland in Mexico is. Wetenschappers zijn het er grotendeels over eens dat de impact het uitsterven tot gevolg had van alle landdinosauriërs en zo'n 80 procent van alle diersoorten die op dat moment leefden.

De gebeurtenis, die de wereld waarin we leven mee bepaald heeft, blijft wetenschappers boeien. Enkele Britse paleontologen hebben nu een uitgebreid onderzoek uitgevoerd van de plaats waar de asteroïde insloeg. Hun conclusies werden gisteren voorgesteld in de BBC-documentaire "The day the dinosaurs died".

Een deel van de 200 kilometer brede krater ligt onder water voor de kust van Yucatan. Om daar het gesteente te kunnen onderzoeken maakten ze gebruik van een boorplatform 30 kilometer in zee. Uit hun analyses blijkt dat de asteroïde insloeg op een plek met heel ondiepe zee. Dat had tot gevolg dat veel gesteente als stof de atmosfeer werd ingekatapulteerd. En die gigantische stofwolk deed de temperatuur op aarde drastisch dalen, met rampzalige gevolgen voor de dino's.

Bovendien bevatte het gesteente bij de Chixculub-krater enorm veel zwavelhoudende mineralen. Door al die zwavel in de atmosfeer werd zure regen gevormd en werd het afkoelende effect op het klimaat nog versterkt.

Als de asteroïde op een andere plek was ingeslagen, waren de gevolgen heel anders geweest, menen de onderzoekers. "Dat is de grote ironie van het verhaal. Uiteindelijk was het niet de grootte van de asteroïde, de kracht van de explosie of zelfs de globale schaal waarop het gebeurde, het is de plaats van de impact die verantwoordelijk was voor het uitsterven van de dinosauriërs", zegt Ben Garrod, wetenschapper en presentator van de documentaire.

Als de asteroïde een fractie later of vroeger de aarde had bereikt, was ze ingeslagen in de oceaan. Dat zou betekend hebben dat er minder gesteente verdampt zou zijn. "De wolk zou minder dik geweest zijn en er zou nog zonlicht het aardoppervlak bereikt hebben", zegt Garrod. "Wat daarna volgde, zou misschien vermeden zijn."

De onderzoekers gaan in de documentaire ook naar andere plekken die ons meer vertellen over het uitsterven van de dinosauriërs. Eén daarvan is een site in New Jersey, in de VS, waar 25.000 fossielfragmenten gevonden zijn in een gesteentelaag van minder dan 10 centimeter dikte. De wetenschappers zien er een duidelijk bewijs in voor de snelle desastreuze gevolgen van de asteroïde-inslag.

"Ze zijn hier plots gestorven en snel begraven. Dit vertelt ons dat het gaat om een specifiek moment in de geologische tijd. Dit gaat om dagen, weken of maanden, maar niet om duizenden jaren of honderdduizenden jaren. Dit gaat in wezen om een heel plotse gebeurtenis."

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/wetenschap/1.2980010