Dag 3. Woensdag 8 juni 2016. Fietsknooppunten: 83-25-30-73-34-72-71-14-70-87-5-4-84-85-83-82-41-42-43-57-58-75-74-33-31-32-27-83.

Het diner van gisteren was ons 'laatste' avondmaal. Na een zalige nachtrust worden we gewekt om 07:30u. Het beloofd weer een stralende dag te worden. Blauwe lucht, een aangename temperatuur van om en bij de 25° Celsius en 'top of the bill'… het blijft droog vandaag. Wat moet een mens nog meer? Na ons ontbijt checken we uit en stoppen onze karige bagage in de koffer van de auto. We halen de fietsen uit de stalling en maken ons klaar voor een fietstocht van ruim 50 kilometer. De auto laten we hier achter op de parking.

Het is 09:15u als we vertrekken bij knooppunt 83. Vanmorgen heeft moeder de vrouw nog een thermos koffie gemaakt en flesjes water hebben we ook mee. En 'last but not least'… er zijn onderweg nog wel 'kapelletjes' zeker? We beginnen onze fietstocht tussen weilanden met koeien die vredig liggen te herkauwen. De grazende paarden staan meestal rechtop. We zien veel paarden zelfs. Maneges zijn dan nooit veraf. Ze staan wat verscholen achter rijen bomen die tijdens gure weersomstandigheden de meeste wind opvangen. De maneges geven over het algemeen, mits betaling uiteraard, ruiterstages, rijlessen of ruiterkampen. Paard rijden geeft gegarandeerd uren rijplezier door hectaren bossen en heide. Andere maneges bieden pension aan voor paarden en pony's in ruime droge stallen. We rijden een bosrijk gebied in. We fietsen traag om het vogelgezang in ons op te nemen. We worden als het ware opgeslokt door een heerlijk stuk natuur. Links en rechts zijn paden die naar verscholen villa's leiden. De woongebieden wordt afgeschermd door hoge ijzeren hekwerken.

In Distelberg (straat) te Helvoirt vinden we, links van ons langs de kant van de weg, een oorlogsmonument. Een groen geschilderd kruis, waarop een legerhelm is aangebracht. Aan de voet van het kruis is een gedenksteen geplaatst met rondom een bloemenperk. Een haag van coniferen omsluit bijna het geheel. De tekst op de gedenksteen luidt: ''4 november 1944” 'Ter gedachtenis aan hen die vielen voor onze bevrijding'. Onder de tekst zijn de zes namen gegraveerd van de Schotse soldaten. De jongste was 18 jaar en de oudste was 37 jaar jong. Een naam is van een onbekende militair. Alle zes behoorden bij het 51ste Highland Division. Later werd er nog Jeffrey Bradley 19 j. toegevoegd. Het monument is opgericht door de bewoners van de Distelberg (straat).

Net zoals afgelopen maandag rijden we tussen de vele aspergevelden. De witte asperges groeien in ruggen van aarde en de groene asperges groeien boven de grond met veel groen loof. Aan de overzijde van ons pad groeit langzaam de buxus. In verschillende maten: laag, hoog, breed en smal. Hectaren buxus. Momenteel fietsen we door een agrarisch landschap. Akkers en weilanden baden in het zonlicht. Landbouwers rijden met een tractor over de velden. De ene rijdt het hoge gras af en op een ander veld draait een tractor het gedroogde gras om verder te drogen. Als het weer wat mee zit kan het hooi morgen gebundeld worden en opgestapeld in de hooischuur.

Na knooppunt 73 volgen we knooppunt 34 en genieten we van spectaculaire uitzichten. De regio is rijk aan rust, ruimte en vooral aan natuur. De rust wordt slechts onderbroken door het getjilp en gezang van vogels. Op de achtergrond staan de bossen van de Loonse en Drunense Duinen. Gisteren maakten we een zwerftocht door het Nationaal Park. Het grootste deel bestaat voor een flinke portie uit ruige stuifzanden. De knoestige eiken en het zand winnende naaldhout zijn veelal in de 19de eeuw aangeplant om het stuifzand vast te houden en verdere verwoestijning te voorkomen. De sterke wind en het stuivende zand wordt de bomen soms te veel. Ze knakken gewoon af.

Vervolgens rijden we het centrum van Drunen binnen. De gemeente staat bekend om zijn leer- en schoenenindustrie. Momenteel zijn er nog twee schoenfabrieken. We moeten echter niet door het centrum maar fietsen linksaf om knooppunt 14 te volgen. De zang van de vink vliegt als het ware met ons mee. Het lijkt alsof er in elke top van een boom wel een zangvogel zit. In een naburige plas laten de kikkers van zich horen. Dichtbij, maar aan de andere kant van de gracht spotten we een reiger. Al wordt dit niet onze laatste. We volgen nog steeds knooppunt 14. De ronde stenen molen uit het centrum van Drunen is van 1838 en noemt Hertogin van Brabant. De molen was tot 1947 in bedrijf en raakte daarna in verval. Hij werd opnieuw maalvaardig gemaakt na een restauratie in 1953-54. Weer kwam de Hertogin van Brabant in verval. Twee jaar geleden, in 2014, werd opnieuw gestart met een grondige restauratie. Eind oktober 2015 werd de korenmolen weer feestelijk in werking gesteld. De nabijgelegen taverne-restaurant wordt momenteel grondig gerestaureerd.

Als we knooppunt 70 volgen komen we in het waterrijk land te Elshout. De naam Elshout zou verband houden met de elzenbossen in de buurt. We volgen knooppunt 87. Het infobord bij een waterplas heet ons “Welkom aan de Elshoutse Zeedijk” en geeft meer uitleg. “In den gekroonden hoed”. ‘De Zeedijk werd al in de elfde en twaalfde eeuw aangelegd als zijkade tijdens de ontginningsperiode van de Langstraat. Na de Sint-Elizabethsvloed van 1421, waarbij onder andere de Biesbosch ontstond, werd de Zeedijk versterkt en opgehoogd’. Voorbij het dorp ligt ‘De Schaal tafel’. De Schaal tafel staat symbool voor de vruchtbare opbrengst van de land en tuinbouw in Elshout. Het is onderdeel van het driedelig kunstwerk. Om en nabij een Tafel (1997, kunstenaar Tine van de Weyer). In Drunen bevindt zich de Leest tafel en in Giersbergen de Magneet tafel.

We vervolgen onze weg op een fietspad over de voormalige Zeedijk(straat). Slalommend tussen de bomen genieten we van exclusieve vergezichten langs beide zijden van de dijk. Van mooie schilderachtige landerijen in diverse tinten. Maïsvelden met nog jonge groene plantjes en tussendoor een waterplas met talrijke watervogels en waterlelies. De bloemen groeien voornamelijk in stilstaand en zwak stromend water. De lelies bloeien van juni tot augustus. Tussen de vijvers staan echte raspaarden te grazen. Een stilleven.

Verderop hebben we pech. Bij knooppunt 87 is de weg afgesloten. Zelfs de fietsers moeten omrijden. Oranje signalisatieborden raden aan om route C te volgen. Bij gebrek aan een ander initiatief doen we dat. We volgen tijdelijk knooppunt 86. Sluierwolken schuiven voor de zon. De wind maakt het af en toe fris. Hopelijk wordt de omweg niet te groot. We hebben tot hier toe 17 kilometer gefietst en het is 11:20u. Bij knooppunt 86 staat het 'gebruikelijke' knooppuntenbord met een plan van de regio en de eventuele knooppunten die de fietser nog kan volgen. Nu kunnen we ons beter oriënteren. Vandalen hebben spijtig genoeg nummers weggekrabd. Het lukt nog net. We besluiten om niet langer route C te volgen maar in te springen naar knooppunt 85. Daar moeten we toch naar toe. We laten dan wel de knooppunten 5-4 en 84 achterwege. Bij een driesprong zien we geen bordje staan en fietsen we gewoon rechtdoor. Maar verderop krijg ik argwaan. Geen knooppunten-bord meer te zien. Zelfs niet in tegengestelde richting. Terug naar de driesprong en daar zien we, op de kruising, een klein paaltje staan zonder bordje. We hadden daarstraks rechtsaf moeten slaan in plaats van rechtdoor te rijden. Een bord in tegengestelde richting bevestigt mijn vermoeden.

Oudheusden grensde vroeger aan de Maas, maar van de oorspronkelijke loop is slechts een smalle waterloop overgebleven. Het dorp bezit nog twee natuurgebieden met name: Hooibroeken en Pax. We houden halt bij de Hervormde Begraafplaats van Oudheusden. Een burgerbegraafplaats met oorlogsgraven van de Commonwealth War Graves Commission en Nederlandse oorlogsgraven van soldaten die gesneuveld zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Rechts, na de brede inrijpoort staat een monument dat opgericht werd door de gemeente ter gedachtenis aan de slachtoffers van 5 november 1944. In dit gezamenlijk graf rusten 134 lichamen van slachtoffers die vielen toen het stadhuis van Heusden die dag werd gebombardeerd door de bezetter. Op de gedenksteen staat te lezen: “Hier rusten onze geliefden die de dood vonden onder de puinhopen van het stadhuis dat door de Duitsers bij hun aftocht werd opgeblazen. Die in de schuilplaats des allerhoogsten is gezeten die zal vernachten in de schaduw des almachtigen”.

De oude verwaarloosde begraafplaats wordt overschaduwd door enkele stoere oude beuken. Er ontbreken tal van burgerzerken. De meeste zijn vernield door vandalisme of door de tand des tijd. Het oudste graf dateert van 19de eeuw. Talrijke zerken zijn scheef weggezakt, blijven onbekommerd achter terwijl alles groen kleurt van de boomsappen. Wortels en takken slingeren zich rond de verweerde zerken. Het lijkt meer op het decor van een horrorfilm dan op een begraafplaats. De meeste zerken dateren van de jaren zestig van vorige eeuw. Het onkruid groeit welig. Achteraan rechts vinden we de twee grafzerken van het Gemenebest. Ze worden duidelijk onderhouden door de CWGC. Het zijn twee Royal Marines, gestorven in maart 1945. Ernaast rusten de twee Nederlandse gesneuvelde soldaten. Deze zerken worden niet onderhouden. De tekst is niet duidelijk leesbaar.

Als we knooppunt 83 volgen krijgen we opnieuw weidse uitzichten over weilanden en landbouwgronden. Links nog meer waterplassen. De favoriete plek van talrijke vogels. Op een relatief kleine oppervlakte vinden ze hier weilanden, hagen en moerasbosjes. De skyline vertoont een molen. Daar rijden we naartoe. We houden halt in het prachtige vestingstadje Heusden. Rondom de gemeente  loopt de middeleeuwse ringdijk, die de inwoners moest beschermen tegen de overstromingen van de Maas. Het grootste gedeelte van deze ringdijk is meer dan 700 jaar oud en werd opgebouwd met grond uit de omgeving. Dertig wielen herinneren aan die doorbraken. In de dijken liggen nog enkele inundatiesluizen, die zowel voor de verdediging als voor de lossing van het water dienden. Na 1968 werd de stad grondig gerestaureerd. Op de dijk staan in totaal 17 informatieborden, om te bekijken. We volgen knooppunt 82 en komen zo bij de molen. Deze molen werd in 1975 voltooid en wordt tot op de dag van vandaag door vrijwilligers nog regelmatig in bedrijf gesteld. Wandelend door de schilderachtige straatjes en smalle steegjes ontdekken we tal van eeuwenoude panden en gevels. Bordjes langs de weg wijzen ons naar een infokantoor. Het Heusdens Buro voor Toerisme is in het voormalige stadhuis gevestigd. Het buro doet eveneens dienst als bezoekerscentrum. We krijgen een plan mee van de stad met de nodige informatie. Tijd voor een rondwandeling. De vestingstad Heusden is aan te raden vanwege zijn vele galeries en zijn gezellige terrasjes. Er is altijd wel een plekje voor een hapje en een droogje. Met honger en dorst kan je de gemeente Heusden niet verlaten.

Even verder vinden we 'Etablissement De Contente Mensch'. Een brood en banketbakkerij met terras. Vier generaties geleden werd in dit pand een bakkersbedrijf opgericht door de familie Vermeulen. Na een broodje gezond en een kopje koffie wandelen we door de stadshaven met de oude brug over het glinsterende water. Oude kanonnen staan schietensklaar op diverse plaatsen rond de vesting. De prachtige havenpanden passen bij de typische standerdmolens die rond de haven staan. De eerste walmolen staat bovenop de vestingwal werd gebouwd in 1971. voor de bouw werd materiaal gebruikt van een oude standerdmolen uit Lommel. Een jaar later, in maart 1972, werd de molen opgestart. Een kleine honderd meter verder bevindt zich de tweede molen op de vesting. Deze molen is echter niet maalvaardig wegens aantasting van het hout door de bonte knaagkever. De Wiljoboot ligt aangemeerd tegen de wal. Werklui lossen een vrachtauto en brengen voedsel en drank aan boort van het schip. Vanmiddag staat er een rondvaart op het programma. Het lijkt ons een unieke manier om de Maas te verkennen. Het schip is eveneens geschikt voor een gezellige dagtocht of voor een feestje. De haven van Heusden is steeds van grote betekenis geweest. De stad wordt in de 13de eeuw tolvrij. De poorters mogen van graaf Floris V van Holland tolvrij varen. Bij de werken rond de verlegging van de Maas wordt de oude stadshaven gedempt (1904). In het kader van de totale restauratie wordt in 1968 de oude haven in ere hersteld. De vismarkt is nooit veraf. Ze werd in 1796 op deze plaats  gevestigd waar voorheen de gevangenpoort stond. In 1357 geeft de graaf van Holland de stad Heusden de vismarkt. Niemand uit Holland mocht de vis voorbij Heusden brengen. De huidige visbank 1796 is de vervanging van een overdekte visbank (-markt) uit 1639.

Om 13:30u rijden we vanuit het centrum van Heusden naar knooppunt 83 en vervolgens richting  knooppunt 82 langs de scheepswerf. Boven op de dijk fietsen we naast de Maas. Rechts rijden tractors op het veld. Ze draaien het gras om zodat de andere zijde in de zon kan drogen. Tussen twee akkers in spotten we twee reeën. We zijn niet de enige die halt houden en foto's nemen. De dieren komen waarschijnlijk uit het naburige bos en vinden de weg niet terug. Een wielertoerist houdt ook halt achter ons en neemt een foto met zijn smartphone. – 'Die lopen hier al een tijdje rond', weet hij te vertellen. Niemand neemt het initiatief om de arme dieren te helpen. Hier vinden ze zeker geen eten. Groenten groeien genoeg rondom hen. Maar dat lusten de wilde dieren niet.

De zon laat het afweten. Er komt een strakke wind opzetten. We rijden op een fietspad, net breed genoeg om naast elkaar te rijden. Op sommige plekken proberen boomwortels door het asfalt te breken. We volgen knooppunt 42 naar rechts en verlaten de rivier. We rijden door Hedikhuizen. De oude St-Lambertuskerk buiten het dorp heeft alleen nog het schip. Het eenbeukig kerkje werd in de 15de eeuw gebouwd. De toren werd het laatst in 1939 gerestaureerd maar door de Duitsers in 1944 gebombardeerd. De brokstukken liggen er nog, maar het onkruid heeft het meeste overwoekerd. In het schip van de kerk zijn momenteel herstellingswerken in uitvoering. Ik vermoed dat het kerkje in private handen is. Een gesprek met de huidige eigenaar bevestigd mijn vermoeden. Veertig jaar geleden kocht een kunstenares het gebouw om er haar hobby uit te oefenen. Het kwam echter nog meer in verval. Het gezin dat er nu woont kocht het van de eigenares en beetje bij beetje wordt het kerkschip een mooie warme woning.

Boven de inkom staat de datum te lezen van een grote restauratie: '1749'. De eigenaar laat de crypte ongemoeid. Er bevindt zich nog een oude grafsteen in de vloer. Wat verder kunnen we een inundatiesluis bekijken. De Hoge Maasdijk, de regionale waterkering, wordt gekruist door de historische inundatiesluis. Ze werd gebouwd in 1862 en werd gebruikt om de polders bij Heusden onder water te zetten. Het doel van deze inundatie was om de vesting Heusden te beschermen tegen een vijandelijke aanval.

Om 14:30u rijden we het dorpje Haarsteeg binnen. Een gemeente van Heusden. We maken even een kleine omweg naar 'De Hoeven' (straat). Ter hoogte van huisnummer 54 werd een laag monument gemetseld met een plaquette in het midden. Het monument is geplaatst ter herinnering aan de acht bewoners van De Hoeven die omkwamen bij het neerstorten van een Engelse 'Lancaster' op 17 juni 1944. Het plaquette werd aangeboden namens de vliegtuigbemanning door Miss Dorris-Pettit uit Nieuw Zeeland op 17 juni 1994. Achter het gedenkteken groeit een haag en vooraan werden bloemen geplant.

We vervolgen onze weg langs de knooppunten. We hebben ondertussen 33 kilometer gefietst. In de gemeente Vlijmen rijden we niet door het centrum. Moedwillig en koppig rijden we toch naar de kerk van Vlijmen om een terrasje te doen. De winkelstraat, in De Akker, heeft geen cafés maar het frituur verkoopt ook frisdranken en ijsjes. We zetten ons aan een tafeltje op de stoep en genieten van de verfrissing. Ondertussen slaan we de winkelende passanten gade. Naderhand verlaten we weer het dorp en volgen knooppunt 75. We genieten weer van weidse uitzichten met op de achtergrond een bosrijk gebied dat de 'Moerputten' noemt. De Moerputten is een prachtig natuurgebied van circa 119 hectare en wordt onderhouden door het Staatsbosbeheer. De zon is volledig achter de wolken verdwenen. Bij ons knooppunt draaien de wieken van de Emma molen. De stellingmolen behoort bij de gemeente Nieuwkuijk. Ze werd gebouwd in 1886 en is nog steeds in gebruik. Hij werd het laatst in 1966 gerestaureerd. De molen beschikt tevens over een feestzaal en een gezellig terras waar het heerlijk toeven is tijdens of na een fietstocht. We moeten linksaf om knooppunt 74 te volgen.

Om knooppunt 33 te bereiken fietsen we langs het Drongelse Kanaal. Een afwateringskanaal van 's Hertogenbosch naar Drongelen. Het kanaal werd gegraven vanaf 1907 en werd voltooid in 1911. De zon breekt terug door de bewolking maar de wind blijft krachtig waaien. Na het dwarsen van het kanaal fietsen we op bekend grondgebied. Onze volgende gemeente is Cromvoirt. We zijn nog slechts één kilometer verwijderd van Helvoirt. Om 17:40u staan we terug op de parking van hotel Guldenberg. Nadat de fietsen op het draagrek staan drinken we nog iets op het zonnige terras van het hotel. We hebben vandaag 55 kilometer afgelegd. Tot schrijfs. Tekst: Luc Verschooten. Foto's: Rina Meurs.